Лекц 2.

Хүний эрхийн
онолын үндэслэл
Д.ГАНХҮРЭЛ /LL.M/
МУИС, ХУУЛЬ ЗҮЙН СУРГУУЛЬ
АГУУЛГА
1. Нийгмийн гэрээний онол (Т.Гоббс, Ж.Локк, Ж.Руссо),
2. Хүний эрхэм чанарын онол (И.Кант)
 НИЙГМИЙН ГЭРЭЭНИЙ ОНОЛ
• Төр юуны бий болсон юм
бэ? буюу төрийн утга учир
• Төрийн эрх мэдэл хаанаас
эхтэй вэ? Төрийн үүсэл
• Төр ямар болсон бэ?
• Төр ямар байх ёстой вэ?
 Т.Гоббс – Томаs Hobbes

Leviathan (1651) - Левиафан

• Human life - “solitary, poor, nasty, brutish

and short” – Хүний амьдрал
ганцаардмал, ядуу, бохир, бурангуй,
богино байсан
• “Right to all things” – Хязгааргүй эрх
чөлөөтэй
• “war of all against all” – Бүгдийн эсрэг
бүхний дайн
 Т.Гоббс – Томаs Hobbes

Leviathan (1651) - Левиафан

• Human life - “solitary, poor, nasty, brutish

and short” – Хүний амьдрал
ганцаардмал, ядуу, бохир, бурангуй,
богино байсан
• “Анархи байсан”
• “Right to all things” – Хязгааргүй эрх
чөлөөтэй
• “war of all against all” – Бүгдийн эсрэг
бүхний дайн “хүн хүндээ чоно”
 Ж.Локк – John Locke
Second Treatise of Government (1689)
– Нийтийн баялаг
• Хүний жам ёсны эрх – Амьд
явах, өмчтэй байх
• Хязгааргүй гэхдээ
хамгаалалтгүй эрх, айдас
дундах амьдрал
• Төр бол хамгаалагч, цор ганц
хүний эрхэд халдаж болох
этгээд*
 Ж.Ж.Руссо – Jean Jacques Rousseau
The Social contract (1762) –
Нийгмийн гэрээ
• Хүн төрөлхөөсөө эрх ч чөлөөтэй
• Collectivism – Нийтээрээ нийлж
амьдрах тохиолдолд зарим
эрхээсээ татгалзах
шаардлагатай, эгогоо дарах
• Хүний эрхийг хуулиар
хязгаарлах ёстой
• Хууль хүлээн зөвшөөрөгдөх
шинжтэй байх ёстой
 ДҮГНЭЛТ (Нийгмийн гэрээ)
State of nature – зэрлэг байгалийн
хууль
• Булчингийн дарангуйлал
• Хязгааргүй эрх чөлөөтэй гэхдээ
ХАМГААЛАЛТГҮЙ
• Бурангуй, харгис
• Амьдралын нас богино
Гэрээ – 2 ба түүнээс этгээдийн харилцан
хүлээн зөвшөөрсөн хэлцэл

100% 100%
 ТӨР
(арга хэрэгсэл)

Хам
нал

г
гаа

аал
Хам

на
95% 95%
5%

5%
Орчин үед: Өөр нэг нийгмийн гэрээний ойлголт гарч ирсэн

Үндсэн хууль

ТӨР
(субъект)
 2. ХҮНИЙ ЭРХЭМ ЧАНАРЫН ОНОЛ
И.Кант – Immanuel Kant • Human beings have “an intrinsic worth,
Lectures on Ethics (1779) i.e., dignity” – Бодгаль хүн нь
байгалиасаа үнэ цэнтэй, эрхэм чанартай
• The value of human beings - “above all
price” – бүхнээс илүү үнэ цэнтэй
• Амьтдаас ялгаатай.
Амьтны өмнө шууд үүрэг хүлээдэггүй
Хүн амьтдыг хэрэглэж болдог
• Хүн хүнийхээ өмнө шууд үүрэг • Бусдын эрхэд халдсан
хүлээдэг тохиолдолд өөрийнхөө зарим
эрхийг хязгаарлуулна.

• Тоогоор харьцуулж болохгүй. • Олонхийн эрх ашгийг цөөнхөөс

илүүд үзэж болохгүй.
 Н
а
ц
и
ст
Ге
С
р
С
м
С
а
Р
н
ас
（
га
Зр
ө
а
вл
л
та
ө
й
л
тхү

• Хүнийг арга хэрэгсэл

С
н
о
ц
а
и
ам
ы
л
г
и
стө
усг
ө
л
х
сб
）
о
д
л
о
г
о

Б
Н
болгож болохгүй. М
А
（ Ашиглаж У
болохгүй ） -

А
л
• Human cloning д
а
р
т

э
х
• The value of human beings - • Цаазаар авах ял
“above all price” – бүхнээс илүү
үнэ цэнтэй

Хүнийг дуусгадаг.
Төгсгөл байхгүй
 Хүний эрхэм чанар – Human dignity (Дүгнэлт)
• Хүнийн эрхийн түгээмэл
тунхаглалын 1 дүгээр зүйл.
• “All human beings are born free and
equal in dignity and rights. They are
endowed with reason and conscience
and should act towards one another
in a spirit of brotherhood.”
https://www.un.org/en/universal-declar
ation-human-rights/
• “Хүн бүр төрөхөөсөө эрх чөлөөтэй,
нэр төр, эрхийнхээ хувьд адил тэгш
байна. Тэдэнд оюун ухаан, өрлөг
сэтгэл заяасан бөгөөд өөр
хоорондоо ахан дүүгийн ёсоор
харилцах ёстой.”
https://www.legalinfo.mn/law/details/1
271
Монгол Улсын Үндсэн хууль
• 16 дугаар зүйлийн 16.13:

• Халдашгүй, чөлөөтэй байх

эрхтэй.
Даалгавар.
•  Дараахь 2 эх сурвалжтай уншиж 1. Б.Тэмүүлэн, Хүний эрхэмсэг
(сонсож) танилцаад “Human оршихуйг хамгаалах нь,
dignity” буюу “Хүний эрхэм ННФ: Хүний эрхийн цуврал
чанар”-ын талаар юу ойлгосноо лекц, 2015 оны 1-р
тэмдэглэл хөтлөн багш руу сарын 15, http://
илгээх. forum.mn/index.php?sel=proje
ct&menu_id=244&obj_id=5005
Хуудасны тоо, хэмжээ хамаагүй. 2. О.Мөнхсайхан, Хүний
эрхэм чанар (human
Даалгаврыг СИСИ-гээр явуулна dignity), TRENDS.MN FACTS
уу. RESTATED,
http://www.trends.mn/n/945
Оюундаа хөрөнгө оруулсанд баяр
хүргэе.