T.C.

MLL ETM BAKANLII

EL SANATLARI TEKNOLOJS

GELENEKSEL TRK LEME SANATLARI

Ankara, 2012

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir.

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER
AIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GR ....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3 1.LEME ................................................................................................................................ 3 1.1. lemenin Tanm .......................................................................................................... 3 1.2. Belli Bal Teknikler ..................................................................................................... 5 1.3. Medeniyetlere Gre lemenin Tarihesi ...................................................................... 6 1.4. lemenin Trklerde Gelimesi Anadoluya Geii ...................................................... 7 1.4.1. Hun lemeleri ....................................................................................................... 7 1.4.2. Gktrk lemeleri ................................................................................................. 8 1.4.3. Uygur lemeleri .................................................................................................... 8 1.4.4. Akhunlar ................................................................................................................ 9 1.5. Anadolu Seluklular Dnemi ....................................................................................... 9 1.6. Anadolu Beylikleri Dnemi ........................................................................................ 10 1.7. Osmanllar ................................................................................................................... 10 1.8. leme rnekleri.......................................................................................................... 11 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 13 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 14 RENME FAALYET2 .................................................................................................. 15 2. OSMANLI MPARATORLUU DNEMNE GENEL BAKI ..................................... 15 2.1. Osmanl mparatorluu Dnemi leme Sanat ........................................................... 15 2.1.1.15. Yzyl lemeleri ............................................................................................ 16 2.1.2. 16. Yzyl lemeleri ........................................................................................... 18 2.1.3. 17. Yzyl lemeleri ........................................................................................... 20 2.1.4. 18. Yzyl lemeleri ........................................................................................... 22 2.1.5. 19. Yzyl lemeleri ........................................................................................... 23 2.1.6. 20. Yzyl lk eyrei lemeleri ........................................................................ 29 2.1.7. Cumhuriyet Dnemi leme Sanat ...................................................................... 32 UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 35 LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 36 MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 37 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 38 KAYNAKA ......................................................................................................................... 40

AIKLAMALAR AIKLAMALAR
ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLLK El Sanatlar Teknolojisi Alan Ortak Geleneksel Trk leme Sanatlar Trk ileme sanat ile ilgili bilgi ve becerilerin kazandrld bir renme materyalidir. 40/8 Bu modln nkoulu yoktur. Geleneksel Trk ileme sanatlarn incelemek Genel Ama Trk ileme sanatnda kaynak aratrmas yaparak bu sanat dalnn nasl bir gelime gsterdiini inceleyeceksiniz. Amalar 1. lemenin tanmn ve gruplandrmasn yaparak belli bal teknikleri sralayabileceksiniz. 2. lemelerde kullanlan renk ve desen zelliklerinin yzyllara gre geliimini listeleyebileceksiniz. Ortam:Aydnlk ve temiz ortam Donanm: Bilgisayar, projeksiyon, slayt makinesi, tepegz Modln iinde yer alan, her faaliyetten sonra verilen lme aralar ile kazandnz bilgileri lerek kendi kendinizi deerlendireceksiniz. retmen, modln sonunda, size lme arac ( test, oktan semeli, doru-yanl, vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek deerlendirecektir.

MODLN AMACI

ETM RETM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

ii

GR GR
Sevgili renci, Trk ilemeleri yzyllar boyunca toplumumuzun ince sanat gcn en gzel motiflerle yanstan bir halk sanatdr. nsan; elini, gzn, gnln sevgiyle birletirerek doal yaamn vazgeilmez unsurlar olan gzellikleri srekli klmak ve daima evresinde grmek istei duymutur. Gzellikleri grme ve yaatma istei balangta insanlarn rtnme, beslenme ve eitli ihtiyalarn giderme amacyla balam, daha sonra sslenmek ve yaadklar ortam gzelletirmek amacyla gelitirilmitir. Bu gelimeyle ileme sanat ortaya kmtr. Bu modl ile elde edeceiniz bilgilerle, Trk ileme sanat konusunda bilgi sahibi olacaksnz. RENME

RENME FAALYET1 RENME FAALYET1

AMA
lemenin tanmn sralayabileceksiniz. ve gruplandrmasn yaparak belli bal teknikleri

ARATIRMA
lemede kullanlan belli bal teknikleri aratrnz. Medeniyetlere gre ilemenin tarihesini aratrnz. lemenin Trklerde gelimesini ve Anadoluya geiini aratrnz. Anadolu Seluklular ve Beylikler dneminde ileme sanatn aratrnz. Osmanl dneminde ileme sanatn aratrnz. Topladnz bilgileri ve dokmanlar rapor hline getiriniz.

1.LEME
1.1.lemenin Tanm
Trk ssleme sanatnn nemli bir blmn ilemeler alr. Dokuma ve deri zerine ine ile eitli cins ve renkteki ipliklerle yaplan sslemeye ileme denir. lk ileme rneklerine Orta Asya Trklerinde rastlanr. Anadoluya g eden Trkler ilemecilii bir ata sanat olarak oradan getirmilerdir. En gzel eserler 16 ve 18. yzyllar arasnda grlr. lemeler o devirlerde memleket ekonomisine katks olan bir kaynak olmakla beraber Trk kadn ve erkeinin yaratc gcn, ruh zenginliini belirten halk sanat eserleri de olmutur. Genellikle ilemeler geleneklerin gerektirdii giysi, eya ve rtler zerine yaplmtr. (rnein; giysiler, elbise, kaftan, cepken, cbbe, aba, abani, arakiye, gmlek, entari, fermene, hrka, hilat kolsuz cbbe, alvar, ayakkab, naln, terlik, kavuk gibi). Eya ve rtler, eer takmlar, kese, klf, seccade, sancak, yay torbas, yastk, ba rts, boha, havlu, mendil, ukur, duvak yalklardr. lemelerin ileni teknii de uyguland yerler gibi gelenekler hlinde devam etmitir. Sslemeyi meydana getiren motifler ise konular, yaplar, renkleri ve rtlere yerletirilmeleri ile daha ilgin bir grn iindedir. Gittike ilerleyen bilim ve yeni teknolojik gelimeler dorultusunda uzmanlar ilemeyi ikiye ayrmtr:

El ilemesi Makine ilemesi

Resim 1.1: El ilemesi

1830da Fransz terzisi Barthelemy Thimmanern kefettii zincir ii yapan makineyle balayan bu ayrm, 1851de Isaac Sngerin bulduu eitli ayaklarla gelien diki makinesiyle bym ve 20 yy.da Japonlarn kefettii zikzak makineleriyle byk boyutlara ulamtr. 11 ve 12. yzyllarda ileme sanat Trklerde bilhassa Seluklularda ok gelimitir. Orta ada Hal seferlerinin balamas, Dou-Bat ticaretinin artmas, nak alanndaki gzel gelimelerin Bat (Avrupa) tarafndan tannmasna ve yaylmasna sebep olmutur.

Resim 1.2: El ilemesi

Resim 1.3:Eski ileme rnekleri Resim 1.4: Eski ileme rnekleri

1.2.Belli Bal Teknikler

Trk ilemelerinde teknikler incelendiinde, dokumann atk ve zg iplikleri zerinde oluan ineler, uygulama biimlerine gre be gruba ayrlr: Dokumann iplikleri zerinde yrtlen ineler Serbest stil ineler plik saylarak yaplan ineler Dokumann iplikleri ekilerek yaplan ineler Tek ynde iplik ekilerek yaplan ineler ift ynde iplik ekilerek yaplan ineler Dokumann iplikleri kapatlarak yaplan ineler Atma ineleri Kapama ineleri Dokumann iplikleri kesilerek yaplan ineler Balama ineleri Geme ineleri

1.3.Medeniyetlere Gre lemenin Tarihesi

Msr: Yazl kaynaklara dayal aratrmalarda Msrl kadnlarn giysilerinde vcuda yapk, uygun ve effaf kumalar zerine ilemeli elbiseler veya dorudan doruya dokunmu, kenarlar geometrik ekillerle sslenmi olan elbiselere rastlanmaktadr. stanbulArkeoloji Mzesinde bulunan MS4 ve 6.yy.dan kalma kabartmalar ve psklleri de nemli ileme rneklerindendir. Mezopotamya:M 400den M 330a kadar sren, Bat sanatn etkileyen ve byk bir medeniyet sahibi olan Mezopotamya uygarlnda ilemelerle ilgili rneklere rastlanmaktadr. Kadnlarn kyafetlerinde grlen ilemeler aydnlatc bilgilerdir. Asurlar:Asurlarda dokumacln varl bilinmektedir. Duvarlara taklan dokumalar ilenmi aplike hallardr. Kabartmalardaki giysilerin madensi bir dzlk gstermesi, kvrmsz oluu Asurlarn kumaa biim vermek yerine ileme yapmay istemelerindendir. Ayrca Acem Hykte bulunan mavi tatan yaplm vazo kr zerindeki delikler arasnda balayc nitelikte altn iplikle yaplan delikli zikzak sarma, Asur dneminde uygulanan ileme zelliini gstermektedir. Persler:Perslerin en nemli kalntlar eski bir Elam ehri olan Sustadr. Sus saraynn duvar frizleri bu dnemde uygulanan ilemeler hakknda bilgiler vermektedir. Ayrca Persli kadnlarn elbiselerinin zerindeki sar veya beyaz renkli ilemeler, Perslerdeki ileme tekniinin eidini gstermektedir. ran:randa yaplan ilemelere bakldnda seccadeler, yatak rtleri, duvar yayglar, perdeler, masa rtleri vb.tanabilir her eye ileme yapldn grebiliriz. slam inancnda insan ve hayvan figrleri yasakland iin bu motifler az kullanlmtr. Yama rgs, atma ii, kesme ii, tekniklerinin kullanld grlr. Hititler:Altn, fildii gibi deerli gerelerle yaplm olan el sanatlar ileri dzeylere ulamtr. Hitit uygarlnn merkezi olan Alacahykte ele geen kenevir paralar oluu bunu dorulayan kantlardr. leme resimleri arasnda Gamal Ha gibi dikkate deer sembollerde vardr. Frigyallar:Birok sanat dalnn buluunu yapmlardr. Maden iilii, dokumaclk, t rgs gibi sanatlar gelimitir. Genellikle geometrik arlkl motifler kullanlmtr. Hayvan ve insan figrleri kark varlklara ait sahnelerde ounluktadr. Gordion P. Tmlsnde bulunan zeri metal, cam, fayans boncuklarla ilenmi, mavi, koyu mavi rozet iekleriyle bezenmi kuma paras ve Ankara Frig Makropolnde bulunan benzeri bir para, boncuk iinin yapldn ortaya koymaktadr. Lidyallar: Bu dnemde Sond, bilim ve sanat merkezi olmutur. Bu ehrin ykntlar zerinde yaplan kazlarda Lidyallarn sanatkrca ilenmi ve boyan m kumalarndan deri ve maden ilerinden rneklere rastlanmtr. Romallar ve Bizans:Bizans yaylp kkletikten sonra burada karlat kltrle birleerek yeni bir sanat meydana getirmitir. Bizans mparatorluundan kalan paralar arsnda Victoria and Albert Mzesinde bulunan rneklerde ineli dokuma trnde

hazrlanm panolarn, bantlarn baka bir kumaa aplike edilmesiyle yaplan bezemeler ve zincir iiyle ilenmi madalyon biiminde panolar Roma ve Kapt ilemeleriyle teknik adan benzerlik gstermektedir. Hindistan: 3. yy.da Mahoney Danodaki kazlarda bulunan bronz inelerin ilemede kullanld anlalmtr. ran ileme sanatndan etkilenmitir. Saten kuma zerine zincir inesi ile ilemeler yaplmtr. ran etkisinin grlmedii blgelerde pulkri ilemecileri ve kadnlar tarafndan Pencapta ilenmi olan duvar panolarnda geometrik biimli panolar kullanlmtr. in: Tong slalesine ait ilk ileme rneklerinden bazlar Dou Trkistanda bulunmutur. Ancak ilk ilemelerin biim ve motiflerinin hangi tarihe ait olduu kesin olarak bilinmemektedir. Japonya: in ileme sanatnn etkisi altnda kalmtr. in ilemelerinden farkl olarak hayal resimlerin kullanld grlr. leme rneklerine kadn kimonolarnda rastlanmtr. lemeler altn ve ipek ipliklerle yaplmtr. Bu ilemelerde kriosa denilen sarma teknii kullanlmtr.

1.4.lemenin Trklerde Gelimesi Anadoluya Geii

1071 ylnda Anadoluya giren Trkler uygarlk ve kltrlerini de getirmilerdir. Zengin bir Anadolu ilemecilii ile karlaan Trkler burada karlatklar rnekleri kendi yntem ve anlaylaryla birletirerek yeni bir Trk sanatnn domasn saladlar.

1.4.1.Hun lemeleri
ok zengin rnlerden oluan Anadolu ncesi Trk ileme sanatnn ilk rnekleri M3. yzylda kurulan Hunlara aittir. MS 3.yzyla kadar sren ve Altay blgesi, Kem vadisi ve Selenge rma evresinde yaplan kazlar sonucu karlm rnler arasnda ilemelerle bezenmi giysi ve rtler bulunmaktadr. Hunlar gebe hayat srdrdklerinden bu zor yaam tarz iinde askerlik kabiliyetleri, sorumluluk bilinci, fiziki ve ahlaki deerleri kuvvet kazanmtr. Asyann geni bozkrlarnda atl kltr gelenei yzyllar boyunca muhafaza edilmitir. Hunlarn yerleik olduklar blgelerde de evcil hayvanlar arasnda atn n planda olduu dikka t ekmektedir. Bunun nedeni Hunlarda at yetitirmenin byk bir zorunluluk olmas, gebe hayat yaad dnemlerde atn; etinden, stnden, derisinden, gcnden yararlanlmasve at kendilerini istedikleri yere ulatran bir vasta olarak grmeleridir. Trk ilemelerinde yaam biimi olan gebe hayatn zellikleri, tarih kalntlardan da anlalmaktadr. Gebe hayatn artlar icab atlaryla aknlar yapan, her an savama durumunda olan Hunlar eyalarna hayvan motifleri ilemeye nem vermilerdir. Hunlar en nemli varlklar olan atlarn koum takmlarna, eerlerine ve eer alt rglerine byk nem gstermilerdir. Trkler bu devirde aplikasyon alannda kolaylatrc yollar bulmutur ve gelitirmitir.

gen, kare gibi ilemlerin yan sra stilize edilmi gl, yaprak gibi bitkisel bezemelerin konu olarak seildii ilemelerde geyik, aslan, kaplumbaa gibi hayvanlarla birlikte d rn yaratklar ve kadnerkek gibi figrl bezemeler ilgi ekmektedir.

1.4.2.Gktrk lemeleri
552 tarihinde Bumin Kaan ilk defa Trk adnn bulunduu Gktrk Devletini kurdu. 552 ve 745 tarihleri arasnda hkm sren Gktrklerde Trk sanatnn gelierek sregeldii bilinmektedir. Hunlardan sonra Orhun Kitabeleri ve dikili talaryla nl Gktrklerin tekstil ve metal gibi sanat dallarnda da gzel rnekler verdikleri bilinmektedir. in ve Bizans kaynaklarnda var olan bu bilgiler yaplan kazlarla da tamamlanmaktadr. 518 ylnda inli Ssong Yun Eflatit, Akhunlular hkmdarlarnn ilemeli ipekli elbiselerle byk keeden yaplm adrlarda oturduundan sz etmektedir. 568 ylnda Kua evresine gnderilen Bizans elisi Zemarhos seyahatnamesinde byk hakann ipek ilemeler ve kakm krkleriyle ssl adrda oturduuna deinmektedir. Buda rahibi Huda Tsang 630 ylnda Ik Gl evresinde hakann srmalarla ssl byk bir adrda oturduunu ve subaylarn ilemeli ipekten elbiseler giydiini belirtmektedir. te yandan yaplan kazlarda Katanda kurgannda bulunan ipekli ve krkl elbiseler, elbiseleri diki yerlerine kaytanlarla yaplan kabartmalar Kltiinin bark ve evresinde bulunan ss plakalar bu dnemde kordon tutturma ve metal plaka aplikenin uygulandn ortaya koymaktadr. Gktrk kemerlerinde metal plaka aplike ok yaygndr. Kuray-Tuyaht kurganlarnda bulunan (7 ve 8.yzyl) delikli 12 tane altn plaka dikilmi kemer ve bitkisel bezeme ile sslenmi altmbe plaka ve Orhun harfleri ile bezenmi toka bu gr desteklemektedir. Ayn mezarlarda ele geirilen ipek ve yn kuma paralar arasnda erkek iskeleti zerinde bulunan st katta krmz ipek, ortada yeilimsi ipek ve i elbisesinde grlen altn sars ipek giysilerin; ipek gereleri yan sra renkleri konusunda bilgi vermektedir.

1.4.3.Uygur lemeleri
Uygur Devleti 745 ylnda Kutlug Bilge Kaan tarafndan kurularak 1368e kadar hkm srmtr. Uygurlar dneminden kalan Murtuk ve Bezeklikteki mabet duvar resimleri arasnda 8Nr. 1. Mabette grlen rnekler zerinde yer alan figrlerin giysileri hem Trklerin giyinilerinin olduka deitiini gstermekte hem de slam dininin kabulnden nceki giyim ve giyimi bezeyen ilemeler konusunda bilgi vermektedir. al yakas, n ortas ve tiraz bordrleri ilemelerle bezenmi ve eteinin ucu ince bir suyla evrilmi elbiseler giydirilmi figrler, bu dnemde de ilemenin varlna iaret etmektedir. Bitkisel ve geometrik bezemelerle ilenmi elbiselerde sarma inesinin uyguland belirgindir.

Uygur dneminden kalan kuma paralarnda ilemelerin daha ok pamuklu kumalar zerine aplike tarznda yapld anlalmaktadr. Budizm etkisinin youn bir ekilde hissedildii ve Osmanl devrine kadar sregelen intemani motifi saltanat simgesi olarak kullanlmtr. Eski alardan beri Trk topluluklarnn zellii olan biimleri soyutlama, stilize etme eilimi slamiyetin kabulnden sonrada tabiat llerine, temel izgilerine sadk kalarak atrntlarn atlmasyla oluturulan motifleri kulland fark edilmektedir. Sonsuzluk ve birlik dncesinin yorumland geometrik desenlerin yan sra kvrm-dal slubunun gelitii, hayvan figrlerinin iyice stilize edilerek kullanld bitkisel gelerden oluan Hatai sembolik motiflerinin kullanld anlalmaktadr.

1.4.4.Akhunlar
Kee aplike teknii ile kee oraplar ve izmeler, adrlar, kilimler, rtler sslenmitir. Keenin yan sra ilemeli ipek elbiseler ve ipekli ilemeler, ilemenin nemini belirtmektedir.

1.5.Anadolu Seluklular Dnemi

Seluklular ve Beylikler Dneminde alt ileme paralar gn na kmamasna karn 1072 ylnda yaynlanan btn Trk boylarnn kulland kelimelerden oluan Divan Lgatit Trk bu konuda kapsaml bilgiler vermektedir Kagarl Mahmut Divan Lgatit Trk adl kitabnda; pamuk smeyi karlnda pitik, pamuklu karlnda kepezlik, iki cins iplikten dokunan erii yn, orgac pamuk olan dokuma iin yatuk, kee karl kdhiz, Kagarda kan bir tr kee karlnda kimeske, ipek karl barn, yn karl kar, kelimelerinin kullanlmas bu dnemlerde pamuklu, kee, yn ve ipein varln gstermektedir. lemelerde kullanlan ara gere olarak ine karl yine, yksk karl yksek, ine iin iplik bktrme karl katturdu kelimeleri kullanlmtr. Diki ve ileme tekniklerinde yama iin yama, teel iin srl, bezin ikiye katlanarak arasna pamuk koyup dikmek iin kpik, ikileme ve ifte diki iin kubidi, seyrek dikmek iin kadld, altn tellerle ipek zerine sslemeler yapmak iin ikredi, boncuklama iin boncuklad gibi fiiller kullanlmtr. Seuklular dneminde tamamen yerleik dzene geen Trkler yerletikleri topraklara sanat zelliklerini getirmilerdir. pekilik Seluklular dneminde sanayi hline gelmitir. Diba-i Seluklu adyla anlan ipekli kumalar kalite ve gzellii ile yabanclarn ilgisini ekmitir. Seluklu adrlarnda olaanst bir dokuma ve ssleme sanat dnda ileme sanatnn da varl anlalmaktadr. adrlar zerine Seluklulara zg olan kvrk dallar arasna simetrili olarak yerletirilmi hayvan figrleri yaptrld ya da adrlarn renkli ipliklerle ilendii grlmektedir.

Seluklular dneminde Muhammed olu Hoylu nakka albmnde Glah ve Varka hikyesine benzeyen minyatrlerde adr ve elbiselerin ilemelerle bezendii grlmektedir.

1.6.Anadolu Beylikleri Dnemi

Anadolu Seluklular gcn yitirmi ve Keykubatn lmnden sonra 1307de ona bal eyaletler beyliklere blnmtr. Trk sanat tarihinde 1308den balayarak Fatihin stanbulu 1453te fethetmesi ile sona eren bu dneme Beylikler Dnemi denilmektedir. Hal seferleri, Mool istilas ve i savalarn sebep olduu zararlarn yan sra yaplan aratrmalarn azl bu dnemden kalan ileme parasnn bulunmayna ramen Timurun envanterleri, Bizans ve bni Batuta gibi Arap kaynaklar Anadoludaki yaay biimi, kltr dzeyi, rf ve detlerle ilgili bilgiler vermekte ve ilemenin varln ortaya koymaktadr. Bu bilgiler, Marko Polo, bni Batuta gibi gezginlerin anlarnda ve k Paaolu tarihi gibi yazl kaynaklarda mevcuttur. Marko Polo anlarnda ar kurulularndan vgyle bahsederek zellikle krmz erimson ipekli dokumalar grdn anlatmakta, bni Batuta, Konyada her sanatn ustalarnn bir yerde toplanm olduundan, Erzincanda ehrin ad ile bilinen kumalardan, Ldikte altnla ilemeli pamuklu elbiselerden bahsetmektedir. Seluk Beyinin kendisine srma ilemeli bir elbise hediye ettiini, bunun zerinde metal plaka ve aplike ine tekniklerinin bulunduunu belirtmektedir. Kalan paralarn azlna ramen bu dneme ait zellik gsteren paralardan AsyalTrk zelliklerinin, Anadolu, Hristiyan ve slam kltrnn etkisiyle deimeye baladn ve Osmanl sanatna gei olan bu dnemin Trklerin geleneksel zelliklerini devam ettirerek yeni formlar iinde sunulan eserlerin varl asndan nemlidir. Bu dnemde yaplan ilemelerde seilen konular arasnda; akayk, zambak, krizantem kvrk dal ve yaprak gibi somut konular ve geometrik birimler ve bitkisel zemin zerine oturtturulmu soyut konular dikkat eker. Erken dnem kadifeleri kullanlarak yaptrlan Bursa Yeil Trbe kap ve pencere kanatlarn anmsatan bezemelerle ili perde, geometrik yazl bezemeler ve Rumilerle donatlarak Mara ii teknii ile ilenmitir. Bunun yannda Beylikler Dnemine ait mezar talarnda ileme yapan kadn figrlerinin bulunuu bu dnemde ilemenin yapldn kantlamaktadr.

1.7.Osmanllar
Osmanllar devrinde tm el sanatlarnn yksek bir sanat seviyesinde ortaya konulduu grlr. Anadolu Seluklu mparatorluu dneminden beri, hkmdar saraylarnda yer alan Saray Nak Hanesinin Osmanl mparatorluu dnemine kadar bir gelenek olarak sregeldii bilinmektedir. Bursadan Edirneye nakledilen ilk nak mektebinin, 1953ten sonra faaliyetlerini stanbulda Topkap Saraynda yrtt anlalmaktadr. Byk ounluu nakkalardan oluan Ehl-i Hiref tekilatnda; zerduzlar, ciltiler, hattatlar, ressamlar, kuyumcular, sarraflar, maden ve ahap sanatlar, apkaclar, terziler,

10

adrclar, deri ileri, izmeciler, dokumaclar ve ilemeciler gibi daha birok blm bunmaktayd. Osmanl kltrnn bir paras olan el sanatlar, sultanlarn ktklar her sefere yanlarna bilim ve sanat adamlarn da alarak gitmeleri buralardan da bilim ve sanatlar stanbula getirmeleri sonucundamparatorluk, el sanatlar asndan zengin bir merkez olmutur.

1.8.leme rnekleri

Resim 1.5: leme rnekleri

Resim 1.6:leme rnekleri

Resim 1.7:leme rnekleri

Resim 1.8:leme rnekleri

Resim 1.9:leme rnekleri

Resim 1.10:leme rnekleri

11

Resim 1.11: leme rnekleri

Resim 1.12:leme rnekleri

12

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aada verilen bilgiler dorultusunda ileme konusunda aratrmalar yapp dosya hazrlaynz. lem Basamaklar lemenin tanmn aratrnz. neriler kaynaklardan kaynaklardan kaynaklardan

Grsel ve basl faydalanabilirsiniz. lemede bulunan belli bal teknikleri Grsel ve basl aratrnz. faydalanabilirsiniz. Medeniyetlere gre ilemenin tarihesini Grsel ve basl aratrnz. faydalanabilirsiniz.

lemenin Trklerde gelimesi ve Grsel ve basl kaynaklardan Anadoluya geiini aratrnz. faydalanabilirsiniz. Hun ilemeleri ile ilgili bilgi toplaynz. Grsel ve basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. Gktrk ilemeleri ile ilgili bilgi Basl kaynaklardan toplaynz. faydalanabilirsiniz.Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. Uygur ilemeleri ile ilgili bilgi toplaynz. Basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz.Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. evrenizde bulunan eski ilemeleri evrenizden, komularnzdan ve aratrnz. eyizevlerinden faydalanabilirsiniz. evrenizde bulunan eski ilemelerin evrenizden, komularnzdan ve fotoraflarn ekiniz. eyizevlerinden faydalanabilirsiniz. Anadolu Seluklular dnemi ilemeleri Basl kaynaklardan hakknda bilgi toplaynz. faydalanabilirsiniz.Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. Anadolu Seluklular dnemine ait Basl kaynaklardan ileme rneklerini aratrnz. faydalanabilirsiniz.Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. Anadolu Beylikleri dnemine ait evrenizdeki eyizevlerinden ve ilemeler hakknda bilgi toplaynz. mefruat dkknlarndan faydalanabilirsiniz. Osmanllar dnemine ait ilemeler Grsel ve basl kaynaklardan hakknda bilgi toplaynz. faydalanabilirsiniz. Topladnz bilgi ve dokmanlar dosya Grsel ve basl kaynaklardan hline getiriniz. faydalanabilirsiniz.

13

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. Trk ssleme sanatnn nemli bir blmn ilemeler alr. Dokuma ve deri zerine ine ile eitli cins ve renkteki ipliklerle yaplan sslemeye . denir. lk ileme rneklerine . . Trklerinde rastlanr. Trk ilemelerinde teknikler incelendiinde, dokumann atk ve zg iplikleri zerinde oluan ineler uygulama biimlerine gre gruba ayrlr. Perslerin en nemli kalntlar eski bir Elam ehri olan tadr. Japonyada ilemeler altn ve ipek ipliklerle yaplmtr. denilen sarma teknii kullanlmtr. Uygur sanatn resimleridir. en belirgin olarak gsteren Bu ilemelerde

2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

eserler ..

leme en parlak dnemini . zamannda yaamtr. Selukulular .. hayata geince sanat alannda kendilerini gstermilerdir. Japonya; .. ileme sanatnn etkisi altnda kalmtr. Frigyallar; birok sanat dalnn buluunu yapmlardr. Maden iilii, dokumaclk, t rgs gibi sanatlarda gelimitir. Genellikle . arlkl motifler kullanlmtr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

14

RENME FAALYET2 RENME FAALYET2

AMA
lemelerde yzyllar aras gelien renk zelliklerini analiz edebilecek ve ilemelerde kullanlan desen zelliklerinin geliimini yzyllara gre listeleyebileceksiniz.

ARATIRMA
15ve 20. yzyl ilemeleri hakknda bilgi toplaynz. Osmanl ileme sanatlarn aratrnz. Cumhuriyet Dnemi ileme sanatn aratrnz.

2.OSMANLI MPARATORLUU DNEMNE GENEL BAKI

2.1. Osmanl mparatorluu Dnemi leme Sanat
Osmanl imparatorluu dneminde ileme en parlak dnemini yaamtr. Kiiyle toplum ve toplumla evreler arasnda iletiim arac olmas da ilemenin boyutlarnn gelimesini salamtr. Bu dnemde ilemeler saray ve saray d olmak zere ikiye ayrlmtr. Hkmdarlarn ekonomik destei ile saraylarda usta ilemeciler tarafndan en gzel rneklerini veren ilemeler saraylardan evlere ve arlara tanmtr.

Resim 2.1: leme rnekleri

15

Resim 2.2: leme rnekleri

Resim 2.3: leme rnekleri

Resim 2.4:leme rnekleri

Resim 2.5:leme rnekleri

2.1.1.15. Yzyl lemeleri

15. yy.dan gnmze ulaan sanat eserleri yok denecek kadar azdr. Bu eserlerden sadece yazl kaynaklarda sz edilmektedir.

16

Desen 2.1: 15.yy.a ait desenler

Desen 2.2: 15.yy.a ait desenler

17

Desen 2.3: 15.yy.aait desenler

2.1.2.16. Yzyl lemeleri

16. yy.dan kalan kubastlar, mendiller, vakur, don, bohalar, kavuk rtleri bu dnemin giyim kuam ve ev ssleme, gndelik eya trleri ile ilgili bilgi vermektedir. Bu nesnelerin yapld ince keten, ipek, atlas, atkl kadife gibi kumalar dokumaclkta ulalan dzeyi gsterir 16. yzyl ileme motifleri genellikle 15. yzyl kuma rneklerinden alnmtr. Trk ileme sanat 16. yzylda en yksek noktasna ulamtr.

Desen 2.4: 16.yy.aait desenler

18

Desen 2.5: 16.yy.aait desenler

Desen 2.6: 16.yy.aait desenler

Uygulanan teknikler:Yzeysel pesent, pesent, hesap inesi, Slav inesi gibi saylarak yaplan; sarma, kordon tutturma, ak aplike, metal plaka aplike ve boncuk ii teknikleri uygulanm paralara rastlanmaktadr. Seilen konular:16. yzyl ileme motiflerini serbest ve kark olmak zere iki blmde incelemek mmkndr.

19

Serbest motifler; Bunlar bir eyann ortasn veya bordrn bal bana kaplayan motiflerdir. Madalya eklindeki ssler ile nar veya enginar gibi oval ekillerden veya meyvelerden ibarettir. lemelerde en ok grlen dier serbest motifler; yaprak, iek, meyve ve kozalaktr. Bilhassa nar yapra, Timur rnei, tiintamani, denilen rnekle kozalak ve nar bal bana bir motif tekil eder. Bunlardan baka en gzel ieklerden gl dal, lale, karanfil ve smbl motifleri de 16. yzylda ok kullanlmtr. Kark motifler: Bunlar deiik iek, yaprak ve meyvelerden veya bunlarla kark baka motiflerden ibarettir. En ok grlen kark iek rnekleridir. Bilhassa lale, smbl ve karanfil bir arada olarak ok ilenmitir. Bazen araya dier ieklerde ilave edilir. Tamamen yapraklarn hkim olduu desenler de mhim bir yer tutar.Geni nar yapra her zaman tercih edilen bir rnektir.Nariei, karanfil, zambak, smbl, yabangl gibi bitkisel bezemeler; ku, ejder gibi figrl bezemelerde grlmektedir. Soyut konular arasnda yldz, madalyon, altgen, gemeli rg gibi geometrik biimler; nesih yaz trlerine rastlanmaktadr. Karma konularda; gll ejder, Rumilerle donatlm iekler grlmektedir. Kompozisyon ve renklendirme:16. yzyl ilemelerindemotiflerin diziliinde byk bir ahenk gze arpmaktadr. Bilhassa motiflerin ilenecek eyann ekline en uygun tarzda yaplm olmalar fevkalade bir zellik tekil eder. Mesela 16. yzyla ait kavuk rtlerinde iek motifleri geni dall olduktan baka kelerden balayp ortaya doru uzanmakta ve btn yz kaplamaktadr. ounda da ortada bir daire iinde iekli bir gbek ve mendil veya kuak gibi yalnz bordr sslerine gerek grlen paralarda ise birbirlerinin ayn olan geometrik veya iekli motifler kullanlmtr.Kompozisyonlarda; simetrinin hkim olduu basit bir dzen mevcuttur. 16. yzyl ilemelerinde ok defa bir ite renk eidi veya drd gemez. En fazla krmz, yeil, mavi ve bazen de krem veya sar renkler kullanlmtr. Biimler domates krmzs, mercan rengi, beyaz simle renklendirilmitir.

2.1.3.17.Yzyl lemeleri
17. yzylda Trk ileme sanat bir mddet daha en yksek seviyede kalmtr. Fakat bu yzyln sonlarna doru yava yava hzn kaybetmeye balam ve 3. Ahmet zamanndan sonra yani 18. yzyln balarnda Avrupa sanatnn Trkiyeye girmesiyle bsbtn zayflar. 17. yzyl ileme motiflerinde yine bu devrin kumalarnn etkisi grlmektedir.Bilhassa bunda tezghta dokunan klaptanl ve ipekli kumalar alacak kadar zengin olmayan kimselerin modaya uymak iin byle kuma rneklerini taklit edip ilemeli elbiseler yaparak ihtiyalarn gidermek istemelerinin nemli rol olmutur. Nitekim 17. yzylda ilenmi elbiseler hakikaten ilemelerin o zamanlar giyim eyalarna da yapldn gsterir.

20

Desen 2.6: 17.yy.a ait atma yastk yz

Desen 2. 7: 17.yy.a ait atma yastk yz

Desen 2.8: 17.yy.a ait atma yastk yz

21

Uygulanan teknikler: 17. yy. ilemelerinde yuvarlak hatlaraelverili Mara ii, kum inesi, balksrt, hesap, dolgulu hesap, Trk ii, ince i, pesent, verev pesent, zerduz, srma ii, anavata, simli ve srmal sarma, tel sarma ve aplikedir. Seilen konular:Seilen konular arasnda bahar dal, arkfelek, lale, gl azda olsa Rumi, ejder ve portreler yer alr.16. yzylda yine serbest ve kark motifler bulunmaktadr. Serbest konular:Serbest motiflerden nar veya enginar rneklerinden alnm oval ekiller ok beenilmektedir. 17. yzylda ilemelerin serbest motifleri arasnda en ok yer alan iekler; lale, karanfil, smbl ve gldr. Nar ve Timur rnei de ilemelerde iek ve yaprak motifleriyle birlikte kullanlmtr. Kark motifler:Bu asrda yine ipek ve kadife desenlerinden taklit edilen kark motifler oktur. Bunlar iki ksma ayrmak mmkndr. Bunlar, deiik iekli motifler ve iekle kark meyveli motiflerdir. 17.yzyl ilemelerinde bordr motifleri ok kere ortadaki ekillerin daha kk modellerinden ibarettir. Kompozisyon ve renklendirme: Renklerde pastelleme olmu; domates krmzs, yakut rengi, sabun yeili, ac sar ile tire yeilinin tonlar ve mavi kullanlmtr. Bazen esas rengi belirtmek maksadyla yardmc renkler kullanlmtr. Bunlar srma, sim ve siyah ipektir.

Resim 2.9: 17.yy.a ait ileme rnekleri

2.1.4.18.Yzyl lemeleri
Uygulanan teknikler:18. yy.dan nceki yzyllarda balayan Avrupa zentisi bu yzylda da devam etmi ve sanat anlaynda deiikliklere sebep olmutur. Bu dnemde uygulanan ine saysnn giderek artt grlmektedir. nce keten, yollu keten, kaln keten,

22

ipek atlas gibi kumalar zerine ipek iplik, metal aplikle yaplan ilemelerde sarayda har, kordon, inci gibi ssleyici gerelere rastlanmaktadr. En ok kullanlan naklar; hesap ileri, muabak, mrver, atma, buhara ii, Trk ii, muhtelif srma ileri, srmal sarma, kaba hesap, atlas ine, in inesi, goblen, zincir, kasnak, deri zerine srmal sarma, dival, anavata gibi tekniklerdir. Seilen konular: 18. yzylda bilhassa byk paralarda deiik ekiller yer alr. Nebat motifleri tamamen tabii ekle uygundur ve bir para zerinde menekeden yabani gle kadar her trl iee tesadf edilir. Bu devirde en gzel motifler yine havlu ve evre kenarlarna ilenmitir. Bunlardan bilhassa kvrk bir daln kenarna dizilmi iekler ok rabettedir. Motiflerde peyzaj hkimdir. iek, meyve, vazolar gze arpar. Kompozisyon ve renklendirme: Kompozisyonlarda nesne ve bitkilerin oranlarnda deiiklikler yaplm, tersine perspektif uygulanmtr.18.yzyldan itibarenilemelerde renk says ve her rengin eidi fazlalar. Bir para zerinde 8 veya 10 renge ve bunlarn deii k tonlarna rastlamak mmkndr.

Resim 2.10: 18.yy.a ait ileme rnekleri

2.1.5.19.Yzyl lemeleri
Bu dnemde mahrama, evre, barts, bindall, yelek, ceket, alvar, pekir, soyebond, adr gibi rnekler ilemenin kullanld alanlar ve yaygnln gstermektedir.

23

Desen 2.7: 19.yy.a ait desenler

Desen 2.8: 19.yy.a ait desenler

24

Desen 2.9: 19.yy.a ait desenler

Uygulanan teknikler: 19. yy.da parlak bir dnem yaanmtr. nceki tekniklere ilave olarak baka tekniklerde kullanlmtr.En ok kullanlan naklar; hesap ileri, muabak, mrver, atma, buhara ii, Trk ii, muhtelif srma ileri, srmal sarma, kaba hesap, atlas ine, in inesi, goblen, zincir, kasnak, deri zerine srmal sarma, dival, anavata, kordon tutturma, ilme gibi tekniklerdir. Seilen konular: 19. yzylda ilemelere arma eklinde ev cam ve selviye kadar akla gelen her ekil yaplmtr. Ayn zamanda renkli ipek veya kadife kuma zerine ilenmi srma ve simli motifler ok revatadr. 19. yzylda bilhassa saray eyasnda inciye byk yer verilmitir. Topkap Saray Mzesinde byle incilerle ilenmi yorgan yzleri, tepsi rtleri ve nian bohalar vardr.pek, tafta, keten, atlas, hmayun, mermerahi gibi kumalar zerinde pul, boncuk ve aya eitlemeleri ssleme iin kullanlmtr. Kompozisyon ve renklendirme:19. yzylda bir parada bazen kullanlan renk adedi onu geer. Son devir ilemelerinde daha nceki asrlarn sadelik ve ihtiamn bulmak mmkn deildir. Zengin renk tonlarnn olumas ile renklerde saysal bir art olmutur.

Resim 2.11: Renkli ileme rnek

25

Resim 2.12: Renkli ileme rnei

26

Resim 2.13: leme rnekleriResim 2.14:leme rnekleri

Resim 2.15: leme rnekleri

27

Resim 2.16: leme rnekleri

Resim 2.17: leme rnekleri

28

2.1.6.20. Yzyl lk eyrei lemeleri

20.yzyln ilk eyreinde 19.yzyln tr, gere, teknik, renk, konu ve kompozisyon zelliklerinin kullanld, farkl bir gelime olmad, aksine ekonomik bunalm ve savalar nedeniyle duraklama dnemine girilmitir. Teknik imknlarn ilerlemesi, el emeinin deerinin artmas, ticari dncelerin her alanda ne kmas, Batda kopan moda frtnalarnn bu konudaki olumsuz etkileri an yaratt artlarn insanlar pratik olmaya zorlamas yznden ileme sanatnda gerileme dnemine girilmitir. Osmanl mparatorluu dneminden kalan paralar Dou ve Bat kltrleriyle, Anadolu kltrlerinin birleiminin, Trklerin byk katksyla olumu bir sanatn zelliklerini yanstmaktadr. Bu paralarda geleneklere dayanan, sosyal hayattan beslenen Trk estetii sergilenmektedir. Kompozisyon ve renklendirme: 20. yzylda, geen yzyl renklerine ilave olarak mor, turuncu, ingene pembesi, yaprak yeili ve sar renkler tm tonlaryla kullanlm, sar ve beyaz sim ile krma tel uygulamadaki yerini korumutur .Renklerin tonlar ile kullanldklar bu dnemde tek renk uygulamalar da srdrlegelmitir.

Resim 2.18: 20. yy.a ait ilemeler

Resim 2.19: 20. yy.a ait ilemeler

29

Resim 2.20: 20. yy.a ait ilemelerResim 2.21: 20. yy.a ait ilemeler

Resim 2.22: 20. yy.a ait ilemeler

30

Resim 2.23: 20. yy.a ait ilemeler

Resim 2.24: 20. yy.a ait ilemeler

31

2.1.7.Cumhuriyet Dnemi leme Sanat

1.Dnya Sava sona ererken Osmanl mparatorluu tarihten silinmi, yerine Trk gururunu her eyden stn tutan mill ve ada bir devlet kurmak zere stiklal Savana girilmitir. Bu savata verilen mcadeleler sonucunda 1923 ylnda Trkiye Cumhuriyeti Devleti kurulmu ve ilk Cumhurbakan Atatrk olmutur. Cumhuriyetin ilan edilmesinden sonra 25-30 yl ierisinde Anadoluda sanayilemelerin etkileri grlmeye balam, bu durum localarn, yaam koullarnn yok olmasna neden olmutur. Kullanlan kumalar ve iplikler: lemelerde keten dokumalar, pamuklu dokumalar, fabrika mal dokumalar, yresel dokumalar gibi birok kumalar kullanlmtr. plik olarak kk boyalarla hazrlanm ipliklerin yan sra ardan alnan pamuklu ipliklerde ilemelerde kullanlmtr. Seilen konular: Cumhuriyet dnemi ilemelerinde yazl bezemelerin ok az kullanld buna nazaran bitkisel bezemelerden; eitli iek, yaprak, aa ve meyvelerin kullanld grlmektedir. Cumhuriyet dneminde yeni bir slup gelimemi, Batda ve Osmanl dneminde yaplm ilerin kopya edildii, zgn yapya sahip olmayan ileme rnleri bulunmaktadr. Kompozisyon ve renklendirme: Bu dnemdeki ilemelerde kompozisyon dzeni; dzgn, atlayarak ve balantl tekrarlarla hazrlanm ve uygulanmtr. Kompozisyon dzenlemede ilenecek parann kullanm alan ve biimi gz nnde bulundurulmutur. Kompozisyonlarda tek olarak kullanlan motifler serpme eklinde yerletirilmitir. lemelerde tek renkli ve ok renkli uygulamalar oka kullanlm, ok renkli uygulamalarda bir rengin tonlaryla oluturulmu renk uyumlar grlmektedir. lemelerde scak-souk renk uygulamalarnn kullanld grlmektedir.

Resim 2.25: Cumhuriyet dnemi ileme

32

Resim 2.26: Cumhuriyet dnemi ileme

Resim 2.27: Cumhuriyet dnemi ileme

33

Resim 2.28: Cumhuriyet dnemi hamam takm

Resim 2.29: Cumhuriyet dnemi yatak rts

34

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Aada verilen bilgiler dorultusunda leme konusunda aratrmalar yapp dosya hazrlaynz lem Basamaklar neriler 15. yzyl ilemeleri ile ilgili bilgi Grsel ve basl toplaynz. faydalanabilirsiniz. 16. yzyl ilemeleri ile ilgili bilgi Grsel ve basl toplaynz. faydalanabilirsiniz. 17. yzyl ilemeleri ile ilgili bilgi Grsel ve basl toplaynz. faydalanabilirsiniz. 18. yzyl ilemeleri toplaynz. 18. yzyl ilemeleri materyaller bulunuz. 19. yzyl ilemeleri toplaynz 19. yzyl ilemeleri materyaller bulunuz.

kaynaklardan kaynaklardan kaynaklardan

ile ilgili bilgi Grsel ve basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. ile ilgili grsel Basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. ile ilgili bilgi Grsel ve basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. ile ilgili grsel Basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz evrenizdeki eyizevlerinden ve komularnzdan faydalanabilirsiniz. 20. yzyl ilemeleri ile ilgili bilgi Basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. toplaynz. Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz. 20. yzyl ilemeleri ile ilgili grsel evrenizdeki eyizevlerinden ve materyaller bulunuz. komularnzdan faydalanabilirsiniz. Topladnz bilgi ve dokmanlar dosya Basl kaynaklardan faydalanabilirsiniz. hline getiriniz. Sanal ortamdan faydalanabilirsiniz.

35

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 1. 2. Osmanl imparatorluu dneminde ileme en dnemini yaamtr. 16. yzyl ileme motifleri genellikle yzyl kuma rneklerinden alnmtr

3. 16. yzyl ileme motiflerini ve olmak zere iki blmde incelemek mmkndr. 4. 5. 6. 18.yzylda kompozisyonlarda nesne ve bitkilerin oranlarnda deiiklikler yaplm, tersine uygulanmtr. 19. yzylda bilhassa saray eyasnda .. byk yer verilmitir. Cumhuriyet dnemi ilemelerinde .. bezemelerin ok az kullanld buna nazaran bitkisel bezemelerden; eitli iek, yaprak, aa ve meyvelerin kullanld grlmektedir. 20.yzyln ilk eyreinde 19.yzyln tr, gere, teknik, renk, konu ve kompozisyon zelliklerinin kullanld, farkl bir gelime olmad, aksine ekonomik bunalm ve savalar nedeniyle dnemine girilmitir. 18.yzyldamotiflerde . hkimdir. iek, meyve, vazolar gze arpar. 16. yzyl ilemelerinde ok defa bir ite renk eidi .. veya gemez. 15.yy.dan gnmze ulaan sanat eserleri yok Sadece . kaynaklarda sz edilmektedir. denecek kadar azdr.

7.

8. 9. 10.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise modl deerlendirmeye geiniz.

36

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki cmlelerin banda bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. ( )Gittike ilerleyen bilim ve yeni teknolojik gelimeler dorultusunda uzmanlar ilemeyi el ilemesi, makine ilemesi olmak zere ikiye ayrmlardr. ( )Orta ada Hal seferlerinin balamas, Dou-Bat ticaretinin artmas, nak alanndaki gzel gelimelerin Bat (Avrupa) tarafndan tannmasna ve yaylmasna sebep olmutur. ( )Yazl kaynaklara dayal aratrmalarda Msrl kadnlarn giysilerinde vcuda yapk, uygun ve effaf kumalar zerine ilemeli elbiseler veya dorudan doruya dokunmu, kenarlar geometrik ekillerle sslenmi olan elbiselere rastlanmaktadr. ( )ok zengin rnlerden oluan Anadolu ncesi Trk ileme sanatnn ilk rnekleri M3.yzylda kurulan Gktrklere aittir. ( )Uygur dneminden kalan kuma paralarnda ilemelerin daha ok pamuklu kumalar zerine aplike tarznda yapld anlalmaktadr. ( )Seluklular dneminde tamamen yerleik dzene geen Trkler yerletikleri topraklara sanat zelliklerini getirmilerdir. pekilik Seluklular dneminde sanayi hline gelmitir. ( )Atma ve Kapama ineleri; dokumann iplikleri kesilerek yaplan inelerdir. ( )16. Yzyl ilemelerinde ok defa bir ite renk eidi yedi veya sekizi gemez. ( )Osmanl mparatorluu dneminde ilemeler saray ve saray d olmak zere ikiye ayrlmtr. Hkmdarlarn ekonomik destei ile saraylarda usta ilemeciler tarafndan en gzel rneklerini veren ilemeler saraylardan evlere ve arlara tanmtr. ( )Cumhuriyet dnemi ilemelerinde yazl bezemelerin ok az kullanld buna nazaran bitkisel bezemelerden; eitli iek, yaprak, aa ve meyvelerin kullanld grlmektedir. ( )17. yzylda Trk ileme sanat bir mddet daha en yksek seviyede kalmtr. Fakat bu yzyln sonlarna doru yava yava hzn kaybetmeye balam ve 3. Ahmet zamanndan sonra yani 18. yzyln balarnda Avrupa sanatnn Trkiyeye girmesiyle bsbtn zayflar.

3.

4. 5. 6.

7. 8. 9.

10.

11.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

37

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ileme Orta Asya be Sus kriosa duvar Osmanllar yerleik in geometrik

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 parlak 15 serbest kark perspektif inciye yazl duraklama peyzaj -drd yazl

38

MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Doru Doru Doru Yanl Doru Doru Yanl Yanl Doru Doru Doru

39

KAYNAKA KAYNAKA
Ankara li Gdl Yresi Geleneksel Trk lemelerinden Renk Desen Kompozisyon zellikleri, Yksek Lisans Tezi. Ankara li Kzlcahamam lesi Sim Srma lemeleri, Lisans Tezi. RCN Barta,Trk leme Sanat Tarihi. RCN Barta,Cumhuriyet Dnemi Trk lemeleri.

40