ეკონომიკა, ბიზნესი, მენეჯმენტი

მე-2 ლექცია

კონკურენცია გლობალურ ეკონომიკაში

 konkurencia globalur ekonomikaSi

• saerTaSoriso vaWroba ara marto kompaniebs uqmnis met

SesaZleblobebs, is momxmarebelsac exmareba meti arCevanisa da
SedarebiT dabali fasebis SeTavazebis mxriv. aseve, xelisuflebebsac
meti Semosavlebis mobilizebis saSualeba uCndebaT.
 konkurencia globalur ekonomikaSi

• Tuki romelime qveyanas SeuZlia ufro warmatebiT Seqmnas raRac

iseTi, rac sxva qveyanaSi ver Seiqmneboda, maSin is msoflio bazarze
absoluturi upiratesobiT sargeblobs. Tumca, realurad, arc erT
qveyanas ar gaaCnia absoluturi upiratesoba mrewvelobis arc erT
dargSi. piriqiT SedarebiTi upiratesobis Teoriis Tanaxmad, nebismieri
qveyana im dargebis specializaciis gziT unda wavides, sadac sxvebze
meti warmatebis miRweva SeuZlia, xolo is nawarmi Tu momsaxureba,
romlis ekonomiurad warmoeba adgilobriv ar SeuZlia, sxvagan unda
SeiZinos.
 საერთაშორისო ვაჭრობის თეორიები

ხუთი კლასიკური თეორია არსებობს, რომელიც ერებს

შორის ვაჭრობის საფუძველს განმარტავს და ასაბუთებს:
მერკანტილიზმის თეორია, აბსოლუტური უპირატესობის
თეორია, შედარებითი უპირატესობის პრინციპი, წარმოების
ფაქტორების თანაფარდობის თეორია, საერთაშორისო
პროდუქტის სასიცოცხლო ციკლის თეორია.
 მერკანტილიზმის თეორია

საერთაშორისო ბიზნესის ადრეული განმარტებები

ევროპული სახელმწიფოების ჩამოყალიბების
პერიოდს - 1500-იან წლებს ემთხვევა. იმ დროს
ოქრო და ვერცხლი სიმდიდრის უმთავრეს
წყაროდ ითვლებოდა, რის გამოც
სახელმწიფოები ცდილობდნენ ხსენებული
ძვირფასი მეტალი რაც შეიძლებოდა მეტი
რაოდენობით შეეგროვებინათ. მერკანტილიზმის
თეორია მე-16 საუკუნეში შეიქმნა. იმ პერიოდში
საერთაშორისო ვაჭრობის სფეროში ერთ-ერთი
დომინანტური თეორია იყო. მერკანტილისტები
მიიჩნევდნენ, რომ ექსპორტი ქვეყნისთვის
სასარგებლოა, იმპორტი კი პირიქით
სასურველი არ არის.
აბსოლუტური უპირატესობის
თეორია

შოტლანდიელმა
პოლიტეკონომისტმა ადამ სმითმა
თავის დღეს უკვე კლასიკად ქცეულ
ნაშრომში „გამოკვლევა ხალხთა
სიმდიდრის ბუნებისა და მიზეზების
შესახებ“, მერკანტილისტების ხედვა
გააკრიტიკა და გამოთქვა მოსაზრება,
რომ ქვეყნები გაცილებით მეტ
სარგებელს თავისუფალი ვაჭრობით
მიიღებენ.
 ფარდობითი უპირატესობის თოერია

1817 წელს გამოცემულ წიგნში

„პოლიტიკური ეკონომიისა და დაბეგვრის
საფუძვლები“ ბრიტანელმა
პოლიტეკონომისტმა დევიდ რიკარდომ
განმარტა რატომ არის ვაჭრობა
ურთიერთსასარგებლო ორი ქვეყნისთვის
მაშინაც თუ ერთ-ერთი აბსოლუტურ
უპირატესობას ფლობს ყველა სახის
პროდუქტის წარმოებაში.
ფარდობითი უპირატესობის პრინციპი
დღესაც საერთაშორისო ვაჭრობის უმთავრეს
განმსაზღვრელ ფაქტორად რჩება.
 საწარმოო ფაქტორების თანაფარდობის
თეორია

საწარმოო ფაქტორების
თანაფარდობის თეორია 1920-იან
წლებში შვედი ეკონომისტების: ელი
ჰეკშერისა და მისი სტუდენტის
ბერთილ ოლინის მიერ იქნა
შემუშავებული.

აღნიშნული თეორიის თანახმად,

თითოეულმა ქვეყანამ უნდა
აწარმოოს იმ პროდუქტის ექსპორტი,
რომლის საწარმოებლადაც იყენებს
მის საკუთრებაში არსებულ
შედარებით ჭარბ საწარმოო
ფაქტორებს და განახორციელოს იმ
საქონლის იმპორტი, რომლის
შესაქმნელადაც საჭირო წარმოების
ფაქტორები აღნიშნულ ქვეყანაში
შედარებით ნაკლებია, არასაკმარისი
რაოდენობით მოიპოვება.
 produqtis saerTaSoriso sasicocxlo cikli

raimond vernonma (1960) Camoayaliba

produqtis saerTaSoriso sasicocxlo ciklis hipoTeza,
romlic xsnis inovaciis rols vaWrobaSi da
produqtis srul sasicocxlo cikls
internacionalizaciis safexuridan
standartizaciamde.

saerTaSoriso produqtis sasicocxlo

cikli moicavs 4 etaps:
1. ganviTarebuli qveynidan axali
produqtis eqsportireba;
2. axali produqtis ucxouri
warmoebis dawyeba;
3. ucxouri konkurenciis dawyeba
axali produqtis saeqsporto bazrebze;
4. იmportuli konkurencia Siga
bazrebze.
maikl porteris saerTaSoriso
konkurenciis Teoria

1991 წელს ამერიკელმა ეკონომისტმა

მაიკლ პორტერმა გამოაქვეყნა
კვლევა: „ქვეყნების კონკურენტული
უპირატესობა“, რომელშიც მოცემულია
საერთაშორისო ვაჭრობის საკითხების
კვლევის სრულიად ახალი მიდგომა.
ამ მიდგომის ერთ-ერთი წინაპირობა
მდგომარეობს შემდეგში:
საერთაშორისო ბაზარზე ერთმანეთს
კონკურენციას უწევენ ფირმები და
არა ქვეყნები.
 საერთაშორისო ვაჭრობის განვითარება საქართველოში

საქართველოში მე-10
საუკუნიდან მკვეთრად
გაზრდილა საექსპორტო
ვაჭრობა. საქართველოს აღებ-
მიცემობა, როგორც შიგნით, ისე
საგარეოც განვითარებული
ჰქონდა.
konkurencia globalur ekonomikaSi
 konkurencia globalur ekonomikaSi

• saxelmwifos saerTasoriso vaWrobis dones ori umTavreso sazomi

aqvs: savaWro balansi da aseve, naSTis (saldos) balansi.
• drois garkveul periodSi, qveynis eqsportis mTlian Rirebulebas
gamoklebuli misi importis mTliani Rirebuleba Seadgens savaWro
balanss.
• savaWro namatი
• savaWro deficiti
 konkurencia globalur ekonomikaSi
• naSTis (saldos) balansi saerTaSoriso vaWrobis yvelaze myari
maCvenebelia. esaa qveyanaSi Sesuli fulis nakadis mTel odenobas
gamoklebuli, qveynidan gasuli fulis mTeli odenoba _ drois ama Tu
im periodSi. igi TavisTavad moicavs savaWro balanss, rasac emateba
sagareo investiciebidan miRebuli Tu sagareo investiciebSi Cadebuli
Tanxebis odenoba, samxedro xarjebi, sagareo daxmareba da sxv.
saerTaSoriso fuladi operaciebi.
Tavisufali vaWroba da samarTliani vaWroba
• vaWrobis is saxeoba ki, romelic xelovnuri Carevebisagan dazRveulia,
Tavisufali vaWrobis saxeliTaa cnobili.

• globofobi pirovneba, romelic ewinaaRmdegeba globalizaciis

sasargeblo argumentebs, anda misi mosalodneli Sedegebi aSinebs.
savaWro akrZalvebi
• samarTliani vaWrobisagan gansxvavebiT, rac Tavis mxriv
nebayoflobiTi reagirebaa saerTaSoriso Tavisufal vaWrobaSi
imTaviTve warmoqmnil uTanasworobaze, sxvadasxva qveynis
xelisuflebas aseve SeuZlia SezRudvebi da akrZalvebi daawesos
saerTaSoriso vaWrobis sxvadasxva sferoSi. msgavsi akrZalvebis
erTobliobas proteqcionizmis saxeliT ixsenieben, ramdenadac xSirad
maTi mizani konkretuli dargisa Tu muSa-mosamsaxureTa jgufis
interesebis dacvaa.
savaWro akrZalvebi
• xelisuflebas aseve SeuZlia proteqcionistuli nabijebi gadadgas
mrewvelobis im dargis dasacavad, romelsac, saxelmwifo usafrTxoebis
TvalsazrisiT, gadamwyveti mniSvneloba eniWeba; daicvas sakuTari
moqalaqeebis janmrTeloba da usafrTxoeba, da SesaZlebloba misces
axlad warmoqmnil Tu dasustebul dargebs, momZlavrdnen da myarad
dadgnen fexze _ saerTaSoriso konkurenciis mkacr realobasTan
mimarTebaSi.
savaWro akrZalvebi
• TavisTavad, ramdenad kargi an mavnea aseTi savaWro akrZalvebi?
sxvadasxva kvlevebis safuZvelze, ukve SeiZleba Tamamad iTqvas,
rom saboloo jamSi, isini mainc zians ayeneben qveyanas, ramdenadac
asusteben konkurencias, aferxeben siaxleTa danergvas da
SesaZleblobas aZleven adgilobriv mwarmoeblebs, gaaZviron TavianTi
nawarmi.

• rac Seexeba yvelaze farTod gavrcelebul akrZalva-SezRudvebs, esenia:

tarifebi, qvotebi, embargo, da sanqciebi.
savaWro akrZalvebi
• tarifebi _ esaa importirebul saqonelze dawesebuli baJi, damatebiTi
gadasaxadi, Tu mosakrebeli. zogjer tarifebi saxelmwifo xazinaSi
Semosavlebis mosazidad wesdeba, Tumca ufro xSirad, maTi
SemoReba savaWro akrZalvebisa Tu im qveynebis dasjis mizniTaa
xolme ganpirobebuli, romlebic saerTaSoriso vaWrobis
kanonmdeblobas eurCebian.
savaWro akrZalvebi

• qvotebi _ zRudavs ama Tu im konkretuli saqonlis qveyanaSi

Semotanis odenobas wlis ganmavlobaSi. ase magaliTad, aSS awesebs
zeda zRvars Saqris, miwis Txilisa da rZis nawarmis importze. XX
sauk. 70-ian ww. federalurma xelisuflebam aseve gadadga nabijebi
safeiqro da samkervalo dargebis dasacavad, roca importis qvotebi
dauwesa msgavsi tipis ucxouri warmoebis saqonels. marTalia, amgvar
SezRudvebs ama Tu im dargis dacva ki SeuZliaT, magram Sedegad,
momxmareblisTvis Tavad saqoneli Zvirdeba xolme.
savaWro akrZalvebi

• embargo _ esaa igive, oRond umkacresi formiT ganxorcielebuli

qvota, anu _ garkveuli nawarmis importisa Tu eqsportis sruli akrZalva.
ase magaliTad, kanada saerTod krZalavs margarinis Setanas
qveyanaSi, raTa ase daicvas sakuTari sakvebi produqtebis warmoeba.
aSS ki ukve sakuTar mosaxleobis janmrTelobaze zrunvis motiviT
krZalavs qveyanaSi tyviis Semcvelobis mqone saRebavebiT
gaferadebuli saTamaSoebis imports.
savaWro akrZalvebi

• sanqciebi _ esaa politikurad motivirebuli embargo, rac ama Tu im

qveyanas normaluri savaWro urTierTobebis saSualebas ar aZlevs. xSirad
sanqciebi saomari moqmedebebis Tavidan acilebis iZulebiT winapirobad
gamoiyeneba da SeiZleba gulisxmobdes embargos iaraRze, vaWrobis
masStabebis SezRudvas, tarifebis gazrdas, importis qvotis Semcirebas,
vizebze uaris Tqmas, sahaero mimosvlis Sewyvetasa Tu sxv. da sxv.
xelisuflebaTa umetesoba sanqciebs ukidures SemTxvevebSi mimarTavs,
ramdenadac cxovrebam araerTxel daadastura, rom maTi gamoyeneba
maincadamainc ver uwyobs xels, ase vTqvaT, “dasjili” qveynebis
“gamosworebas”.
savaWro akrZalvebi
• sagareo vaWrobis SezRudvebTan erTad, xelisuflebebi zogjer adgilobriv
mwarmoeblebs konkurentunarianobis amaRlebaSic exmarebian
qvemoCamoTvlili proteqcionistuli taqtikuri nabijebis meSveobiT:
• amkraZalavi saimporto standartebi. saxelmwifoebs SeuZliaT adgilobriv
mewarmeebs daexmaron iseTi amkrZalavi saimporto standartebis dadgeniT,
romlebic sagangebo lizenziebs moiTxovs ama Tu im saqmianobis
sawarmoeblad, Semdeg ki ucxour kompaniebs ukiduresad urTuleben msgavsi
licenziebis miRebas. ase magaliTad, saudis arabeTSi mkacradaa SezRuduli
saimporto licenziebi mravali saxis nawarmze _ maT Soris, qimikatebze,
pasterizebul rZesa da sainformacio teqnologiebze. bevr qveyanaSi importis
SezRudva Semotanili saqonlis sagangebo savaldebulo testirebis meSveobiTac
ki xdeba.
savaWro akrZalvebi

• subsidiebi. zogierTi qveyana importis SezRudvas adgilobrivi mewarmeebis

subsidirebas amjobinebs, raTa maT mier dadgenilma fasebma warmatebiT uzrunvelyon
konkurencia globalur bazarze. gansakuTrebiT sakamaTo sakiTxia fermerTa subsidirebis
praqtika: amJamad msoflios umdidresi qveynebi am mimarTulebiT yovelwliurad
TiTqmis samas miliard dolars xarjaven (19 mlrd mxolod aSS-ze modis), rac praqtikulad
SeuZlebels xdis SedarebiT Raribi qveynebisaTvis konkurencias msoflio bazrebze.
wlebis ganmavlobaSi mimdinareobda molaparakebebi amgvari subsidiebis odenobis
Semcirebis Taobaze da 2004 w. aSS daTanxmda daewyo subsidiebis Semcireba
bambeulis mwarmoebeli fermerebisaTvis _ afrikuli qveynebis Txovnis pasuxad.
subsidirebis gamo meore cnobili dava-kamaTi mimdinareobs erTis mxriv, aSS-sa da
meores mxriv, evrokavSirs Soris _ swored amerikuli boingi da misi umTavresi evropuli
konkurenti _ earbasi erTmaneTs bralad sdeben subsidirebis miRebas axali
TviTmfrinavebis sawarmoeblad.
savaWro akrZalvebi

• dempingi. iseT praqtikas, rodesac nawarmis didi odenoba mis sawarmoo xarjebze
dabal fasad iyideba, an imaze naklebad, rasac kompania Tavis Sida bazarze
daadebda, dempingi ewodeba. msgavsi taqtika yvelaze xSirad, ucxoeli
momxmareblis gulis mosagebad, anda nawarmis Warbwarmoebis gasaneitraleblad
gamoiyeneba xolme. Tuki adgilobriv mewarmes SeuZlia daamtkicos, rom
dabalfasiani importi mis bizness azaralebs, xelisuflebaTa umravlesoba, Tavis
mxriv, cdilobs aunazRauros mas danakargebi saerTaSoriso savaWro
organizaciebis meSveobiT. oRond isic saTqmelia, rom dempinguri viTarebebis
gadaWra xSirad did Tavsatexad iqceva xolme: myidveli dabali, dempinguri fasis
SemTxvevaSi kmayofili da mogebuli rCeba, arada, imis dadgena, realurad ra Rirs
esa Tu is nawarmi mwarmoebel qveyanaSi, Zalze Znelia.
 saerTaSoriso vaWrobis makontrolebeli organizaciebi
da xelSekrulebebi

erTi romelime qveynis farglebSi warmoqmnili biznes-davis mogvareba

SedarebiT iolia, radgan yoveli mxare erTi da imave xelisuflebis mier dadgenil
wesebs emorCileba; sxva saqmea, roca dava qveynebs Soris mimdinareobs da
molaparakebebic xSirad wlobiT grZeldeba xolme. am sakiTxis gasaioleblad met-
naklebad yvelasaTvis misaRebi kriteriumebis dasadgenad, sxvadasxva qveynebis
xelisuflebebma ramdenime umniSvnelovanes SeTanxmebas moaweres xeli da
savaWro sakiTxebis mosagvareblad, ramdenime saerTaSoriso organizaciac
daafuZnes; maT შoris GATT, WTO, APEC, IMF da WB.
generaluri SeTanxmeba tarifebisa da vaWrobis Taobaze (GATT) _ esaa
masStaburi xelSekruleba, romelic Tavdapirvelad II msoflio omis Semdeg daido
(1947) da misi mTavari principi Tanasworuflebianobaa _ nebismieri upiratesoba,
rasac gatt-i erT-erT qveyanas aniWebs, aucileblad yvela sxva mis wevrzec unda
gavrceldes da arc romelime saxelmwifo ar SeiZleba gamorCulad iqnas dasjili.
1995w. gatt-is safuZvelze Seiqmna msoflio savaWro organizacia (WTO),
romelmac, rogorc savaWro molaparakebebis forumma, Canacvla kidec igi.
msoflio savaWro organizacia (WTO) _ esaa mudmivi forumi, sadac
imarTeba molaparakebebi da meTvalyureoba eweva saerTaSoriso
savaWro procedurebs; amave dros, igi agvarebs davebs 164 wevr
qveyanas Soris. organizaciis umTavresi mizania gaaumjobesos adamianebis
keTildReoba msoflio masStabiT da saerTaSoriso vaWrobas Seuwyos xeli _
meti efeqturobis misaRwevad. globalizaciisa da Tavisufali vaWrobis
kritikosebi TavianT guliswyromas xSirad swored am organizaciisadmi
mimarTaven, Tumca Tavad misi mesveurebi acxadeben, rom kritika usamarTlo
da dausabuTebelia, rac WTO-ს saqmianobis arasworad aRqmis Sedegi
gaxlavTo.
azia-wynari okeanis ekonomikuri TanamSromlobis sabWo (APEC) _ igi
wynari okeanis auzis 18 saxelmwifos aerTianebs da vaWrobis sistemis
liberalizacias cdilobs am regionSi. wevrTa Soris arian aSS, iaponia, CineTi,
meqsika, avstralia, samxr. korea da kanada. 1994w. wevri qveynebi
SeTanxmdnen am regionis industrializebul qveyanaTa Soris saerTod
gaeuqmebinaT nebismieri tarifebi da savaWro barierebi 2010, xolo
ganviTarebad qveynebTan _ 2020 wlisaTvis.
saerTaSoriso savaluto fondi (IMF) _ dafuZnda 1945w. da amJamad gaero-s
struqturaSia gaerTianebuli. misi upirvelesi daniSnulebaa moklevadiani
sesxebi gamoyos im qveynebisaTvis, romelTac sabiujeto danaxarjebTan
dakavSirebuli problemebi aqvT. amitomacaa, rom xSirad am fonds “bolo
imedadac” miiCneven xolme. ase magaliTad, ssf-m saerTo jamSi, 150 mlrd. dolari
gamoyo sesxis saxiT samxr. koreis, indoneziis, braziliis, tailandisa da zogierTi
sxva qveynisaTvis, raTa maT XX sauk. miwurulis globaluri finansuri krizisis
Sedegebis daZlevaSi daxmareboda.
msoflio banki (WB) _ oficialurad, rekonstruqciisa da ganviTarebis
saerTaSoriso bankad cnobili es instituti gaero-s egidiT saqmianobs da 189
wevr qveyanas aerTianebs. dResdReobiT, misi aqtivoba moicavs asobiT
proeqts msoflioSi siRaribis aRmosafxvrelad da ganviTarebad qveynebSi
jandacvis mdgomareobis gasaumjobeseblad. msoflio banki bevr sxva
organizaciasTan TanamSromlobs, romelic aseve mniSvnelovan rols TamaSoben
saerTaSoriso vaWrobaSi. erT-erTi maTgani saerTaSoriso safinanso korporacia
gaxlavT, romelic finansur daxmarebas uwevs sxvadasxva kompaniebs _
ganviTarebad qveynebSi.
 გმადლობთ
ყურადღებისათვის!