STRUKTUR SEL DAN FUNGSI

Sel kanta mata. Sel kanta mata berkekalan

sepanjang hayat.
 APAKAH SEL?

• unit terkecil dalam satu

organisma yang
diklasifikasikan sebagai
hidup, dan sering dipanggil
blok binaan hidup
• Setiap organisma berbentuk
sama ada unisel (satu sel)
ataupun multisel
 PERBINCANGAN
1. Apakah komponen sel yang
dapat diperhatikan menerusi
mikroskop cahaya?
2. Adakah sel tumbuhan
mempunyai bentuk yang tetap?
3. Namakan satu lagi jenis
tumbuhan yang boleh digunakan
dalam aktiviti ini untuk
menggantikan bawang.
 SEL DAUN ELODEA
• Elodea
 PERBINCANGAN SEL PIPI
1. Apakah struktur sel yang boleh diperhatikan
menerusi mikroskop cahaya?
2. Adakah sel pipi manusia mempunyai bentuk tetap?
3. Bolehkah anda melihat bintil berwarna biru tua
pada sel pipi?
4. Apakah persamaan antara sel haiwan dan sel
tumbuhan?
5. Apakah struktur yang hadir dalam sel bawang tetapi
tidak hadir dalam sel pipi?
Struktur sel bawah
mikroskop elektron
MEMBRAN CIRI
PLASMA
• Membran luar yang menyelaputi
keseluruhan kandungan sel
• Dibina daripada protein dan fosfolipid • Mengawal pergerakan bahan
• Selaput nipis dan kenyal
• Bersifat telap memilih
FUNGSI
• Mengasingkan kandungan sel
daripada persekitaran luar
ke dalam dan ke luar sel
• Membenarkan pertukaran
nutrien, gas respirasi dan bahan
buangan antara sel dan
persekitarannya
DINDING SEL CIRI FUNGSI

• Satu lapisan luar yang kuat dan • Mengekalkan bentuk sel

tegar tumbuhan
• Dibina daripada gentian selulosa • Memberikan sokongan
• Bersifat telap sepenuhnya mekanikal kepada sel tumbuhan
VAKUOL CIRI
• Kantung berisi cecair iaitu sap sel.
• Vakuol dikelilingi oleh membran
tonoplas.
• Sel tumbuhan muda mempunyai banyak herba mendapat sokongan.
vakuol bersaiz kecil manakala sel
tumbuhan matang mempunyai vakuol
bersaiz besar.
• Vakuol bagi sel haiwan adalah kecil.
• Sap sel mengandungi air, asid organik,
gula, asid amino, enzim, garam mineral,
oksigen, karbon dioksida dan hasil
sampingan metabolisme.
FUNGSI
• Air meresap ke dalam
vakuol sel tumbuhan dan
sel menjadi segah. Tumbuhan
• Dalam haiwan unisel,
vakuol mengecut
terlibat dalam proses
pengosmokawalaturan,
osmosis dan perkumuhan.
SITOPLASMA CIRI FUNGSI

Terdiri daripada medium seperti jeli Bertindak sebagai medium bagi

yang mengandungi komponen sel tindak balas biokimia dalam sel
terampai
• Mengandungi sebatian organik
(seperti protein, lipid dan karbohidrat)
serta sebatian tak organic (seperti ion
kalium)
NUKLEUS CIRI
• Komponen paling besar dalam sel
• Berbentuk sfera, padat dan
dilingkungi membran nukleus yang
mempunyai liang
• Nukleus mengandungi kromosom,
nucleolus dan nukleoplasma.
FUNGSI
• Mengawal segala aktiviti sel
• Mempunyai kromosom yang
mengandungi asid
deoksiribonukleik (DNA). DNA
menentukan ciri sel dan fungsi
metabolisme
MITOKONDRIA CIRI
• Komponen sel berbentuk rod atau
sfera
• Terdiri daripada dua lapisan
membran, iaitu membran luar yang
licin dan
membran dalam yang berlipat-lipat
• Mengandungi enzim yang terlibat
dalam respirasi sel
FUNGSI
• Tapak penjanaan tenaga
melalui proses pengoksidaan
glukosa semasa
respirasi sel
• Tenaga dijana dalam bentuk
molekul ATP (adenosina trifosfat)
untuk digunakan oleh sel
RIBOSOM CIRI FUNGSI

• Granul kecil, padat dan berbentuk Merupakan tapak sintesis

sfera protein
• Terdiri daripada protein dan asid
ribonukleik (RNA)
• Ribosom terdapat pada permukaan
jalinan endoplasma kasar atau wujud
bebas dalam sitoplasma.
SENTRIOL CIRI FUNGSI

• Struktur silinder kecil yang wujud Membentuk gentian gelendong

secara semasa pembahagian sel dalam
berpasangan dalam sel haiwan sel haiwan
• Terdiri daripada susunan
mikrotubul kompleks
• Tidak wujud dalam sel tumbuhan
 JALINAN CIRI
ENDOPLASMA
• Terdiri daripada satu sistem
rongga ceper berlipat yang
bersambungan
• Membran jalinan endoplasma
membentuk jalinan berterusan
dengan membran nukleus.
– Jalinan endoplasma kasar
mempunyai ribosom yang
terlekat pada permukaannya
– Jalinan endoplasma licin tidak
mempunyai ribosom
FUNGSI
• Sistem pengangkutan bahan dalam sel
• Menyediakan permukaan luas untuk
perlekatan enzim dan tindak
balas biokimia
• Jalinan endoplasma kasar mengangkut
protein yang disintesiskan
oleh ribosom.
• Jalinan endoplasma licin mensintesis
dan mengangkut gliserol
dan lipid serta menjalankan detoksifikasi
dadah dan hasil
sampingan metabolisme.
JASAD GOLGI CIRI FUNGSI

• •Terdiri daripada satu Memproses, mengubah suai,

timbunan kantung pipih membungkus dan mengangkut
selari yang setiap satunya bahan kimia seperti protein,
dilapisi oleh membran karbohidrat dan glikoprotein
unit tunggal (gabungan karbohidrat dengan
• Membran baharu protein)
ditambah pada satu hujung
jasad Golgi dan vesikel
digentingkan dari hujung
yang satu lagi.
KLOROPLAS CIRI FUNGSI

• Berbentuk bujur Klorofil menyerap cahaya matahari

• Terdiri daripada dua dan menukarkannya kepada
lapisan membran tenaga kimia
• Mengandungi pigmen semasa fotosintesis.
klorofil pada grana yang
memberikan warna hijau
kepada tumbuhan
LISOSOM CIRI FUNGSI

• Kantung sfera kecil • Menghidrolisis molekul

yang diselaputi oleh organik kompleks seperti
membran tunggal protein, asid nukleik dan lipid
• Mengandungi enzim • Menguraikan bakteria dan
lisozim (enzim komponen sel yang rosak
pencernaan)
 PRAKTIS FORMATIF 2.1

1.Nyatakan satu perbezaan

struktur antara jalinan
endoplasma kasar dengan
jalinan endoplasma licin.
 JAWAPAN

Jalinan endoplasma kasar mempunyai ribosom yang

terlekat pada permukaannya TETAPI Jalinan endoplasma
licin tidak mempunyai ribosom
 PRAKTIS FORMATIF 2.1

1.Mengapakah penggunaan
mikroskop elektron penting
dalam mengkaji sel?
 JAWAPAN

Mikroskop cahaya lazimnya memberi pembesaran 1000x.

Sebaliknya, mikroskop elektron boleh membesarkan sel sebanyak
2000000x. Tanpa mikroskop elektron, struktur sel tidak dapat
dilihat dengan jelas kerana mikroskop cahaya hanya dapat
memerhati komponen sel tertentu seperti membran sel, dinding
sel, nukleus, sitoplasma dan kloroplas sahaja.
 PRAKTIS FORMATIF 2.1

Kloroplas terdapat dalam

sesetengah sel tumbuhan sahaja.

Beri satu contoh sel tumbuhan

yang tidak mengandungi
kloroplas dan terangkan mengapa.
 JAWAPAN
• Sel bawang kerana bebawang
hidup dalam tanah.
• Pokok bawang mendapat makanan
daripada organ simpanannya iaitu
bebawang.
 PRAKTIS FORMATIF 2.1

1.Banding dan bezakan sel

haiwan dengan sel
tumbuhan.
 JAWAPAN
Persamaan:
Kedua-dua sel mempunyai nukleus, sitoplasma, membran plasma, jasad Golgi, mitokondrion, jalinan
endoplasma dan ribosom.

Perbezaan:
• Sel tumbuhan mempunyai bentuk sel tetap manakala sel haiwan tidak mempunyai bentuk sel tetap.
• Sel tumbuhan mempunyai dinding sel manakala sel haiwan tidak mempunyai dinding sel.
• Sel tumbuhan mempunyai kloroplas manakala sel haiwan tidak mempunyai kloroplas.
• Sel tumbuhan mempunyai vakuol bersaiz besar manakala sel haiwan tidak mempunyai vakuol (sekiranya ada,
saiznya kecil).
• Sel tumbuhan tidak mempunyai sentriol manakala sel haiwan mempunyai sentriol.