6.

DERS
ANTİK ROMA DÖNEMİ
 İtalya’daki ilk kültürler
• İtalya’nın ilk halkları Ombriler, Sabinler ve Samnitlerdir.
Latinler ise ,bugünkü Tiber nehrinin bulunduğu yere
yerleşmişlerdir. Bu halkların İtalya yarımadasına İ.Ö.
2000 yıllarında geldikleri sanılmaktadır. İ.Ö. 1000
yıllarında da, Etrüsklerin buraya Önasya’dan gelerek
yerleştikleri kabul edilir. Roma, “Romulus ve Romus”
efsanesine göre İ.Ö 753 yılında kurulmuş ve 753-509
yılları arasında Etrüsk kralı tarafından idare edilmiştir. Bu
yüzden Roma sanatı kaynağını Etrüsk sanatına dayandırır
bazı kaynaklar. Roma’nı kuruluşu bugünkü Roma’nın
tepeleri olan Palatine’de kurulmuştur.
“Romulus ve Romus ‘’efsanesi
• Yunanistan, Roma hükmüne girdiğinde, dinde ki etkiyle
Yunan sanatı, Etrüsk sanatına karışır ve bu sanatların
sentezi sonucu yepyeni bir sanat anlayışı ortaya çıkmıştır.
Kısaca Roma sanatı için Yunan sanatının taklit edilmiş
devamı ya da yozlaşmış biçimi de diyebiliriz.
 Roma tarihi ‘Cumhuriyet’ ve ‘İmparator’ Dönemleri olarak iki
kısma ayrılmıştır.
• Cumhuriyet Dönemi(İ.Ö.509-31)
• i.Ö. V.yy’dan III.yy.a kadar,Orta ve Güney İtaly’nın fethiyle ilgili savaşlar ve anayasa mücadeleleri olur.İ.Ö.509’da Cumhuriyet
kurulur. Her yıl iki konsülün seçilmesi bu sıralardadır.
• V.yy’da Latin ülkesi için savaşılır.
• Etrüsklerle savaşlar başlar.İ.Ö.295’te Etrüsklerin ülkesi alınır.
• İ.Ö.282-272 Greklerle savaş yapılır
• İ.Ö.II.yy Doğu-Akdeniz ülkelerinin Roma İmparatorluğuna katılması için savaşlarla geçer, Makendonlarla M.Ö.215-168 arası
savaşılır,bütün Yunanistan Roma devletine katılır .Romalılar Yunan kültürü ile iç içe: M.Ö. ikinci yüzyılda Yunan sanatçıları toplu
olarak Roma’ya yerleşir ; Romalılar himayesinde Yunan sanatçılar olur.
• İmparatorluk dönemi.(İ.Ö.31-İ.S..476)
• Diktatörlük dönemi; tüm düşmanlarını yenen Augustus cumhuriyetin devlet yapısını görünüşte yerinde bırakarak neredeyse
tüm iktidarı elinde topladı . Döneminde (96-180) imparatorluk toprak genişliği, ekonomi ve kültür bakımından doruk noktasına
ulaştı. iç ve dış tehditlerden uzak Roma zenginleşti. Klasisit uslup Grek klasik sanatı olarak kabul edilir ve Romalaılarca
özellikle ,şiir,heykel ve resim eserlerinin kopyaları bol miktarda yapılır.
• İmparatorluk Hristiyanlığı 313 yılında resmi din olarak kabul eder.323-476 arası Hristiyan imparatorluk devridir .Putperetliğe
son verilir tapınaklar kapatılır.
• Yunan mitolojisinin tanrılarıyla Roma tanrıları birbirine karışır ve sonuçta insan biçimini alan tanrılar görülür. 340’ta
imparatorluk başkenti Konstantinapolis’e nakledilir. İmparatorluk 395’de Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrılır. Ve 476’da Roma
imparatorluğu çöker.
Antik Roma’da Yönetim sistemi
• Antik Roma'daki hukukî prensipleri ve uygulamalarının kökeni MÖ
449'dan kalma oniki tablet yasalarına ve 530 yılı civarında imparator
Jüstinyen'in yaptığı yasalara dayandırılabilir. Jüstinyen'in
kanunnamesiyle muhafaza edilen Roma hukuku Doğu Roma
İmparatorluğu boyunca devam etmiştir.
• Roma toplumu son derece hiyerarşik bir yapıya sahipti. Toplumun en
alt kesiminde köleler (servi), onların üstünde azledilmişler (liberti) ve
en üstte de özgür doğmuş vatandaşlar (cives) vardı. Özgür vatandaşlar
da kendi aralarında sınıflara ayrılmıştı.
Roma’da Etrüsk etkisi
• Hellenistik çağın bitimiyle sanatın merkezi Batı Anadolu ve Yunanistan’dan Roma’ya kaymıştır. Roma
sanatının köklerini ise italik Etrüsk ve Hellenistik sanatta aramak gerekir. Etrüskler, olasılıkla MÖ1. binin
başlarında Anadolu’dan İtalya’ya geçmişler ve büyük bir uygarlık kurmuşlardır.
• Surlarla çevrili şehirlerde taş temeller üzerine kerpiç duvarlı ve ahşap çatılı evler ile tapınaklar
yapmışlardır. Mezar mimarisine de büyük önem vermişler, mezar odalarını kabartmalarla ya da fresklerle
süslenmişlerdir. Etrüsk yapı tekniğine ek olarak kireç harcının kullanılması da Roma mimarisinin
gelişmesinde büyük etken olmuştur. Harcın kullanılmasıyla kemer ve kubbe tekniği ilerlemiş ve geniş
mekânların üzerleri örtülebilmiştir.
• Etrüsk geleneğini sürdüren Roma tapınağı ise, yüksek bir kaide üzerinde, ön cephesinde geniş bir
merdivenle çıkılan derin bir portik ve geresindeki dikdörtgen celladan oluşur. Genellikle Korint düzeni
yaygındır. Cellanın duvarlarında ise ön cephenin sütunları yarım sütun şeklinde devam ettirilmiştir. Ayrıca
yuvarlak tapınaklar da yapılmıştır. En önemlisi İmparator Hadrianus döneminde Roma’da yapılan
Pantheon’dur. Üzeri büyük bir kubbe ile örtülmüştür. Anadolu ise Roma egemenliği altında olmasına
karşın, mimaride eski geleneğini sürdürmüştür. Ankara Augustus Tapınağı ile Aizanoi’deki (Çavdarhisar)
Zeus Tapınağı da Roma çağında Yunan geleneğini sürdüren yapılardır.
Roma Sanatında Mimari ve Antik Yunan
etkileri
• Roma sanatı temeli mimaride yatmaktadır. Mimari bir kudret gösterisinin
biçimlendirilmiş halidir. Heykel sanatının aksine mimarlar Romalıdır. Bu açıdan Roma
mimarisi, Romalıların görüş ve iradesinin tipik bir yansıması olarak ele alınabilir. Bu
mimariye Etrüsklerin rüstik (duvarları yarı yontulmuş ya da taşın ilkel durumunu
anımsatır biçimde yontulmuş taşlarla örülmüş olan yapı) unsurlarını da almıştır.
• Fakat bu rüstik zevk Greklerde görülmez. Heykellerinde Helenistik ifadenin yanında
Barok sanatın natüralist heykel değerleri de vardır. IV. Ve V. Yüzyıllarda Grek sanatına
hayran bir klasisizmaya da düşmüşlerdir. Roma Akdeniz çevresinden, Asya, Avrupa ve
Afrika ülkelerinden de bazı mimarlık biçimlerini örnek almıştır.
• Fakat bu çeşitliliğin arasında yapılarına Roma damgasını vurmuştur. Örnek verecek
olursak kubbeyi Etrüsk ‘ten almış olsa da kendi kullanabileceği bir yapı biçimine getirip
adını vermiştir..
• Etrüsk tapınaklarının etkisiyle yapılmış olan Roma tapınaklarının çoğu Yunan
tapınaklarına benzemektedirler. Romalılar merdiven sütunlarını binanın ön
cephesine yapmış olmalarıyla farklarını ortaya koymuşlardır. Ayrıca, Yunan
tapınakları bağımsızken, Roma kutsal mekânların bir ünitesi biçiminde inşa
edilmesiyle yine farkını yansıtmaktadır.
• Tiyatrolarda fark ise orkestra yani koro heyetine ayrılmış olan orta alanda Altar
bulunmayışıdır. Yunan tiyatrolarında halkın oturacağı merdiven şeklinde
basamaklar dağ yamacına inşa edilirken, Romalılar düz yerlerde, kemerler ve
tonozlar üzerine inşa etmeyi seçerek daha büyük yapılar olmasını sağlamaktaydı.
• Yunan tiyatrosunda orkestra daire biçimini alırken Roma tiyatrosunda yarım daire
şeklindedir ve sahne daha derindir.
• Roma sanatının en büyük yeniliklerini mimarlık alanında yaptı. Roma
İmparatorluğu çok geniş bir alana yayıldığından ve çok sayıda kentleşmiş
alan içerdiğinden, Roma mühendisleri şehir kullanımı için beton kullanımı
da dahil olmak üzere büyük ölçekte yöntemler geliştirdiler .
• Pantheon ve Colosseum gibi devasa binalar asla önceki malzeme ve
yöntemlerle inşa edilemezdi. Yakın Doğu’da bin yıl önce beton icat edilmiş
olmasına rağmen, Romalılar, tahkimattan en etkileyici binalarına ve
anıtlarına kadar kullanımını genişleterek malzemenin gücü ve düşük
maliyetinden faydalandı. Beton çekirdeği bir sıva, tuğla, taş veya mermer
kaplama ile kaplandı ve dekoratif polikrom ve altın yaldızlı heykel
genellikle göz kamaştırıcı bir güç ve servet etkisi yaratmak için eklendi.
• Bu yöntemler nedeniyle, Roma mimarisi yapısının dayanıklılığı için
efsanedir; birçok bina hala ayakta ve bazıları hala kullanımda iken,
çoğunlukla Hıristiyanlık döneminde kiliseye dönüştürülen
binalar. Bununla birlikte, birçok kalıntı mermer kaplamalarından
sıyrılmış ve beton çekirdeği açıkta bırakılmış, böylece Konstantin
Bazilikası gibi orijinal görünümlerinden biraz küçülmüş ve görkemli
görünüyor.
• Cumhuriyet döneminde, Roma mimarisi Yunan ve Etrüsk unsurlarını birleştirdi ve
yuvarlak tapınak ve kavisli kemer gibi yenilikler üretti. Roma iktidarı erken
imparatorlukta büyüdükçe, ilk imparatorlar Palatine Tepesi ve yakındaki alanlarda
büyük saraylar inşa etmek için gecekondu mahallelerinin toptan tesviyesini
başlattılar ve bu da mühendislik yöntemleri ve büyük ölçekli tasarımda ilerlemeler
gerektirdi
• . Roma binaları daha sonra forum olarak bilinen ticari, politik ve sosyal grupta inşa
edildi, Julius Caesar’ın ilk ve daha sonra eklenenleri, Forum Romanum en ünlü
oldu.
• Roma dünyasının en büyük arenası olan Kolezyum, bu forumun en sonunda MS 80
civarında tamamlandı. 50.000’den fazla seyirci tuttu, gölge için geri çekilebilir
kumaş kaplamalara sahipti ve büyük gladyatör yarışmalar ve sahte deniz savaşları
da dahil olmak üzere büyük gözlükler sahneleyebilirdi. Roma mimarisinin bu
şaheseri Roma mühendislik verimliliğini özetlemektedir ve Doric, Ionic ve
Corinthian gibi üç mimari düzene de sahiptir.
• Trajan (MS 98-117) ve Hadrian (MS 117-138) döneminde Roma İmparatorluğu en büyük derecesine
ulaştı ve Roma’nın kendisi, sanatsal anıt ihtişamının zirvesindeydi – muazzam anıt yapı programları ile
elde edildi. , toplantı evleri, bahçeler, su kemerleri, hamamlar, saraylar, pavyonlar, lahitler ve
tapınaklar.
• Roma kullanımı kemer , kullanımı beton yapı yöntemlerinin kullanılmasını kubbe tüm kemerli tavan
izin verdi ve de dahil olmak üzere saraylar halka açık mekanlarda ve komplekslerin yapı etkin
hamamlardaki ve bazilikaları arasında ” Altın Çağ “imparatorluğu. Kubbe yapımının seçkin örnekleri
arasında Panteon, Diocletian Hamamları ve Caracalla Hamamı .
• Pantheon (tüm gezegensel tanrılara adanmış), merkezde açık bir “göz” içeren sağlam bir tavana sahip
eski zamanların en iyi korunmuş tapınağıdır. Tavanın yüksekliği, binanın iç çapına tam olarak eşittir ve
dev küre içerebilecek bir muhafaza oluşturur. Bu büyük binalar daha sonra Brunelleschi gibi İtalyan
Rönesans mimarları için ilham verici modeller olarak hizmet etti . Konstantin çağına (MS 306-337)
göre, Kolezyum yakınında inşa edilen Konstantin Kemeri’nin kurulması da dahil olmak üzere
Roma’daki son büyük bina programları gerçekleşti.eklektik bir stil karışımı üretmek için yakındaki
forumdan bazı taş işlerini geri dönüştürdü.
 • Kemere de dayanan Roma su kemerleri ,
imparatorlukta ve suyun büyük kentsel alanlara
temel taşıyıcılarında yaygındı. Ayakta kalan duvar
kalıntıları, Pont du Gard (üç kemer kemerli) ve
Segovia su kemeri gibi, tasarım ve yapılarının
kalitesinin sessiz ifadesi olarak özellikle etkileyici .
Segovia Su Kemeri
Antik Roma Sanatında Mimari
• Etrüsk ve Yunan etkileri çok belirgindir. Özellikle Yunan mimari geleneğine
hayranlık vardır. Ayrıca ele geçirdikleri topraklardaki yapılardan da etkilenmişlerdir.
• Deniz taşımacılığı sayesinde malzeme sağlanması: Mısır vb. yerlerden sağlanmıştır.
Yapılar moloz taş, tuğla üzeri mermer ya da tuğla kaplama Anıtsal, Sivil mimariye
verilen önem Şehir planlaması Antik Roma'da yaşam, yedi tepe üzerine kurulmuş
olan Roma şehri etrafında dönerdi. Şehirde Coloseum,Trajan Forumu ve Panteon
tapınağı gibi birçok anıtsal yapı bulunuyordu.
• Yüzlerce kilometre uzunluğundaki su yollarından gelen temiz suların aktığı
çeşmeler, tiyatrolar ve kütüphaneleri ve dükkânları bulunan hamamlar vardı. Antik
Roma'nın kontrolünde olan topraklarda yönetim ve idari binalardan ev, villa vb. çok
çeşitli yapılar mevcuttu.
• Planlayıcı ve teşkilatçı olmalarının verdiği etkiyle şehirler planlı olarak
yapılmıştır. Taş, tuğla ve mermer kullanıp mimari eserler ortaya
koymuşlardır. Zaman içerisinde kireç harcını bağlayıcı olarak kullanmış
olmalarının etkisiyle kemer ve kubbe yapım tekniğinin ilerlemesine,
geniş alanların üzerlerinin örtülmesi ve de geniş mekânlı, kubbeli,
anıtsal yapıların inşa edilebilmesini sağlamıştır.
Romalılar dekoratif özellikli Grek yapı sanatına karşılık, fonksiyonel ve strüktif yapılar ortaya koymuşlardır.

• Bunlar;
• Zafer Takı
• Dikilitaşlar
• Tiyatrolar
• Hamamlar
• Podyum Tapınağı
• Merkezi Kubbeli Yapılar
• Tonoz ve Kemerli Yapılar
• Şehir Kapıları
• Köprüler
Roma- Pantenon

PANTHEON, M. Ö. 118-125
arası. Hadrianus devri
PANTHEON, M.Ö. 118-125
arası. Hadrianus devri.
Kubbe örtülü ana harçlı
tuğla. Latinmekance tüm
tanrıların tapınağı demek.

Roma tapınakları da kaide üzerinde ama

sadece giriş tarafında basamak var. Girişten
sonra yuvarlak planlı yapılar (rotunda) bu
dönemde başlıyor. Kubbe 43 m. Çapında.
Yüksekliği ve çapı eşit bir yapı olarak oranların
kullanıldığı bir yapı. Önde pronaos üçgen
alınlıkla sonlanan
Kubbenin alt seviyesinde nişlerin yer aldığı kasnak kısmı üzerinde yukarı
doğru daralan kademeli kutucuklar şeklinde kubbe. Yükseklik ile
kubbenin çapı aynıdır. Kubbe merkezinde yuvarlak açıklık yer alır. Alt
kısımdaki nişler korinth düzeninde sütun, gömme taşıyıcılarla
düzenlenmiş.
Zafer Takları
• Roma mimarisinin en önemli yeniliklerinden birisi, oldukça etkileyici
bir görünümü olan kemer (zafer takı) ile kemerli sütunları geliştirmiş
olmasıdır. Kemerlerin sıra halinde kullanışı Roma anıtlarına tamamen
özgün bir dış görünüm kazandırmıştır. Özellikle önyüzlerde
etkilerinden ötürü kemerli sütunlar, Aspendos tiyatrosu gibi yapılarda
önemli bir yer tutmakta idiler.
Constantin Kemeri/Zafer Takı, Konstantin’in Maxentius’a karşı 312’de
kazandığı zafer anısına. tek ya da iki, üç kemer açıklığıyla bir zaferin
anısına yapılan yapılar. Romalılar, M.Ö ikinci yüzyıldan başlayarak
süslü zafer takları yaptılar. Zafer dönüş yolu üzerine yapılan bu
kemerlerde kabartmalar da yer alır. Zaferler vb. konular içerir.
Sütünlü Caddeler
      Roma mimarisinin kentleşme içinde ortaya koyduğu yeniliklerden
birisi de sütunlu caddelerdir. Sütunlu caddelerin en güzel örneklerine
Roma’da değil, fakat Doğu eyaletlerinde rastlanır. Anadolu’dan başka
Kuzey Suriye ve Kuzey Afrika Roma yerleşmelerinde bu caddeler
görülür. 
    
• Roma tapınakları, avluların ortasında ya da gerisinde ama hep tam
eksende yer alacak şekilde yapılmışlardır. Bu avlulara toplantı ve
Pazaryeri olan agoranın kanşlığı olarak Roma’da “forum” adı verilir.
Özellikle imparator forumları çok görkemli komplekslerdir.
Stadiumlar
Atletik oyunların ve yarışmaların yapıldığı uzun amfiteatr
biçimindeki   yapılardır.
Batı Anadolu’ da Afrodisias ve Antalya çevresinde bulunan Perge (M.ö.
2.yy. )en iyi korunabilen örnekler arasındadır.

Afrodisias Stadyumu
Amfitiyatro
• Tiyatro yapıları da Roma mimarisinin en önemli yapıtları arasında yer
alırlar. Bu tiyatrolar, Yunan tiyatroları gibi sahne binası, yarım daire
şeklinde meydan ve oturma kademelerinden oluşmaktaydı. Ama
sahne binası çok gelişmiş olup, oturma basamakları ile birleştirilerek
mimari bir bütünlük sağlanmıştır. Bu tiyatroların en iyi örneği, Antalya
yakınlarındaki Aspendos Tiyatrosu’dur.
Pompei Spectacula(M.Ö.70)
Milattan Önce 70 yılında inşa
edildiği düşünülen bu yer, dünyanın
en eski amfi tiyatrolarındandır.
Daha önceki Roma tiyatroları
tahtadan inşa ediliyordu. Taştan
inşa edilen ilk amfi tiyatro ise
Roma’daki Kolezyum olmuş.
Pompei’de o yıllarda amfi tiyatro
tabiri henüz kullanılmadığı için
buraya Pompei Spectacula denilmiş.
O dönemde tüm şehir sakinlerini
içine alabilecek kapasitede inşa
edilen amfi tiyatro, 20 bin kişilik
seyirci kapasitesine sahipmiş.
Milattan Sonra 59 yılında meydana
gelen bir isyan sonucu şehirde 10 yıl
boyunca herhangi bir oyun
gösterilmesi yasaklanmış.
Amfiteatr
Colosseum,
Çifte tiyatro
anlamında.
Gladyatör
dövüşlerinin
yapıldığı yerler.
M.S. 80
Temelleri, dış duvarı
ve iç taşıyıcılar
travertenden, iç
kısımların
örtüsünde harç. Tek
merkezden yayılan
koridorlar, 45.000
seyirci alabilen
oturma sıraları
Dış cephe zeminde Dor,
üstte İon ve Korinth
olmak üzere üç farklı
düzende.
Roma -Colesseum Gelişen kemer ve tonoz yapımı sayesinde,
oturma basamakları kemerli mekânlar
üzerine oturtulabilmekte, böylece Side’de
olduğu gibi düz bir arazide de tiyatro
yapılabilmekteydi.
Ayrıca oval bir alanı tamamen çevreleyen
oturma kademelerinden oluşan anfi-
tiyatrolar, gladyatör oyunları ya da vahşi
hayvanların boğuşmaları için
yapılmışlardır. Bunların en başarılı örneği
Roma’daki Colosseum’dur. Bu yapının dış
cephesinde bilinen her üç düzen de
kullanılmıştır.
Roma Mimarisinde Hamamlar
• Roma mimarisinin en önemli yapı
tiplerinden biri de hamamlardır. Bu
hamamlarda bazı bölümler alttan ve
duvardan ısıtılarak sıcak mekanlar elde
edilmişti. Soyunma yerleri, soğuk, ılık ve
sıcak mekanlar hamamın en önemli
bölümlerini oluşturuyordu. Hamamlar
imparatorluk döneminde kitaplıklar,
konferans salonları, havuzlar, spor
salonları ile birleştirilerek görkemli
yapılar halini almıştır. Roma’da
Roma Diocletian hamamı: Diokletianos ve Carakalla hamamları ile
Anadolu’da Miletos, Ankara, Ephesos ve
Perge’deki hamamlar en önemli
örneklerdir.
Carakalla hamamları Roma hamamları, halkın ortak olarak
kullandıkları gymnasyum, kütüphane gibi
yapıların da birleştirilmesiyle anıtsal bir
bütünlük içinde inşa edilmiştir.
 
       Roma hamamlarının fonksiyonel açıdan özel
hacimleri vardır: Soyunma yerleri, soyunduktan
sonra girilen ılık hacim, sıcak hamam kısmı ve
yıkandıktan sonra soğuk suyla yıkanılan yer.
Roma hamamları işyerinde sıcak kısımda havuz
bulunanlarda vardı. Hamamların kadınlar ve
erkekler için ayrı bölümler şeklinde yapıldığı da
görülmektedir. Roma hamamlarının döşeme
altındaki boşluklarda ve duvar içindeki
borularda dolaşan sıcak hava ile ısıtma tekniği,
sonradan Bizans ve Türkler tarafından da
kullanılmıştır.
 
       
Pompei Hamamı
Roma İmparatorluğu’nda en
küçük şehirlerde bile
bazı evlerde özel hamamlar
bulunmaktaydı. Erkekler ve
kadınlar için ayrı banyolar
bulunurken kaplıcalar ise
köleler dahil olmak üzere tüm
sınıflar için açık kullanım
alanlarıydı. Ayrıca, şehre önemli
misafirler geldiğinde bu
kaplıcalar kullanılıyordu.
Pompei’deki hamam, 79 yılı
geldiğinde yapım halinde kalmış
ama o güne kadar kullanılan
kısımları varmış.
 Su Kemerleri
• Şehirlere ve hamamlara su,
kaynaktan su köprüleri ile
sağlanırdı. Fransa’daki Pont du
Gard ve Antalya’daki Aspendos su
kemerleri günümüze kalan en iyi
örneklerdir. İmparator Valens
Fransa’daki Pont du zamanında yapılmış olan
Gard(M.Ö:19) İstanbul’daki Bozdoğan Kemeri de
bu tip yapıların geç örneklerinden
biridir.

Antalya’daki Aspendos su kemerleri (M.Ö.2.yy)

Roma Evleri
• Roma aile yaşantısı ile birlikte Roma evi planı gelişmiştir. Eski İtalya
evi megaron tipine benzer dörtgen plandadır; bunun yanı sıra daire ve
oval plana da rastlanır. Bu eski evler, Orta İtalya ve Po Ovası’ nın doğu
bölgelerindeki Demir çağı kültürlerinden olan Villanova kültürlerine
ait kalıntılardan tanınır.
•       Romalılarda saray, villa, yüksek katlı ya da tek kat ev tipleri geniş
kentlerin ana dokusunu meydana getirir. M.S. 1. yy. dan başlayarak
apartman tipi evler yapılmaya başlanmıştır.
Pompei ve Herakulaneum –Roma mimarisinde
evler
• Roma mimarisi hakkında en iyi fikir veren evler, Pompei ve
Herkulaneum’dakilerdir. Bu evlerin esasını atrium denilen üzeri
örtülü, tavanının ortasında bir delik ve tam altında havuz bulunan bir
mekân oluşturmaktadır.
• Bunun çevresinde ise dükkânlar, yemek ve yatak odaları ile bahçe
yer almaktaydı.
• Bu tip evlerin yanı sıra sütunlu avlulu Yunan tipi evler ile apartman
tipinde çok katlı evler de yapılmıştır. Evlerden başka, zengin kişilerin
villaları ve imparator sarayları da Roma uygarlığının zenginliğini ve
görkemini gösteren yapılardır.
Pompei Mimarisi-
Antik Roma’da Sanat
Antik Roma sanatçılarının geleneksel görüşü, sık sık Yunan
emsallerinden ödünç aldıkları ve kopyalandıkları (bugün bilinen Yunan
heykellerinin çoğu Roma mermer kopyaları biçimindedir) olsa da,
yapılan son çalışmalar, Roma sanatının da son derece yaratıcı
olduğunu göstermiştir. Romalılar, Ağır Yunan modellerine dayanan ve
aynı zamanda Etrüsk, yerli İtalik ve hatta Mısır görsel kültürünü de
kapsayan motiflerle güçlü bir sanat ekolü oluşturmuşturlar. Stilistik
eklektizm ve pratik uygulama, birçok Roma sanatının ayırt edici Roman
özellikleri arasındadır. freski
Antik Roma’nın sanatla ilgili en önemli tarihçisi olan Pliny, neredeyse Pompeii,
birinci yüzyıl
tüm sanat biçimlerinin – heykel, manzara, portre resmi, hatta her tür
resim – Yunan sanatının bazı durumlarda Modern Roma’dan daha
gelişmiş olduğunu kaydetmiştir.

Yunan duvar sanatı ve portre sanatının çok az kalıntısı olsa da

kesinlikle Yunan heykeli ve vazo resmi bunu ortaya koyuyordu.
Roma sanatının Yunan öncülleri efsaneydi. MÖ 5. yüzyılın
ortalarında, en ünlü Yunan sanatçıları duvar resimleriyle dikkat
çeken Polygnotos ve Chiaroscuro’nun yaratıcısı Apollodoros’du.
Gerçekçi tekniğin gelişimi, antik Yunan efsanesine göre, tarihin ilk
bravura sergisinde yarıştığı söylenen Zeuxis ve Parrhasius’a
atfedilir.

Üsküp, Praxiteles, Phidias ve Lysippos’ta en önde gelen

heykeltıraşları vardı. Heykel sanatı Yunanistanın çeşitli
şehirlerinden yaşayan heykeltraşların Romaya gelmesi ve Heykel
sanatının hızlı bir şekilde öğrenilmesi ile Yunan Stilli Heykel
gelişimi sağlanmıştı.

Bir hayvan kurbanının hazırlanması ;
mermer, mimari kabartma parçası, MS 2.
yüzyılın ilk çeyreği; Roma, İtalya
Yunan sanatını çok sayıda kopya eden Roma
heykeltraşları, Yunan heykel kalitesinden ödün
vermemişlerdir.
Romalılar tarafından kullanılan sanat formlarının
ve yöntemlerinin çoğu – yüksek ve alçak
kabartma, ayaklı heykel, bronz döküm, vazo
sanatı, mozaik, cameo, madeni para, güzel
mücevher ve metal işleri, mezar heykeli,
perspektif çizimi, karikatür, tür ve portre resim,
manzara resim, mimari heykel ve trompe l’oeil
resim – hepsi Antik Yunan sanatçıları tarafından
geliştirilmiş veya rafine edilmiştir. Bu duruma tek
istisna, omuzları içermeyen Roma büstüdür.
Geleneksel baş ve omuz büstü, Etrüsk veya erken
bir Roma formu olabilir.
Yunan sanatçıların toplumlarında büyük saygı gördükleri yerde, çoğu Roma
sanatçısı anonimdi ve esnaf olarak kabul edildi. Antik Yunanistan’da olduğu gibi,
Roma sanatının büyük ustalarının kaydı ve neredeyse imzalı eserleri de yoktur.
Yunanlıların büyük sanatın estetik niteliklerine taptığı ve sanatsal teori üzerine
kapsamlı bir şekilde yazdığı yerde, Roma sanatı daha dekoratif ve statü ve
zenginliğin göstergesiydi ve görünüşe göre bilginlerin veya filozofların konusu
değildi.
Kısmen Roma şehirlerinin güç ve nüfus bakımından Yunan şehir devletlerinden çok
daha büyük olması ve genellikle daha az taşra olması nedeniyle Antik Roma’daki
sanat daha geniş ve bazen daha faydacı bir amaç aldı. Roma kültürü birçok kültürü
özümsedi ve çoğunlukla fethedilen insanların yollarına toleranslıydı. [Roma sanatı,
çok daha büyük miktarlarda hizmete alınmış, sergilenmiş ve sahiplenilmiş ve Yunan
zamanlarından daha fazla kullanıma uyarlanmıştır. Zengin Romalılar daha
materyalistti; duvarlarını sanatla, evlerini dekoratif objelerle ve kendilerini güzel
mücevherlerle süslediler.
Geç İmparatorluğun Hristiyan dönemi olan MS 350 ila 500 arasında,
duvar resmi, mozaik tavan ve zemin çalışması ve mezar heykeli
gelişirken, büyük olasılıkla dini nedenlerden dolayı yuvarlak ve
panel resmindeki tam boyutlu heykellerin yapımı durdu.

Batı Roma’nın iyice prestijini v egücünü kaybetmesiyle beraber

birçok heykeltraş, ressam ve sanatçı doğu Roma’nın başkenti
Konstantin’e taşındı. Bu sanatkar ve zanaatkarların en bilinen işi
Konstantinde yapılan Ayasofya Kilisesinin ve Ravenne’da bulunan
San Vitale Bazilikasının mozaiklerin İmparator Konstantin emriyle
yapılmasıydı.
Heykel ve Büst Sanatı
• Roma sanatı ile gelişen diğer bir dal ise heykel ve büsttür. Alçak
kabartma, yüksek kabartma, ronde-bosse (yüzeyden ayrılmışçasına
gövde ve iyice belirgin yüksek kabartma) gibi teknikler ile insan
anatomisini tamamen ortaya koymuşlardır. Fakat Heykel mimari kadar
ileri seviye olmamakla beraber Yunan heykelciliğinin taklidi olmuştur.
• Konularında yine Yunan mitolojisinin sadece isimlerini değiştirip aynı
tanrılara yer vermeleri de buna örnek olarak gösterilebilir. Bunun
yanında Roma heykelciğinde imparatorun ve ailesinin, askerlerin,
devlet adamlarının portre heykellerini yapmışlardır.
• Özellikle İmparatorluk devrinde mimari cephelerin tasarımı heykelle
birlikte düşünülmüş, böyle olunca da heykel üretimi artmıştır.
•    Romalılar kendilerine özgü eserleri, portre ve tarihi kabartma
konusunda vermişlerdir. Yunanlılarla Romalılar arasındaki en büyük
fark, Yunan heykellerinde daha çok mitolojik konular işlenirken,
Romalıların yaptıkları heykellerde günlük hayata karışan kimselere çok
değer vermiş olmasıdır. Bunun sebebi, iki toplum arasındaki dini
anlatışın farklılığına dayanır. Onun için Roma portrelerinde gerçekçi bir
tutum izlenir.
Roma heykelinde Yunan etkileri
belirgin. M.Ö. 146 dan sonra
Cumhuriyet döneminde Yunan
heykeltıraşlar etkin. Yunan
heykeli moda ve kopyaları yapılır.
Yunan Sanatındaki tapınak
heykellerinin yerini kişiye özgü
heykeller almış. Halktan kişilerin
büst portresi. Gerçekçi.
İmparatorlar bazen idealize edilir.
Giysiler kıvrımlar yığını ama
kadınlarda giysi altından vücut
belli olur.

Romalı portresi, M.Ö 80, mermer

Roma patriği ve öncülleri, M.Ö 1.yüzyıl
sonları, mermer. Ayaktaki şahıs elinde
iki büst tutar. Babası ve büyükbabası
ya da önceki patrikler
bilinmemektedirBüstler görsel
dokümanlardır.
Primaporta, M.Ö 20, yaklaşık 2 m.
Mermer.
İmparator Avgustus, sağ elini
kaldırmış, sol elde mızrak ve giysi,
üzerinde savaşırken giydiği giysi,
ayağının dibinde Venüs’ün oğlu
Eros İmparator’un bu soydan
geldiğini gösterir. Personifikasyon
( belirli bir olayın simgeyle
anlatılması) dikkati çeker.
Zırhındaki işaretler seferlerini
anlatır. Cepheden bakmak üzere
yapılır Roma heykelleri ve genelde
niş içine konmak için.
Zırhındaki pantolonlu figür
doğuya özgü, Part askeri, domuz
Dakya bölgesi simgesi vs.
 Sunak, Roma
İmparatorluğu'nun
baskın askeri güç
olmasıyla elde ettiği
Pax Romana nın
sağladığı barış ve
refahtan duyulan
memnuniyeti
resmetmek için
yapılmıştı.
ARA PACİS/BARIŞ ALTARI, M.Ö. 13-9, mermer,
genişliği 10.7 m.
M.Ö 9 da savaştan dönen Avgustus tarafından
yaptırılmış.
Roma imparatorları savaştan dönünce
Kente özel bir yoldan girer. Bu altar da
o yolun kenarına yapılıyor. Dışta
çepeçevre sarmaşık , üst kısım figürlü.
İç kısımda bir tören sahnesi ve burada
Avgustus ve ailesi dini bir alay içinde
takdis töreninde görülür. Portre
özelliği, belge özelliği. İdealizm ve
gerçeklik dengeli bir şekilde bir arada.
En görkemli kabartmalar çok
para harcanan altar, zafer
kemeri ve zafer sütunlarında
görülür.
TRAJAN SÜTUNU, M.S. 106-13,
mermer. İmparatorun ölüsünün
yakıldığı yere yapılır. Kaide,
gövde ve heykelden
oluşmaktadır. Sütun parça
parça kasnaklar halinde.23
bölüm, Dakya seferi anısına,
2000 figür var. Seferin
Roma’dan başlayıp Dakya
Savaşına kadar tüm olanlar.
Öykücü, anlatımcı, perspektif
var.
Kadın büstü, M.S 90, mermer, saç
modası, büyük gözler. Tenin
yumuşak, şeffaf görüntüsü, portre
özelliği.
Büyük Konstantin, M.S 4.yüzyıl
Roma Resim Sanatı
Roma resmine ait çalışmalar ve eserlerden günümüze
sadece İmparatorluğun yıkılmasına yakın olanlar dışında
pek bir şey kalmamıştır..

En iyi bilinen ve en önemli çalışmalar, Pompeii,

Herculaneum ve yakındaki diğer yerlerde bulunan Zengin
ailelerin duvarlarını süsleyen çalışmalardır. MS 79 Pompei
senesinde Vezüv Yanardağının patlaması ile beraber kül şehrinde
ve tüf yığını altına kalan bu resimler günümüze kadar bir boyama
korunmuştur.
 Günümüze ayrıca MS 3. yüzyıldan başlayarak ve
yaklaşık 400 kadar kullanılmış olan Roma Yeraltı
Mezarlarından büyük bir tablo bulunmaktadır. Bu
eserde, Pompei’de anlatılan sosyal yaşamdan daha
mütevazi bir yaşam resmedilmişti.
Bunların dışında Neron’un imparatorluk sarayı
duvarlarından geriye kalanlar, Domus Aurea Mağara
Herakles ve Omphale , resimleri, Mısır Romasında bulunan fayum mumya
Roma fresk Pompeian
Dördüncü Tarzı (MS 45-79), potreleri dışında sayılacak pek bir örnek kalmamıştır.
Napoli Ulusal Arkeoloji 4. ve 5. yüzyıllarda Roma’ya ithal edilen Yunan
Müzesi , İtalya
resimlerinden veya İtalya’da o dönemde yapılan ahşap
üzerine yapılan resimlerden günümüze bir şey
kalmamıştır.
Özetle, yaklaşık 900 yıllık Roma tarihinde dekoratif
resim çalışmaları sadece 200 yıl ile sınırlıdır .
• Yazar Plinius resim hakkında, Vitrivius ise mimari hakkında kitap yazmış.
Her ikisi de duvar panolarının nasıl hazırlandığını belirtmiştir. Bu
kitaplardan M.Ö 8.yüzyıldan beri resim hakkında bilgi edinebiliyoruz.
• M.Ö 500 dolaylarında toz boyanın yumurta akı ile karıştırılarak renk elde
etme tekniği bulunmuş. Fresko vb. bu dönemden itibaren Roma
evlerinde resme büyük yer verilmiş. Fresko tekniğinin yanı sıra zeminde
mozaik Çoğunlukla mitolojik konular olmakla birlikte, mimari, illüzyonist,
ölü doğa, manzara ve doğa sevgisi dikkat çeker. Resme mekan, ışık,
atmosfer vb. unsurlar girmiştir. Perspektif konusunda hiç bilgisi
bulunmayan sanatçılar, gözlem gücüyle, izleyende derinlik algısı yaratmak
için yukarı doğru yöneltilmiş mimarilerle küçülme duygusu vermişler.
 • Roma resim sanatı başlarda Helenistik
Roma Resim Sanatı sanatın devamı niteliğini taşımakta
olsa da zamanla Helenistik
kompozisyonu ve ifade tarzını
kendilerine uygun biçimde değiştirip
geliştirmişlerdir.
• Roma sanatı ve resim denildiğinde ise
akla ilk gelen Fresko ‘dur. Buna en iyi
örnek Pompei kazılarında elde
edilmiştir, Ev duvarlarında tavana
kadar boyalı freskler ortaya
çıkarılmıştır. Bunlarda desen de ve
kompozisyonda aksaklıklar olmasına
Pompei Freski
rağmen konuyu canlandırdığı görülür.
Pompei'de Roma resim sanatına ait birçok örnek M.Ö II ile M.S I. Yy da
Resimlerinde perspektif
görülen Pompei resimleri dört üslupta kendini belli eder.
kullanmamışlardır. Figürler ise doğal
1. Renkli boyalarla, duvarlar mermer kaplanmışçasına taklit edilmiştir.
büyüklüğündedir.
2. Derinliği olan mimari formların kullanılmıştır. Mitolojik sahneler,
kahramanlık hikayeleri, mimarisine uyan mimari fon içinde • Çizgiler ağır basar. Natürmort tarzda
bulunmaktadır. resimler görülür, bunlar boşlukları
3. Mimari bezeme daha da artmış, adeta bir üslup halini almıştır. doldurma amaçlı süsleme için
 4. Tablo ile mimari arasında ayrılık gözetilmemiş, fantaziyi de aşan, kullanılmıştır.
gerçek dışı bir süsleme hakim olmuştur.
 Hellenizmi kendine miras olarak alan
Roma uygarlığının resim sanatı
tamamıyla Yunan resim sanatını
tekrarlar.
Sıva üzerine yapılan duvar resimleri
günümüze kadar gelebilmiştir.
Pompei’deki yanardağ kalıntıları
kaldırıldığı zaman, duvarları bütünüyle
resimle kaplı konutlar ortaya çıkmıştır.
Bu sahneler, çoğu din ve mitolojiyle
ilgilidir. Perspektif yoktur. Buna rağmen
figür oranları doğal hallerinde verilmiştir.
Yine renkler çeşitli değildir. Bir esas renk
vardır, diğer renkleşmeler de bu rengin
valörleşmesiyle elde edilmiştir. Çizginin
ön planda olmasına, hacimlerin, özellikle
kumaş kıvrımlarının verilmesine dikkat
edildiği halde, desenler çok basittir.
Esrarlı Villa, Pompei
Pompei amfiteatr’ının
resmi. İ.S. 59-79 arası,İ.S
59’da Roma halkı ile
komşular arasında kavga
olur burada. O dönemi
ilgilendiren bir olayın
olması ilginç. Yükseltilmiş
perspektif uygulaması
Napoli Milli Müze’de
Kitara çalan kadın
Karşılıklı oturan kadın ve erkek

Roma resim sanatında Yunan etkileri görülür. Günümüze kalan örnekler ağırlıklı olarak
şehir dışındaki villaların duvarlarını ve tavanlarını süslemek için kullanılan fresklerdir.
Ancak Roma edebiyatında tahta, fildişi ve başka malzemelerin üzerine yapılan resimlerden
de bahsedilir. Pompei'de Roma resim sanatına ait birçok örnek
Tanrıça Venüs ve iki Eros, deniz kabuğu içinde. M.S. 10 civarı,
Pompei’deki Deniz Venüs’ü evinden. Çıplak figür, çıplaklık Yunan
Sanatında M.Ö 350’ lerde başlar.
Pompei, bülbül
• Roma resim sanatında Yunan etkileri görülür. Günümüze kalan örnekler
ağırlıklı olarak şehir dışındaki villaların duvarlarını ve tavanlarını
süslemek için kullanılan fresklerdir. Ancak Roma edebiyatında tahta,
fildişi ve başka malzemelerin üzerine yapılan resimlerden de bahsedilir.
• Bir başka ilginç Roma şehri de Mezopotamya’da bulunan Dura
Europos’tur. Buradaki resimler Hristiyanlıkla ilgili değil, başka dinlerle
ilgilidir. Eski Babil inançlarıyla ilgili resimler de vardır. Doğu kıyafetlerine
sahip bir grup insan figürü cepheden resmedilmiş olarak gösterilmiştir.
İki boyutlu bir düzen hakimdir. Bu düzen, Roma resim sanatına ters bir
düzendir. 
Boscorale Villası,
Freskolar Roma’daki
lüks yaşam merakı ve
İzlerini gösterir. Bu
yatak odasında lüks
Villalar, bahçeler yer
Alır.
Boscorale, Pompei
kent görüntüsü,
mimari perspektif,
ışık, renk etkisi, İlk
dönem üslubunda
daha çok mimari
ögeler.
Roma resminin olgun
dönemlerinde manzara,
gerçek olaylar dikkati
çeker.
Napoli, Boscorale
villası, özellikle ölü
doğa dikkat çekici.
M.Ö. 40-25 yıllarında İmparatoriçe Livia’nın villası için yapılmış
manzara. Dört mevsimi de bir arada gösterme, ayrıntılı.
 Roma natürmort
denekleri genellikle
illüzyonist nişlere veya
raflara yerleştirilir ve
meyve, canlı ve ölü
hayvanlar, deniz ürünleri
ve kabuklar gibi çeşitli
günlük nesneleri tasvir
ederdi. Su ile
doldurulmuş cam
kavanoz temasının
Villa Boscorale
örnekleri ustaca
Herculanium
boyanmış ve daha sonra
Rönesans ve Barok
dönemlerinde sıklıkla
boyanmış aynı konu için
modeller olarak
kullanılmıştır .

Pompeii
Ressam
freskosu
Hellenizm ile Mısır’da bir resim akımı meydana getirilmiştir.
Bunun ismi Fayum resimleridir. Bunlar M.S II.yüzyıla aittirler.
Ölü resimleridir. Tabutun üzerine, ölenin resminin yapılıp
konulması geleneğinin bu resimler üzerinde oldukça fazla
etkisi vardır. Bu resim sanatında yaratılan portrecilik karakteri
ileri bir düzeydedir. Antik Roma’da da bu etki görülür.
 Filmler
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ap-art-history/ancient-mediterranean-ap/ap-ancient-rome/v/a-tour-through-ancient-rome-in-320-c-e
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/beginners-guide-rome/v/digging-through-time

• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/early-empire/v/markets-of-trajan ((MİMARİ)
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/roman-republic/v/temple-of-portunus-rome-c-120-80-b-c-e?modal=1
• https://
tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/middle-empire/v/battle-of-the-romans-and-barbarians-ludovisi-battle-sarcophagus-c-2
50-260-c-e?modal=1

• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/beginners-guide-rome/v/romes-history-in-four-faces-at-the-met(HEYKEL)

• https://
tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/early-empire/v/augustus-of-primaporta-1st-century-c-e-vatican-museums?modal=1
HEYKEL 5 DAKİKA (erken imparatorluk)
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/late-empire/v/colossus-of-constantine?modal=1(HEYKEL)

• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/roman-republic/v/capitoline-brutus (HEYKEL)
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/early-empire/v/ara-pacis-augustae-altar-of-augustan-peace-13-9-b-c-e-rome

https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/x7e914f5b:pompeii/v/villa-of-mysteries?modal=1
• https://
tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/middle-empire/v/pair-of-centaurs-fighting-cats-of-prey-from-hadrian-s-villa-c-130-b-c-
e-1?modal=1
• https://tr.khanacademy.org/humanities/ancient-art-civilizations/roman/wall-painting/v/painted-garden-villa-of-livia?modal=1