Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej

Portalu www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
SPIS TREŚCI
Pojęcie „ elektrolizy”
Elektrolizery a ogniwo galwaniczne
Napięcie rozkładowe i nadnapięcie
Przebieg procesów chemicznych na powierzchni elektrod
Elektroliza wodnych roztworów kwasów
Elektroliza wodnych roztworów zasad
Elektroliza wodnych roztworów soli
Elektroliza stopionych soli
I prawo Faraday’a
II prawo Faraday’a
Prawa Faradaya - zadania
 ELEKTROLIZA to proces, w którym przepływ prądu elektrycznego przez
roztwór elektrolitu (lub stopiony elektrolit) wymusza reakcje chemiczne.

W czasie elektrolizy w polu elektrycznym między elektrodami

wędrują jony dodatnie (kationy) w kierunku katody połączonej z
ujemnym biegunem źródła prądu, a jony ujemne (aniony) w
kierunku anody połączonej z dodatnim biegunem źródła prądu.

Na granicy faz elektroda - elektrolit biegną reakcje utleniania

(na anodzie) i redukcji (na katodzie) jonów elektrolitów.

Podczas elektrolizy zachodzą procesy odwrotne do przemian

zachodzących w czasie pracy ogniwa (przepływ prądu wywołuje
reakcje elektrodowe).

Elektrolizer to urządzenie składające się z dwóch przewodników

metalicznych, które są zanurzone w przewodniku jonowym.
Przewodniki metaliczne (elektrody) są podłączone do źródła prądu stałego.
 OGNIWO GALWANICZNE ELEKTROLIZER

ANODA Reakcja utleniania ANODA Reakcja utleniania

(-) Sn → Sn2+ + 2 e- (+) Cu → Cu2+ + 2 e-

KATODA Reakcja redukcji

Reakcja redukcji
KATODA (+) (-) Sn2+ +2e-→ Sn
Cu2+ +2e-→ Cu
 OGNIWO GALWANICZNE ELEKTROLIZER

Samorzutna reakcja chemiczna generuje Różnica potencjałów wymusza reakcje, które

różnicę potencjałów nie mogą przebiegać samorzutnie

Anoda – znak „ -” – proces utleniania Anoda – znak „+” – proces utleniania

Katoda – znak „ + „ – proces redukcji Katoda – znak „ - „ – proces redukcji

Schemat obwodu do elektrolizy

Katoda(-) jest elektrodą, na której zachodzi proces redukcji (pobierania
elektronów z elektrody), anoda(+) –elektrodą, na której zachodzi utlenianie
(dostarczanie elektronów do elektrody).

Katoda: oks1 + n1e  red1 | n2

Anoda: red2  oks2 + n2e | n1
--------------------------------------------------
n2 oks1 + n1 red2  n2 red1 + n1 oks2
Warunkiem koniecznym, aby mógł zachodzić proces elektrolizy, jest przyłożenie
do elektrod odpowiednio dużej różnicy potencjałów.
Przyłożone zewnętrzne napięcie musi mieć wartość przewyższającą SEM
ogniwa, jakie tworzą elektrody elektrolizera.

NAPIĘCIE ROZKŁADOWE (Ur ) to najmniejsze napięcie konieczne do

rozpoczęcia elektrolizy.

Różnicę pomiędzy napięciem rozkładowym i SEM odpowiedniego ogniwa

nazywamy NADNAPIĘCIEM ELEKTROLIZY
Nadnapięcie elektrolizy zaznaczamy symbolem η ( eta)

U r  SEM  η  η  U r SEM

Wartość nadnapięcia dla danej reakcji elektrodowej zależy od:

materiału elektrod
rodzaju elektrolitu
temperatury
 Przebieg procesów chemicznych na powierzchni elektrod zależy od:
A.Własności chemicznych składników elektrolitu
B.Stężeń jonów
C.Rodzaju elektrod
D.Różnicy potencjałów między elektrodami
Uproszczone reguły pozwalają przewidzieć kolejność rozładowania jonów w
roztworach wodnych elektrolitów o stężeniach jonów zbliżonych do 1 mol/dm 3.
KATODA (-) ANODA (+)
Kolejność redukcji jonów jest z reguły 1. Najpierw utleniają się aniony kwasów
zgodna z szeregiem potencjałów beztlenowych i ich soli / wydziela się gazowy
standardowych półogniw. niemetal.
1. Najpierw redukują się kationy metali 2X- - 2e -- > X2
mniej aktywnych od glinu 2. W następnej kolejności utleniają się:
Mem+ + me --> Me a.W roztworach wodorotlenków jony OH- /
Najważniejsze wyjątki od tych reguł: wydziela się tlen:
Rozładowywanie kationu Na+ na elektrodzie
4OH- - 4e -- > O2 + 2H2O
rtęciowej
Równoczesne wydzielanie wodoru i metalu w b.W roztworach kwasów tlenowych i ich soli
środowisku kwaśnym utleniają się cząsteczki H2O / wydziela się
2. Po metalach mniej aktywnych redukują tlen
się jony H+ lub cząsteczki H2O w zależności 2H2O – 4e -- > O2 + 4H+
od środowiska / wydziela się wodór
a.W śr kwasowym: 2H+ + 2e -- > H2↑
b.W roztworach soli litowców, berylowców,
glinu: 2H2O + 2e  H2 + 2OH-
 ELEKTROLIZA WODNYCH ROZTWORÓW KWASÓW

Kwasy beztlenowe
K(  )  2H   2e   H 02 
A(  )  2X   X 02  2e 
Stężenie jonów wodorowych maleje, więc pH roztworu wzrasta
PRZYKŁAD HCl K(-) : 2H+ +2e --> H2; A (+) 2Cl- -- > Cl2 + 2e
Sumarycznie : 2HCl -- > H2 + Cl2

Kwasy tlenowe
K(  )  2H   2e   H 02 
A(  )  2H 2O  O 2  4H   4e 
PRZYKŁAD

H2SO4 -- >2H+ + SO42- Elektroliza

K(-) 2H+ + 2e -- > H2↑ ; A (+) H2O – 2e -- >1/2 O2 + 2H+ wody
Sumarycznie: H2O -- > H2 + ½ O2
A (+) Stężenie jonów wodorowych wzrasta, więc pH maleje
 ELEKTROLIZA WODNYCH ROZTWORÓW ZASAD

K(  )  2H 2O  2e   H 2  2OH 
A(  )  4OH   2H 2O  O 2  4e 

Metale znajdujące się na początku szeregu napięciowego ( do glinu włącznie)

nie ulegają redukcji na katodzie.
Na katodzie zachodzi redukcja wody. Wydziela się gazowy wodór. PH roztworu
wzrasta
Na anodzie zachodzi utlenienie jonów OH-. Wydziela się gazowy tlen. pH
roztworu maleje
PRZYKŁAD

NaOH NaOH -- > Na+ + OH-

K (-) 2H2O + 2e  H2 + 2OH- ; Wzrost pH wokół katody Elektroliza
wody
A(+) 2OH- - 2e -- >1/2 O2 + H2O
Sumarycznie : H2O --> H2 + ½ O2 2H2O  2H2 + O2
 ELEKTROLIZA WODNYCH ROZTWORÓW SOLI
KATODA(-)
Na katodzie rozkładają się metale leżące za glinem w szeregu
elektrochemicznym, jeśli nie ma takich jonów to rozkłada się woda
2H2O +2e -> H2 +2OH-
ANODA(+)
Najpierw utleniają się aniony kwasów beztlenowych / wydziela się gazowy
niemetal.2X- - 2e -- > X2
Aniony kwasów beztlenowych wydzielają się w kolejności: S2-, I-, Br-,
Cl- ( F- nie daje się wydzielić z roztworu wodnego)
W roztworach kwasów tlenowych i ich soli utleniają się cząsteczki
H2O/wydziela się tlen
H2O – 2e -- >1/2 O2 + 2H+
PRZYKŁAD

Elektroliza wodnego roztworu NaCl

Elektroliza wodnego roztworu NaCl prowadzi do otrzymania chloru i wodorotlenku
sodowego.
K(  )  2H 2O  2e  H 2  2OH 
A(  )  2Cl   2e  Cl 2
2NaCl  2H 2O  2Na   2OH   Cl 2  H 2
 PRZYKŁAD

Elektroliza wodnego roztworu azotanu(V) srebra prowadzona na elektrodach

grafitowych. Określ jakie produkty wydzielą się na elektrodach
AgNO3 = Ag+ + NO3-
K( )  Ag   e  Ag
Katoda(-):Ag+ ; H2O
A(  )  2H 2O  4e  O 2  4H 
Anoda(+): NO3- H2O
PRZYKŁAD

Przebieg elektrolizy siarczanu(VI)sodu 

Katoda(-):Na ; H2O
+ K(  )  2H 2 O  2e  H 2  2OH | 2
Anoda(+): SO4 2- , H2O A(  )  2H 2O  4e  O 2  4H 
sum..2H 2O  2H 2  O 2

PRZYKŁAD

Przebieg elektrolizy chlorku miedzi(II)

K( )  Cu 2  2e  Cu
Katoda(-):Cu2+; H2O
Anoda(+): Cl-, H2O A(  )  2Cl -  2e  Cl 2

sum..Cu 2  2Cl   Cu  Cl 2
 ELEKTROLIZA STOPIONYCH SOLI

Elektroliza zachodzi również w przypadku stopionych soli i wodorotlenków.

W wyniku wysokiej temperatury sieć krystaliczna zostaje zniszczona, dzięki czemu
możliwy staje się swobodny ruch jonów w kierunku elektrod i zachodzenie reakcji
elektrodowych.
PRZYKŁAD

Katoda(-): 2Na+ + 2e -- > 2Na

Anoda(+): 2Cl- -- >Cl2 + 2e
Sumarycznie : 2NaCl  2Na + Cl2

Stopiony wodorotlenek sodu NaOH Stopiony chlorek ołowiu(II)

K( )  2Na   2e  2Na | 2 K(  )  Pb 2   2e  Pb
A(  )  2OH   2e  12 O 2  H 2O | 2 A(  )  2Cl   2e  Cl 2

K( )4Na   4e  4Na PbCl 2  Pb  Cl 2

A(  )4OH   4e  O 2  2H 2O
Jeżeli roztwór poddawany elektrolizie zawiera kilka kationów M1, M2, ... i
kilka anionów A1, A2, ..., to rozładowaniu ulegają:

na katodzie kation o najwyższym potencjale redukcji katodowej

na anodzie anion o najniższym potencjale utleniania anodowego
Kolejność
utleniania
anodowego

Jeżeli elektrolizie poddajemy kilka kationów o potencjałach K1, K2 i K3 i anionów o

potencjałach wydzielania A1, A2 i A3 :
---|-----|-----|--------------|-----|-----|--- potencjał wydzielania, V
K1 K 2 K 3 A1 A2 A3

na katodzie na anodzie
wydzieli się K3 wydzieli się A1
Wydzielają się więc kationy K3 i aniony A1, tj. jony najbliżej siebie położone.
I PRAWO FARADAY’A
Masa wydzielonej substancji na elektrodach
podczas elektrolizy jest proporcjonalna
do natężenia prądu i czasu trwania elektrolizy

m  kq  kIt

q – ładunek [ C]
I – natężenie prądu [A]
t – czas [s]
k –równoważnik elektrochemiczny [kg/C]
Równoważnik elektrochemiczny równy jest masie substancji wydzielonej na
elektrodzie przy przepływie ładunku 1C.
Współczynnik proporcjonalności k jest stały i charakterystyczny dla danego
procesu elektrodowego.
Wartości równoważników elektrochemicznych wyznacza się doświadczalnie.
II PRAWO FARADAY’A

Drugie prawo Faradaya określa wielkość elektrochemicznego równoważnika k.

Stosunek masy molowej M substancji wydzielającej się na elektrodzie do

iloczynu równoważnika elektrochemicznego k i liczby ładunkowej n reakcji
elektrodowej dla jednego mola tej substancji jest wielkością stałą
M
F
nk

F = 96500 [C/mol = A ∙ s / mol ]

1F – ładunek 1 mola elektronów !!

Równanie elektrolizy to zależność łącząca oba prawa Faradaya

1 k  M
n F

m   I t
M
n F
2  m  k  I  t 
 PRZYKŁAD

Oblicz masę miedzi wydzieloną na katodzie podczas elektrolizy roztworu CuCl2,

jeśli przez elektrodę przepłynął ładunek 3 F
Dane: q = 3 F = 3 ∙ 96500 C K ( )  Cu 2  2e  Cu
m =?
Mcu = 63,5g/mol A( )  2Cl   2e  Cl2

Ułożenie proporcji: Cu 2  2e  Cu n  2
2F  63,5g x 3 3  63,5g
 x  95,3g
3F  xg 63,5g 2 2
PRZYKŁAD
Oblicz masę srebra wydzielonego na katodzie,
jeśli przez elektrodę przepływał prąd o natężeniu 2A w czasie 300s
K(-) Ag+ +e  Ag n=1
1.Obliczamy ładunek jaki przepłynął przez elektrodę
Dane: q = I∙ t q = 2A∙300s = 600C
I = 2A 2. Obliczamy ładunek w faradach q = 600/96500 F =
t = 300s 0,0062 F
MAg = 108g/mol 3. Obliczamy masę srebra:
F 96500C/mol
m=? 1F  108g  108g  0,0062F
 x  0,67g_Ag
0,0062F  x  1F
 II sposób
m M
nF
It
Dane:
I = 2A 108g/mol
t = 300s m  2A  300s
MAg = 108g/mol
1  96500C/mol
F 96500C/mol m  0,67g_ Ag
m=?
PRZYKŁAD

Oblicz ilość wydzielonego na katodzie potasu (w gramach),jeżeli na anodzie

wydzieliło się w czasie elektrolizy stopionego KOH 11,2dm3 tlenu (w przeliczeniu
na warunki normalne)
Dane: Vo2 = 11,2 dm3; MK = 39,1g/mol; mK = ?
Procesy: Katoda: 4K+ +4e  4K
Anoda 4OH- -4e  O2 + 2H2O
22,4 dm3 O2 – 1 mol O2
11,2 dm3 O2 – 0,5 mola O2

4K+ +4OH-  4K + O2+2H2O

4 mole K – 1 mol O2 m = 2 mole ∙ 39,1 g/mol = 78,2 g
X moli K - 0,5 molaO2
Elektroliza – jest procesem wymuszonym, który przebiega w przewodniku
elektrolitycznym, gdzie nośnikami ładunków elektrycznych są zarówno kationy
jak i aniony.
Ruch ładunków elektrycznych jest wymuszony poprzez podłączenie
zewnętrznego źródła prądu stałego do elektrod zanurzonych w ciekłym
przewodniku jonowym.
Elektrolizę przeprowadza się w elektrolizerach. W elektrolizerach w odróżnieniu
od ogniwa, elektrody znajdują się w jednym naczyniu zawierającym roztwór
jednego elektrolitu.

Katoda(-) jest elektrodą połączoną z ujemnym biegunem źródła prądu,

Zachodzi na niej proces redukcji (pobierania elektronów z elektrody)
Anoda(+) jest elektrodą połączoną z dodatnim biegunem źródła prądu
Zachodzi na niej proces utleniania (dostarczanie elektronów do elektrody).

Równanie redukcji wody w procesie elektrolizy:

2H₂O + 2e⁻ -> H₂ + 2OH⁻ | x 2
Równanie utleniania wody w procesie elektrolizy:
2H₂O -> O₂ + 4e⁻ + 4H⁺
Równanie sumaryczne: 2H2O -> 2H2 + O2
M
F
F = 96500 C/mol 1F – ładunek 1 mola elektronów nk
Bibliografia
„Chemia 1” M. Litwin
„ Repetytorium od Ado Z” M. Klimaszewska
„ Chemia 3_zbiór zadań” S. Hejwowska

http://encyklopedia.pwn.pl/
www.studport.ch.pwr.wroc.pl/studport/files/1174