Βαλκανικές Σπουδές

ΜΑΘΗΜΑ 1
 Οι βαλκανικές σπουδές αναπτύχθηκαν κυρίως μετά τον Β΄
Παγκόσμιο Πόλεμο (1939-1945) ως ιδιαίτερος επιστημονικός
κλάδος. Ωστόσο, το ενδιαφέρον για τη μελέτη της ιστορίας των
βαλκανικών λαών δεν ήταν κάτι που έγινε ξαφνικά: η ανάπτυξή
τους έγινε σταδιακά στηριζόμενη σε 2 παράλληλες κινήσεις: τα
μεγάλα ρεύματα της ιστορικής σκέψης στη Δυτική Ευρώπη και την
Οι βαλκανικές αφύπνιση της εθνικής συνείδησης στους βαλκανικούς λαούς –
κινήσεις που κ οι δύο εκδηλώνονται στα τέλη του 18ου και τον 19ο
σπουδές αιώνα.

Αξίζει να σημειωθεί πως τα πρώτα έργα από Δυτικούς για τη

βαλκανική χερσόνησο χρονολογούνται ήδη από την εποχή των
Σταυροφοριών (11ος αι.), όταν και ξεκινά ένα ισχυρό ρεύμα από την
Δύση προς την Ανατολή, που εντείνεται με την οικονομική
διείσδυση των ιταλικών πόλεων στην περιοχή. Περιηγητές και
έμποροι, Σταυροφόροι και στρατιώτες ακολουθούν τους χερσαίους
δρόμους προς τα ανατολικά, διασχίζουν τις βόρειες περιοχές των
Βαλκανίων και γνωρίζουν από κοντά τις άγνωστες μέχρι τότε
χώρες και τους λαούς της χερσονήσου.
 Οι οθωμανικές κατακτήσεις στην περιοχή των Βαλκανίων
κατά τον 14ο και τον 15ο αιώνα δημιούργησαν μια
«επικαιρότητα» στα Βαλκάνια, αλλά δεν ενέπνευσαν μεγάλες
ιστορικές μελέτες. Από τα τέλη του 16ου αιώνα ώς τις αρχές
Οι βαλκανικές του 18ου αιώνα δημοσιεύονται για πρώτη φορά έργα, που
αναφέρονται άμεσα ή έμμεσα στην ιστορία των λαών της
σπουδές νοτιοανατολικής Ευρώπης. Το πραγματικό επιστημονικό
ενδιαφέρον ξεκινά στα τέλη του 18ου αιώνα και παράλληλα η
επιστημονική μελέτη και έρευνα για τα Βαλκάνια.
Στο πλαίσιο της οθωμανικής κατάκτησης, στοιχεία όπως η
κοινή υποδούλωση, η κοινή θρησκεία, η πλούσια βυζαντινή
κληρονομιά δημιουργούσαν αίσθημα ενότητας και
αλληλεγγύης στους βαλκανικούς λαούς. Μετά την
απελευθέρωση δημιουργείται κλίμα εσωστρέφειας και
συνεπώς χαλάρωση της εν λόγω ενότητας, καθώς κάθε κράτος
στρέφεται στις ρίζες του δικού του παρελθόντος αναζητώντας
στοιχεία, τα οποία θα αναδείκνυαν τη δική του εθνική
συνείδηση και συνοχή.
 Η βαλκανική ιστορία αποτελεί έναν ιδιαίτερο ιστορικό κλάδο,
γιατί παρά τις ιδιαιτερότητές τους οι βαλκανικοί λαοί
παρουσιάζουν μια ιστορική ενότητα με πολλά κοινά
χαρακτηριστικά.
Η «βαλκανική Βασικοί Συντελεστές:
ιστορία» -Ενότητα του χώρου
-Γενικότερες πολιτικές συνθήκες
-Θρησκευτική και πνευματική κοινότητα
Βαλκανική Το όνομα βαλκανική χερσόνησος ή χερσόνησος του Αίμου
καθιερώθηκε σχετικά πρόσφατα, περί το 1800 (1808). Μέχρι
χερσόνησος ή
τότε χρησιμοποιούνταν πολλά ονόματα για να προσδιορίσουν
χερσόνησος του γεωγραφικά την περιοχή εξαιτίας των πολλών εθνικών
Αίμου μεταβολών και της εθνολογικής της ποικιλίας: «ελληνική
χερσόνησος», «βυζαντινή χερσόνησος», «ρωμαϊκή χερσόνησος»,
«ιλλυρική χερσόνησος», «ευρωπαϊκή Τουρκία». Πολιτικοί όροι.

Η ανάπτυξη της επιστήμης της γεωγραφίας οδήγησε στην τάση

να ονομάζεται μια περιοχή από τα κύρια γεωγραφικά
χαρακτηριστικά της, κυρίως από τα βουνά.
 
 Χερσόνησος του Αίμου: για την περιοχή υπήρχε από την
Βαλκανική αρχαιότητα η εσφαλμένη αντίληψη ότι η οροσειρά του Αίμου είναι
η κεντρική οροσειρά εκτεινόμενη από την Αδριατική μέχρι τον
χερσόνησος ή Εύξεινο πόντο χωρίζοντας οριζόντια την περιοχή σε δύο μέρη. Στα
μέσα του 19ου αιώνα διαπιστώθηκε ότι στην πραγματικότητα ο
χερσόνησος του Αίμος εκτείνεται από τον Εύξεινο Πόντο ως την ανατολική Σερβία.

Αίμου
Βαλκανική Χερσόνησος: από το ορωνύμιο Balkan, που στα
τουρκικά σημαίνει όρος, ψηλό βουνό. Προσηγορικό όνομα και όχι
κύριο.
Οι Τούρκοι χρησιμοποιούσαν τον όρο ως κύριο για να ονομάσουν
το ανατολικό τμήμα του Αίμου, το οποίο βρισκόταν κοντά στην
Κωνσταντινούπολη. Οι ταξιδιώτες θεωρούσαν ότι έτσι ονομάζεται
ολόκληρη η οροσειρά!
Χερσόνησος του Αίμου από μια γεωγραφική πλάνη σχετικά με την
έκταση του Αίμου και από μια σφαλερή επέκταση της τουρκικής
λέξης Balkan, βαλκανική χερσόνησος
 Το όνομα Σλάβοι είναι γενικό και καλύπτει ολόκληρη τη
σλαβική οικογένεια
Ανατολικοί (Ρώσοι, Λευκορώσοι, Ουκρανοί)
Δυτικοί (Πολωνοί, Τσέχοι, Σλοβάκοι)

Οι Σλάβοι Νότιοι (Σλοβένοι, Κροάτες, Σέρβοι, Σλάβοι των Βαλκανίων)

Για την καταγωγή τους και την αρχική κοιτίδα τους δεν
υπάρχουν ιστορικές μαρτυρίες. Δεν υπάρχουν ούτε καν μύθοι,
που ενδεχομένως θα διέσωζαν κάποιον ιστορικό πυρήνα.
Εμφανίζονται ξαφνικά στην ιστορία σαν ένας πολυάριθμος
και ήδη διαμορφωμένος λαός.
 Οι πρώτες ιστορικές μαρτυρίες απαντώνται στον 6ο αιώνα και από
τότε αρχίζει για τα σλαβικά φύλα η ιστορική εποχή. Οι πρώτες
πληροφορίες που διαθέτουμε είναι ότι οι Σλάβοι εκείνη την περίοδο ήταν
ήδη εγκατεστημένοι στα βόρεια του Δούναβη. Η θέση όμως και η
εγκατάστασή τους δεν καθορίζεται με ακρίβεια.
Ο 6ος αιώνας δε σηματοδοτεί μόνον την είσοδο των Σλάβων στην ιστορία,
αλλά και την απαρχή μιας επέκτασης που μέσα σε τρεις αιώνες τους
Οι Σλάβοι επέτρεψε να καταλάβουν περίπου τον χώρο που κατέχουν και σήμερα.

Κάθοδος προς Νότο

Η κάθοδος των Σλάβων προς Νότο μπορεί να χωριστεί σε 2 φάσεις:
Στην πρώτη, τα σλάβικά φύλα εγκαθίστανται στα βόρεια του Δούναβη
και από κει ενεργούν επιδρομές εναντίον της βυζαντινής
αυτοκρατορίας.
 
Στη δεύτερη, περνούν τον ποταμό και εγκαθίστανται μόνιμα σε εδάφη
που ανήκαν στο Βυζάντιο, στη χερσόνησο του Αίμου.