Θεωρίες Προσωπικότητας

Η φαινομενολογική θεωρία του Rogers: Εφαρμογές,

σχετικές θεωρητικές αντιλήψεις και σύγχρονη έρευνα

Εμμανουέλα Νικολουζάκη
Ψυχολόγος MSc
Rogers
1) Πελατοκεντρική θεραπεία: προσπαθούσε να
ανακαλύψει τον τρόπο που οι πελάτες
παραποιούσαν πτυχές ή αρνιόνταν την
πραγματικότητα
2) Θεραπευτική σχέση: ασφαλές θεραπευτικό
περιβάλλον εμπιστοσύνης, όπου οι πελάτες θα
εγκαταλείψουν διαστρεβλώσεις και θα
διερευνήσουν αληθινό εαυτό προσωπική
βελτίωση
 Κλινικές εφαρμογές
• Το έργο του Rogers περιλάμβανε μία
κοσμοθεωρία, δηλαδή μία ευρεία οπτική της
φύσης του θεραπευτικού περιβάλλοντος.
Πελάτης  παρόρμηση προς ψυχολογική υγεία.
Θεραπευτής = βοηθός να αναγνωρίσει συνθήκες
που εμποδίζουν την προσωπική ανάπτυξη
• Vs Freud: άνθρωποι= ασθενείς
Θεραπευτής = γιατρός, που διαγιγνώσκει και
θεραπεύει
 Ψυχοπαθολογία
Ασυμφωνία Εαυτού- Εμπειρίας
Το υγιές άτομο αφομοιώνει εμπειρίες στη δομή του εαυτού
του. Ανοικτό απέναντι σε εμπειρία, όχι σε κατάσταση
άμυνας  συμφωνία εαυτού – εμπειρίας
Μη συμφωνία εμπειριών με δομή εαυτού  απειλή
υποσυνείδητα  άρνηση/ διαστρέβλωση

Άκαμπτη υπεράσπιση εαυτού απέναντι στις απειλητικές

εμπειρίες, που απειλούν αυτοαντίληψη
Παραποιώντας τις εμπειρίες το άτομο χάνει τη΄ν αίσθηση
του αληθινού εαυτού
 Ψυχοπαθολογία

• Μη διαφοροποίηση σε παθολογία- δεν επιθυμούσε

διαγνωστικό εργαλείο
• Διαφοροποίηση στις αμυντικές διεργασίες
1)Εκλογίκευση (παραποίηση συμπεριφοράς για να είναι σύμφωνη
με εαυτό)
2)Φαντασία (φαντασίωση εαυτού με ένα χαρακτηριστικό ώστε
κάθε ασύμβατη με αυτό το χαρ/κο εμπειρία να αποβάλλεται)
3)Προβολή (σε άλλους δικών μας συναισθημάτων)
• Η σημαντικότερη πλευρά αυτής της συμπεριφοράς είναι η
αντιμετώπιση της ασυμφωνίας μεταξύ εαυτού και εμπειρίας.
«Οι αντιλήψεις αποκλείονται, επειδή είναι αντιφατικές όχι
ανάρμοστες»
• Δεν ήταν αποφασιστικής σημασίας η κατηγοριοποίηση των
τρόπων άμυνας, όπως στον Freud  για αυτό μόνο αυτές
 Ψυχολογική Αλλαγή
• Κύρια επαγγελματική ενασχόληση ήταν η ψυχοθεραπεία 
προβληματισμός περί αλλαγής ή γίγνεσθαι
• Αναγκαία συνθήκη για αλλαγή ήταν η σχέση ανάμεσα σε πελάτη
και θεραπευτή

Οι αναγκαίες θεραπευτικές συνθήκες για την Αλλαγή

Στο πρώιμο έργο: Μεγάλη σημασία στην αντανάκλαση των
συναισθημάτων του πελάτη από το θεραπευτή– μη κατευθυντική
τεχνική
Δίνει την αίσθηση ότι τον καταλαβαίνει πλήρως και ότι είναι παρών
στη συνεδρία
Πελατοκεντρική θεραπεία: όχι μόνο η αντανάκλαση αλλά και ενεργός
ρόλος στην κατανόηση των εμπειριών του πελάτη
Κρίσιμη μεταβλητή για θεραπεία: η ίδια η διαπροσωπική συνάντηση
ανάμεσα σε πελάτη &θεραπευτή
 Ψυχολογική Αλλαγή

Οι αναγκαίες θεραπευτικές συνθήκες για την Αλλαγή

 Συμφωνία ή γνησιότητα
Αληθινός κ ειλικρινής θεραπευτής απέναντι στον πελάτη. Είναι ο εαυτός
του. Γνήσια διαπροσωπική σχέση και έκφραση ειλικρινών συναισθημάτων –
ακόμα και αρνητικά
 Απεριόριστη θετική αναγνώριση
ο πελάτης εκτιμάται με έναν απεριόριστο τρόπο, σεβασμός  Χώρος στον
πελάτη για εξερεύνηση εσώτερου εαυτού
 Ενσυναισθητική κατανόηση
«Μπαίνω στα παπούτσια του άλλου». Ικανότητα θεραπευτή να αντιληφθεί
ακριβώς τον τρόπο που βιώνει ο πελάτης μία εμπειρία

Για Rogers είναι σημαντικές αυτές οι συνθήκες ανεξαρτήτως

θεραπευτικού προσανατολισμού. Η θεωρία πελατοκεντρικής
θεραπείας διέπεται από το «εάν» (υφίστανται αυτές οι συνθήκες),
«τότε» (δύναται να υπάρξει ψυχολογική αλλαγή, γιατί θα λάβουν
χώρα ενυπάρχουσες διεργασίες)
Αποτελέσματα Πελατοκεντρικής Θεραπείας
Μία θεωρία είναι αποτελεσματική, όταν αποφέρει καρπούς. (;) Ποια η
θεμελιώδης πτυχή δυσφορίας από την οποία μας ανακουφίζει η
θεραπεία;

Η βαθιά ψυχολογική δυσφορία  εσωτερική αίσθηση προσωπικής

ανεπάρκειας, δεν είμαστε αυτό που θα θέλαμε να είμαστε, ασυμφωνία
ανάμεσα σε πραγματικό και ιδανικό εαυτό (κατά Rogers).
Άρα στόχος η μεγαλύτερη συμφωνία ανάμεσα σε πραγματικό και
ιδανικό εαυτό
Αξιολόγηση θεραπείας μέσω αντικειμενικών μεθόδων:
1) επέτρεψε την ηχογράφηση ακόμα και βιντεοσκόπηση των συνεδριών
2) Χρήση Q-Sort
 Αποτελέσματα Πελατοκεντρικής Θεραπείας

Μελέτη Butler & Haigh (1954)

Ερευνητική υπόθεση: με τη θεραπεία επιφέρεται μεγαλύτερη συμφωνία
ιδανικού και πραγματικού εαυτού
Μεθοδολογία: Χρήση Q-Sort για αξιολόγηση πραγματικού και ιδανικού
εαυτού στην αρχή της έρευνας και έπειτα από 31 συνεδρίες
Εργαλεία: Q-Sort
Αποτελέσματα: Αρχική συσχέτιση κοντά στο 0. Μεγαλύτερη συσχέτιση
ιδανικού και πραγματικού εαυτού έπειτα από 31 συνεδρίες 0,34.
Συμπέρασμα: η θεραπεία λειτουργούσε, βάσει της αξιολόγησης με την
αντικειμενική διαδικασία του Q-Sort
Αξιοπιστία επαναληπτικής μέτρησης έπειτα από 6 μήνες 0,31.

Ερώτημα: Ο ψυχολογικά καταπονημένος άνθρωπος θα επέστρεφε σε

πρότερη της ψυχικής δυσφορίας καλή κατάσταση;

Χορήγηση Q-Sort σε άτομα, που δε σκόπευαν να απευθυνθούν σε ψυχολόγο

Βαθμός συσχέτισης ιδανικού και πραγματικού εαυτού 0,58.
 Αποτελέσματα Πελατοκεντρικής Θεραπείας

• Σύγχρονες στατιστικές έρευνες αναγνωρίζουν

τις συνθήκες της ψυχοθεραπείας του R. για τη
θεραπευτική αλλαγή

• Μείωση αμυντικής διάθεσης, διαθεσιμότητα

σε νέες εμπειρίες, ανάπτυξη θετικότερου
εαυτού με μεγαλύτερη συμφωνία,
καλλιέργεια θετικών συναισθημάτων προς
τους άλλους
 Παρουσία
Προσθήκη «παρουσίας» στην αρχική θεωρία
Έχει σημασία και μόνο αυτή. Ευεργετική
επίδραση σε θεραπεία μέσω αλληλεπίδρασης
με πελάτη «το εσωτερικό πνεύμα μου έχει
βγει έξω και αγγίζει το εσωτερικό πνεύμα του
άλλου».
Έννοια διορατικότητας και σε άλλους
πολιτισμούς π.χ. Δαλάι Λάμα “Kundun” (μτφρ.
Η Παρουσία)
Μετατόπιση ενδιαφέροντος από άτομο σε
ομάδα και σε κοινωνία
• Βαρύτητα σε φαινομενολογική εμπειρία,
σημασία εαυτού και ψυχολογική αλλαγή

 Στην αρχή : κλινική ευαισθησία με

επιστημονική αυστηρότητα
 Έπειτα μεγαλύτερη σημασία στην εμπειρική 1η
γνώση μέσω του κλινικού έργου παρά στην μετατόπιση
ορθόδοξη επιστημονική μελέτη

 Από δυαδική σχέση προς θεραπεία με ομάδες. 2η

Οι μικρές ομάδες – πρόσφορο έδαφος για μετατόπιση
ψυχολογική αλλαγή (π.χ. θεραπεία ζεύγους)
Επέκταση προσωποκεντρικής θεώρησης σε
διοίκηση, μειονότητες και διαπολιτισμικές/
3η
διεθνείς σχέσεις μετατόπιση

Μειονέκτημα μετατοπίσεων: μικρότερη

συνεισφορά στο βασικό ζήτημα της
θεωρίας προσωπικότητας

Περίπτωση Τζιμ σελ. 274-276

Σύγχρονες θεωρητικές αντιλήψεις
1. Το κίνημα για το ανθρώπινο δυναμικό
2. Το κίνημα της θετικής ψυχολογίας
3. Το κίνημα του υπαρξισμού
• Το κίνημα για το ανθρώπινο δυναμικό
Τρίτη δύναμη μετά την ψυχανάλυση και το
συμπεριφορισμό
Βασικό γνώρισμα: οι άνθρωποι μπορούν να
κινούνται προς τα εμπρός για να αξιοποιήσουν
το υφιστάμενο δυναμικό τους

Ανάπτυξη θέματος από

Murphy: έφερε τη μελέτη δυνατοτήτων στο επίκεντρο
ψυχολογίας
Goldstein: κριτική σε ψυχανάλυση ότι δεν αναγνωρίζει
τη θετική πλευρά της ζωής
• Abraham H. Maslow (1908-1970)
• Έμφαση στις θετικές πτυχές της ανθρώπινης εμπειρίας
• Άνθρωποι καλοί ή ουδέτεροι, όχι κακοί  παρώθηση για
ανάπτυξη
• Ψυχοπαθολογία  αποτέλεσμα στρέβλωσης ή
διάψευσης στοιχειώδους φύσης ανθρώπου και ρίζα
στρέβλωσης  κοινωνικές δομές που εμποδίζουν
ανάπτυξη ατόμου
• Κίνημα δημοφιλές σε άτομα που ένιωθαν παρεμπόδιση
από περιβάλλον
• Βελτίωση ζωής αν οι άνθρωποι εκφράζονται ελεύθερα και
είναι ο εαυτός τους
 Σημασία θεωρίας Maslow
1) Διαχωρισμός βιολογικών (πείνα, δίψα, ύπνος) και
ψυχολογικών αναγκών (αυτοεκτίμηση, συμπόνια, αίσθημα
ανήκειν)
Ίση σημασία για ανάπτυξη οργανισμού. Κριτική ότι οι
ψυχολόγοι ασχολήθηκαν πολύ με βιολογικές. Τόνισε τη
σημασία της παρώθησης υψηλότερου επιπέδου, σχετικό με
την πραγμάτωση του εαυτού
2) Εντατική μελέτη υγιών (!) ατόμων, που επιτυγχάνουν
αυτοεκπλήρωση.
Αν κάποιος θέλει να ερευνήσει για τις θεωρίες
προσωπικότητας, οφείλει να μελετήσει όχι μόνο αναφορικά
στην καθημερινή φυσιολογική λειτουργία ή βλάβη στη
φυσιολογική λειτουργία. Ενδιαφέρον για «μη
φυσιολογικούς» ανθρώπους ιδιαίτερα υψηλών επιπέδων
που πέτυχαν αυτοπραγμάτωση (π.χ. Lincoln)
 Όσοι φτάνουν στην αυτοπραγμάτωση:

- Αποδέχονται εαυτό και άλλους ως εχειν

- Ελεύθεροι να αναγνωρίσουν ανάγκες τους και των
άλλων
- Προσαρμογή στην μοναδικότητα των ανθρώπων και
των καταστάσεων
- Σε θέση για δημιουργία στενών διαπροσωπικών
επαφών
- Αυθορμητισμός και δημιουργικότητα
Το κίνημα της θετικής ψυχολογίας
• Maslow:προπομπός θετικής ψυχολογίας
• Σύγχρονοι θεωρητικοί θεωρούν ότι δόθηκε πολλή
έμφαση στο ευάλωτο της ανθρώπινης φύσης
(εξαιρουμένου του Rogers, Maslow). Το δείγμα ήταν
άτομα που είχαν δυσφορία
• Άρα κατέληγαν σε θεωρίες που είχαν επίκεντρο τις
αρνητικές πλευρές. Παραβλέπονται οι ανθρώπινες
δυνατότητες και καταλήγουμε σε παραμορφωμένη
εικόνα της προσωπικότητας
Ταξινόμηση Ανθρώπινων Δυνατοτήτων
• Seligman & συνεργάτες 2003  ανάπτυξη ενός περιεκτικού
σχήματος ταξινόμησης
1ο βήμα: εντοπισμός κριτηρίων που θα ονομάσουμε ένα ψυχολογικό
χαρακτηριστικό ως δυνατότητα
2ο βήμα: χρήση κριτήριων για εντοπισμό λίστας δυνατοτήτων

Ορίζεται ως «Δυνατότητα» ένα ψυχολογικό χαρακτηριστικό :

1)Διαρκές χαρ/κο ατόμου, ευεργετικό σε ποικίλους τομείς
2)Κάτι που προωθείται προς καλλιέργεια από γονείς και
ευρύτερη κοινωνία (επιμονή και εντιμότητα, Σώμα
Προσκόπων)
3)Εκτιμάται σε όλες τις κουλτούρες του κόσμου
• Προκαταρκτική λίστα που εντάσσει τις
δυνατότητες σε 6 κατηγορίες:
Σοφία Αγάπη
Θάρρος Δικαιοσύνη
Μετριοπάθεια Υπερβατικότητα (π.χ. εκτίμηση ομορφιάς)
Αυτές οι ιδιότητες  θετικά χαρ/κα ανθρώπινης
προσωπικότητας, αναγνωρισμένες από όλους
τους πολιτισμούς ιστορικά και διαπολιτισμικά
Λόγος δημιουργίας της ταξινόμησης αυτής: η
έμφαση στα αρνητικά χαρ/κα της ανθρώπινης
εμπειρίας (βλ. ψυχανάλυση)
 Η Αξία των θετικών συναισθημάτων
1) αναγνώριση ανθρώπινων αρετών
2) μελέτη των θετικών συναισθημάτων

Θεωρία διερεύνησης και δόμησης

by Barbara Fredrickson (2001)
Θεωρούσε ότι τα θετικά συναισθήματα παίζουν ρόλο στις
σκέψεις και τη δράση. Πώς;;
Διευρύνουν τα όρια της σκέψης, καινοτομίες, ποικιλομορφία
ιδέων
Άρα: συνεισφέρουν στο «χτίσιμο» ανθρωπίνων ικανοτήτων και
επιτευγμάτων
 Θεωρία διερεύνησης και
δόμησης
by Barbara Fredrickson (2001)
Έρευνα
 Μέθοδος: Δόθηκε σε Υ μια στρεσογόνος εμπειρία (εκφώνηση
δημόσιου λόγο με βιντεοσκόπηση)
 Ερευνήθηκαν 3 ιδιότητες:
1) Ψυχική ανθεκτικότητα
2) Σωματικές ενδείξεις του στρες
3) Θετικά συναισθήματα κατά το πείραμα

 Αποτελέσματα: τα Υ με θετικά συναισθήματα  λιγότερο στρες

 Συμπέρασμα: τα θετικά συναισθήματα έδρασαν «μεσολαβητικά»
στις ατομικές διαφορές ανάμεσα στην ψυχ. ανθεκτικότητα και τις
καρδιαγγειακές αντιδράσεις. Όσοι βιώνουν θετικά
συναισθήματα, έχουν μεγαλύτερη ανθεκτικότητα-
Θετικά συναισθήματα  πηγή αντιμετώπισης καταστάσεων
συμβάλλοντας στην απόκρουση αρνητικών συναισθ. εμπειριών
 Ροή
Mihaly Csikszentmihalyi (Μιχάι Τζικστενμιχάι)
• Χαρακτηριστικό των συνειδητών εμπειριών
• Αναφέρεται στην αντιληπτή αρμονία ανάμεσα σε προσωπικές
δεξιότητες και περιβαλλοντικές προσκλήσεις
• Υψηλό επίπεδο προσοχής σε μία συγκριμένη δραστηριότητα
• Άνετη συμμέτοχη σε αύτη τη δραστηριότητα χωρίς
παρεισφρητικές σκέψεις

Εμπειρίες ροής: κατά την εργασία ή τα χόμπι

«δεν κατάλαβα πως πέρασε η ώρα», «όταν συμμετέχω στο .., νιώθω μία
έξαψη, σα να πετάω»
Έμφαση στην ευχαρίστηση από αυτή τη δραστηριότητα
Άρα ερευνητικά έμφαση στη μελέτη της δύναμης και αρετής vs
αδυναμία και παθολογία
• Ταξινόμηση ανθρώπινων δυνατοτήτων Seligman et al.
• Θεωρία διερεύνησης και δόμησης ανθρώπινων
συναισθημάτων Fredrickson
• Ροή Csikszentmihalyi
Απόρροια της θετικής ψυχολογίας
Κριτική: πως αυτές οι ιδιότητες μπορούν να
καλλιεργηθούν από όλους;
Ερευνητικά δεν έχουν βρεθεί οι «καλύτερες» κοινωνικά
πρακτικές για το «χτίσιμο» προσωπικών δυνατοτήτων
 Υπαρξισμός
• Αποτέλεσε θεμέλιο του Rogers
• «ψυχολογική» φιλοσοφία- ενασχόληση με τη φύση της
ανθρώπινης εμπειρίας
• «Ο υπαρξισμός λειτουργεί στο επίπεδο του προσωπικού
νοήματος, εν αντιθέσει με τη γενική θεωρία»
• Σημασία υπαρξιστών σε: ελευθερία επιλογή
αυθεντικότητα αλλοτρίωση  κεντρικό σημείο της
ροτζεριανής θεωρίας
• Οι ιδέες περί υπαρξισμού εκφράστηκαν σε λογοτεχνία
(Ντοστογιέφσκι περί ελευθεριας, ντετερμινισμού/
αιτιοκρατίας, ευθύνης), φιλοσοφία (Kierkegaard) και
ψυχολογία
 Υπαρξισμός
• Στη φιλοσοφία ο υπαρξισμός έχει ρίζες στα
γραπτά του Δανού 19ου αι. Kierkegaard
• Κριτική σε προηγούμενους φιλοσόφους λόγω
της υπερανάλυσης κοινωνικών και πολιτικών
συστημάτων έναντι της ατομικότητας του
ανθρώπου ΚΑΙ της έμφασης στον ανθρώπινο
ορθολογισμό
• Φιλοσοφία περί ατόμου και συναισθημάτων
του, των παθών και της ελεύθερης βούλησης
 Φιλοσοφία της ύπαρξης- υπαρξισμός 
• Ενδιαφέρον για πηγή ανθρώπινης δυσφορίας
Αποτυγχάνουμε να είμαστε ο ουσιαστικός εαυτός
μας
συμπεραίνουμε ότι δεν αξιοποιείται το δυναμικό
μας
διερωτόμαστε κατά πόσο είμαστε ένας «ανθεκτικός
εαυτός» με νόημα και μέλλον
Κεντρική θέση στα έργα υπαρξισμού: η
συνειδητοποίηση του αναπόφευκτου του
θανάτου και ο τρόπος που αυτή επηρεάζει τα
κίνητρα και τις συναισθηματικές εμπειρίες
του ανθρώπου
 Υπαρξισμός
• Στην Ψυχολογία 20ου αι.:
Victor Frankl  αγώνας ανθρώπου να βρίσκει
νόημα στη ζωή (προσωπική εμπειρία σε στρατόπεδα
συγκέντρωσης κατά το Β’ Π.Π.)
Η επιθυμία για νόημα είναι το πιο ανθρώπινο από
όλα τα φαινόμενα (δε συμβαίνει στα ζώα)

Η υπαρξιστική απογοήτευση και νεύρωση  απογοήτευση

και έλλειψη εκπλήρωσης επιθυμίας για νόημα
νεύρωση: πνευματικές ρίζες στη διαφυγή του ατόμου από την ελευθερία
και την ευθύνη
 Ο Υπαρξισμός του Σαρτρ:
Συνειδητότητα, Μηδενισμός, Ελευθερία,
Ευθύνη
• Ενδιαφέρον για νοητικές ικανότητες ανθρώπων και
επιπτώσεις αυτών των ικανοτήτων
• 1940 κατάληψη Γαλλίας από Γερμανία
Εθνική καταστροφή  ερώτημα
Συνεργασία άρα αύξηση προσωπικής ασφάλειας ή
αντίσταση με προσωπικό ρίσκο αλλά ελπίδα για σωτηρία
γαλλικού έθνους;
Ο υπαρξισμός ασχολείται όχι με την επιλογή αλλά με τις
ψυχολογικές ικανότητες, την ψυχολογική εμπειρία ενός
ατόμου που καλείται να πάρει μία ανάλογη απόφαση

Είναι ελεύθερο να επιλέξει ή το περιβάλλον επηρεάζει

 Ο Υπαρξισμός του Σαρτρ:
Συνειδητότητα, Μηδενισμός,
Ελευθερία, Ευθύνη 1
Ελεύθερη επιλογή
Ντετερμινισμός (αιτιοκρατία)
Απευθυνόμαστε σε φυσικές δυνάμεις αναφορικά σε
φυσικά φαινόμενα και σε ένστικτα αναφορικά στα ζώα
• Στον άνθρωπο: Vive la difference
Το άτομο δε μπορεί να ξεφύγει από τη ικανότητα για
ελεύθερη επιλογή και τις ευθύνες που συνεπάγεται
αυτή η ικανότητα
Οι άνθρωποι συνεπώς είναι ουσιαστικά ελεύθεροι, ακόμα
και όταν δε φαίνεται, και έχουν ευθύνη για τις
προσωπικές επιλογές και πράξεις τους
Η ελευθερία βασίζεται στις ξεχωριστές νοητικές
ικανότητες των ανθρώπων, σκέφτονται ακόμα
και όταν κάτι δεν είναι εκεί, το αποκαλούμενο
από Sartre τίποτα, εναλλακτικές πιθανότητες
Άρα: θέτουν ερωτήματα και εγείρουν
αμφιβολίες, διχάζονται
Ελεύθεροι από απλή αιτιακή σχέση, που ελέγχει
συμπεριφορά άλλων αντικειμένων στον κόσμο

Ερώτημα: Κατά πόσο υπάρχει ουσιαστική ανθρώπινη

φύση
 Ο Υπαρξισμός του Σαρτρ:
Συνειδητότητα, Μηδενισμός,
Ελευθερία, Ευθύνη
2
Ουσιοκρατία
Αυτές οι γνωστικές ικανότητες και η επερχόμενη ελευθερία (βούλησης)
εγείρουν το ερώτημα της Ουσιοκρατίας, δηλ. μίας εσωτερικής
ουσιαστικής ιδιότητας που διαθέτει κανείς στον πυρήνα της ύπαρξής
του, του «είναι» του
Καφέ άλογο με λευκή μπογιά- φαίνεται κάτι άλλο αλλά παραμένει καφέ

Οι άνθρωποι δεν έρχονται με ουσιαστικές ιδιότητες, η ύπαρξη

προϋπάρχει της ουσίας
Στην αρχή ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα και έπειτα ο ίδιος θα γίνει κάτι,
που ο ίδιος θα έχει δομήσει. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα άλλο παρά
αυτό που κάνει ο ίδιος για τον εαυτό του (Sartre, 1957)
 Ο Υπαρξισμός του Σαρτρ:
Συνειδητότητα, Μηδενισμός,
Ελευθερία, Ευθύνη

• Κριτική:
O Freud δε θα συμφωνούσε με το Σαρτρ, γιατί ο δεύτερος
υποτιμά την επίδραση των ασυνείδητων νοητικών
δυνάμεων
Οι συμπεριφοριστές ασκούν κριτική στο Σαρτρ θεωρώντας
την ελεύθερη βούληση μία ψευδαίσθηση δημιουργημένη
από το περιβάλλον

Γενικά το ζήτημα ελέγχου των σκέψεων και της

συμπεριφοράς μας από το περιβάλλον σε σχέση με την
άσκηση του έλεγχου από εμάς του ίδιους είναι ένα θέμα
που διχάζει του θεωρητικούς της ανθρώπινης φύσης
 Σύγχρονος Πειραματικός Υπαρξισμός
• Οι ερευνητές προσπάθησαν να μελετήσουν
ερευνητικά τα θέματα του υπαρξισμού: ερωτήματα
περί ζωής, θανάτου, φύση ύπαρξης και προσωπικής
ευθύνης
• Πίστη στην έρευνα εν αντιθέσει με το Σαρτρ
 Παράδειγμα πειραματικής υπαρξιστικής έρευνας το
έργο περί αντίληψης του θανάτου και φόβο θανάτου
 μετατροπή σε ελέγξιμη πειραματική υπόθεση
Θεωρία Διαχείρισης Τρόμου από Solomon, Greenberg &
Pyszczynski 2004
 Σύγχρονος Πειραματικός
Υπαρξισμός
Θεωρία Διαχείρισης Τρόμου
Solomon, Greenberg & Pyszczynski, 2004
Εξέτασαν τη συνέπεια συνδυασμού δύο παραγόντων: επιθυμία
για ζωή (κοινή με τα ζώα) και συναίσθηση για αναπόφευκτο
θανάτου (μοναδική στο ανθρώπινο είδος)
Η ΘΔΤ θεωρεί ότι η αντίληψη περί θανάτου μας κάνει
ευάλωτους
Άρα: πως καταφέρνουμε να αποφύγουμε τον τρόμο επ’ αυτού;
πως αποκτούμε νόημα στη ζωή;
Μέρος της απάντησης στους κοινωνικούς και πολιτισμικούς
θεσμούς: προστατεύουν από τον τρόμο
Διαφορετικοί πολιτισμοί/θεσμοί - διαφορετικά νοήματα
1)Θρησκευτικοί θεσμοί: υπάρχει μετά θάνατον ζωή
2) Άλλοι πολιτισμοί: άνθρωπος συστατικό ενός μεγαλύτερου κύκλου
προσώπων (άρα θα συνεχίσει να υπάρχει η ιδέα του μετά θάνατον)
Σύγχρονος Πειραματικός
Υπαρξισμός
Αν κάποιος ελέγξει το βαθμό στον οποίο οι άνθρωποι
σκέφτονται το θάνατο, θα παρατηρηθούν συστηματικές
παραλλαγές στο βαθμό που χρειάζονται τις πολιτισμικές
κοσμοθεωρίες.
 Μελέτη Jonas & Greenberg 2004
Υπόθεση: αν ένα άτομο ήταν υπέρ της επανένωσης Ανατολικής-
Δυτικής Γερμανίας, η πίστη στην αξία της θα γινόταν
ισχυρότερη από τη «σκέψη του θανάτου».
Μέθοδος: Ζήτησαν να διαβάσουν και να αξιολογήσουν την
ποιότητα δύο δοκιμίων, ένα υπέρ και ένα κατά της
επανένωσης. Κλήθηκαν να υποδείξουν την δική τους στάση
επ’ αυτού
Τα Υ προτού διαβάσουν τα δοκίμια τυχαία χωριζόμενοι
απάντησαν σε μία ελεγχόμενη συνθήκη περί οδοντικού πόνου
και σε μία πειραματική συνθήκη περί κυριαρχίας ιδέας
θανάτου
Αποτέλεσμα: οι σκέψεις του θανάτου επηρέασαν τη δύναμη των
πολιτισμικών πεποιθήσεων των Υ. πιο σθεναρή υποστήριξη
όταν κατακλύζονταν από τις σκέψεις θανάτου
 Σύνοψη Υπαρξιστική φιλοσοφία και
ψυχολογία
1)ενδιαφέρον να κατανοήσουν ύπαρξη-πρόσωπο
μέσα στην ανθρώπινη κατάσταση
2)ασχολούνται με το άτομο και τις εμπειρίες του
3)Δυνατότητα για ελεύθερη επιλογή μέσω των
συνειδητά εναλλακτικών πιθανοτήτων
4)Σημασία στην οδύνη και αγωνία προερχόμενα
από την αποξένωση ενός Υ από τον κόσμο,
απώλεια νοήματος στη ζωή ή το αναποφευκτο
του θανάτου
Σύνοψη Υπαρξιστική φιλοσοφία και ψυχολογία

• Σύμπνοια χαρ/κων υπαρξισμού με Rogers

• Ενδιαφέρον Rogers για φαινομενολογία στο
εδώ και τώρα
• Σύνδεση με υπαρξισμό αναφορικά στη
μοναξιά
Μοναξιά απόρροια πολλών παραγόντων όπως
παροδικότητα, αμοραλισμού, φόβου στενής
σχέσης
 Ασυμφωνία ανάμεσα στα μέρη του εαυτού
Πρόσφατες εξελίξεις στη θεωρία και έρευνα

• Πρόσφατες έρευνες επικεντρώνονται

λιγότερο στις ασυμφωνίες ανάμεσα σε εαυτό
και εμπειρία (Rogers) και περισσότερο σε μία
εσωτερική ψυχολογική ασυμφωνία: ανάμεσα
στα διαφορετικά μέρη του εαυτού