ERGONOMİ

1. Sunum

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 1

 BİLGİSAYAR VE OFİS PROGRAMLARI IGU1106

AKTS Kredisi   Ön Lisans Zorunlu/Seçmeli

3 s/hafta Türkçe

Öğretim elemanı ve iletişim bilgileri: Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP

tahakayaalp@balikesir.edu.tr

Dersin Çalışma, günlük hayatta karşılaşabilecekleri ergonomi

Amacı: problemleri, kas iskelet hastalıkları ve bunların etkilerini,
çözüm yöntemlerini öğrenme,Ergonomi ve İş Güvenliği
ilişkisi

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 2

Haftalar
Tartışılacak/İşlenecek Konular

1. Hafta Ergonominin tarihsel gelişimi, dünya da ve Türkiyede ergonomi, ergonomide genel tanımlar
2. Hafta Ergonominin tarihsel gelişimi, dünya da ve Türkiyede ergonomi, ergonomide genel tanımlar
3. Hafta Çalışma yerinin ergonomiksel düzenlenmesi
4. Hafta Antropometrik iş yeri düzenleme
5. Hafta Antropometrik iş yeri düzenleme
6. Hafta Fiziksel iş yeri düzenleme-gürültü
7. Hafta Fiziksel iş yeri düzenleme-aydınlatma
8. Hafta Ara sınav
9. Hafta Ara sınav
10. Hafta Fiziksel iş yeri düzenleme iklimlendirme
11. Hafta Psikolojik iş yeri düzenleme
12. Hafta Güvenliğe dayalı iş yeri düzenleme
13. Hafta Mesleki hastalıklarda ergonomi
14. Hafta İş organizasyonunda ergonomi

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 3

• Endüstrileşmenin her aşamasında vazgeçilmez unsur olan insan
faktörünün sağlık ve güvenlik (İş Sağlığı ve Güvenliği-İSG) gibi sorunları
ancak 20. yüzyılın ilk yarısında ele alınmış, iş güvenliği ile verimlilik
arasındaki önemli ilişkinin de fark edilmesi ile birlikte, insan ile çalışma
ortamı arasındaki ilişkileri kapsamlı olarak inceleyecek bir disiplin
arayışı başlamıştır

• Bu durum “Ergonomi” (Ergonomics, Human Factors) biliminin

doğmasına yol açmıştır

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 4

• Endüstriyel Ergonomi, çalışan (işçi, worker) için, sağlık ve güvenliğinin yükselmesi
ile yüksek moral kaynağı olurken, çalışanların performanslarının artırılması da
işletme için artan kalite, üretkenlik ve rekabet edebilirliktir.
• Ergonominin temel amacı, insan yeteneklerini en iyi şekilde kullanarak onu en
uygun işe yerleştirmek ve performansını en yüksek düzeye çıkarmaktır (Resim 1.2).

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 5

• ERGONOMİ KAVRAMI
• Ergonomi, maksimum performansı (verimlilik vb.) minimum insani
maliyet (stres, kazalar vb.) ile elde etmektir.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 6

• Ergonomi insana ait özelliklerin, bilgilerin, yeteneklerin ve becerilerin
bilinmesi ve bunlara ait alt ve üst sınırların belirlenmesi, insana yaraşır
bir iş düzenlemesinin en önemli değerlendirme ölçütüdür.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 7

• Ergonomi; üretken, güvenli, rahat ve etkili insan kullanımı için, insanın davranış,
yetenek, sınır ve diğer özellikleri hakkındaki bilgileri ortaya çıkarır ve bu bilgileri
araç, makine, sistem, iş ve çevre tasarımında kullanır.
• Ergonomi, sistem yaklaşımını, insan ve makine arasındaki ilişkiye uygular.
• Çalışanın refahını, güvenliğini, performansını ve aynı zamanda da iş verimini
artırmaya yönelen ergonomi, hayatın insana uygun hâle getirilmesinde disiplinler
arası bir yaklaşımı tercih eder.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 8

• Ergonomi, insanlar ve insanların işte ve günlük hayatta kullandıkları
ürün, ekipman, yöntem, kısacası tüm çevresi ile iletişimlerine
odaklıdır.

• Ergonomi; insanların anatomik özelliklerini, antropometrik

karakteristiklerini, fizyolojik kapasite ve toleranslarını göz önünde
tutarak, endüstriyel iş ortamındaki tüm faktörlerin etkisi ile
oluşabilecek, fiziksel ve psiko-sosyal stresler karşısında, sistem
verimliliği ve “insan-makine-çevre” uyumunun temel yasalarını ortaya
koymaya çalışan, çok disiplinli bir araştırma ve geliştirme alanıdır.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 9

• Antropometri: İşyeri ve işin gereklilikleri açısından
vücut boyutlarının ölçümü ve istatistiksel
özellikleri ile ilgilenir.
• insan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir
bilim dalıdır. Yunanca anthropo (insan) ve metrikos
(ölçme) sözcüklerinden türetilmiştir.
• Antropometrik veriler, makine, alet, tezgah, elbise,
mobilya, tasarımcıları için çok önemli bilgiler
sağlar.
Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 10
• Başka ifadeler ile, Ergonominin amaçları:
 Çalışanla işi arasında iyi bir uyum sağlayarak, insanın çalışırken aşırı
zorlanmalar yüzünden yıpranmasını önlemek öte yandan bu uyum
sayesinde iş başarımını yükseltmektir.
“Çalışanın işe” değil, “işin çalışana” uydurulmasının sağlanmasıdır.
Örneğin çalışma masasının yüksekliğinin artırılması çalışanın birçok
kez işine ulaşmak için gereksiz yere aşağıya doğru eğilmesini
önleyecektir.”
“Ergonomi, çalışanla işi arasındaki istenen uyumu gerçekleştirebilmek
için, öncelikle insanı yeteneklerini en iyi kullanabileceği bir işe
yerleştirmeyi amaçlar.”

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 11

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 12
Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 13
 • ERGONOMİNİN TÜRKİYE’DEKİ GELİŞİMİ
• Üniversitelerdeki ilk Ergonomi dersleri 1969 yılında İTÜ Makine
Fakültesi’nde “Fabrika Organizasyonu” dersinin ders müfredatı içinde
verilmeye başlanmıştır.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 14

• Artık, günümüz Türkiye’sinde, başta mühendislik (ve özellikle de
endüstri mühendisliği bölümleri) olmak üzere, birçok mesleki ve
teknik eğitim müfredatında, Ergonomi (ya da Türk Dil Kurumu
Sözlüğüne göre “İşbilim”) dersi bulunmaktadır.
• Tüm bu çabaların sonucu olarak da, ülkemizde Ergonomi ile (doğrudan
ya da dolaylı) uğraşan çok sayıda uzman yetişmiştir.
• “İnsan Anatomisi ve Fizyolojisi”, “Antropometri”, “Gürültü”,
“Aydınlatma”, “İklimlendirme”, “Psikoloji”, “İş Güvenliği”, “Meslek
Hastalıkları” ve “İş Organizasyonu” gibi konular bulunmakta olup, bu
bölümde bahsedilen tüm kavramlar, ilerleyen ünitelerde ayrıntılarıyla
açıklanacaktır.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 15

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 16
• Uluslararası Ergonomi Kurumu (International Ergonomics Association, IEA)
na göre bugün Ergonominin bileşenleri:
Fiziksel Ergonomi: İnsan anatomik ve bazı fiziksel aktivite ile ilgili olarak
antropometrik, fizyolojik ve biyomekanik özellikleri ile ilgilenir.
Bilişsel Ergonomi: Bir sistem, insan ve diğer unsurları arasındaki
etkileşimleri etkileyen, algı, hafıza, muhakeme ve motor yanıtı gibi zihinsel
süreçleri ile ilgilenir. Ayrıca, zihinsel iş yükü, karar verme, nitelikli
performans, insan-bilgisayar etkileşimi, güvenilirlik, iş stresi gibi konuları
içerir.
Örgütsel Ergonomi: Örgütsel yapıları, politikaları ve süreçleri ile ilgilenir.
Ayrıca, iletişim, ekip çalışma sürelerinin kaynak yönetimi, iş tasarımı, tasarım
da dahil olmak üzere, sosyo-teknik sistemler, optimizasyon ile ilgili, ekip
çalışması, katılımcı tasarım, toplum Ergonomi, kooperatif iş, yeni çalışma
programları, sanal örgütler, tele-çalışma ve kalite yönetimi gibi konularla
ilgilenir.
Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 17
• Bir taşıta bindiğimizde, dizlerimizin öndeki koltukla aradaki boşluğun
yeterli mi yetersiz mi olduğundan bahsetmeyen yok gibidir (Şekil 1.4).
Ya da, mutfak tezgâhının yüksekliğinden şikâyetçi hanımlar.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 18

• Uzaktan kumandanın ya da herhangi bir telefon tuşlarının
küçüklüğünden ya da yerleşim yerlerinden şikâyet edenler de
azımsanmayacak kadar mevcuttur (Şekil 1.5).

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 19

• Klavyelerdeki tuş yerleri bazı kullanıcılar tarafından
beğenilmemektedir (Şekil 1.8). Otomobildeki camları kumanda eden
düğmelerin neye göre kapı ya da vites kolunun yanında tasarlandığı
düşünülebilir.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 20

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 21
Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 22
• Ergonomide, temel ve uygulamalı araştırmaların heyecan verici
kombinasyonu mevcuttur. Ergonomide, güvenlik beklentisinden sonra
akla ilk gelen hedef konfor dur (Şekil 1.13).

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 23

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 24
Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 25
• Ergonomi Prensiplerine Uygun Çalışma Ortamının Faydaları:

• İş sağlığı ve güvenliğini geliştirir.

• Çalışanların fiziksel iyilik durumlarının korunmasını sağlar.

• İşe devamsızlık ve iş gücü kaybını azaltır.

• İşe geri dönüşü hızlandırır.

• İş kazalarını ve meslek hastalıklarını azaltır.

• İş değişikliği ve personel devir hızını azaltır.

• Üretimin kalite ve verimliliğini arttırır.

• Hastalık, sigorta, yönetim, zaman maliyetlerini azaltır

• Hukuksal / tazminat ve idari maliyetleri azaltır.

• Çalışanın yaşam kalitesini, rahatlığını, moralini ve iş doyumunu artırır.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 26
• Ergonomi, insanla doğrudan ilgisi olan ürünlerin tasarımında bariz bir
şekilde ön plana çıkar.
• Ergonomi, ürün kalitesi ve yaşam tarzı üzerinde, kullanıcı tercihleri ile
ölçülebilen göstergeleri bulunur.
• Bir üründen söz edilirken kullanılan “güzel” veya “kullanışlı” gibi
ifadeler, aslında ürünün Ergonomikliliğini yansıtmaktadır.

Öğr. Gör. Taha K. KAYAALP / Dursunbey MYO 27

• Ergonomik Risklerin Azaltılması Bakımından Yapılması
Gerekenler

28
• 1-İşyeri ergonomik prensiplere uygun olarak
projelendirilmeli.

- Havalandırma, klima sistemleri,

kapı, pencere yeri, elektrik ve

bilgisayar ağ donanımı vb

29
2. İç mekanlar ve büro donanımları çalışanın antropometrik
ölçümlerine ve vücut özelliklerine uygun olarak
düzenlenmeli.

- Masa, sandalye, dolap,

bilgisayar vb büro aletleri

30
3. İşyerinde yeterli fizik konfor sağlanmalı.

Isı
- Büro işleri: 19.4 - 22.8 C

Nem

- Ortalama %45-65

Gürültü

- 80 desibelin altında

Aydınlatma

- Yeterli olmalı, gölgelenme, yansıma olmamalıdır

31
4. İşe giriş muayeneleri işe uygun olarak yapılmalı.

32
5. Çalışan işe uygun olarak seçilmeli ve/veya atanmalı.

33
7. Belirli periyodlarla iş ortamında risk değerlendirmesi
yapılarak gerekli düzenlemelerin yapılması sağlanmalı.

Düzenleme Uygulama

Değerlendirme

34
8. Etkin dinlenme araları verilmeli.

35
9. İş ortamında ortak kullanılacak sosyal alanlar

yaratılmalı.

10. İş monotonluğunu giderecek rotasyonlar yapılmalı.

36
11. Çalışanlara eğitimler verilmeli ve düzenli aralıklarla
sürdürülmeli.

a- Egzersiz yapma

b- Sigara bırakma

c- Dengeli ve düzenli beslenme, kilo takibi

d- Ergonomik davranış alışkanlığı

37
12. Yapılan günlük muayeneler ile, erken tanı konularak tedavi
düzenlenmeli ve sağlık desteği sağlanmalı.

38
13. Periyodik olarak iş ortamında kısa süreli gözlem amaçlı
ziyaretler yapılmalı, şikayeti olanlar takip edilerek, yerinde
müdahalelerde bulunulmalı.

39
14. İlerlemiş vakalarda, gerekli hizmet birimleri ile entegre bir
şekilde medikal tedavi, fizik tedavi ve cerrahi tedavi
planlanarak, destek sağlanmalı.

40
15. Gerektiğinde meslek hastalıkları hastanesine sevk
edilmeli.

41
ERGONOMİK RİSK ETMENLERİNDEN KORUNMAK
İÇİN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

42
 Doğal Duruşta Çalışmak

• Doğal duruş, omurganın en dengeli ve uygun dizilmiş pozisyonu

olarak tanımlanabilir.

• Doğal duruşunuzu anlamak için hep birlikte deneyelim…

• Ayaklarınıza bakın: Böyle mi “| |” gözüküyor yoksa böyle mi “\ /” ?

• Ayaklar ilk şekildeki gibi durmalılar, birbirine paralel, dışarı

dönmeden.

43
• Eğer sandalyede oturuyorsanız, topuklarınız tam dizlerin
altında, hizasında kalacak şekilde ayaklarınızı ayarlayın.

• Böylece, dizler ve topuklar doğru açılarda bükülmüş olacak.

• Sandalyenin ucuna oturun ve dik durun.

• Göğüs kafesini dikleştirin, omuzları arkaya atın ve göğsü

açın.

44
• Bel omurlarının, bel bölgesinin nazikçe bir yay şeklini
aldığını hissedin.

• Göbek deliğini yavaşça içeri çekin, fakat göğüs kafesini içeri

büzecek kadar fazla çekmeyin.

45
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Gerek ayakta yapılan çalışmalarda, gerekse de oturarak yapılan

çalışmalarda omurganın nötral pozisyonu olan “S” şeklini korumak
önemlidir.
46
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• “S” tipi duruş yerine “C” tipi duruşlar omurgada aşırı zorlanmalara
neden olacaktır.
47
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• “V” tipi duruşlar ise daha kötü sonuçlara sebep olabilir.

48
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Doğal duruşu korumak için yükleme noktası kişinin ölçülerine göre ayarlanmalıdır.
• Bunun için ayarlanabilir sehpalar kullanılabilir.

49
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Mümkün olmayan durumlar için ise değişik çözümler izlenebilir.

• Önemli olan nokta işyerinizin kişilere uygun hale getirilmesidir.

50
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Bu konumda ise sürekli dönüşler omurgada zorlanmalara yol açacaktır.

• Mümkünse çalışma noktası değiştirilmelidir.

51
 Beli Koruma

Doğru vücut mekanikleri

öğretilmeli ve
öğrenilmelidir.

Yük, düzgün durularak

alınmalıdır.

52
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Kaldırma ve Taşıma işlerinde de omurganın “S”” biçimini korumak gerekir.

• Kaldırma ve taşıma işlerinde yük tamamen kaldırılmadan ani dönüşlerden
kaçınılmalıdır.

53
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Ergonomik riskler yürütülen işe göre değişebilir.

• Ana amaç omurganın “S” biçimini korumasıdır.

54
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Ergonomik riskler yürütülen işe göre değişebilir.

• Ana amaç omurganın “S” biçimini korumasıdır.

55
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Günlük rutin işlerde bile omurganın “S” biçimini koruması

basit temel hareketler ile sağlanabilir.

56
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Aksi takdirde anlık zorlanmalar omurgada hasara yol açabilir.

57
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Yürütülen işlerde boynun arka kısmına doğal pozisyonu koruması için kavis verilmelidir.
• Boynu bükülmelerden ve zorlamalardan koruyun.
• Kullandığınız ekipmanları kendinize göre ayarlayın.
58
 Omurganın S Biçimini Koruyalım!

• Başka bir örnek vermek gerekirse, her gün kullandığımız telefonları boyun ve omuz
arasına sıkıştırmayın.
• Kablosuz kulaklıklar kullanmak en uygun çözümdür.
59
 Dirsekleri İçte, Omuzları Gevşek Tutalım!

• Doğal pozisyonu sağlamak için dirsekler vücut kenarlarında olmalı, omuzlar

gevşek olarak bırakılmalıdır.

60
 Dirsekleri İçte, Omuzları Gevşek Tutalım!

• Çalışma alanı inceleyecek olursak, sol resimde ürünlerin çok yüksekte olduğunu, omuzların kasıldığı,
dirseklerin kanat gibi açıldığı görülmektedir. Zamanla vücutta yorgunluk başlayacaktır.
• Sağdaki resimde ise basit pozisyon değişiklikleri ile aşırı zorlanmalardan kaçınılmaktadır.
61
 Bilekleri Doğal Tutalım!

• Bilek duruşunda ise eli ön kol ile aynı düzlem üzerinde tutmak gerekir.
• Fareyi kullanırken bileğin zorlanmalardan kaçınmasını sağlarız.

62
 Bilekleri Doğal Tutalım!

• Araç kullanırken bileklerin ön kol ile aynı pozisyonda olması zorlanmaları

ortadan kaldırır.
63
 Bilekleri Doğal Tutalım!

• El aletlerinin kullanımında bilekte zorlanmalara sıkça rastlanır.

• El aletlerinin seçiminde ergonomik faktörler gözden geçirilmelidir.

64
 Bilekleri Doğal Tutalım!

• Bileklerin doğal pozisyonda tutulması yapılan işin özelliklerine göre değişir.

• Anahtar kelime bileklerin doğal pozisyonda tutulmasıdır.

65
Doğal Duruşunu Koruyalım!

Boyun düz

Omuzlar gevşek

Dirsekler yanda

Bilekler nötral

Sırtta S eğrisi

66
 Aşırı Zorlanmalar

• Ağır yükleri çekmek aşırı zorlanmalara neden olur.

• Bu nedenle zemin düzgün olmalı, tekerlekler sürtünmeyi yeterli
derecede azaltmalı, arabanın tutma kulpları olmalıdır.
67
 Aşırı Zorlanmalar

• Bileklerin doğal pozisyonu korunmalı, ayakkabı sürtünmesi çok, itilecek

malzemenin sürtünmesi az olmalıdır.

68
 Aşırı Zorlanmalar

• Kaldırma işlerinde mekanik ekipmanlar kullanılmalıdır.

69
 Aşırı Zorlanmalar

• Taşınan malzemenin tutma kulpları olmalıdır.

70
 Aşırı Zorlanmalar

• Tek el yerine çift el kullanılmalı, çift el kullanmak için malzeme sabitlenmelidir.

71
 Süpürme Alanı

• Doğal pozisyonu korumak sureti ile etrafımızdaki en çok kullandığımız

malzemelerimizi en yakınımıza, en az kullandığımız malzemelerimizi ise süpürme
alanı içindeki uzak mesafelere yerleştirebiliriz.
72
• Dirseklerin ve bileklerin doğal tutulması için fare gibi sık
kullandığımız malzemeleri en yakınımıza yerleştirmeliyiz.

73
• Çalışma alanı çok büyük ise, uzak mesafelere uzanmak zorlanmaya yol açabilir.
• Daha küçük çalışma alanları tercih edilebilir yada çalışma alanı vücut pozisyonuna
göre şekillendirebilir.

74
• Kutulara erişmek için, pozisyon değişiklikleri yapabiliriz.

75