ნავთობი

რა არის ნავთობი
 ნავთობი არის ნამარხი საწვავი, რომელიც
წარმოიშვა მკვდარი ორგანიზმებისგან,
როგორიცაა ფიტოპლანქტონი,
ზოოპლანქტონი და წყალმცენარეები,
რომლებიც ძველი ზღვების ფსკერზე იყო
განთავსებული. მოგვიანებით, ისინი
დაფარული იყო ნალექებით, რომლებიც
ქმნიან დანალექ ქანებს.
 ამ ქანების სტრუქტურა გეოლოგიური
აუზის. ორგანულმა მასალამ, რომელიც
მილიონობით წლის განმავლობაში
განიცდიდა მაღალ ტემპერატურას და
ზეწოლას, გარდა იმისა, რომ განიცადა
ბაქტერიული დეგრადაცია, წარმოიშვა
ნახშირწყალბადები და სხვა
მილიონობით დაკავშირებული
ნაერთები.
 ზეთს აქვს შემდეგი ქიმიური
შემადგენლობა: ნახშირბადი 83-დან 85%
-მდე, წყალბადის 10-დან 14% -მდე,
აზოტი 0,1-დან 2% -მდე, ჟანგბადი 0,05-
დან 1,5% -მდე და გოგირდის 0,05-დან
6% -მდე. ეს შემადგენლობა ძლიერ არის
დამოკიდებული ზეთის გეოგრაფიულ
მდებარეობებზე, აგრეთვე მის ტიპზე და
გახსნილი მძიმე მეტალების
რაოდენობაზე.
 ნავთობის ქიმიური სტრუქტურა

 ზეთი არის მრავალი ორგანული ნაერთის

ნარევი, რომელთა უმრავლესობა
ნახშირწყალბადებია. ამიტომ, ისინი
ნახშირბადის ჩონჩხის მქონე
მოლეკულებია და წყალბადის ატომებთან
არის დაკავშირებული. ამასთან, ჩვენ
ასევე გვხვდება ჟანგბადი, აზოტი და
გოგირდის ჰეტეროატომები, რომლებიც
აერთიანებს სხვა ტიპის ნაერთებს,
რომლებიც ამდიდრებენ ზეთს.
 ამრიგად, ამ მოლეკულების ქიმიური
სტრუქტურა შეიძლება ძალიან
მრავალფეროვანი იყოს. მაგალითად:
პარაფინები და იზოპარაფინები შედგება
გაჯერებული ნახშირწყალბადებისგან,
ოლეფინებს კი აქვთ ერთი ორმაგი
კავშირი. ასევე გვაქვს ნაფთენი,
რომლებიც ციკლური, მაგრამ გაჯერებული
მოლეკულებია, მაგალითად,
ციკლოჰექსანი და დეკალინი.
 ციკლური სტრუქტურის მქონე ნაერთებს შორის
ასევე არის არომატული ტიპები: ნაფტალინი,
ანტრაცინი, ბენზოლი, ტოლუოლი, ფენანთრენი
და ა.შ.
 ნავთობში არსებობს პოლარული
მაკრომოლეკულების რამდენიმე ოჯახი,
რომელსაც ეწოდება ფისები და ასფალტენები,
ესენი არიან პასუხისმგებელნი მუქ შეღებვასა და
მაღალ სიბლანტეზე. ანალოგიურად, ჩვენ
გვაქვს პეტროპორფირინები, რომელთა
ფარგლებში მრავალი მძიმე მეტალია ხაფანგში.
 ბურღვა-მოპოვება
 საბურღი დანადგარი შედგება დაახლოებით
50 მ სიმაღლის ფოლადის კოშკისგან,
რომლის ფუნქციაა საბურღი ინსტრუმენტის
დაწევა და აწევა.
 საბურღი ინსტრუმენტი არის ლითონის
კორპუსი, რომელიც მთავრდება საბურღი ან
ტრეპანით. რელიეფიდან გამომდინარე,
ნაკეტს ექნება კბილები კლდეების გასაღებად,
დანები დაქუცმაცებული ქანების გამოყოფა და
ბრილიანტები მიწის გასაღებად.
 ბიტს შეუძლია გაბურღოს საათში 35-დან 600
სმ-მდე, რადგან ის ბრუნავს ძრავით. ბურღვის
დროს ხდება გაბურღვის ტალახის გაჟღენთილი,
რომელიც შედგება წყლის, თიხისა და
ქიმიკატებისგან, რომლებიც ცდილობენ შეუქმნან
ჭაბურღილის კედელი და განაახლონ ცოტათი.
 ბურღვის პროგრესირებისთანავე იდება 12 მ
მილები, რომელთაგან თითოეული
წარმოადგენს ჭაბურღილის გარსაცმას, რომლის
მიზანია ჭაბურღილის კედლების ჩამონგრევის
თავიდან აცილება.
 როგორ მიიღება ზეთი

 ნავთობის საბადოები ან ნავთობის

გეოლოგიური აუზები მდებარეობს
წიაღში, ამიტომ ნავთობის მოპოვება
რთული და ძვირი პროცესია. ნავთობის
მიღება შეიძლება დაიყოს ორ ფაზად:
საძიებო და საბურღი-მოპოვების.
 გამოკვლევა
 ეს არის შესაბამისი გამოძიების განხორციელება, რომელიც
საშუალებას იძლევა განთავსდეს ნავთობის საბადოები. ეს
კვლევა ემყარება გეოლოგიურ, გეოფიზიკურ, გეოქიმიურ,
სეისმოგრაფიულ და საძიებო ბურღვის კვლევებს, რომლებიც
მიუთითებს საბადოების ექსპლუატაციის მომგებიანობაზე.
 კვლევა ხორციელდება სამ ეტაპად:
 გეოლოგიური რუკების მომზადება, გეოლოგიურ კვლევებზე
დაყრდნობით და სატელიტური ფოტოების დახმარებით.
 ინტერესის სფეროების იდენტიფიკაცია, რომლებიც
შესაფერისი პირობებია ნავთობის მოპოვებისთვის.
 საძიებო ბურღვის ჩატარება საექსპლოატაციო ნავთობის
საბადოების არსებობის დასადასტურებლად.
 როდესაც გეოლოგიური აუზი ან
ნავთობის საბადო მიიღწევა, ზეთი
იზრდება მისი გარე წნევით. როდესაც
წნევა დაეცემა, აუცილებელია ღრმა
მოპოვების ტუმბოს განთავსება: ეს
ტუმბოები არის როკერები, რომლებიც
განსაზღვრავენ ნავთობის საბადოებს.
 ნავთობის გამოყენება
 ბენზინი, ნავთის ზოგიერთი ვარიანტი და დიზელი
საწვავად გამოიყენება სამგზავრო მანქანებში, საკვებში,
სამრეწველო პროდუქტებსა და აღჭურვილობაში, სასმელ
წყალში და ა.შ. გარდა ამისა, გაზები, როგორიცაა
პროპანი, გამოიყენება სახლებში და საწარმოებში წვის
პროცესებში.
 ბენზინი არის ნავთობის წარმოებული პროდუქტი,
რომელიც წარმოიქმნება ყველაზე მაღალი წილით,
ნახშირწყალბადების ნარევი, ნახშირბადის რიცხვი 4 –
დან 12 – მდე. იგი მზადდება ფრაქციული დისტილაციით
40 – დან 200 ºC ტემპერატურის დიაპაზონში. ეს არის
ნავთობის საყვარელი პროდუქტი, დიზელთან, ნავთთან,
პლასტმასასთან და ბევრ სხვა პროდუქტთან ერთად.
 გამოყენებული წყაროები
 Graham Solomons T.W., Craig B. Fryhle. (2011). Ო რგანული ქიმია.
(10ე გამოცემა.). ვაილი პლუსი.
 Carey F. (2008). Ო რგანული ქიმია. (მეექვსე გამოცემა). მაკ გროუს ჰილი.
 მორისონი და ბოიდი. (1987 წ.) Ორგანული ქიმია. (მეხუთე გამოცემა).
ადისონ-ვესლი იბეროამერიკანა.
 ვიკიპედია. (2020) ნავთობი ამოღებულია: en.wikipedia.org
 Turgeon A. & Morse E. (05 ოქტომბერი, 2018). ნავთობი ამოღებულია:
nationalgeographic.org
 ჯოზეფ პ. რივა. (2020) ნავთობი ენციკლოპედია ბრიტანიკა. ამოღებულია:
britannica.com– დან
 PDVSA. (ს.ფ.) გამოკვლევა. [PDF] ამოღებულია: pdvsa.com– დან
 ჯერემი ჰსუ. (2012 წლის 16 ნოემბერი). ზეთის 7 გასაკვირი გამოყენება.
ამოღებულია: livescience.com– დან
 ელზევიერი ბ.ვ. (2020) ნავთობი ScienceDirect. ამოღებულია: sciencedirect.com–
დან
 YPF. (ს.ფ.) ჩვეულებრივი მოპოვება. ამოღებულია: ypf.com– დან
გმადლობთ
ყურადღებისთვის

პროექტზე მუშაობდა:
ვლადიმერ ჭიკაძე