Yrd. Do. Dr.

Veysel ZBULUR

Ergonominin Etimolojisi
Latincede; Ergon= alma (), Nomikos = Yasa
Ergonomi= alma () Yasas (Kurallar)
Ergonomi: Yaamn insana uygun hale getirilmesidir; nsan
anatomik,
antropometrik, fizyolojik, psikolojik ve sosyolojik adan inceleyen, katlanabilecei
snrlar tespit eden, sonuta iin insana, insann ie uyumunu aratran, disiplinler
aras bir bilim daldr.

Ergonomi-201

Ergonominin Amac
in, nsana Uyumu

nsan lleri,
Yetenekleri
Kstllklar
Beklentileri

Mobilya,
El aralar
Ekipmanlar
in gereklilikleri
yeri evresi

Ergonomi-201

Ergonominin Faydalar
Kiiler zerindeki stres kalkar, daha rahat olurlar,
Verim artar,
Kayp zamanlar azalr,
Devamszlklar ve iten ayrlmalar azalr,
le ilgili hatalar azalr,
kalitesi artar,
alanlarn fiziksel ve psikolojik sorunlar azalr (ILO ve WHO ya
gre iyilik halinin en st dzeyi iin aile ve yaanlan evrenin insana
uygun hale getirilmesi gerekir).
kazalar Meslek Hastalklar (zellikle kas ve iskelet sistemi
hastalklar ) azalr,
nsanlar tarafndan kullanlan ara gere ve dzeneklerin kullanm
etkinlii artar.
Ergonomi-201

Ergonomi 3 Ana Blmde ncelenir

1. Fiziksel Ergonomi : nsanlarn anatomik, antropometrik, fizyolojik ve
biyo mekanik karakteristikleriyle ilgilenir

2. Algsal-Bilisel Ergonomi (Cognitive-Ergonomi) : Asl alma alan

gsterge dizayndr. Hata olasln en aza indirmek hedeflenir.
Kumanda, kontrol dmeleri, uyar zilleri, sinyaller, joystickler,
direksiyon ve ara-uak gstergeleri rnek: Hava trafik kontrol)
3. rgtsel Ergonomi : nsanlar ve ii en iyi etkiyi salayacak ekilde
rgtler, konular: iletiim, ekip kaynak ynetimi, i tasarm, alma
saatlerinin belirlenmesi, toplum ergonomisi, uyumlu alma, sanal
rgtler, kalite ynetimi)

Ergonomi-201

Bir in Ergonomik Olmasnn artlar

Yaplabilir Olmas Lazm: Eer bir i insann saln tehdit edici unsurlar
iermiyorsa, biyolojik dengesini bozmuyor ise bu i yaplabilir bir itir.
Katlanabilirlik: tekniine ve organizasyona uygun srekli performans snrlar
ierisinde ise.
Srekli performans : Salkl bir i grene dinlenmek iin ekstra bir sre
vermeksizin gsterebilecei maksimum performans karakterize eder. Bu da 8
saatlik bir alma sresinden oluur.

Beklenebilirlik: Kiisel ve psikolojik bir sorundur. Bir i yukardaki iki art

yerine getirmesine ramen alanlar tarafndan rutin bulunabilir.
Honutluk: Buda psikolojik bir sorundur. alanlarn ilerini sevip
sevmemelerinin retim sonularna bakarak bulabileceimiz gibi anket ve
grme yolu ile de ilerinden honut olup olmadklarn anlamak mmkndr.
Sosyal Katlm, Paylam
Ergonomi-201

Ergonomi Nerelerde Kullanlr?

Ergonomi insanlarn iinde bulunduu her yerde vardr.
sistemleri, ofis, spor, dinlenme, salk ve gvenlik iyi
tasarmland zaman btn ergonomi prensiplerini
iermelidir.

Ergonomi-201

ERGONOM
ERGONOM
1. Antropometrik Adan
Fizyolojik
adan

2. Fizyolojik Adan

alanlarn
Problemleri

Antropometrik
adan

3. Bilgi Teknii Asndan

Bilgi
tekniine dayal

4. Gvenlik Teknii Asndan

EYD

Psikolojik
adan

5. Psikolojik Adan

Gvenlik
tekniine dayal

6. evresel Faktrler Asndan

evresel
faktrler asndan

TI
IK

i
ile
Etk
nsan

retim
Arac

Ak

alma artlar

GR

Ergonomi-201

1- Antropometrik Adan
A. nsan ltleri

B. Statik ve Dinamik Antropometri

C.

stasyonu Tasarmnda Antropometri

Ergonomi-201

1- Antropometrik Adan:
A- nsan ltleri :
nsan vcudunun uzunluk, genilik, ykseklik,
arlk, ve evre boyutlar ile ilgilenen bir bilim
daldr.

Antropometri, eldiven, maske, kask vb. kiisel

koruyucular ile
Elbise, mobilya, makine, tezgah, el aletlerinin ve
ekipmanlarnn dzenlenmesinde;
Kullanclarn fiziksel llerine uygun hale
getirmek iin gerekli olan verileri salar.

Ergonomi-201

Statik alma Annda

Vcutta Meydana Gelebilen Rahatszlklar

Statik almaya rnekler

Meydana Gelen ikayetler

Srekli ayakta durma

Ayak ve bacak arlar, varisler

Aralksz sandalyede oturma

Srt ve boyun arlar

Oturma yerinin arkalnn yksek olmas Diz, alt ve st baldr, ayak arlar
durumu
ne doru eilme halinde

Omurlar aras
deformasyonu

arlar

Yana doru omuz hareketli alma

Omuz ve st kol arlar

ve

omuz

Ba devaml olarak ar derecede ne Srt, boyun arlar, boyun omurlarnda

eimli alma
anma
Herhangi ara ve gerecin uygun olmayan Parmak, bilek arlar ve mafsal iltihaplar
ekillerde tutulmas
Ergonomi-201

1-Antropometri:
B-Statik ve Dinamik Antropometri :

Hareketler ritmik olmal

Dinlenme

Dinamik iler

Statik iler

Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :

Dirsek masa hizasnda olacak ekilde

sandalye yksekliinin ayarlanabilir
olmas gereklidir.

Ayakta alma var ise, ayaklk vcut

pozisyonunun ve arlk dalmnn
bir ayaktan dierine gemesini salar.

Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :

Kuvvet

Kuvvet

Kuvvet

Erkek
Kadn

Hassas iler

Hafif iler

Ar ler

Ayakta alma Esnasnda Tavsiye Edilen Ykseklikler. Referans izgisi (0) ile yerden
ortalama dirsek yksek seviyesi ve sapmalar
Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :

Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :

alan insanlarn fiziksel rahatlklar ve beden yeteneklerini maksimum

dzeyde kullanabilmeleri,
Kullandklar malzemeler,
alma yzeyleri ve
Hacimlerinin kendi boyutlar ile uygun olmasna baldr.

Antropometrik verilerden yararlanlmaz ise:

Kas iskelet sistemi rahatszlklar ve
Yorgunluk sorunlar ortaya kar.

Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :
deal oturma pozisyonu:

Kala, diz ve bilek

alar 90 daha fazla
olmal

Beden as 30 den
fazla olmamal

st kol yere 20 a yapmal

Dirsek as 90 ila 120 olmal
nkol yere 20 - paralel durmal
n kol destei olmal

Ba omurgann devamdr.
Bilek nkolun devamdr.
Ergonomi-201

1- Antropometri:
C- stasyonlar Asndan Antropometri :
istasyonu tasarmnda akla ilk gelen temel dzenlemeler; oturak, ekran ve
masa zerinde younlamtr. Bununla ilgili dnyann pek ok yerinde
kurulmu enstitlerde standartlar oluturulmutur. alma masasnn
dzenlenmesi srasnda uyulmas gerekli standartlar unlardr:

Masa ykseklii: 58.4 - 73.6 cm

Ekrana bak mesafesi: 40.6 - 73.1 cm.
Masa kalnl: 2.5 cm
alma alan genilii: En az 71.3 cm. Bilgisayar ve
dkman iin ek alan gereklidir.
Gz - Ekran ilikisi: Ekrann tepe noktas gz hizasnda
olmaldr.
Bak as: 15 - 30 derece
Sandalye oturma genilii (en az): 51.0 cm.
Diz-masa mesafesi (en az): 38.1 cm

Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
A. Kassal zorlanma, yklenme, yorulma ve dinlenme ,
B. alma yntemlerinin, alma tekniklerinin ve alma
koullarnn insan vcuduna uydurulmas,

gibi konularda. Dier bir deyile i iin alann ne kadar enerji

harcanacan inceler.
" Biyomekanik, biyolojik sistemlerin biim ve ilevlerinin mhendislik
yntemleri kullanlarak incelenmesidir
Biyomekanik, insan dokularnn zellikleri ve mekanik streslere dokularn
yant ne olacaktr sorusuyla ilgilenen alandr.
makinesinde alan kiilerin olas zararlardan korunmas iin kask,
eldiven, maske vb kiisel koruyucu ekipman retimi biyomekanik destei
alnarak salanr.
Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
A. Kassal zorlanma, yklenme, yorulma ve dinlenme ,

Hareketler doal olmal

Oksijen harcama kapasiteleri

Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
A. Kassal zorlanma, yklenme, yorulma ve dinlenme ,

Yorgunluk,
iddetli ve srekli
Fiziki ve Zihinsel Efor
Olumsuz evre
Koullar
Sorumluluklar,
Kayg ve elikiler

Uzam i yorucudur.

Ar ve hastalklar
Kt
Beslenme
Monotonluk ve
Can Sknts

Yorgunluk
Skalas

DNLENME
Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
A. Kassal zorlanma, yklenme, yorulma ve dinlenme ,

Yorgunluk,
Can sknts veya monotonluk,
in ilginliinin kalmamas,
le ilgili ok az motivasyonun olmas,
in, kii becerisine bal olmamas,
alma hznn ok yava olmas,
ortamnn donuk olmas .

Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
A. Kassal zorlanma, yklenme, yorulma ve dinlenme ,

Dinlenme ( Mola) ;
Drt tip Mola vardr:

Spontan Mola : ar zorlayc ilerde alann kendisince verilir.

Maskelenmi Mola : Yaplan ile ilgili olmayan ikincil bir iin
yaplmasdr.

koullu Mola : Bir makinenin temizlenmesi, alma masasnn

dzenlenmesi alma arkadalarna danmak zere alma alanndan
ayrlma vb..
nceden Programlanm Mola : Mola saati, sresi ve ekli belli olan
moladr.

Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
B. alma yntemlerinin, alma tekniklerinin ve alma
koullarnn insan vcuduna uydurulmas,

Kullanlan takm ar ve srekli kullanm

gerektiriyorsa , el aletinin arlnn oluturaca
etkiyi ortadan kaldrmak iin el aleti sabitlenebilir.
Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
B. alma yntemlerinin, alma tekniklerinin ve alma
koullarnn insan vcuduna uydurulmas,
Yk Tarken Belden Dnme Hareketlerinden Kann,

nce

Sonra
Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
B. alma yntemlerinin, alma tekniklerinin ve alma
koullarnn insan vcuduna uydurulmas,

Yorgunluu ve Statik Yklenmeyi

Azaltn;

Ergonomi-201

2- Fizyolojik Adan:
B. alma yntemlerinin, alma tekniklerinin ve alma
koullarnn insan vcuduna uydurulmas,
Ergonomi Stresi Azaltma Sanatdr,

NCE

SONRA
Ergonomi-201

3- Bilgi Teknolojisi Asndan:

nsan-Makina Sistemi
nsan ve makinann birbirleriyle olan karlkl
ilikisi olarak tanmlanr.

Bu sistem iinde makina gstergesi yaplan ilem

hakkndaki bilgiyi verir, insan ald bu bilgiyi
grsel (%80-90) veya sesli bir ekilde alr
(Alglama) ve ald bu bilgiyi deerlendirir
(Yorumlama).
nsan yorumlama yeteneini ve konu ile ilgili
temel bilgilerini kullanarak bir karar verir (Karar
verme).
Sonraki admda bu karar denetim elemanlar
araclyla makinaya iletilir.
Ergonomi-201

3- Bilgi Teknolojisi Asndan:

evresi
Bilgi ileme
Alglama

nsan
Makina

Kontrol
eylemi

Operasyon
Gsterge

Girdi

Kontrol

kt

Ergonomi-201

4- Gvenlik Asndan:
Kapak iine alma

Koruyucu iine alma

Koruyucu ile evreleme

Ergonomi-201

4- Gvenlik Asndan:

Ergonomi-201

5- Psikolojik Adan:
A. Motivasyon
B. Renk Dzenleme
C. Mzik

Ergonomi-201

5- Psikolojik Adan:
B. Renk Dzenleme
Gvenlik aretleri
Yasaklayc aretler

Emredici aretler

Uyar aretleri

Yangnla Mcadele aretleri

Acil k ve lkyardm aretleri

Ergonomi-201

5- Psikolojik Adan:
B. Renk Dzenleme

Ergonomi-201

6- evresel Faktrler Asndan:

Hazr Giyim Fabrikas
lik ama ve
tleme

Dikimhane

Kesimhane

Kalite Kontrol

Paketleme

Sevkiyat

Ergonomi-201

6- evresel Faktrler Asndan:

Hazr Giyim Fabrikas

Kesimhane
Bu i istasyonunda
sizce hangi
problemlere
rastlanabilir ?

Aydnlatma
Havalandrma
Ayakta alma
Uygun olmayan
alma duruu
Renk uyumu

Dikimhane
Grlt
Aydnlatma
Ortam ss
Havalandrma
Uygun olmayan
alma duruu

lik ama ve
tleme
Oturarak ve ayakta
alma ve bundan
kaynaklanan problemler
Aydnlatma, ilik amada
dikkat gereksinimi
Scaklk
Ergonomi-201

6- evresel Faktrler Asndan:

Hazr Giyim Fabrikas

Kalite Kontrol
Aydnlatma
Havalandrma
alma
pozisyonu
Renk uyumu

Paketleme
Oturarak veya ayakta
alma
Srekli ve tekrarl
alma

Sevkiyat
Tama ve kaldrmayla
ilgili problemler
Ergonomi-201

Ergonomi-201