END309 - 05 Metot Etüdü PDF

END309 İŞ ETÜDÜ
5. METOT ETÜDÜ
Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 1

5. METOT ETÜDÜ
5.1. Metot etüdünün tanımı ve amaçları
5.2. Metot etüdü çalışmasının düzeyleri
5.3. Metot etüdü şema ve diyagram teknikleri
5.4. Metot etüdünün aşamaları
5.5. Malzeme hareketleri
5.6. İşçi hareketleri
5.7. Hareket ekonomisi

İş etüdünde önce
“iş nasıl yapılıyor?”,
sonra
“nasıl yapılmalıdır?”
sorusu sorularak inceleme
yapılmakta,
en iyi yöntem bulunduktan
sonra işin bu yöntemle
ne kadar zamanda
Yapıldığı ölçülmektedir.
Bu iki aşama, Metot Etüdü ve İş Ölçümü Tekniği olarak
adlandırılmaktadır.
Metot etüdü ve iş ölçümü birbirlerini takip eden iki çalışmadır

5.1 METOT ETÜDÜNÜN TANIMI VE AMAÇLARI
 Metot etüdü, daha kolay ve daha etken
yöntemlerin geliştirilmesi, uygulanması ve
maliyetlerin düşürülmesi amacıyla, bir işin
yapılışındaki mevcut ve önerilen yolların
sistematik olarak kaydedilmesi ve eleştirilerek
incelenmesidir.
 Metot etüdü,; işletmenin ekonomikliliğini, iş
sistemlerinin etkenliğini artırmak
ve işi insanlara uyumlu hale getirmek amaçlarıyla
gerçekleştirilmektedir.

Metot etüdü uygulaması ile;
işin birim başına daha az masrafla
daha kısa zamanda
daha kolay yapılabilmesi imkanı
sağlanır.

 Metot etüdü, iş etüdü çalışmalarına dayanır.
 Bu konudaki ilk çalışmalara ilişkin yazılı belgeler;
 MÖ 1686-1728 yıllarında Babil Kralı
Hammurabi'nin yaptırdığı inşaatlara,
 MÖ 200 yıllarında yapılan Çin Seddi
inşaatlarına,
 Hıristiyan din adamı Augustinus'un bir
gümüşçü ustasının atölyesine MS 400
yıllarında yaptığı ziyaret ve orada gördüğü iş
bölümü çalışmalarına ilişkin
değerlendirmelerine
dayanır.

 1762 yılında Cenevre'de Peronnet'in toplu iğne
üretimi; 10 işgören her bir toplun iğneye ilişkin
işleri baştan sona yaparak günde 200 toplu iğne
üretirken, iş akışı 18 işleme ayrılarak ve basit
işyeri-araç tasarımları ile işlemler işgörenlere
paylaştırılmış, böylece günde 48000 adet toplu
iğne üretimi gerçekleştirmiştir.
 1830 yıllarında Charles Babage, sanayide iş
ölçümü yaparak prensiplerini ortaya koymuştur.
 Robert Owen (1771-1859) yönetiminde insan
faktörünün önemini belirtmiştir.

 Sonraki yıllarda; F. W. Taylor, F. B. Gilbreth, L. M.
Gilbreth, H. Fayol ve C. E. Bedaux'a ait
çalışmalar “Bilimsel Yönetim” ve dolayısıyla
“Endüstri Mühendisliği”nin tarihçesi olarak kabul
edilmektedir.
 Metot etüdü, bilimsel yönetimin savunucusu
Frank Bunker Gilbreth (1868-1924) tarafında
ortaya atılan “hareket etüdü” çalışması ile önemli
bir aşama yapmıştır.
 Günümüzde “hareket etüdü” karşılığı “metot
etüdü” kullanılmaktadır.

Metot etüdünün başlıca özellikleri:
Olayları bilimsel yönetim prensipleri ile
değerlendirir.
Bir yaratıcı problem çözme tekniğidir.
İçerisinde işgücü faktörü bulunan her düzeydeki
faaliyet için uygulanabilir.
Bir işin en iyi yapılış biçimini bulan bir teknik
değildir. Dolayısıyla aynı işin her zaman daha
kolay bir yapılış şekli bulunabilir.
Doğrudan verimlilik artırma tekniğidir.
İşin yapılış biçimini önemser, sistematik bir
yaklaşımla işi ya da iş gruplarını tanımlamaya,
geliştirmeye ve standartlaştırmaya çalışır.

Metot etüdünde kullanılan kavramlar:
Proses (Süreç): Bir üretim çalışması olarak
hammaddenin ürün haline gelinceye kadar arka
arkaya geçirdiği faaliyetler/evreler dizisidir.
Faaliyet (Makrohareket): İş parçası üzerinde
fiziksel, konumsal veya yapısal değişiklik ortaya
çıkaran bir çalışma birimidir.
Metot (Yöntem): Prosesin departmanlara ayrılmış
şekilleridir. Herhangi bir departmanda, üretim
faaliyetlerine yönelik çalışmaların yapılış biçimidir.
Eleman (Mikrohareket): Başlangıç ve bitiş
noktaları kesin olarak tanımlanabilen ve daha küçük
parçalarına ayrılamayan iş modülleridir. Eleman, bir
faaliyetin tanımlanabilir en küçük parçasıdır.

Metot etüdünün iki temel amacı vardır:
İşletmenin ekonomikliğini ve iş sistemlerinin
etkinliğini artırmak.
İş ve insanı birbirine uyumlandırmak.

Bu ana amaçlara ulaşabilmek için aşağıdaki alanlarda
metot etüdü çalışmaları yapılır:
Süreç ve yöntemlerin düzeltilmesi.
Tesisin, işyeri düzeninin, tesisat ve donatım
tasarımlarının düzeltilmesi.
İnsan gücünde artırım sağlanması ve aşırı
yorgunluğun azaltılması.
Makine, malzeme ve işgücünün kullanılmasının
düzeltilmesi.
Çalışma koşullarının düzeltilmesi ve geliştirilmesi.

Metot Etüdünün Uygulama Alanları:
 İki tezgah arasındaki taşıma miktarının
azaltılması (hangi tip taşıma aracı tercih
edilmelidir?)
 Bilemede boşa geçen zamanın azaltılması
 Hizmet sektöründe müşterin kuyrukta bekleme
süresinin azaltılması
 İşçinin birden fazla tezgahı kullanabilmesi
 Hastanede laboratuvarların yerlerinin belirlenmesi
 Hareket ekonomisi ve yorgunluğun azaltılması
 Alet dolaplarının konumlarının belirlenmesi

 Ara ürün paletlerinin konumlandırılması
 Kan alma sırasında hasta ve hemşirenin
konumlandırılması
 Malzeme firelerinin azaltılması, üretim hızının
artırılması
 Tezgahta kazaların azaltılması için işçi pozisyonu
 Hazırlık sürelerinin azaltılması
 Levha kesim optimizayonu
 Çalışan donanımlarının boyutlandırılması
 Aydınlatma, havalandırma.

Metot Etüdünün Yararları:
Metot etüdünün, insanca çalışma koşulları altında,
verimi en yüksek seviyede tutma amacına ulaşmak
üzere hedefine ulaşması halinde aşağıdaki yararlar
sağlanır:
Süreç ve yöntemlerin düzeltilmesi
İşçinin boş bekleme süresinin azaltılması
İşçinin gereksiz hareketlerinin ortadan
kaldırılması
İşçiler üzerinde adil iş yükü dağılımının
sağlanması

İşçinin çalışma hızının yükseltilmesi
Daha iyi çalışma koşullarının geliştirilmesi
Üretim süresi boyunca iş akışının dengelenmesi
Makinaların boş bekleme sürelerinin azaltılması
Malzeme firelerinin azaltılması
Kalite bozukluklarının azaltılması

5.2. METOT ETÜDÜ ÇALIŞMASININ
DÜZEYLERİ
Metot etüdü ile analiz edilecek süreçler veya
faaliyetler, iki ana kritere göre alt elemanlarına
ayrılabilir:
tanımlanabilirlik
ölçülebilirlik
Tanımlanabilirlik, süreç veya faaliyetin başlangıç
ve bitiş noktalarının kesin olarak belirlenme
özelliğidir.
Ölçülebilirlik, bu iki nokta arasında geçen sürenin
ölçülebilir nitelikte olmasıdır.

Herhangi bir faaliyetin iki alt elemanı ya da düzeyi
vardır:
makrohareket
mikrohareket

- Makrohareket Etüdü
Makrohareket, başlangıç ve bitiş noktaları itibariyle
daha alt elemanlara ayrılabilen harekettir. Örneğin
tornalama, presleme, boyama, montaj ve taşıma gibi
alt elemanlarına ayrılabilir nitelikteki faaliyetler bu
düzeyden sayılabilir.
Mikrohareket etüdüne göre daha kolay, daha düşük
maliyetle ve daha kısa sürede gerçekleştirilebilir.
Bu analiz, mal veya hizmet üreten tüm sistemlerdeki
uygulama alanları itibariyle iki açıdan
değerlendirilmeye alınabilir:
süreç analizi
faaliyet analizi
Bu analizler ayrı ayrı ya da birlikte uygulanabilir.
 Süreç Analizi:
 Süreç, önceden tanımlanmış bir işi tamamlamak
üzere art arda gerçekleştirilen faaliyetler
kümesidir.
 Süreçle ilgili faaliyetleri detaylı alt elemanlarına
ayırmak gerekmez.
 Süreç analizi ile tüm sistem hakkında bilgi sahibi
olunabilir ve değerlendirme yapılabilir.
 Bu tür analizlerde süreç ve gezi şemaları, ip
diyagramları gibi kayıt ortamlarından yararlanılır.

 Faaliyet analizi:
 Makrohareket etüdünde inilecek detay düzeyi
arttıkça, analizin kapsamı daralırken hassasiyeti
artar.
 Bunun için, sistemin ya da sürecin bütünü yerine,
faaliyetlerle ilgili daha detay bilgilerin elde
edilmesi ve değerlendirilmesi gerekecektir.
 Faaliyet analizinde diğer bir özellik de zaman
boyutuyla ilgilidir.
 Bu analizde çoklu etkinlik ve işçi–makina şamaları
gibi kayıt ortamlarından yararlanılır.

- Mikrohareket Etüdü
 Mikrohareket, başlangıç ve bitiş noktaları
itibariyle daha alt elemanlarına ayrılamayan,
tanımlanabilir ve ölçülebilir nitelikli süreye sahip
en küçük harekettir.
 Bu tür hareketlerin analizi, bir faaliyet “therblig”
(Gilbreth’in tersten okunuşu) elemanlarına
ayrılarak yapılır.
 Frank ve Lillian Gilbreth tarafından geliştirilen
mikrohareket etüdü, özellikle, bir faaliyetin çok
daha detaylı incelenmesine ve geliştirilmesine
olanak sağlar.

 İşlemlerin ayrıntılı analizi için 17 temel mikrohareket
tanımlanmıştır:
 arama,
 seçme,
 yakalama,
 boş taşıma,
 dolu taşıma,
 tutma,
 yükü bırakma,
 konumlandırma,
 önceden konumlandırma,
 muayene / kontrol / yoklama,
 montaj,
 demontaj,
 kullanma,
 kaçınılmaz gecikme,
 kaçınılabilir gecikme,
 planlama,
 dinlenme.

Mikrohareket etüdü çalışmasının temelini
Hareket Ekonomisi İlkeleri oluşturmaktadır.
Bu ilkeler, genel olarak insan vücudunun
kullanılmasına, işyeri düzenine, alet ve gereçlerin
yapısına dayanır.
Mikrohareket etüdü, yığın üretiminin yapıldığı ve
çok sayıda tekrarlanan işlerde, tıbbi müdahaleler
gibi hayati önem taşıyan olaylarda ve araştırma
geliştirme faaliyetlerinde, diğer analiz
tekniklerinin yeteri kadar detaya inemediği
olaylarda, elin ve parmakların hareketlerinin
özellikle makrohareket etüdünde kullanılan
sembollerle ifade edilemediği durumlardaki
ihtiyacı karşılamak üzere kullanılan bir tekniktir.

 Genellikle bilgi toplama ve kaydetme film üzerine
yapıldığı için daha fazla doğruluğa sahiptir.

5.3. METOT ETÜDÜ ŞEMA VE DİYAGRAM
TEKNİKLERİ
Şema ve diyagramlar, etüt edilen iş hakkında
toplanan bilgileri kaydetmeye ve yararlanmak
üzere hazır hale getirmeye yardımcı olurlar.
Tablo 5.1. Metot etüdünde kullanılan şema ve diyagramlar

- Proses Esaslı Şemalar
 Temel Süreç Şeması
 Temel süreç şeması, yalnız temel işlem ve
yoklamaların baştan sona sıralanarak kaydedildiği
ve sürece ilişkin genel bir kuş bakışı görünüş
veren bir süreç şemasıdır.
 Birden çok parçadan oluşan ya da parçaları ayrı iş
istasyonlarında işlendikten sonra bir noktada
montajı yapılan ürünlere ait metot etüdünde
kullanılır.

 Sembollerin
yanına kısa bir not
(işlem veya
muayene adı) ve
biliniyorsa süresi
yazılabilir.
Şemalarda işlem
ve muayenelerin
numaraları ayrı
ayrı 1’den
başlanarak ardışık
verilir.
Numaralamaya
sağdan başlanır
ve bir parçadan
diğerine geçilir.
Şekil 5.1. Temel süreç şeması

 İş Akış Şemaları
 İş akış şeması (proses akış diyagramı), bir ürün
ya da yöntemle ilgili bütün faaliyetlerin akışını
uygun süreç şeması sembollerini kullanarak
sırasıyla belirleyen bir süreç şemasıdır.
 Bu şema, bir süreç hakkında temel süreç şeması
yardımıyla genel bilgiler elde edildikten sonra,
daha detaylı analizlere olanak sağlamak için
kullanılır. Bu amaçla süreç düzeyinden faaliyet
düzeyine geçilmelidir. İş akış şemalarının işçi,
malzeme ve donatım tipi vardır.
 Dar kapsamlı ve sistemin tamamı yerine, seçilmiş
faaliyetlerle ilgili detaylı bilgileri edinmek üzere
kullanılır ve genellikle tek bir hattan oluşur.

İş akış şemasında,
işlem, taşıma,
muayene, sürekli
depolama ve geçici
depolama (veya her
iki depolama için
yalnız “depolama”)
gibi beş ana
faaliyete ilişkin
ASME sembolü
kullanılır; miktar,
zaman ve uzaklık
da gösterilir.
İş akış şeması faaliyet sembolleri

Şekil 5.2. İş akış şeması

Şekil 5.2. İş akış şeması

 İki El Süreç Şeması
 Endüstriyel uygulamaları itibariyle en yaygın
kullanım alanına sahip mikrohareket etüdü kayıt
ortamıdır.
 Özellikle, montaj ve fabrikasyona yönelik
işlemlerde, işçinin ellerinin ya da kollarının
etkinliklerinin birbiriyle ilişkili olarak sistemli
biçimde kaydedildiği bir süreç şemasıdır.
 Süreç şemalarının özel bir halidir. İş akış
şemasında tek bir faaliyet olarak gösterilen bir
etkinlik burada bir çok elemanlarına ayrılmış
olarak gösterilebilir.
 Kullanılan ASME sembolleri süreç şemasından bir
miktar farklılaştırılmıştır.
İki el süreç şeması faaliyet sembolleri

Şekil 5.3. İki el süreç
şeması

Şekil 5.3. İki el süreç
şeması

- Zaman Esaslı Şemalar
 Çoklu Etkinlik Şeması
 Çoklu etkinlik şeması, birden çok sayıda üretim
faktörüne (işçi, makina veya donanım) ait
etkinliklerin ortak bir zaman ölçeği üzerinde
birbirleri ile koordineli olarak kaydedildiği bir
şemadır.
 Çoklu etkinlik şemasının hazırlanmasında işçilerin
ve makinaların çalışma ve boş süreleri kaydedilir.
Sürelerin ölçümünde kronometre/saat
kullanılabilir.

Çoklu etkinlik şemalarının kullanım alanı;
işçilerin grup olarak çalıştığı durumlarda,
pahalı makinalarla çalışılması halinde,
işçinin, çalıştırılması gerekli makina sayısının
belirlenmesinde,
işe katılan her bir faktöre ait boş zamanların
azaltılmasında.

 SİMO Şeması
 Mikrohareket etüdünün kayıt ortamlarındandır.
 İşçinin çalışması sırasında ellerinin veya kollarının
mikrohareketlerini zamanlandırılmış olarak
kaydetmeye yarar.
 Simo şemaları, genellikle film çözümlemelerine
dayanarak, ortak bir zaman ölçeği üzerinde bir ya
da bir kaç işçinin, vücutlarının çeşitli organları ile
yaptıkları therblig’lerin ya da therblig gruplarının
kaydedildiği şemalardır.
 SİMO (simultaneus motion) olarak bilinen “eş
zamanlı hareket” şemaları, bu tür film
analizleriyle hazırlanır.

- Hareket Esaslı Diyagramlar
 Akış Diyagramı
 Belirli bir işin yapıldığı yerin ve burada bulunan
tezgahların ölçekli bir krokisi üzerinde, işçi ve
malzeme hareketlerinin yönlü çizgilerle
gösterilmesi ile elde edilir.
Şekil 5.4. Akış diyagramı

Diyagram boş halde iken bir başlık ve ölçekli karelere
bölünmüş bir gövde kısmından oluşur. Yönlendirilmiş çizgiler
işçinin taşıma veya yalnız yürüme sırasında izlediği yollardır.

İp Diyagramı
İp diyagramı, işçilerin,
malzemenin ya da
donanımın, belli olaylar
dizisi boyunca hareket
yollarını izlemek ve ölçmek
için iplik dolaştırılarak
yapılan ölçekli bir plan ya da
modeldir. Şekil 5.5. İp diyagramı
İş yerinin ölçekli bir krokisi üzerinde işçilerin,

malzemenin veya araç–gerecin, hangi istasyonlar
arasında ve hangi yoğunlukta aktığı,
istasyonlardan geçirilen iplerin sayısı ile
belirlenmeye çalışılır.
 Çok Boyutlu Diyagramlar
 İşe katılan vücut organlarının hareket
yörüngelerini belirlemek ve iş ile ilgili bir takım
ilkeler ortaya çıkarmak amacıyla kullanılır.
 Oldukça pahalı olan bu çalışmalar genellikle
laboratuar düzeyinde gerçekleştirilir.
 Hareket yörüngesinin belirlenmesi için işçinin
ellerine birer ışık kaynağı bağlanır ve sürekli
çalışan bir fotoğraf makinesi ile çalışma yörüngesi
çizgisel olarak tespit edilir.
 Çok boyutlu diyagram olarak iki teknik
geliştirilmiştir.

Cyclegraph Tekniği: Bir film üzerine vücut
organlarının hareketlerinin, o organa bağlı bir ışık
kaynağı aracıyla kaydedilmesidir.
Chronocyclegraph Tekniği: Bu teknikte elektrik
akımı, ışık kaynağının yanıp sönmesini sağlayacak
şekilde kesikli olarak verilmektedir. Böylece
hareketin hızını ve yönünü belirlemek mümkün
olmaktadır.

Gezi Şemaları
 Gezi şeması, işçilerin, malzemenin ve donanımın
belli bir zaman sürecinde çeşitli işyerleri
arasındaki hareketlerini sayısal olarak tablo
üzerinde gösteren bir kayıt tekniğidir.

 Bu şemalar, metot etüdüne konu olan süreçteki
iş istasyonları ya da faaliyetler arasındaki iş akış
yoğunluğunu görmek amacıyla hazırlanır.
 Gezi şemaları belirli bir zaman dilimi veya ürün
temeline dayalı olarak hazırlanabilir.
 Gezi şeması, her bir kenarı durak sayısı (n)
kadar kare olmak üzere toplam (n2) kareden
oluşur. Şemanın üst satırı çıkışları, soldan aşağı
satırı girişleri gösterir.

5.4. METOT ETÜDÜNÜN AŞAMALARI
 Bilimsel yönetim prensipleriyle problem çözmeye
çalışan teknikler, sistematik bir sıra takip ederler.
Metot etüdü çalışması da bu nitelikte bir tekniktir.
 Metot etüdünün uygulanmasında, bu
aşamalardan hiçbiri geri bırakılamaz,
ertelenemez, bazen basit olduğu düşüncesi ile
önemsiz olduğu düşünülemez.
 Kapsamlarına olduğu kadar sıralarına da dikkat
etmek incelemede başarı için önemlidir.

Tablo 5.2. Metot etüdünün temel aşamaları

Şekil 5.7. Metod Etüdünde İzlenecek Yol
51
Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ
1- Yapılacak İşin/İş İstasyonunun Seçimi
Metot etüdü yapılacak iş istasyonunun seçiminde
üç tip kriter dikkate alınır:
1) Ekonomik faktörler.
2) Teknik faktörler.
3) Kişisel faktörler.
İşin seçiminde, aşağıdaki sorular yukarıdaki
kriterlere göre değerlendirilir.
Bu iş için bir metot etüdü yapmaya değer mi?
Bu etüde devam etmeye değer mi?

 İşletme açısından ekonomik değeri az veya uzun
süre uygulanmayacak olan işler üzerinde uzun
araştırmalar gerektiren metot etüdü
çalışmalarına girmenin sadece zaman kaybına
neden olacağı açıktır.
 Öncelikle, diğer üretim faaliyetlerini yavaşlatan,
engelleyen veya durduran, darboğaz yaratan ve
uzun süre uygulanabilecek işler olmasına dikkat
edilmelidir. İş istasyonları, atölyeler veya işlemler
arasında, çok fazla işgücü ve teçhizat kullanımını
içeren uzun mesafeli malzeme hareketleri; çok
işçilik süresine gerek duyulan uzun süreli ve
tekrarlılık oranı yüksek işlemler bu işlere örnek
gösterilebilir.

2- Seçilen İşe Ait Bilgilerin Toplanması ve
Kaydedilmesi
Etüt edilecek işin seçiminden sonra, uygulanan
yöntemde yer alan bütün olaylar toplanarak
kaydedilir. Kayıtlar, anlaşılır ve açık olmalıdır.
Burada aşağıdaki bilgiler belirlenmeli ve
kaydedilmelidir:
İş ile ilgili veya işi yapan kişinin faaliyetleri ve
hareket biçimleri.
İşçi–makina etkileşimleri.
Malzeme ve parça akışı ve bunlara yapılan
işlemler.
Tesis, tezgah ve araç–gerecin kullanımı ile ilgili
bilgiler.
Örnek 5.1: Temel Süreç Şeması : Mengene
montajı
Mengenenin montajına ilişkin kayıtlar için temel süreç
şeması kullanılır. Mengene dört elemandan
oluşmaktadır:
Sıkma vidası (1),
sıkma kolu (2),
hareketli çene (3) ve
sabit çene (4).
Şekil 5.8. Mengene

- Önce, mengene elemanları ve montajı ile ilgili
işlemler ve yoklamalar tablo halinde kaydedilir.
Hareketli ve sabit çenelerin dökümhanede
dökülmesi ayrıntısına girilmemiştir.
- Mengenenin elemanlarına uygulanan işlemlerin
akışına ilişkin temel süreç şeması hazırlanır.

Temel süreç şeması
ile gösterilenden
daha ayrıntılı bilgilere
ihtiyaç duyulursa, bu
durumda, yöntem
geliştirme tekniği
olarak iş akış şeması
kullanılabilir.
Şekil 5.9. Temel süreç şeması: Mengene

İŞ AKIŞ ŞEMASI İŞÇİ/MALZEME/DONATI TİPİ
ŞEMA NO:1 SAYFA NO:1/1 ÖZET
KONU: ETKİNLİK MEVCUT ÖNERİ ARTIRIM
Şerit testere İŞLEM O 15
TAŞIMA  16
İŞ: Şerit testere bileme GECİKME D 4
YÖNTEM: MEVCUT/ÖNERİLEN YOKLAMA 2
DEPOLAMA 1
YER: Bileme atölyesi

İŞÇİ(LER) A.B. KART NO:12
C.D. 34
UZAKLIK (m) 130
ZAMAN (adam-h) 64,8
ÇİZEN : MALİYET
ONAYLAYAN: İŞÇİLİK
TARİH : 15.09.2004 MALZEME
TOPLAM
Miktar Uzaklık Zaman SİMGE
TANIM AÇIKLAMALAR
(ad) (m) (dk) O  D
Testereler ambarda depolanmış 5 O
Testerenin alınması O El ile
Sökme bölümüne taşıma 8 O El ile
Sökme tezgahına bırakma O El ile
Sökme O
Yüzey temizleme bölümüne taşıma 5 O El ile
Yere bırakma O El ile
Kayıt için bekleme O
Kayıt yapma ve yoklama O
Temizlememasasına yerleştirme O El ile
Testere yüzeyini temizlemne O
Bırakma O El ile
Taşıma için bekleme O
Bileyhaneye taşıma 10 O El ile
Bırakma O El ile
Bileme için bekleme O
Kasnaklara takılması O
Sevk yatağına yerleştirme O
Yatak yüksekliğini ayarlama O
Sıkma çenelerini sıkma O
İtme uzaklığını ayarlama O
Bileme taşını ayarlama O
Makinayı çalıştırıma O
Bileme işlemini yapıma O
Bileme taşını kaldırma O
Makinayı durdurma O
İtme çubuğunu kaldırma O
Sıkma çenelerini açma O
Testereyi çıkarma O
Yoklama için bekleme O
Kaldırma
Yoklama bölümüne taşıma 25
O
O
El
El
ile
ile Şekil 5.10. İş akış şeması–
Yoklama masasına yerleştirme
Yoklama ve kayıt yapma
Kaldırma
O
O
O
El ile
El ile
malzeme tipi: Şerit testere
Ambara taşıma
TOPLAM
10
58 15
O
1
6
4 2 1
El ile
bileme (ilk yöntem).

3- Mevcut Metodun İncelenmesi ve İrdelenmesi
Her faaliyet sıralı ve ilerleyen bir soru dizisi ile
eleştirilerek incelenir.
İş akış şemasında kaydedilecek faaliyetlerle ilgili
sınıflandırma ve tanımlamalar:
 Hazırlama etkinlikleri
 Yapma işlemleri
 Uzaklaştırma etkinlikleri.
Bu aşamada analist, metot etüdüne konu edilen
faaliyet ve süreç ile ilgili gerçek sistemin uygun
kayıt ortamlarından oluşan sembolik bir modelini
hazırlar.
Burada uygun bir “sorgulama cetveli”nden
yararlanarak yorumlama işlemi kolaylaştırılabilir.
Tablo 5.3. Birincil sorular
AMAÇ Gerçekte ne iş yapılıyor? İşin gereksiz bölümlerini
İşin yapılması niçin önemlidir? ORTADAN KALDIR
YER Nerede yapılıyor? Mümkünse
Niçin özellikle o yerde yapılıyor? BİRLEŞTİR
SIRA Ne zaman yapılıyor? ya da
Niçin özellikle o zaman yapılıyor? Daha etkin sonuçlar elde etmek
KİŞİ Kim yapıyor? için işlemlerin sırasını
Niçin özellikle o kişi tarafından yapılıyor? YENİDEN DÜZENLEME
YOL Nasıl yapılıyor? İşlemi
Niçin özellikle o yoldan gidilerek yapılıyor? BASİTLEŞTİR
Tablo 5.4. Birincil ve ikincil sorular

Birincil soru İkincil soru
AMAÇ Ne yapılıyor? Başka ne yapılabilir?
Niçin yapılıyor? Ne yapılmalıdır?
YER Nerede yapılıyor? Başka nerede yapılabilir?
Niçin orada yapılıyor? Nerede yapılmalıdır?
SIRA Ne zaman yapılıyor? Başka ne zaman yapılabilir?
Niçin o zaman yapılıyor? Ne zaman yapılmalıdır?
KİŞİ Kim yapıyor? Başka kim yapabilir?
Niçin o kişi tarafından yapılıyor? Kim yapmalıdır?
YOL Nasıl yapılıyor? Başka ne biçimde yapılabilir?
Niçin o biçimde yapılıyor? Nasıl yapılmalıdır?

Metot inceleme ve irdelemede uygulanacak temel
kriterler;
Toplam faaliyet sayısını en aza indir.
En iyi şekilde sırala.
Uygunsa faaliyetleri birleştir.
Her faaliyeti mümkün olduğu kadar basitleştir.
Ellerin çalışmasını dengele.
Elleri statik tutma faaliyeti için kullanma.
Çalışma yeri insan ölçülerine uygun olsun.
Bu aşamada bu kriterlerin uygulanabilirlikleri
tartışılır ve karar alınır.

1. Faaliyet elimine edilebilir mi?
a) Gereksiz olduğu için.
b) İşin sırasını değiştirerek.
c) Alet, araç ve gereçte değişiklik yaparak.
d) Aletleri birleştirerek.
e) Aletleri en uygun yere yerleştirerek.
f) Tezgahların kol mekanizmalarını değiştirerek.
g) Tezgahların yüksekliğini ayarlayarak.
h) Kullanılan malzemeyi kısmen değiştirerek.
i) Ürünü kısmen değiştirerek.

2. Faaliyetler birleştirilebilir mi?
a) Aletleri birleştirerek.
b) Daha iyi aletler kullanarak.
c) Alet, araç ve gereçte değişiklik yaparak.
d) Daha iyi malzeme kutuları kullanarak.
e) Tutma işini yapacak bir alet kullanarak.
f) Değişik kasları kullanarak.

3. Faaliyetler değiştirilebilir mi?
a) Alet, araç ve gereçte değişiklik yaparak.
b) İşin sırasını değiştirerek.
c) Kullanılan malzemeyi kısmen değiştirerek.
d) Aynı anda birden fazla parça üzerinde
çalışarak.
e) Hareketlerin yönünü değiştirerek.
f) Kullanılan malzemeyi kısmen değiştirerek.

4. Faaliyetler basitleştirilebilir mi?
a) Vücut organlarının yaptığı işleri değiştirerek.
b) Vücut organlarının yaptığı işleri dengeleyerek.
c) Görme ile ilgili işleri azaltarak.
d) Kesikli hareketler yerine sürekli hareketler
yaparak.
e) Daha kuvvetli kasları kullanarak.
f) Hareketlerin yönünü değiştirerek.
g) Tutma süresini kısaltarak.

Örnek 5.2: Sorgulama Tekniği: Şerit testere
bileme
 Bir ürün ya da süreç için akış geliştirmekte
genellikle iş akış şemaları ve akış diyagramları
kullanılır.
 İş akış şeması, dolaşılan uzaklığı ve işler için
gerekli zamanları kaydeder.
 Akış diyagramı ise, makinaların konumlarını ve
çalışma yerlerini gösteren tesis ve bölümlerinin
ölçekli bir planıdır.
 Yapılan gözlemlerle ürünlerin ya da parçaların
hareket yolları akış diyagramında işaretlenir.

 Bazen de temel süreç şeması sembolleri
kullanılarak değişik yerlerde yapılan etkinlikler
gösterilir.
 Birden çok ürün ya da sürecin aynı anda
sözkonusu olması halinde, makina işyerlerinin
uygun yerleşimini belirlemek için çapraz tablo
kullanılır.
 Burada sorgulama tekniği için “Şerit testere
bileme” ile ilgili ünitenin mevcut yerleşim düzeni
incelenecektir.

Şekil 5.11. Akış diyagramı: Şerit testere
bileme (ilk yöntem)
Şekil 5.12. Akış diyagramı: Şerit testere

bileme (geliştirilmiş yöntem)

Tablo 5.5. Sorgulama tekniği: Şerit testere bileme

4- Düzeltilmiş Metodun Geliştirilmesi
 İnceleme aşamasında sorular cevaplandıktan
sonra, elde edilen bulgular uygulanmaya çalışır.
 İlk adımda, önerilen yöntem bir iş akış şeması
üzerinde kaydedilir. Mevcut metoda göre daha
gelişmiş bir metot elde edilir. İlk ve geliştirilmiş
metotlar karşılaştırılarak değişikliğin getireceği
uzaklık ve zaman artırımı ile para tasarrufu
ortaya konabilir.
 İkinci adımda, faaliyetlerden gerekli bulunanlar
tanımlanırlar. Böylece faaliyetlerin başlangıç ve
bitiş noktaları ile kapsamları belirlenmiş olur.

 Üçüncü adımda, faaliyetlerin oluşturduğu yeni
çalışma metoduyla ilgili iş emirleri üretilir.
 Uygulama aşamasında, işi yapacak işçinin neyi,
nasıl ve ne zaman ne miktarda yapacağını
eksiksiz anlamasına ve uygulamasına olanak
tanıyan iş emirleri hazırlanır.
 Bu aşama ile metot geliştirme son bulur.

İŞ AKIŞ ŞEMASI İŞÇİ/MALZEME/DONATI TİPİ
ŞEMA NO:1 SAYFA NO:1/1 ÖZET
KONU: ETKİNLİK MEVCUT ÖNERİ ARTIRIM
Şerit testere İŞLEM O 15 12 3
TAŞIMA  16 10 6
İŞ: Şerit testere bileme GECİKME D 4 2 2
YÖNTEM: MEVCUT/ÖNERİLEN YOKLAMA 2 0 2
DEPOLAMA 1 1 0
YER: Bileme atölyesi

İŞÇİ(LER) A.B. KART NO:12
C.D. 34
UZAKLIK (m) 58 35 23
ZAMAN (adam-h)
ÇİZEN: MALİYET
ONAYLAYAN: İŞÇİLİK
TARİH: MALZEME
TOPLAM
TANIM Miktar Uzaklık Zaman SİMGE
AÇIKLAMALAR
(ad) (m) (dk) O  D
Testereler ambarda depolanmış 5 O
Testerenin alınması O El ile
Bileyhaneye taşıma 15 O El ile
Bırakma O El ile
Bileme için bekleme O
Kasnaklara takılması O
Sevk yatağına yerleştirme O
Yatak yüksekliğini ayarlama O
Sıkma çenelerini sıkma O
İtme uzaklığını ayarlama O
Makinayı çalıştırıma O
Bileme işlemini yapıma O
Bileme taşını kaldırma O
Makinayı durdurma O
İtme çubuğunu kaldırma O
Sıkma çenelerini açma O
Testereyi çıkarma O
Yoklama için bekleme O
Kaldırma O El ile
Yoklama bölümüne taşıma 15 O El ile
Yoklama masasına yerleştirme
Kaldırma
O
O
El
El
ile
ile Şekil 5.13. İş akış şeması –
Ambara taşıma 5 O El ile
malzeme tipi: Şerit testere
TOPLAM 35 12 10 2 0 1
bileme (geliştirilmiş yöntem)

5- Geliştirilmiş Metodun Tanımlanması
Mevcut ve önerilen yöntemlere ilişkin ayrıntılı bir
rapor hazırlanarak, aşağıdaki hususlar açıkça
belirlenir:
Her iki yöntem için malzeme, işçilik ve genel
masraf tutarı ve beklenen artım.
Gerektiğinde satınalınacak yeni donatımın ve
atölye ya da çalışma yerlerinin yeniden
düzenleme masrafları ile yeni yöntemi
yerleştirme masrafı.
Yeni yöntemin tamamlanması için yapılacak
yürütme etkinlikleri.

 Yeni yöntem, öncelikle bölüm yöneticileri ve
denetçileri ile tartışılır, inandırıcılığı halinde,
sırasıyla bölüm müdürüne, idari müdüre ve
yönetim kuruluna iletilir.
 Makinaya ilişkin işlemler dışında bütün işler için
standart uygulama formu (İşçi Yönerge Formu)
hazırlanır.

6- Geliştirilmiş Metodun Yerleştirilmesi
Geliştirilen ve uygulamaya hazır duruma getirilen
metodu gerçek sistemde uygulamaya başlamadan
önce yapılması gereken son çalışma, yeni metotla
çalışacak kişi veya kişilerin bu metodun getirdiği
değişikler ve yaratacağı katkı konusunda eğitilmesi,
bilinçlendirilmesi ve mutlaka ikna edilmesi
gereklidir.

Yerleştirme aşaması beş basamakta gerçekleştirilir:
Bölüm denetçisinin değişikliği benimsemesini
sağlamak.
Bölüm müdürü ve genel müdürlüğün değişikliği
onaylamasını sağlamak.
İşçilerin ve işçi temsilcilerinin değişikliği
benimsemelerini sağlamak.
İşçileri, yeni yönteme göre çalışabilecek şekilde
eğitmek.
İşin istenen yola girdiğinden emin oluncaya kadar
işin gidişini yakından izlemek.

Yeni yöntemin geliştirilmesi işçiler için eğitim
gerektireceğinden, sözkonusu eğitimin getireceği
yük yeni yöntemin uygulanması sonucu sağlanacak
tasarrufla karşılaştırılmalıdır.
Yeni yöntemin işletmeye yerleştirilmesinde üç tip
karar yaklaşımı mevcuttur;
Radikal yaklaşım
Muhafazakar yaklaşım
Ilımlı yaklaşım

7- Yeni Yöntemin Sürdürülmesi
 Yeni yöntem yerleştirildikten sonra sürdürülmeli
ve işçilerin eski yöntemlerine dönmelerine ve
geçerli bir neden olmadıkça bu yöntemin
değiştirilmesine izin verilmemelidir.
 Yeni yöntemin sisteme, seçilen yaklaşımla
uygulanması sırasında önceden görülmeyen
veya dikkate alınmayan bazı aksaklıklar
ortaya çıkabilir.

 Yöntemin özellikleri iyi kaydedildiğinde söz
konusu sapmalar ve aksamalar kolayca izlenerek
gerekli düzeltmeler yapılabilir. Dolayısıyla bu
aşama tamamen bir geri – besleme çalışmasının
ve buna bağlı uygun düzeltmelerin yapıldığı
aşamadır.
 Yeni yöntemin uygulanmaya başlandığı ilk
dönemlerde bu geri besleme bilgisi, bağıl olarak
daha sık ve etkin bir izleme ile elde edilir.
Uygulamanın başarısı arttıkça bu sıklık etkisini
kaybetmelidir.

5.5. MALZEME HAREKETLERİ
- Tesis Yerleştirme Düzeninin Tanımı
 Metot etüdünün önemli amaçlarından biri;
işçilerin ve malzemenin tesis içindeki
hareketlerinin eleştirici bir yaklaşımla dikkate
alınarak tesis yerleştirme düzeninin bu
doğrultuda incelenmesidir.
 Bunun muhtemel nedenleri; tesisin ilk yerleştirme
düzeninin iyi yapılmamış olması ya da tesis
genişledikçe veya bazı ürünler ve süreçler
değiştirildikçe yeni makina ve donanımın rasgele
boş alanlara yerleştirilmiş olmasıdır.

 Yerleştirme sorunları yüzünden, işçiler ve
malzemeler üretim süreci boyunca çoğu kez uzun
ve karmaşık yollar izlemek zorunda kalmaktadır.
 Tesis içindeki insan ve malzeme hareketleri, ürün
değerine hiç bir katkı yapmadan enerji ve zaman
kaybına neden olmaktadır.
 İşletme için öngörülen örgütlemenin
uygulanabilmesi, işletmede zaman, para ve
işgücünden tasarruf sağlanabilmesi ve gelecekte
doğabilecek ihtiyaçların kolayca karşılanabilmesi
büyük ölçüde tesis düzenlemenin ortaya koyacağı
imkanlara bağlıdır.

 Bu nedenle, yerleştirme düzeninin
geliştirilmesi, iş etüdü uzmanının görevinin
önemli bir kısmını oluşturur.
 Tesis yerleştirme düzeni, tesisteki makina ve
donanımın yerlerinin, hammadde alımından son
ürünün dağıtımına kadar geçen üretim süreci
boyunca, ürünün en düşük maliyetle, en kolay
akışını ve olabildiğince az dolaşımını sağlayacak
bir biçimde planlanması ve yerleştirilmesidir.

Şekil 5.14’de tesis yerleşim düzeni tipleri gösterilmiştir.
Şekil 5.14. Tesis yerleştirme düzeni tipleri

- Tesis Yerleştirme Düzeninin Kurulması ve
Geliştirilmesi
Malzemeler cinsine ve şekline uygun olarak, baş
çevrilmeden görülebilecek bir alan içine
konmalıdır.
El araçları, bulundukları yerden, hareketlerin
uyum ve simetrisini bozmadan alınmalıdırlar.
Araçlar kolaylıkla alınıp yerleştirilmelidir.
İş akış şeması kullanılarak geliştirilir.
Uygun malzeme taşıma araçları kullanma
Malzeme taşımanın ortadan kaldırılması veya
azaltılması
Malzeme taşıma etkiniliğinin artırılması

Malzeme Taşıma
 İşlemler sırasında malzemelerin bir işlem
noktasından başka bir işlem noktasına taşınması
nedeniyle önemli ölçüde zaman ve çaba
harcanmaktadır.
 Bu taşımalar, üretim maliyetlerini artırmakla
birlikte, ürünün kalitesine hiçbir katkıda
bulunmamaktadır.
 En uygun yol, güvenlik koşulları da gözetilerek
malzemenin mümkün olan en düşük maliyetle, en
uygun yöntem ve araçlarla taşınmasının
sağlanmasıdır.

Buna göre en uygun taşımanın sağlanması için
aşağıdaki koşulların gerçekleştirilmesi gerekir:
 Taşımayı ortadan kaldırmak ya da azaltmak
 Taşıma etkinliğini artırmak
 Uygun malzeme taşıma araçlarını seçmek.

Hatalı malzeme hareketlerinin belirtileri:
 Çok fazla yükleme ve boşaltma,
 Ağır malzemelerin tekrar tekrar elle aktarımı,
 Malzemelerin çok uzağa taşınması,
 Bazı noktalarda yığılmaya yol açan dengesiz
malzeme aktarımı,
 Taşıma sonucu oluşan zararlar ve benzeri
durumlar
Malzeme taşımada karşılaşılan bu sorunlar bir iş
etüdü uzmanının “niçin” sorgulaması ile çözülebilir.

Taşıma etkinliğinin artırılması için aşağıdaki
kurallar uygulanır;
 Bir seferde taşınan ürün ya da malzeme miktarını
artırmak. Bunun için ürün tasarımı ve paketleme
yöntemleri üzerinde geliştirme çalışmaları
yapılabilir
 Mümkün ve ekonomik ise taşıma hızını artırmak
 Olabildiğince yer çekiminden yararlanmak
 Taşımaları kolaylaştırmak için yeterli sayıda
paket, kutu, çekmelik ve sandık gibi araçlar
kullanmak

 Olabildiğince çok amaçlı taşıma araçlarından
yararlanmak
 Malzemelerin, olabildiğince düz hatlar boyunca
taşınmasını sağlamak ve geçitleri açık
bulundurmak.

Malzeme Taşıma Araçlarının Seçimi:
Malzeme taşıma araçlarının seçimi için mevcut
taşıma araçlarının bilinmesi gerekir. Uygulamada
yaygınca kullanılan taşıma araçları aşağıda kısaca
açıklanmıştır.
Konveyörler, malzemeyi sabit bir hat üzerinde
sürekli olarak veya gruplar halinde taşıyan
araçlardır.

Vinçler, ağır yükleri kaldırıp indirmede kullanılan
araçlardır.

 Krenler, özellikle ağır yüklerin kaldırılması ve
taşınması maksadıyla kullanılırlar.

Elevatörler, tahıl ve benzeri ambalajsız dökme
yüklerin bir seviyeden başka bir seviyeye
olabildiğince dar bir alandan en kısa zamanda
taşınmasında ekonomi sağlar.

Endüstriyel yük arabaları, elevatörler ve
konvöyerler gibi sabit izli taşıma araçlarına göre
daha esnektirler. Bu bakımdan işlemleri ve işlem
yerleri değişken ürünlerin ve değişken konumlu
hammaddelerin taşınmasında kullanılabilirler.
Genellikle kesikli üretimler ve farklı büyüklüklerdeki
malzemelerin taşınmasında tercih edilirler.

Çatallı istif arabaları, her yerde
kullanılabilmeleri, yükün kaldırılabilmesi ve tek
kişi tarafından kullanılabilmesi yönü ile avantaj
sağlarlar.

Asansörler, seviye farkı olan yerlerde yükleri
düşey olarak hareket ettiren taşıma araçlarıdır.

Kaplar, malzeme konarak saklanan veya taşınan
araçlardır. Karton kutular, bidonlar, paletler,
kızaklar, altlıklar hareketsiz kaplardır.
Vagonlar, çekmelikler (konteyner) ve el
arabaları hareketli kaplardır.

5.6. İŞÇİ HAREKETLERİ
 İşçiler işyerinde malzeme ile ya da malzemesiz
olarak hareket ederek çeşitli etkinliklerde
bulunurlar.
 İşçi hareketleri etüdünde;
◦ ip diyagramı,
◦ iş akış şeması,
◦ çoklu etkinlik şeması ve
◦ gezi şeması
kullanılabilir.

- İp Diyagramı İle İşçi Hareketlerinin İzlenmesi
İp diyagramı, işçilerin, malzemenin ya da donanımın belli
olaylar dizisi boyunca hareket yollarını izlemek ve ölçmek için
iplik dolaştırılarak yapılan ölçekli bir plan ya da modeldir.
- Örnek: 1/100 ölçekli bir ip
diyagramında 100 m uzunlukta ipe
sahip bir makara kullanılmış,
işçinin dolaşımı izlenerek ip iş
merkezlerinden geçirilerek
sarılmıştır. İpin sarılmasından
sonra makarada kalan kısmı
ölçülmüş ve 23 m olarak
belirlenmiştir. Bu durumda işçinin
hareket miktarı; (100-23)/(1/100)
= 70 m x 100 = 7000 m olarak Şekil 5.15. İp diyagramı
bulunur.

- Çoklu Etkinlik Şeması ile İşçi Hareketlerinin İzlenmesi
 Preste levha kaplama işlemi ile ilgili olrak levha taslaklarının
preslenmesine ilişkin etkinlikler ve eleştirel inceleme ve
geliştirilmiş yöntem aşağıda değerlendirilmiştir.
 Çoklu etkinlik şemasında; faaliyetler, aynı zaman eksenine
göre, yan yana kaydedilerek, her birinin boş kalma süreleri
görülebilir.
 Faaliyetlerin sırası değiştirilerek, boş kalma süresini azaltacak
bir yöntem bulunmaya çalışılır. Temel yaklaşım, tezgahın
işçiye ihtiyaç göstermeden çalışması esnasında (otomatik
işlem), işçiye diğer bir tezgahta bizzat kendisinin yapacağı
faaliyetleri yüklemektir. Bu özelliği nedeniyle, otomatik
çalışan makinalarda da (CNC vb) yapılan işlemlerde
uygulanabilir.
100
İlk Yöntem
Saat Etkinlik
8.00 1. pres işçisinin presi temizlemesi
8.10 2. pres işçisinin şalteri açması
8.15 Presin yeterli sıcaklığa ulaşması
8.35 İki pres işçisinin levha taslağını prese yerleştirmesi
8.55 Pres ustasının işlemleri kontrol etmesi
9.05 Pres ustasının kontrolünde pres işleminin tamamlanması
9.30 Pres işçileri tarafından levhanın presten alınarak istife yerleştirilmesi
Tablo 5.6. Preste levha kaplama etkinlikleri (ilk yöntem)
Eleştirel İnceleme
2. pres işçisi 1. pres işçisinin temizleme yapmasını beklemeyebilir. Pres hemen
1
ısınmadığı için 1. pres işçisi şalter açıkken de temizlik işini yapabilir.
2 Levha taslağının prese yerleştirilmesi için presin ısınmasını beklemeye gerek yoktur.
3 Pres ustasının işlemleri ön kontrolden geçirmesi gereksizdir.
Geliştirilmiş Yöntem
Saat Etkinlik
8.00 1. pres işçisinin presi temizlemesi
8.00 2. Pres işçisinin şalteri açması
8.10 İki pres işçisinin levha taslağını prese yerleştirmesi
8.30 Pres ustasının kontrolünde pres işleminin tamamlanması
Tablo 5.7. Preste levha kaplama etkinlikleri (eleştirel inceleme ve geliştirilmiş yöntem)

Şekil 5.17. Çoklu etkinlik şeması:
Pres (geliştirilmiş yöntem)
Şekil 5.16. Çoklu etkinlik şeması:
Pres (ilk yöntem)

Örnek: Çoklu etkinlik şeması
 Şekil 5.16’da tornalama işlemi için çoklu etkinlik şeması
verilmiştir. Şemadan, parçanın 12 dakikada üretildiği, bu
sürenin 5 dakikasında işçinin boş (%42) ve 3 dakikasında
makinanın boş (%25) olduğu görülmektedir.
Şekil 5.16.Tornalama işlemi için mevcut çoklu etkinlik şeması

Eleştirel inceleme:
İşçinin boş beklemesi süresinde (3.-8. dakikalar arası)
aynı tip başka bir makina ile ilgilenmesi işçinin boş
kalma süresini azaltır.
Şekil 5.17'de, bu öneri doğrultusunda geliştirilmiş yeni
bir çoklu faaliyet şeması verilmiştir. Geliştirilmiş
yöntemde, işin süresi 14 dakikaya çıkmakta, bununla
birlikte bu süre içinde 2 adet ürün üretilmektedir.

Şekil 5.17.Tornalama işlemi için geliştirilmiş çoklu etkinlik şeması

 Sonuçta, ilave bir makina ve yeni bir düzenleme ile işlem
süresi 12 dakikadan 7 dakikaya düşürülmüş olduğundan,
hem üretim hızı yükselecek hem de birim ürün maliyeti
içindeki işgücü maliyeti %42 azalacaktır.
 Yeni yöntemde ilave bir makine kullanıldığı için her iki
yöntemin ekonomik analizi yapılmalıdır.

- Gezi Şeması İle İşçi Hareketlerinin İzlenmesi
Şekilde bir işçinin gezi şeması sonuçları verilmiştir. İşçi 9
durağa uğramaktadır. Şemanın üst tarafında soldan sağa
doğru ilk satırda sıralanan numaralar hareketin başladığı
durakları, soldan aşağı doğru ilk sütunda sıralanan numaralar
ise gidilen durakları göstermektedir.
Şekil 5.18. Gezi şeması: İşçinin işyerinde hareketleri

5.7. HAREKET EKONOMİSİ
Hareket ekonomisi, işçinin çalışma yerindeki
hareketlerinin en küçük ayrıntılarına kadar incelenerek
işçinin işini mevcut koşullarda en uygun biçimde
yapabilmesi tekniğidir.
- Hareket Ekonomisi İlkeleri
İşyerinde düzeltilmiş yöntemlerin geliştirilmesinin
esasını teşkil eden çeşitli hareket ekonomisi ilkeleri
mevcuttur. Bu ilkeler, hareket etüdünün kurucusu F.
Gilbreth tarafından etkinliği artırmak ve el işleri
yorgunluğunu azaltmak üzere üç bölümde ele alınmıştır.
 İnsan vücudunun kullanılması
 İşyerinin düzenlenmesi
 Araç ve donatımın düzenlenmesi.

Tablo 5.12. Hareketlerin sınıflandırılması
Sınıf Eksen Hareket eden organlar
1 Parmak eklemi Parmak
2 Bilek El ve parmaklar
3 Dirsek Ön kol, el ve parmaklar
4 Omuz Üst kol (pazu), ön kol, el ve parmaklar
5 Gövde Gövde, üst kol, ön kol, el ve parmaklar

İki El Süreç Şeması: Tapalama
Bu yöntemde, tapalanacak boru elemanları
mengenenin sonunda bulunan durdurma markasına
kadar itilerek bağlanmakta, tapa boru ucuna bir
anahtarla takılmaktadır.
Mevcut yöntem eleştirel incelemeye tabi
tutulduğunda bazı sorularla faaliyetlerin
sorgulanmasının gerektiği görülür.

Buna göre mevcut yöntem için aşağıdaki sorular
sözkonusu olabilir:
1)Boru niçin mengenede tutma gereği
duyulmaktadır?
2)Anahtarı elde saklayamaz mıyız?
3)Elemanter faaliyetlerin bu derece ayrıntılı olması
kaçınılmaz mıdır?

Bu sorulara verilebilecek cevaplar aşağıdaki gibi
olabilir:
1) Boruyu mengenede tutma gereği yoktur. Bu
işlemler atlanabilir.
2) Anahtarı sürekli elde saklamak mümkün olmaz.
Çünkü aynı el mengenenin sıkılması için de
kullanılmaktadır.
3) Elemanter faaliyetler için fazla ayrıntıya
girilmeyebilir. Böylece işçilerin de faaliyetlerini kolay
algılamasına imkan sağlanır.
Bu etüt sonucunda faaliyet, depolama ve tutma
etkinliklerinde önemli azalma sağlanabilir.

İKİ EL SÜREÇ ŞEMASI
ŞEMA NO:1 SAYFA NO:1/1 İŞYERİ YERLEŞTİRME DÜZENİ
RESİM VE PARÇA: 10 çapında boru ve manşon Mevcut yöntem
İLK UZUNLUK: 420 mm

İŞLEM: Manşon takma
Yer: Montaj atölyesi
İŞÇİ: K.M.
ÇİZEN: K.Ü. TARİH: 14.10.2004
SOL EL – TANIM O  D  O  D  SAĞ EL - TANIM
1) Boruya uzanır o o 1) Sıkma koluna uzanır
2) Boruyu tutar o o 2) Sıkma kolunu tutar
3) Boruyu mengeneye götürür o o 3) Çeneleri sıkıştırır
4) Boruyu mengeneye takar o o 4) Manşona uzanır
5) Boruyu konumlandırır o o 5) Manşonu tutar
6) Boruyu tutar o o 6) Manşonu boru ucuna götürür
7) Boruyu çıkarır o o 7) Manşonu boru ucuna tutturur
8) Boruyu masaya bırakır o o 8) Anahtara uzanır
o 9) Anahtarı tutar
o 10) Anahtarı tapaya götürür
o 11) Manşonu sıkar
o
o
12) Manşonu çevirir
13) Anahtarı gevşetir
Şekil 5.12. İki el süreç şeması:
o
o
14) Anahtarı masaya bırakır
15) Sıkma koluna uzanır
Boruya manşon takma (mevcut
o
o 16) Sıkma kolunu tutar
17) Çeneleri gevşetir
yöntem)
Toplam 3 3 0 2 6 7 0 4
İKİ EL SÜREÇ ŞEMASI

ŞEMA NO:1 SAYFA NO:1/1 İŞYERİ YERLEŞTİRME DÜZENİ
RESİM VE PARÇA: 10 çapında boru ve manşon Mevcut yöntem
İLK UZUNLUK: 420 mm
İŞLEM: Manşon takma
Yer: Montaj atölyesi
İŞÇİ: K.M.
ÇİZEN: K.Ü TARİH: 14.10.2004
SOL EL – TANIM O  D  O  D  SAĞ EL - TANIM
1) Boruyu mengeneye takar, konumlandırır o o 1) Çeneleri sıkıştırır
2) Boruyu çıkarır, masaya bırakır o o 2) Manşonu borunun ucuna tutturur
3) Boruyu masaya bırakır o o 3) Manşonu çevirir ve sıkar Şekil 5.13. İki el süreç şeması:
o 4) Anahtarı masaya bırakır
o 5) Çeneleri açar Boruya manşon takma
Toplam 2 1 0 0 4 1 0 0
(geliştirilmiş yöntem)

113

END309 - 05 Metot Etüdü PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

END309 - 05 Metot Etüdü PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

END309 İŞ ETÜDÜ

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 1

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 2

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 3

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 4

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 5

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 6

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 7

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 8

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 9

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 10

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 11

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 12

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 13

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 14

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 15

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 16

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 17

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 18

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 20

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 21

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 22

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 23

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 24

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 25

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 26

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 27

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 28

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 30

İş akış şeması faaliyet sembolleri

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 31

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 32

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 33

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 35

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 36

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 37

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 38

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 39

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 41

Şekil 5.4. Akış diyagramı

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 42

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 43

İş yerinin ölçekli bir krokisi üzerinde işçilerin,

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 45

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 46

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 47

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 48

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 49

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 50

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 52

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 53

Şekil 5.8. Mengene

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 55

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 56

Şekil 5.9. Temel süreç şeması: Mengene

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 57

YER: Bileme atölyesi

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 58

Tablo 5.4. Birincil ve ikincil sorular

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 60

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 61

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 62

Yrd.Doç.Dr. Kemal ÜÇÜNCÜ 63