CHAPTER 13

TERMOKIMIA

1
 TERMOKIMIA

TINDAK BALS EKSOTERMIK TINDAK BALS ENDOTERMIK

 Takrifan:  Takrifan :
Tindak balas kimia yang Tindak balas kimia yang
membebaskan haba ke menyerap haba
persekitaran. daripada persekitaran.
 Jika tindak balas ini
 Jika tindak balas ini
berlaku,
berlaku,
 Tenaga haba diserap
 Tenaga haba
daripada persekitaran.
dibebaskan ke  Suhu persekitaran
persekitaran. menurun.
 Suhu persekitaran
meningkat
TINDAK BALAS EKSOTERMIK TINDAK BALAS ENDOTERMIK

Gambar rajah aras tenaga: Gambar rajah aras tenaga :

Tenaga Tenaga
Bahan tindak Hasil tindak balas
balas
ΔH = – x kJ
mol–1 ΔH = + y kJ
Hasil tindak balas Bahan tindak
balas mol–1
 Jumlah kandungan tenaga  Jumlah kandungan tenaga
bahan tindak balas adalah bahan tindak balas adalah
lebih tinggi daripada jumlah lebih rendah daripada
kandungan tenaga hasil jumlah kandungan tenaga
tindak hasil tindak
 ΔH = ΔHhasil – ΔHbahan  ΔH = ΔHhasil – ΔHbahan
= – x kJ mol–1 = + y kJ mol–1
Perubahan tenaga dalam suatu tindak balas kimia disebabkan:

1)Pemecahan ikatan dalam bahan tindak balas.

Tenaga Haba diserap
1)Pembentukan ikatan dalam hasil tindak balas.
Tenaga haba dibebas

TNDAK BALAS EKSOTERMIK TINDAK BALAS ENDOTERMIK

 Jumlah tenaga yang  Jumlah tenaga yang

dibebaskan semasa dibebaskan semasa
pembentukan ikatan adalah pembentukan ikatan
lebih tinggi daripada jumlah adalah lebih rendah
tenaga yang diserap untuk daripada jumlah tenaga
memecahkan ikatan yang diserap untuk
memecahkan ikatan
HABA PEMENDAKAN
 Ialah perubahan haba apabila satu mol mendakan terbentuk
daripada ion-ion dalam dalam larutan akueusnya.
 Contoh persamaan termokimia:

AgNO3 + NaCl AgCl + NaNO3 ΔH = - 65.5 kJ mol–1

 Perhitungan:
Perubahan haba = m . c . θ (unit : J)
dimana m = jisim larutan campuran atau Jumlah isipadu
c = muatan haba tentu = 4.2 J g–1 °C–1
θ = Perubahan suhu = Suhu akhir – Suhu
Anggapan,
1. Ketumpatan larutan = 1.0 g cm–3
2. Tidak ada kehilangan haba ke persekitaran atau
diserap oleh radas eksperimen.
Eksperimen 1: Haba pemendakan Argentum
Klorida, AgCl

Termometer

Penutup

Cawan Larutan
polistirena campuran

Larutan argentum nitrat Larutan natrium klorida

6
Susunan radas
Menentukan haba pemendakan
argentum klorida, AgCl
Prosedur:
1. Sukat 50cm3 larutan natrium klorida,NaCl ,0.5moldm−3 dengan
menggunakan silinder penyukat dan tuangkan larutan itu ke dalam
cawan polistirena.
2. Sukat 50cm3 larutan argentum nitrat, AgNO3 , 0.5moldm−3 dengan
menggunakan silinder penyukat dan tuangkan larutan itu ke dalam
cawan polistirena yang lain.
3. Masukkan termometer ke dalam setiap larutan dan biarkannya
beberapa minit.
4. Rekodkan suhu awal kedua-dua larutan
5. Tuangkan larutan natrium klorida dengan cepat dan cermat ke
dalam cawan yang mengandungi larutan argentum nitrat.
6. Kacau campuran dengan termometer dan rekodkan suhu tertinggi
yang tercapai.

7
 Bilangan mol mendakan
= Bilangan mol ion dalam larutan.

MV molmana M =kepekatan
= Di
1000
V = isipadu larutan dalam cm3
* Jika tindak balas eksotermik

Haba pemendakan = Perubahan haba

̶ kJ mol–1
Bilangan mol mendakan
HABA PENYESARAN
 Ialah perubahan haba apabila satu mol logam disesarkan daripada
larutan garamnya oleh logam lain yang lebih elektropositif.
 Contoh persamaan termokimia:

CuSO4 + Fe Cu + FeSO4 ΔH = - 147 kJ mol–1

 Perhitungan:
Perubahan haba = m . c . θ (unit : J)
dimana m = jisim larutan campuran atau Jumlah isipadu
c = muatan haba tentu = 4.2 J g–1 °C–1
θ = Perubahan suhu = Suhu akhir – Suhu awal
Anggapan,
1. Ketumpatan larutan = 1.0 g cm–3
2. Tidak ada kehilangan haba ke persekitaran atau
diserap oleh radas eksperimen.
 EKSPERIMEN 2: HABA
PENYESARAN KUPRUM
Botol
penimbang
Serbuk Termometer
logam
Penutup

Larutan
kuprum (II) Cawan
sulfat polistirena
10
Susunan radas
EKSPERIMEN 2: HABA PENYESARAN KUPRUM
Prosedur:
1. Sukat 50cm3 larutan kuprm(II) sulfat ,0.2moldm−3 dengan
menggunakan silinder penyukat dan tuangkan larutan itu ke
dalam cawan polistirena
2. Masukkan termometer ke dalam larutan dan biarkannya
beberapa minit .
3. Rekodkan suhu awal larutan
4. Timbang 1.0 g serbuk zink (berlebihan) dengan menggunakan
botol penimbang.
5. Tuangkan serbuk zink dengan cepat dan cermat ke dalam
cawan yang mengandungi larutan kuprum(II) sulfat.
6. Kacau campuran dengan termometer dan rekodkan suhu
tertinggi yang tercapai.
7. Ulang langkah 1 - 6 dengan menggunakan serbuk magnesium
untuk menggantikan serbuk zink.
11
 Bilangan mol logam yang disesarkan
= Bilangan mol garam
Di mana M = kepekatan
MV mol V = isipadu larutan dalam cm3
=
1000
* Jika tindak balas eksotermik

Haba penyesaran ̶
= Perubahan haba
kJ mol–1
Bilangan logam yang disesarkan
HABA PENEUTRALAN
 Ialah perubahan haba apabila satu mol air terbentuk daripada
ltindak balas antara asid dan alkali.
 Contoh persamaan termokimia:

HCl + NaOH NaCl + H2O ΔH = - 57.3 kJ mol–1

 Perhitungan:
Perubahan haba = m . c . θ (unit : J)
Di mana m = jisim larutan campuran atau Jumlah isipadu
c = muatan haba tentu = 4.2 J g–1 °C–1
θ = Perubahan suhu = Suhu akhir – Suhu awal
Anggapan,
1. Ketumpatan larutan = 1.0 g cm–3
2. Tidak ada kehilangan haba ke persekitaran atau
diserap oleh radas eksperimen.
 EKSPERIMEN 3: HABA PENEUTRALAN

termometer

penutup

Cawan
campuran
polisterina
larutan

50cm3 , 1.0 mo ldm−3 50cm3 , 1.0 mol dm−3

Sodium hydroxide solution hydrochloric acid
larutan natrium hidroksida asid hidroklorik

Susunan radas

14
EXPERIMENT 3: HABA PENEUTRALAN
Prosedur:
1. Sukat 50cm3 larutan natrium hidroksida,NaOH,1.0moldm−3 dengan
menggunakan silinder penyukat dan tuangkan larutan itu ke dalam
cawan polistirena.
2. Sukat 50cm3 asid hidroklorik, HCl , 1.0moldm−3 dengan
menggunakan silinder penyukat dan tuangkan larutan itu ke dalam
cawan polistirena yang lain.
3. Masukkan termometer ke dalam setiap larutan dan biarkannya
beberapa minit.
4. Rekodkan suhu awal kedua-dua larutan
5. Tuangkan asid hidroklorik dengan cepat dan cermat ke dalam cawan
yang mengandungi natrium hidroksida.
6. Kacau campuran dengan termometer dan rekodkan suhu tertinggi yang
tercapai.
7. Ulang langkah 1 - 6 dengan menggunakan 50cm3 kalium hidroksida ,
1.0moldm−3 dan 50cm3 asid nitrik, 1.0moldm−3 untuk menggantikan
natrium hidroksida dan asid hidroklorik.
15
 Bilangan mol air terbentuk
= Bilangan mol asid = Bilangan mol alkali

MV molmana M = kepekatan
= Di
1000
V = isipadu larutan dalam cm3
* Jika tindak balas eksotermik
Haba peneutralan̶= Perubahan haba
kJ mol–1
Bilangan mol air
 Haba peneutralan antara asid kuat dengan alkali kuat
 Haba peneutralan= – 57.3 kJ mol–1
 Sebab:
Asid kuat dan alkali kuat mengion secara lengkap dalam
air untuk membentuk ion hidrogen dan ion hidroksida.
 Tindak balas peneutralan hanya berlaku antara satu mol
ion hidrogen , H+ dengan satu mol ion hidroksida ,OH –
Sebanyak 57.3 kJ haba dibebaskan apabila satu mol
molekul air terbentuk.
 Haba peneutralan antara asid lemah dengan alkali kuat
 Haba peneutralan < – 57.3 kJ mol–1
 Sebab:
Asid lemah mengion separa dalam air. Larutan akueus
mengandungi sedikit ion Hidrogen . Kebanyakan asid
masih wujud dalam bentuk molekul.
Semasa peneutralan, sebahagian kecil haba yang
terbebas daripada pembentukan 1 mol molekul air diserap
semula oleh molekul asid untuk memecahkan ikatan O-H
dalam molekul asid yang belum mengion.
HABA PEMBAKARAN
 Ialah haba yang terbebas apabila satu mol bahan terbakar
dengan lengkap dalam oksigen berlebihan.I
 Contoh persamaan termokimia:

C3H8 + 5 O2 3 CO2 + 4 H2O ΔH = - 2202 kJ mol–1

 Perhitungan:

Perubahan haba = m . c . θ (unit : J)

Di mana m = jisim larutan campuran atau Jumlah
isipadu
c = muatan haba tentu = 4.2 J g–1 °C–1
θ = Perubahan suhu = Suhu akhir – Suhu awal
Anggapan,
1. Ketumpatan larutan = 1.0 g cm–3
2. Tidak ada kehilangan haba ke persekitaran atau
diserap oleh radas eksperimen.
 Eksperimen 4: Haba pembakaran alkohol

termometer
Penghadang
angin

Tin kuprum
air

Tin kuprum

alkohol

Apparatus Set-up
20
 Eksperimen 4: Haba pembakaran alkohol
Prosedur:
1. Sukat 100cm3 air dengan silinder penyukat dan tuangkan air ke dalam
bekas kuprum.
2. Biarkan air selama beberap minit. Kemudian, sukat suhu awal air dan
rekodkannya.
3. Letakkan bekas kuprum di atas segi tanah liat.
4. Isikan pelita dengan metanol sehingga hampir tiga perempat penuh.
5. Timbang pelita bersama-sama penutup dn sumbunya dengan penimbang
dan rekodkan jisim awal pelita.
6. Laraskan kedudukan pelita dengan bongkah kayu supaya nyala pelita
menyentuh bahagian bawah bekas kuprum.
7. Nyalakan sumbu pelita.Kacaukan air dalam bekas kuprum sepanjang
pemanasan dijalankan dengan termometer.
8. Apabila suhu meningkat sebanyak 30 0 C, padamkan nyala pelita dengan
serta –merta dan rekodkan suhu tertinggi air yang tercapai.
9. Timbangkan semula pelita bersama-sama penutup dan sumbunya dengan
segera dan rekodkan jisim akhir pelita.
10. Ulang langkah1 hingga 9 dengan menggunakan etanol, propan-1-ol and
butan-1-ol bagi menggantikan metanol.

21
 Bilangan mol bahan api
Jisim mol
=
Jisim Molar

* Jika tindak balas eksotermik

Haba pembakaran

= ̶ Perubahan haba
kJ mol–1
Bilangan mol bahan api