Korzeń – budowa pierwotna i wtórna

Wprowadzenie
Przeczytaj
Grafika interaktywna
Sprawdź się
Dla nauczyciela
 Korzeń – budowa pierwotna i wtórna

Budowa wtórna korzenia sosny – obraz mikroskopowy.

Źródło: Berkshire Community College Bioscience Image Library, www.flickr.com, licencja: CC 0.

Wzrost korzeni, podobnie jak wzrost pędów, nie jest ograniczony tylko do początkowego
okresu rozwoju rośliny. Trwa przez całe jej życie. Jest to możliwe dzięki działalności
merystemu wierzchołkowego korzenia i merystemów bocznych utworzonych z tkanek
merystematycznych pierwotnych i wtórnych. Merystem wierzchołkowy odpowiada za
wzrost korzenia na długość i wytworzenie charakterystycznego układu tkanek, zwanego
budową pierwotną. Merystemy boczne pozwalają korzeniom niektórych roślin, np.
drzewom, przyrastać także na grubość. Tkanki korzenia, które powstają w wyniku podziałów
merystemów bocznych, tworzą układ określany budową wtórną.

Twoje cele

Omówisz rodzaje tkanek składających się na budowę pierwotną i wtórną korzenia.

Wyjaśnisz różnice miedzy budową pierwotną korzenia roślin jedno- i dwuliściennych.
Porównasz budowę pierwotną korzenia rośliny dwuliściennej z jego budową wtórną.
Przeczytaj

Budowa pierwotna korzenia

Budowa anatomiczna korzenia, w której uczestniczą tkanki stałe wytworzone przez
merystem wierzchołkowy korzenia, określana jest jako budowa pierwotna.

Przekrój podłużny przez część apikalną korzenia. Dzielące się komórki merystemu wierzchołkowego zapewniają
korzeniowi wzrost na długość.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

W młodym korzeniu tkanki stałe przyjmują układ charakterystyczny dla tego organu. Stało
się to podstawą do wydzielenia trzech warstw tkanek, widocznych na przekroju
poprzecznym korzenia. Stanowią je: skórka korzenia (ryzoderma), kora pierwotna oraz walec
osiowy (stela).

Budowa pierwotna korzenia roślin jednoliściennych. Jego centralną część zajmuje walec osiowy (stela), który
zawiera promieniście ułożone wiązki przewodzące. Na zewnątrz steli znajduje się kora pierwotna zbudowana
z tkanki miękiszowej. Korzeń jest okryty skórką zwaną ryzodermą. Wytwarza ona włośniki, chłonące z gleby
wodę wraz z solami mineralnymi.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Skórka korzenia (ryzoderma)

Ryzoderma jest tkanką okrywającą, złożoną z pojedynczej warstwy cienkościennych,

prostokątnych komórek, ściśle przylegających do siebie. Tkanka ta nie zawiera aparatów
szparkowych i nie wytwarza kutikuli. Rurkowate wypustki komórek skórki korzenia to
włośniki. Osiągają one długość do 8 mm. Dzięki nim zwiększa się powierzchnia chłonna
korzenia i roślina efektywnie pobiera wodę i sole mineralne z roztworu glebowego. Na 1 mm
2
ryzodermy znajdują się setki włośników korzeniowych.

Kiełki rzeżuchy z widoczną strefą włośnikową korzenia.

Źródło: h p://pixabay.com, licencja: CC 0.

Kora pierwotna

Kora pierwotna stanowi obszar między skórką a walcem osiowym. Zbudowana jest z tkanki
miękiszowej (zwanej miękiszem kory pierwotnej) oraz śródskórni, określanej także
endodermą.

Komórki miękiszu kory pierwotnej ułożone są w warstwy koncentryczne. Wykazują cechy

typowe dla komórek tkanki miękiszowej. Są żywe, duże, cienkościenne, z licznymi
przestworami międzykomórkowymi pomiędzy sobą. W strefie włośnikowej korzenia miękisz
uczestniczy w przewodzeniu wody i soli mineralnych z włośników do walca osiowego.
W strefie wyrośniętej komórki miękiszu kory pierwotnej gromadzą materiały zapasowe
(głównie skrobię), a komórki miękiszu, które są położone bezpośrednio pod skórką
(ryzodermą), korkowacieją. Ryzoderma zostaje wtedy zastąpiona przez podskórnię
(egzodermę) pełniącą funkcję ochronnej tkanki okrywającej. U wielu roślin, które nie
przyrastają na grubość, podskórnia okrywa korzeń wyrośnięty na stałe, natomiast u roślin
dwuliściennych z silnym przyrostem wtórnym zostaje zniszczona podczas tego przyrostu.
W korze pierwotnej niektórych roślin, między komórkami miękiszowymi, mogą występować
pojedyncze komórki sklerenchymy (tkanki wzmacniającej) oraz utwory wydzielnicze, takie
jak komórki olejowe, komórki taninowe czy komórki śluzowe.

Śródskórnia (endoderma)
Śródskórnia (endoderma) jest wewnętrzną częścią kory pierwotnej roślin i stanowi wyraźną
granicę między korą pierwotną a walcem osiowym. Ma postać pojedynczego pierścienia
komórek sąsiadujących z elementami steli. Komórki śródskórni ściśle do siebie przylegają
i posiadają nierównomiernie pogrubiałe ściany komórkowe. Wymienione powyżej cechy
pozwalają na odróżnienie śródskórni od komórek miękiszu kory pierwotnej.

Pogrubienie ścian komórkowych może

przyjmować dwojaką postać i w obydwu
przypadkach jest wynikiem odkładania
substancji organicznych – ligniny i suberyny.
Pierwszy wariant pogrubienia obserwowany
jest w korzeniach roślin jednoliściennych
i dotyczy promieniowych i wewnętrznych
ścian większości komórek śródskórni. Zarys
pogrubienia w przekroju poprzecznym ma
kształt litery U. Tak zbudowane elementy
Pomarańczowo wybarwiona śródskórnia śródskórni nazywane są komórkami
(endoderma) z komórkami U-kształtnymi U‐kształtnymi. Są one martwe,
Źródło: Truthlobby, h p://commons.wikimedia.org, licencja: nieprzepuszczalne dla wody i pełnią funkcję
CC BY-SA 3.0.
wzmacniającą i ochronną. Obok nich,
w pierścieniu śródskórni, obecne są komórki
cienkościenne, żywe, funkcjonujące jako komórki przepustowe dla wody i soli mineralnych.
Komórki przepustowe zlokalizowane są w bliskim sąsiedztwie drewna (ksylemu), natomiast
łyko (floem) jest odizolowane od kory pierwotnej poprzez komórki U‐kształtne. Stanowi to
ochronę łyka przed infekcją drobnoustrojów.

Korzeń rośliny dwuliściennej, podobnie jak korzeń rośliny jednoliściennej, jest zróżnicowany na szeroką korę
pierwotną oraz wąski walec osiowy (stelę). Jednakże, granica między nimi jest tu słabo widoczna, ponieważ
ściany komórek śródskórni (endodermy) nie są zgrubiałe, przez co trudno jest odróżnić ją od miękiszu kory
pierwotnej. Wiązka przewodząca składa się z kilku pasm ksylemu, co jest charakterystyczną cechą budowy
pierwotnej roślin dwuliściennych.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Z kolei w korzeniach roślin dwuliściennych pogrubienie ścian śródskórni dotyczy
wszystkich komórek i ma postać pierścienia dookoła promieniowych i poprzecznych ścian
komórkowych.

Pierścień ligniny i suberyny w ścianie śródskórni określany jest jako pasemka Caspary'ego.
Występują one zarówno u roślin jedno- jak i u dwuliściennych. Nie wpływają one na
żywotność protoplastów śródskórni, wszystkie komórki pozostają żywe. Funkcja pasemek
Caspary’ego polega na ukierunkowaniu przepływu wody i soli mineralnych w korzeniu.

Śródskórnia (endoderma) z występującymi na powierzchni jej komórek pasemkami Caspary'ego, tworzącymi

widoczny na zdjęciu mikroskopowym pierścień.
Źródło: Svlad Cjelli, h ps://pl.wikipedia.org/, licencja: CC BY-SA 3.0.

Walec osiowy (stela)

Walec osiowy zbudowany jest z tkanki miękiszowej i tkanek przewodzących. Najbardziej

zewnętrzną warstwę walca osiowego tworzy jednowarstwowa tkanka miękiszowa,
sąsiadująca ze śródskórnią, określana jako okolnica. Komórki okolnicy zachowują zdolność do
odróżnicowania i podziałów. Z perycyklu powstają korzenie boczne i miazga korkotwórcza.
W okolnicy mogą występować pojedyncze komórki wydzielnicze.
Powstawanie korzenia bocznego. Korzeń boczny powstaje z podziałów komórek okolnicy. Rosnąc, przeciska się
przez korę pierwotną i ryzodermę.
Źródło: www.flickr.com, licencja: CC 0.

W wielu korzeniach roślin jednoliściennych środek walca osiowego zajmuje tkanka

miękiszowa określana jako miękisz rdzenia lub miękisz centralny, wokół którego
promieniście ułożone są elementy drewna i łyka. U roślin dwuliściennych w centralnej
części korzenia znajduje się drewno, mające w przekroju poprzecznym postać gwiazdy
sięgającej ramionami do okolnicy. Pomiędzy ramionami zlokalizowane jest łyko. Układ
pierwotnego drewna i pierwotnego łyka w budowie korzenia roślin jednoliściennych
i dwuliściennych określany jest jako naprzemianległy.

Budowa wtórna korzenia

Budowa wtórna korzenia roślin dwuliściennych. W steli zawiązuje się (miazga) kambium, które wytwarza do
wewnątrz drewno wtórne (ksylem wtórny), a na zewnątrz łyko wtórne (floem wtórny). Natomiast w okolnicy
zawiązuje się fellogen, wytwarzający korek. Układ tkanek wytworzonych przez merystemy wtórne nazywa się
budową wtórną.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Typowy dla roślin dwuliściennych przyrost korzenia na grubość jest wynikiem aktywności
dwóch tkanek twórczych wtórnych, miazgi (kambium) i miazgi korkotwórczej (fellogenu).
Tkanki te powstają z przekształcenia określonych tkanek pierwotnych.

Miazga (kambium)

Miazga tworzy się z miękiszu (lub prokambium) oddzielającego komórki pierwotnego

drewna i pierwotnego łyka oraz częściowo z okolnicy. Aktywność podziałowa pojawia się
najpierw po wewnętrznej stronie łyka pierwotnego, a następnie w okolnicy. Wtedy to,
dotychczas nie połączone ze sobą pasma miazgi łączą się tworząc charakterystyczny dla
korzenia układ falisty. Następnie w wyniku różnej intensywności odkładania nowych
komórek – więcej drewna wtórnego do wnętrza niż łyka wtórnego na zewnątrz – linia
miazgi przekształca się w regularny pierścień. Zwykle kształt pierścienia widoczny jest pod
koniec pierwszego roku wzrostu rośliny. Wtórna budowa korzenia cechuje się zmianą
naprzemianległego układu drewna pierwotnego i łyka pierwotnego na układ naprzeciwległy
drewna wtórnego i łyka wtórnego. Z czasem przyrost na grubość walca osiowego prowadzi
do rozciągnięcia i w konsekwencji do rozrywania kory pierwotnej i skórki.

Miazga korkotwórcza (fellogen)

Niemal jednocześnie z wyodrębnieniem się miazgi część okolnicy ulega odróżnicowaniu do

miazgi korkotwórczej (fellogenu). Fellogen na zewnątrz odkłada kilka warstw komórek, które
z czasem obumierają i tworzą warstwę określaną, jako korek (fellem). Natomiast do wnętrza
fellogen odkłada jedną lub dwie warstwy żywych komórek miękiszowych określaną, jako
felloderma. W wyniku podziałów komórek miazgi korkotwórczej na powierzchni walca
osiowego powstaje wtórna tkanka okrywająca nazywana korkowicą lub perydermą, która
składa się z fellemu, fellogenu i fellodermy. Korzeń o budowie wtórnej zbudowany jest
jedynie z samego, silnie rozrośniętego walca osiowego okrytego korkowicą.

Słownik
kora pierwotna

rejon, znajdujący się między skórką a walcem osiowym (stelą), w którego skład wchodzi
tkanka miękiszowa oraz śródskórnia (endoderma)

korek (fellem)

element wtórnej tkanki okrywającej, powstający z fellogenu i występujący w starszych

częściach organów, w których zachodzi przyrost wtórny na grubość. Jego ściany są
adkrustowane suberyną
korkowica (peryderma)

wtórna tkanka okrywająca. Stanowi warstwę ochronną, która zastępuje skórkę

(ryzodermę) u roślin w czasie przyrostu na grubość, utworzona z korka (fellemu), miazgi
korkotwórczej (fellogenu) i kilku warstw komórek miękiszowych (fellodermy)

merystem wierzchołkowy korzenia

tkanka roślinna twórcza znajdująca się na wierzchołku korzenia. Jej dzielące się komórki
zapewniają korzeniowi wzrost na długość

merystem pierwotny

tkanka roślinna twórcza zdolna do podziałów komórkowych, powstała z komórek

zarodkowych, zapewniająca roślinie możliwość wzrostu na długość

merystem wtórny

tkanka twórcza zdolna do podziałów komórkowych, powstała z odróżnicowania się

komórek tkanki stałej, zapewniająca roślinie możliwość wzrostu na grubość

miazga (kambium)

wtórna tkanka twórcza, która produkuje warstwy wtórnych tkanek przewodzących

miazga korkotwórcza (fellogen)

wtórna tkanka twórcza, która produkuje warstwy wtórnej tkanek okrywającej

okolnica (perycykl)

najbardziej zewnętrzna warstwa walca osiowego, z której powstają korzenie boczne

i częściowo miazga. U roślin dwuliściennych okolnica wzmacnia korzenie oraz chroni
tkankę waskularną

pasemka Caspary'ego

pasma przebiegające w promienistych i poprzecznych ścianach komórek śródskórni

(endodermy) korzenia uniemożliwiające dyfuzję wody i substancji mineralnych
w apoplaście

plazmodesmy

połączenia między protoplastami sąsiadujących komórek w tkance roślinnej,

przechodzące w poprzek ściany komórkowej

podskórnia (egzoderma)
tkanka okrywająca w starszych częściach korzenia, zastępująca skórkę, powstająca
z zewnętrznych warstw kory pierwotnej, której komórki ulegają korkowaceniu

skórka korzenia (ryzoderma)

pierwotna tkanka okrywająca, zwykle jednowarstwowa

śródskórnia (endoderma)

najbardziej wewnętrzna warstwa kory pierwotnej korzenia, która otacza walec osiowy
(stelę)

walec osiowy (stela)

centralna część łodygi i korzenia. Wewnątrz walca osiowego korzenia znajdują się tkanki
przewodzące – drewno (ksylem) i łyko (floem). Jego najbardziej zewnętrzną warstwę
stanowi okolnica (perycykl), czyli jednowarstwowa tkanka merystematyczna
umiejscowiona bezpośrednio pod śródskórnią (endodermą)

włośniki

cienkie wypustki komórki skórki korzenia (ryzodermy), zwiększające powierzchnię

chłonną korzenia i odpowiadające za pobieranie wody i soli mineralnych z roztworu
glebowego
Grafika interaktywna

Polecenie 1

Przeanalizuj opisy grafik interaktywnych, a następnie:

wskaż różnice miedzy budową pierwotną korzenia roślin jedno- i dwuliściennych;

porównaj budowę pierwotną korzenia z budową wtórną;

podaj nazwę stref korzenia, z których pochodzą obrazy mikroskopowe przekrojów

poprzecznych.

Budowa pierwotna korzenia roślin jednoliściennych

Budowa pierwotna korzenia roślin jednoliściennych.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa pierwotna korzenia roślin dwuliściennych

Budowa pierwotna korzenia roślin dwuliściennych.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Walec osiowy (stela) korzenia roślin dwuliściennych

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa wtórna korzenia roślin dwuliściennych.

Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2
Na podstawie przekrojów poprzecznych przez korzenie o budowie pierwotnej i wtórnej wypisz tkanki twórcze wtórne oraz
określ, jakie tkanki stałe powstają w wyniku podziałów ich komórek.
Polecenie 3 
Na podstawie dostępnych źródeł informacji ustal, jakie modyfikacje budowy wtórnej korzenia roślin dwuliściennych
spotykamy w przyrodzie.
Sprawdź się

Ćwiczenie 1 輸

Wskaż wszystkie poprawne informacje dotyczące okolnicy.

Jest najbardziej wewnętrzną warstwą walca osiowego (steli).

Jest najbardziej zewnętrzną warstwą walca osiowego (steli).
Posiada właściwości tkanki merystematycznej.
Z jej podziałów rozwijają się korzenie boczne.
Posiada miękiszowy rdzeń.

Ćwiczenie 2 輸

Każdej z wymienionych struktur przyporządkuj odpowiedni opis.

Merystem boczny występujący między drewnem a łykiem., Pierwotna tkanka okrywająca

korzeń., Powstaje z niej miazga twórcza oraz fellogen., Jest złożona z korka, miazgi
korkotwórczej oraz felodermy., , Jej ściany mają charakterystyczne zgrubienia w kształcie litery
U.

Śródskórnia

Okolnica

Miazga twórcza

Ryzoderma

Peryderma

Kora pierwotna
Ćwiczenie 3 輸

Uzupełnij zdanie tak, aby było poprawne.

drewna wtórnego, fellogen, ryzodermy, łyka wtórnego, miazga, miazga korkotwórcza

Podczas przekształcania się budowy pierwotnej korzenia w budowę wtórną

........................................ odkłada ku środkowi korzenia nowe warstwy .........................................

Ćwiczenie 4 輸

Pogrupuj istotne elementy budowy pierwotnej korzenia.

Łyko, Tkanka miękiszowa znajdująca się pod ryzodermą, Miękisz walca osiowego, Okolnica,
Drewno, Śródskórnia

Składniki kory pierwotnej

Składniki walca osiowego

Ćwiczenie 5 醙
Źródło: licencja: CC 0.

Ćwiczenie 6 醙
Źródło: licencja: CC 0.

醙
Ćwiczenie 7

Zaznacz poprawne określenia.

W korzeniu rośliny jednoliściennej najbardziej zewnętrzną warstwą jest ryzodermaperyderma.

Jest ona zbudowana z cienkościennych komórek nierównej wielkości, a niektóre z nich są
wykształcone jako korzenie bocznewłośniki. W ryzodermie występująnie występują aparaty
szparkowe.

Ćwiczenie 8 醙

Zdecyduj, czy podane stwierdzenia są prawdziwe, czy fałszywe.

Prawda Fałsz

Przyrost pierwotny □ □
i wtórny mogą
występować
równocześnie.

Na przekroju poprzecznym □ □
zdrewniałej części
korzenia są widoczne
włośniki korzeniowe.

Wzrost pierwotny jest □ □

przyrostem długości
wywołanym aktywnością
merystemów bocznych.

醙
Ćwiczenie 9

Przyjrzyj się ilustracji i nazwij przedstawiony na niej proces.

Przyjrzyj się ilustracji i nazwij przedstawiony na niej proces.

Ćwiczenie 10 醙

Uporządkuj tkanki korzenia o budowie wtórnej od położonej najbardziej zewnętrznie do

położonej najbardziej wewnętrznie.

Łyko wtórne (floem wtórny)

Łyko pierwotne (floem pierwotny)
Drewno wtórne (ksylem wtórny)
Drewno pierwotne (ksylem pierwotny)
Miazga korkotwórcza (fellogen)
Korek (fellem)
Miazga (kambium)

難
Ćwiczenie 11
Pewien rodzaj twórczej tkanki wtórnej korzenia zawiązuje się w okolnicy i wytwarza komórki tworzące wtórną tkankę
okrywającą. Podaj nazwę tej tkanki twórczej oraz nazwij i krótko opisz wszystkie wytwarzane przez nią rodzaje komórek.

Ćwiczenie 12 難
Ciekawostka

Sarsaparilla to popularny lek ziołowy przygotowywany z długich włóknistych korzeni roślin

z rodzaju kolcorośli (Smilax spp.). Służy do leczenia kiły oraz łuszczycy. Ponadto ów korzeń
jest również używany do aromatyzowania napojów o tej samej nazwie oraz piw korzennych.

Źródło: Odra Noel, h ps://wellcomecollec on.org/, licencja: CC BY-NC 4.0.

Przeanalizuj budowę korzenia rośliny z rodzaju Smilax na podstawie powyższego schematu

i określ, czy jest ona zaliczana do roślin jedno- czy dwuliściennych.

Przeanalizuj budowę korzenia rośliny z rodzaju Smilax na podstawie powyższego schematu i określ, czy jest ona zaliczana do
roślin jedno- czy dwuliściennych.
Ćwiczenie 13

Źródło: Mihai Costea, tylko do użytku edukacyjnego.

Dla nauczyciela

Autor: Zyta Sendecka

Przedmiot: biologia

Temat: Budowa pierwotna i wtórna korzenia

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

IX. Różnorodność roślin.

2. Rośliny lądowe i wtórnie wodne. Uczeń:
5) wykazuje związek budowy morfologicznej i anatomicznej (pierwotnej i wtórnej) organów
wegetatywnych roślin z pełnionymi przez nie funkcjami.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych,
technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

omawia budowę pierwotną i wtórną korzenia;

wyjaśnia różnicę między budową pierwotną a budową wtórną korzenia;
przedstawia etapy przyrostu korzenia na grubość;
wykonuje rysunek przekroju poprzecznego korzenia na podstawie obserwacji
mikroskopowej;
rozpoznaje na preparatach mikroskopowych korę pierwotną, walec osiowy, łyko
i drewno;
formułuje wnioski oparte na obserwacjach.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
strategia eksperymentalno‐obserwacyjna;
strategia operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

 pogadanka;
praca z tekstem źródłowym;
ćwiczenia mikroskopowe;
ćwiczenia interaktywne.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

komputery dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‐materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,
dla każdego ucznia: mikroskop, preparaty mikroskopowe przekroju poprzecznego
korzenia (budowa pierwotna jednoliściennych i dwuliściennych, budowa wtórna
dwuliściennych). .

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Wybrany lub chętny uczeń odpowiada na pytanie: „Jaką funkcję pełni korzeń w roślinie?”.

2. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat lekcji, mówiąc, że korzenie roślin mogą mieć
różne długości. Na przykład u lucerny, której pędy rosną do 1 m, korzenie mogą osiągnąć
długość nawet do 10 m, natomiast korzenie świerku sięgają jedynie 60 cm w głąb ziemi.
Wyjaśnia, że wzrost korzenia trwa przez całe życie rośliny. Umożliwia to działalność
merystemu wierzchołkowego korzenia (wzrost korzenia na długość) i merystemów
bocznych (przyrost na grubość).

3. Nauczyciel przedstawia uczniom temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla grafiki interaktywne zamieszczone w e‐materiale. Uczniowie

analizują je, a następnie w niewielkich grupach określają różnice między budową pierwotną
korzenia rośli jedno- i dwuliściennych oraz porównują budowę pierwotną korzenia
z budową wtórną.

2. Uczniowie wykonują polecenie nr 2 oraz polecenie nr 3.

3. Uczniowie przeprowadzają obserwację mikroskopową przekrojów poprzecznych
korzenia. Dokumentują obserwację za pomocą rysunku biologicznego, zapisując stopień
powiększenia mikroskopu. Na rysunkach zaznaczają i podpisują korę pierwotną, walec
osiowy, drewno i łyko.

4. Uczniowie zapoznają się z treścią e‐materiału pt. „Korzeń – budowa pierwotna i wtórna”.

5. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 9‐11. Chętni przedstawiają swoje

odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel koryguje ewentualne błędy, wyjaśnia wątpliwości.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel dzieli klasę na pary. Każda z nich otrzymuje jeden preparat przekroju
poprzecznego korzenia, opisany wyłącznie symbolem. Na podstawie obserwacji
mikroskopowej uczniowie określają rodzaj przekroju, a odpowiedź zapisują na kartce i oddają
nauczycielowi.

2. Nauczyciel ocenia poprawność zidentyfikowania przez pary uczniowskie przekrojów

korzenia.

3. Nauczyciel zadaje pytania:

Na czym polegają różnice między budową pierwotną korzenia roślin jednoliściennych

i dwuliściennych?
Czym różni się budowa pierwotna od budowy wtórnej korzenia?
Jakie tkanki składają się na budowę pierwotną korzenia, a jakie na budowę wtórną?

Praca domowa

Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 1–8 zawarte w e‐materiale. Przygotowują

uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze

Zygmunt Hejnowicz, Anatomia i histogeneza roślin naczyniowych. Wydawnictwo Naukowe

PWN, Warszawa 2012.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać grafiki interaktywne w fazie podsumowującej lekcję, aby

sprawdzić lub utrwalić wiedzę uczniów.