ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
ΤΜΗΜΑ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ, ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΚΑΙ
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

Μάθημα: «Στάσεις και Αξίες (ΨΧ13»

Διδάσκουσα: Μ. Ντάλλα
Χειμερινό εξάμηνο: 2005 -2006
 Γνωστική ασυμφωνία
 Η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας
 Καταστάσεις γνωστικής ασυμφωνίας

2. Α Ανεπαρκής δικαιολογία
2. Β Δικαίωση της προσπάθειας
2. Γ Η γνωστική ασυμφωνία ως συνέπεια
μιας επιλογής
 Η αναγκαστική συμφωνία και οι
συνέπειες της
1o Παράδειγμα
Παραδείγματα γνωστικής ασυμφωνίας:
Α. Ο Κ. είναι αντιπρόεδρος της Οργάνωσης Εναντίον
του Ρατσισμού και της Προκατάληψης. Όταν ήταν
μικρός συμμετείχε σε οργανώσεις εναντίον των
έγχρωμων, έκανε ρατσιστικά σχόλια,
διαπληκτίζονταν με τους συμμαθητές τους.. Ο Κ.
οφείλει την αλλαγή του σ’ ένα νεαρό έγχρωμο άντρα,
τον R., τον οποίο γνώρισε σε ένα κατάστημα
δίσκων, για να ξεφύγει από μια ομάδα έγχρωμων
παιδιών που τον χλεύαζαν. Ο R. του μίλησε για την
Οργάνωση Εναντίον του Ρατσισμού και της
Προκατάληψης. Άρχισε να συμμετέχει σε πολλές
εκδηλώσεις της οργάνωσης…
Ερώτηση: Τι οδήγησε τον Κ. στην αλλαγή των
ρατσιστικών του στάσεων?
Η θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας

 Εντάσσεται στην ομάδα θεωριών

γνωστικής συνέπειας.
 Βασική αρχή: Τα ασυνεπή γνωστικά
στοιχεία δημιουργούν μια δυσάρεστη
ψυχολογική κατάσταση, που οδηγεί σε
συμπεριφορές σχεδιασμένες για την
επίτευξη συνέπειας, η οποία είναι
ψυχολογικά ευχάριστη.
Καταστάσεις γνωστικής ασυμφωνίας

Ασυμφωνία:
α) μεταξύ των γνωστικών στοιχείων
των στάσεων,
β) μεταξύ στάσεων και
συμπεριφοράς, και
γ) το άτομο αναγκάζεται από τις
συνθήκες να συμπεριφερθεί με
τρόπο αντίθετο με τις πεποιθήσεις
του.
Γνωστικό στοιχείο
 Ο,τιδήποτε γνωρίζει το άτομο για
τον εαυτό του, τα συναισθήματά
του, τις πεποιθήσεις του, τις
προθέσεις του, τις πράξεις του, το
περιβάλλον του.
Χαρακτηριστικά της κατάστασης
γνωστικής ασυμφωνίας

 Αποτελεί μια κατάσταση

ψυχολογικής έντασης.
 H ένταση της γνωστικής
ασυμφωνίας είναι σε συνάρτηση: α)
της σπουδαιότητας των γνωστικών
στοιχείων σε σχέση με το
αξιοκρατικό του σύστημα, και β) την
αναλογία σύμφωνων και σύμφωνων
στοιχείων σε μια γνωστική δομή.
Μείωση της έντασης
 Το άτομο προσπαθεί να μειώσει την
ένταση: α) αλλάζοντας ένα ή και
περισσότερα από τα ασύμφωνα
γνωστικά στοιχεία, β) ψάχνοντας για
νέα στοιχεία, τα οποία είτε θα
ενισχύσουν είτε θα αποδυναμώσουν
τα υπάρχοντα ασύμφωνα στοιχεία.
Αλλαγή ή μετατροπή στοιχειών

Μειώνει την ένταση όταν:

 Το νέο τους περιεχόμενο τα καθιστά
λιγότερο αντιφατικά
 Μειώνεται η σπουδαιότητα των
γνωστικών στοιχείων
Προσθήκη νέων στοιχείων
 Τα νέα στοιχεία ενισχύουν τα
γνωστικά σύμφωνα στοιχεία και
αποδυναμώνουν τα ασύμφωνα,
 Τα νέα στοιχεία μειώνουν τη
σπουδαιότητα των γνωστικών
στοιχείων που εμπλέκονται στη
γνωστική διαδικασία.
2. Καταστάσεις γνωστικής ασυμφωνίας

2.Α Ανεπαρκής δικαιολογία: όταν μικρά

κίνητρα οδηγούν σε μεγάλες αλλαγές.

Γενική αρχή της ανεπαρκούς δικαιολογίας:

όταν εμπλεκόμαστε σε μια ασυνεπή
συμπεριφορά προς τις στάσεις μας, όχι
λόγο σοβαρών κινήτρων, είναι πιθανό να
βιώσουμε ασυμφωνία και να αλλάξουμε
στάση.
Πείραμα Festinger & Carlsmith (1959)

 Τα υποκείμενα συμμετέχουν στην εκτέλεση ενός

βαρετού έργου,
 Ζητείται από τα υποκείμενα να λειτουργήσουν ως
συνεργοί τους, λέγοντας στα επόμενα υποκείμενα
ότι το έργο ήταν ενδιαφέρον,
 Το πείραμα περιλαμβάνει τρεις ομάδες, η ομάδα
ατόμων που έλαβε είκοσι δολάρια, η ομάδα που
έλαβε ένα δολάριο και η ομάδα που δεν αμείφθηκε
 Αργότερα ζητήθηκε από τα άτομα να
αξιολογήσουν πόσο ενδιαφέρον ήταν το έργο.
Γραφική παράσταση των αποτελεσμάτων
των Festinger & Carlsmith (Πηγή: Στοιχεία
των Festinger & Carlsmith, 1959)

0
1 δολ. 20 δολ. Ομάδα
ελέγχου
-1
 Τα υποκείμενα που πήραν ένα δολ.
βρέθηκαν σε μεγαλύτερη γνωστική
ασυμφωνία.
 Η μείωση της γνωστικής
ασυμφωνίας επιτεύχθηκε με την
αλλαγή της στάσεις του προς το
έργο.
Εναλλακτικές ερμηνείες του
φαινομένου

 Η θεωρία της αυτοαντίληψης, σύμφωνα με

την οποία οι άνθρωποι βγάζουν
συμπεράσματα για τις στάσεις
στηριζόμενοι στην έκδηλη συμπεριφορά,
έτσι όπως θα έκαναν εξωτερικοί
παρατηρητές.
 Η θεωρία χειρισμού των εντυπώσεων,
σύμφωνα με την οποία οι άνθρωποι
ενδιαφέρονται να φαίνονται συνεπείς
παρά να είναι συνεπείς.
2. Β Δικαίωση της προσπάθειας: όταν καταλήγουμε
να μας αρέσει αυτό για το οποίο υποφέρουμε

 Ερώτημα
 Γιατί διάφορες οργανώσεις υποβάλλουν τα
υποψήφια μέλη σε δυσάρεστες δοκιμασίες
ή εξευτελιστικές τελετές μύησης;
(Ο υποψήφιος τείνει να αποδίδει μεγάλη
αξία στην αδελφότητα μετά από
ταπεινωτικές δοκιμασίας.
Θα βιώσει ιδιαίτερη ασυμφωνία, αν
αποφασίσει ότι η αδελφότητα δεν αξίζει.)
Πείραμα (Aronson & Mills, 1959)
 Φοιτήτριες που ήθελαν να συμμετάσχουν σε
σεμινάριο για την ψυχολογία της σεξουαλικότητας.
 Η πειραματική ομάδα πέρασε από τεστ, το οποίο
περιλάμβανε ανάγνωση πρόστυχων λέξεων και
δύο ρεαλιστικές περιγραφές σεξουαλικών
πράξεων. Επίσης υπήρχαν και δύο άλλες ομάδες,
η ομάδα ελαφριάς μύησης και η ομάδα ελέγχου.
 Συμμετείχαν σε μια ελάχιστα ενδιαφέρουσα
συζήτηση για τη σεξουαλική συμπεριφορά των
ζώων.
 Ζητήθηκε να εκτιμήσουν τη συζήτηση.
Αποτελέσματα πειράματος
 Τα άτομα που είχαν υποβληθεί σε
χυδαίο τεστ, αποφάσισαν ότι η
ομαδική συζήτηση ήταν
ενδιαφέρουσα και αξιόλογη, αυτά
που είχαν υποβληθεί σε πιο ήπιο
τεστ αξιολόγησαν τη συζήτηση ως
μη ενδιαφέρουσα, όπως και η ομάδα
ελέγχου.
Η συνέπεια μιας επιλογής
Παράδειγμα:
Κάποιος αγοράζει ένα αυτοκίνητο
μοντέλο Α, επειδή πιστεύει ότι
υπερτερεί έναντι του μοντέλου Β.
Μετά τη λήψη της απόφασης τείνει να
αποφεύγει τις πληροφορίες που
μπορεί να οδηγήσουν σε
ασυμφωνία.
Πείραμα (Brehm, 1956)
 Έδειξε σε κάποιες γυναίκες 8 οικιακές συσκευές.
 Τους ζητήθηκε να πουν πόσο ελκυστική είναι κάθε
συσκευή.
 Μετά τους έδειξαν μόνο δύο συσκευές.
 Τους ζητήθηκε να επιλέξουν τη μία που θα πάρουν
ως δώρο.
 Σε συνθήκες υψηλής ασυμφωνίας οι δύο συσκευές
ήταν ελκυστικές, ενώ σε συνθήκες χαμηλής
ασυμφωνίας η επιλογή ήταν μεταξύ δύο συσκευών
που διέφεραν μεταξύ τους ως προς την
ελκυστικότητα.
 Στη συνέχεια έπρεπε να αξιολογήσουν τις 8
συσκευές.
Αποτελέσματα
 Στη συνθήκη υψηλής γνωστικής
ασυμφωνίας τα άτομα αξιολόγησαν
πιο θετικά την συσκευή που πήραν
και πιο αρνητικά αυτή που δεν
επέλεξαν.
 Αυτό συνέβη σε μικρότερο βαθμό σε
καταστάσεις χαμηλής γνωστικής
ασυμφωνίας.
Η αναγκαστική συμφωνία και οι
συνέπειες της

 Σε περιπτώσεις αναγκαστικής
συμφωνίας τα υποκείμενα θα
αλλάξουν τη συμπεριφορά τους, έτσι
ώστε να την καταστήσουν σύμφωνη
με τη νέα συμπεριφορά τους.
 Η ασυμφωνία προκύπτει ιδιαίτερα
όταν η αντίθετη προς τη στάση
συμπεριφορά είναι δεσμευτική.
Πείραμα (Keith, Davis & Jones, 1965)

 Ζητήθηκε από τα υποκείμενα να

εκτιμήσουν αρνητικά ένα «αθώο»
θύμα (στην πραγματικότητα
συνεργό).
 Προετοιμάστηκε το έδαφος, έτσι
ώστε τα υποκείμενα να
αποφασίσουν ότι ο λόγος της
υποτίμησης είναι η αντιπάθεια.
συνέχεια
 Δύο άλλοι παράγοντες του πειράματος: η
επιλογή των υποκειμένων και το
αμετάκλητο της συμπεριφοράς.
 Δηλαδή, μερικοί ερωτώμενοι μπορούσαν
να κάνουν εθελοντικά τις εκτιμήσεις τους.
 Μερικοί ενημερώθηκαν ότι θα μπορούσαν
να συναντήσουν το θύμα και να
αναιρέσουν τις εκτιμήσεις, μερικοί ότι δεν
θα το συναντήσουν ποτέ.
Αποτελέσματα
 Στην περίπτωση της αμετάκλητης
συμπεριφοράς, η γνωστική
ασυμφωνία ήταν μεγαλύτερη.
Βιβλιογραφία
 Γεώργας, Δ. (1990). Κοινωνική
Ψυχολογία (ττ. Α’ & Β’). Αθήνα
 Νασιάκου, Μ., Χαντζή, Α., &
Φατούρου-Χαρίτου, Μ. Εισαγωγή
στην Ψυχολογία (σελ. 13-106).
Gutenberg.
 Παπαστάμου, Σ. (1989). Εγχειρίδιο
Κοινωνική Ψυχολογίας. Αθήνα:
Οδυσσέας