BAB 4: TEORI PERLAKUAN PENGGUNA

4.1 KONSEP UTILITI

• Utiliti ialah kepuasan yang diperoleh oleh pengguna

daripada penggunaan sejumlah barangan.

• Utiliti yang dinikmati pengguna daripada penggunaan

sesuatu barang berbeza dari aspek berikut:
– Antara seorang pengguna dengan pengguna lain.
(citarasa/keperluan berbeza)
– Antara satu masa dengan masa lain. (kanak-kanak /
dewasa)
– Antara satu tempat dengan tempat lain. (USA/
Malaysia)

UNIT EKONOMI AE 015 2

• Jumlah utiliti (TU) – jumlah kepuasan yang
diperolehi oleh pengguna daripada penggunaan
sejumlah barangan
• Utiliti sut (MU) – perubahan jumlah utiliti kesan
daripada tambahan penggunaan satu unit
barangan.

UNIT EKONOMI AE 015 3

 Teori Perlakuan Pengguna

Pendekatan Utiliti Pendekatan Utiliti

Kardinal Ordinal

Menerangkan gelagat pengguna bagaimana mereka

memperuntukkan pendapatan yang terhad untuk
memperoleh kombinasi terbaik barangan yang
memaksimumkan kepuasan .

UNIT EKONOMI AE 015 4

 4.1.1 Konsep Utiliti Kardinal

Diperkenalkan oleh
Alfred Marshall

Utiliti (kepuasan) boleh diukur.

Ukurannya dinyatakan dalam nilai util.

UNIT EKONOMI AE 015 5

4.2.1 a Jumlah utiliti dan utiliti sut

Definisi utiliti
kepuasan yang diperoleh oleh seorang
pengguna kesan daripada penggunaan
sesuatu barang dan perkhidmatan

Jumlah  Utiliti ( TU )
Jumlah kepuasan yang diperoleh oleh
seorang pengguna kesan daripada
penggunaan sejumlah barang dan
perkhidmatan

UNIT EKONOMI AE 015 6

 Utiliti Sut ( MU )
Perubahan jumlah utiliti yang diperoleh oleh
pengguna kesan daripada tambahan penggunaan
satu unit barang.
 
 TU TU 1 – TU0
MU = =
 Q Q 1 – Q0

Q ( unit) TU (util) MU (util)

0 0
    10
1 10
5
2 15
UNIT EKONOMI AE 015 7
Jumlah utiliti

15
10 TU

0
1 2 Kuantiti
Utiliti sut

10
5
1 2 Kuantiti
MU

UNIT EKONOMI AE 015 8

 4.2.1 b Hukum Utiliti Sut Berkurangan

Tambahan penggunaan suatu barang secara

berterusan , menyebabkan tambahan utiliti (MU)
semakin berkurangan.

UNIT EKONOMI AE 015 9

a. Pendekatan Jadual
Jadual 4.1: hubungan jumlah utiliti dengan utiliti sut

Qty Epal TU (util) MU (util)

0 0 -
1 30 30-0/1-0 =30
 2  50 20
3 60 10
4 65 5 
5 68 3
6 68 0
7 65 -3
8 60 -5
UNIT EKONOMI AE 015 10
 Jumlah utiliti TU maksimum

TU

Utiliti sut 6 Kuantiti

MU sifar

6 Kuantiti
MU

UNIT EKONOMI AE 015 11

Huraian jadual
 Jumlah utiliti semakin bertambah tetapi bertambah
pada kadar yang semakin berkurangan.
 Misalnya jumlah utiliti daripada penggunaan satu
biji epal pertama ialah 30 util dan utiliti sut ialah
30 util (30-0).
 Jumlah utiliti bertambah ke 50 util daripada
penggunaan 2 biji epal. Utiliti sut ialah 20 util (50-
30) .

UNIT EKONOMI AE 015 12

 Huraian jadual
 Jumlah utiliti semakin bertambah sehingga
mencapai maksimum pada unit ke-6.
Utilit sut adalah sifar.

 Pertambahan unit seterusnya (unit ke-7)

menyebabkan jumlah utiliti menurun .
Utilit sut menjadi negatif.

UNIT EKONOMI AE 015 13

 Kesimpulan :
 Keluk utiliti sut mencerun ke bawah dari kiri ke
kanan disebabkan oleh hukum utiliti sut
berkurangan.
 Keluk utiliti sut bersamaan sifar ketika jumlah
utiliti adalah maksimum .
 Apabila jumlah utiliti menurun, utiliti sut adalah
negatif.

Hubungan antara jumlah utiliti dan utiliti sut

i.     TU naik , MU bernilai positif
ii.    TU mencapai maksimum , MU bernilai 0
iii.   TU turun , MU bernilai negatif

UNIT EKONOMI AE 015 14

 4.2.1. c KESEIMBANGAN PENGGUNA

Definisi

Seseorang dikatakan berada pada keseimbangan

apabila semua pendapatan digunakan dan
mencapai kepuasan maksimum.

Kes satu barang Kes lebih dari satu barang

• Harga barang sama
• Harga barang berbeza

UNIT EKONOMI AE 015 15

 a. Kes satu barang
Andaian :
1.  Pengguna adalah rasional dan cuba
memaksimumkan kepuasan
2. Pengguna membelanjakan semua pendapatan.

Syarat keseimbangan:
• Keseimbangan pengguna tercapai apabila utiliti
sut daripada penggunaan suatu barang sama
dengan harganya, iaitu:

Px = MUx

UNIT EKONOMI AE 015 16

 Kuantiti Jumlah utiliti Utiliti sut
1 10 10-0 =10
2 17 17-10=7
3 22 5
4 26 4
5 29 3

Andaikan Px = RM 5
• Pengguna akan terus membeli barang itu
sehinga unit ke 3 di mana
• Px = MUx = RM5

UNIT EKONOMI AE 015 17

 -MU > P, pengguna menambah
Harga /MUx
penggunaan X. MUx semakin
berkurangan sehingga MUx = Px

MUx = Px , keseimbangan tercapai

E
Px= 5
MUx < Px , pengguna
mengurangkan penggunaan
MUx X. MUx semakin meningkat
sehingga MUx = Px
2 3 4
Kuantiti X

UNIT EKONOMI AE 015 18

 b. Kes 2 barang sahaja.

JIka harga barang sama

Syarat keseimbangan :
i. MUx = MUy dan

ii. Px.X + Py.Y = I

Jika harga berbeza

Syarat keseimbangan :
i. MUx = MUy dan
Px Py

ii. Px.X + Py.Y = I

UNIT EKONOMI AE 015 19

 i. Harga barang adalah sama.  
Andaian :
1. Pengguna membeli 2 barang sahaja.
2. P x = P y = RM 5
3. Pendapatan = RM 45

Qty TUx MU x TUy MU y

1 33 33 28 28
2 57 24 52 24
3 75 18 72 20
4 87 12 88 16
5 95 8 100 12
6 98 3 108 8

UNIT EKONOMI AE 015 20

1. Syarat Keseimbangan
MUx = MUy

A : 2X + 2 Y
B : 4X + 5 Y  
C : 5X + 6 Y

2. Syarat Perbelanjaan
Pendapatan = Perbelanjaan
A : 2(5) + 2 ( 5 ) = 20
B : 4(5) + 5 ( 5 ) = 45
C : 5(5) + 6 ( 5 ) = 55

Kesimpulan : keseimbangan pengguna tercapai dengan

mengguna 4X dan 5Y apabila MUx = MUy dan memenuhi
syarat perbelanjaan pada pendapatan RM45.
UNIT EKONOMI AE 015 21
b. Harga barang berbeza
Andaian :
1. Pengguna membeli 2 barang sahaja
2. P x = RM 3, P y = RM 2
3. Pendapatan = RM 19

Q MU x MU x / P x MU y MU y / P y
1 33 11 28 14
2 24 8 24 12
3 18 6 20 10
4 12 4 16 8
5 8 2.67 12 6
6 3 1 8 4

UNIT EKONOMI AE 015 22

1. Syarat Keseimbangan
MU x / P x = MU y / P y
 
A : 2X + 4Y
B : 3X + 5Y
C : 4X + 6Y

2. Keseimbangan Perbelanjaan
Pendapatan = Perbelanjaan
A : 2( 3 ) + 4( 2 ) = 14
B : 3( 3 ) + 5( 2 ) = 19
C : 4 ( 3 ) + 6( 2 ) = 24
Kesimpulan : keseimbangan pengguna tercapai
dengan membeli 3X dan 5Y apabila Mux/Px = Muy/Py
dan memenuhi syarat perbelanjaan pada pendapatan
RM19.
UNIT EKONOMI AE 015 23
 4.2.1 d Kesan perubahan harga
Apabila harga berubah MUx ≠ MUy
Px Py
Contoh : apabila harga X merosot, ini menyebabkan
pengguna tidak mencapai keseimbangan jika
penggunaan terhadap barang X dan barang Y tidak
berubah, maka MUx > MUy
Px Py
Pengguna perlu menambahkan penggunaan X supaya
MUx merosot dan MUx/Px meningkat sehingga mencapai
keseimbangan yang baru : MUx = MUy
Px Py

UNIT EKONOMI AE 015 24

4.2.1 d Kesan perubahan pendapatan

Apabila pendapatan pengguna bertambah, pengguna

mampu membeli lebih banyak barang X dan Y sehingga
mencapai keseimbangan yang baru : Px.X + Py.Y = I1

Apabila pendapatan pengguna merosot , pengguna

terpaksa mengurangkan penggunaan barang X dan Y
sehingga mencapai keseimbangan yang baru :
Px.X + Py.Y = I1

UNIT EKONOMI AE 015 25

4.2.1. e TERBITAN KELUK PERMINTAAN
Andaikan :
1. Pengguna hanya membeli barang A dan B.
2. PA = RM 3 dan PB= RM 4.
3. Jumlah pendapatan pengguna ialah Y = RM20
4. MUA = 24 dan MUB = 32
Andaikan pada mulanya pengguna berada pada
keseimbangan dengan membeli 4 unit A dan 2 unit B.
MUA / PA = MUB / PB

24 = 32
3 4
Jumlah perbelanjaan Y = 4x RM3 + 2 x RM4
= RM20

UNIT EKONOMI AE 015 26

Sekiranya harga barang A telah jatuh ke RM2 , maka

MUA/PA > MUB/PB

iaitu 24 > 32
2 4

12 > 8

Pengguna berada dalam keadaan ketidakseimbangan.

Untuk memaksimumkan kepuasan , pengguna akan
membeli lebih banyak barang A.

UNIT EKONOMI AE 015 27

Semakin banyak barang A digunakan , MUA semakin
berkurangan (menurut hukum utiliti sut
berkurangan).

Pengguna akan terus menambah pembelian A

sehingga MUA = 16 dengan membeli 6 unit A

MUA/PA = MUB/PB
iaitu 16 = 32
2 4
Jumlah perbelanjaan Y = 6x RM2 + 2 x RM4
= RM20

UNIT EKONOMI AE 015 28

Sebaliknya jika harga barang A telah naik ke RM6 , maka

MUA/PA < MUB/PB

iaitu 24 < 32
6 4

4< 8

Pengguna berada dalam keadaan ketidakseimbangan.

Untuk memaksimumkan kepuasan , pengguna akan
mengurangkan pembelian barang A.

UNIT EKONOMI AE 015 29

 Semakin kurang barang A digunakan , MUA semakin
meningkat ( menurut hukum utiliti sut
berkurangan ) .

Pengguna akan terus mengurangkan pembelian A

sehingga MUA = 48 dengan membeli 2 unit A

MUA/PA = MUB/PB
iaitu 48 = 32
6 4

Jumlah perbelanjaan Y = 2x RM6 + 4 x RM4

= RM20

UNIT EKONOMI AE 015 30

 Kesimpulannya : PA naik , QdA jatuh
Harga (RM) PA jatuh , QdA naik
D Hubungan songsang ini digambarkan oleh
keluk DD yang bercerun negatif.

2 D

Kuantiti
2 4 6
UNIT EKONOMI AE 015 31
Contoh:
• Jadual di bawah menunjukkan utuliti sut
seorang pengguna apabila menggunakan
barang X dan Y
Unit barang Utiliti sut X Utiliti sut Y
1 20 48
2 16 40
3 14 36
4 12 32
5 10 20
6 8 12
7 6 8
8 4 6

UNIT EKONOMI AE 015 32

a) Jika harga barang X dan Y adalah RM2 dan
RM4 masing-masing. Berapakah kuantiti barang
X dan barang Y yang akan dibeli pengguna
sekiranya pendapatan pengguna ialah RM20.
b) Jika harga barang Y turun kepada RM2, apakah
kombinasi keseimbangan pengguna yang baru?
c) Jika pendapatan pengguna meningkat kepada
RM30, apakah kombinasi keseimbangan yang
baru?
d) Lakar keluk permintaan barang Y

UNIT EKONOMI AE 015 33