ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ποσοτικές μέθοδοι έρευνας
 έλεγχος της ορθότητας μιας υπόθεσης
 αυστηρά δομημένος σχεδιασμός και υλοποίηση
 στατιστικοί χειρισμοί
 μετατροπή δεδομένων σε αριθμούς
 αντικειμενικός και αμερόληπτος ερευνητής
 ανακάλυψη αιτιωδών σχέσεων

Ποιοτικές ερευνητικές μέθοδοι

 ευρύτερη κατανόηση της πολυπλοκότητας
 μελέτη των προσωπικών νοηματοδοτήσεων και ερμηνειών
 περιγραφή φαινομένων

1
Θεωρητική αφετηρία:
ερμηνευτικές, φαινομενολογικές, μεταμοντέρνες ή κριτικές
θεωρητικές προσεγγίσεις

Μεθοδολογικά εργαλεία:
συμμετοχική παρατήρηση, η συνέντευξη έρευνας και οι ομάδες
εστίασης, οι μελέτες περίπτωσης,

Πολυμεθοδολογικές προσεγγίσεις

2
Χαρακτηριστικά των ποιοτικών μεθόδων έρευνας

 ενεργός ρόλος του ερευνητή

 νατουραλιστική μέθοδος
 επαγωγική μέθοδος.
 ολιστική προσέγγισης
 έμφαση στην περιγραφή των φαινομένων
 έμφαση στο προσωπικό βίωμα
 ευαισθησία όσον αφορά το πλαίσιο
 ελαστικότητα σχεδιασμού

3
Βασικές διαφορές μεταξύ ποιοτικών και ποσοτικών μεθόδων

 τρόπος αντίληψης της πραγματικότητας

 στόχος της έρευνας
 τρόπος μελέτης των φαινομένων
 ερευνητικό δείγμα
 μορφή των δεδομένων
 ανάλυση των δεδομένων
 επιστημολογική βάση
 δημιουργική φάση της ερευνητικής διαδικασίας
 ρόλος των συμμετεχόντων
 ρόλος του ερευνητή
 χώρος διεξαγωγής της έρευνας
 απώτερο σκοπό της διεξαγωγής της έρευνας

4
Κλασικές διαφορές ποιοτικών και ποσοτικών ερευνών
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ
Φαινομενολογική Θετικιστική
Επαγωγική Υποθετικο-παραγωγική
Ολιστική Μερική
Υποκειμενική Αντικειμενική
Στοχεύει σε μετρήσιμα
Διαδικαστική
αποτελέσματα
Σχετική αδυναμία ελέγχου Έλεγχος
Στοχεύει στον έλεγχο των
Στόχευση στην κατανόηση
μεταβλητών
Ερμηνευτική

Εξηγητική Επιβεβαιωτική

Πηγή: Μερικώς από http://don.ταtcliff.net.quαl/expq1.html

(σελίδες 1-2)

5
Πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα της ποιοτικής έρευνας

Πλεονεκτήματα
 Διερεύνηση που χαρακτηρίζεται από λεπτομέρεια και βάθος.
 Είναι δυνατόν να οδηγήσει στη διερεύνηση φαινομένων, διαδι-
κασιών και συμπεριφορών που δεν είχαν προβλεφθεί από πριν.
 Διερεύνηση της εμπειρίας των κοινωνικών υποκειμένων. Ο ε-
ρευνητής «βλέπει» και κατανοεί τον κόσμο μέσα από τα μάτια
και την αντίληψη των κοινωνικών υποκειμένων.
 Γίνεται προσπάθεια για την αποφυγή a priori κρίσεων

Μειονεκτήματα
 Συνήθως αφορά μικρά δείγματα.
 Χαρακτηρίζεται από σχετικά περιορισμένες δυνατότητες γε-
νίκευσης και σύγκρισης.
 Εξαρτάται αρκετά από τις προσωπικές αντιλήψεις του ερευνητή
και από τα επικοινωνιακά του προσόντα.
 Η συμμετοχή ή η εμπλοκή του ερευνητή μπορεί να μεταβάλει τα
χαρακτηριστικά του υπό μελέτη φαινομένου ή διαδικασίας

6
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΕΠΙΣΤΗΜΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ

Θετικισμός
Χαρακτηριστικά της θετικιστικής έρευνας
 έλεγχος θεωριών ή επιβεβαίωση υποθέσεων
 καταγραφή και ανάλυση της «αντικειμενικής» κοινωνικής πραγματικότητας
 αυστηρός και λεπτομερής σχεδιασμός
 κριτήρια εγκυρότητας και αξιοπιστίας
 διατύπωση γενικεύσεων

Πρόταση του Κοντ για το θετικισμό:

 Οι εμπειρικές παρατηρήσεις υπερτερούν των θεωρητικών (εμπειρισμός).
 Οι επιστημονικές παρατηρήσεις είναι επαναλαμβανόμενες και η
γενίκευση εξασφαλίζεται με την επιστημονική μέθοδο.
 Η επιστημονική πρόοδος επιτυγχάνεται μέσα από την ανακάλυψη
επιστημονικών νόμων.
 Οι επιστημονικοί αυτοί νόμοι έχουν οντολογικό χαρακτήρα.
 Οι επιστημονικοί νόμοι σχηματίζουν ένα μοναδικό σύστημα γνώσης.

1
Βασικές παραδοχές του θετικισμού
 Η αντικειμενική γνώση προέρχεται από την άμεση εμπειρία ή την
παρατήρηση και είναι το μόνο είδος γνώσης το οποίο είναι διαθέσιμο
στην επιστήμη. Οι θεωρητικές οντότητες απορρίπτονται.
 Η επιστήμη είναι διαχωρισμένη από αξιολογικές κρίσεις (αξίες).
 Η επιστήμη βασίζεται κυρίως σε ποσοτικά δεδομένα με τη χρήση
αυστηρών κανόνων και διαδικασιών και είναι θεμελιωδώς διαφορετική
από την κοινή λογική.
 Όλες οι επιστημoνικές προτάσεις βασίζονται σε εμπειρικά δεδομένα και
οι επιστημoνικές υποθέσεις ελέγχονται σε σχέση με εμπειρικά δεδομένα.
 Ο σκοπός της επιστήμης είναι η ανάπτυξη καθολικών αιτιακών νόμων.
 Αιτιακή σχέση σημαίνει εύρεση εμπειρικών κανονικοτήτων.
 Εξήγηση ενός γεγονότος σημαίνει τη συσχέτισή του με ένα γενικό νόμο.
 Είναι δυνατή η μεταφορά των υποθέσεων και των μεθόδων των φυσικών
επιστημών στις κοινωνικές επιστήμες.

2
Κριτική στο θετικιστικό παράδειγμα:
 Ο διαχωρισμός εμπειρίας και θεωρίας οδηγεί σε αδυναμία πραγματικής
εξήγησης, κατανόησης και ερμηνείας της πολυπλοκότητας και του πολυ-
διάστατου χαρακτήρα της κοινωνικής πραγματικότητας.
 Ο εμπειρικιστικός χαρακτήρας του θετικισμού οδηγεί στην υπεράσπιση
και δικαιολόγηση του κοινωνικού status quo.
 Οι αξιώσεις του θετικισμού για αντικειμενικότητα και για την ύπαρξη ε-
πιστημονικών νόμων με καθολική ισχύ στην κοινωνική σφαίρα παραβλέ-
πουν τη διαφορά της κοινωνικής από τη φυσική πραγματικότητα.
 Η αξιολογική ουδετερότητα στις κοινωνικές επιστήμες είναι
προβληματική καθώς παραβλέπει τα κοινωνικά πλαίσια λειτουργίας της
επιστήμης καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της εξουσίας και του
σχηματισμού «συστημάτων γνώσης και αλήθειας».

3
Φιλοσοφική κριτική του θετικισμού
 Η άποψη ότι η άμεση εμπειρία μπορεί να αποτελέσει μια έγκυρη βάση για
την επιστημονική γνώση είναι συζητήσιμη.
 Η άποψη ότι η επιστήμη ασχολείται μόνο με παρατηρήσιμα φαινόμενα
είναι απορριπτέα.
 Είναι αδύνατος ο διαχωρισμός μεταξύ γλώσσας της παρατήρησης και
θεωρίας.
 Οι θεωρητικές αντιλήψεις δεν παρουσιάζουν ακριβή αναλογία με την
«πραγματικότητα» με τον τρόπο που αυτή γίνεται αντικείμενο παρα-
τήρησης.
 Οι επιστημονικοί νόμοι δεν βασίζονται σε συνεχείς συμπτώσεις μεταξύ
γεγονότων.
 Τα γεγονότα και οι αξίες δεν μπορούν να διαχωριστούν.

4
Εμπειρισμός

Η γνώση που έχουμε για τον κόσμο πρέπει να πηγάζει από τα «εμπειρικά
γεγονότα».

Η θεωρία κατασκευάζεται για να προσδώσει νόημα στα δεδομένα που

συλλέγονται μέσω της παρατήρησης.

Διάκριση ανάμεσα στους όρους «εμπειριοκρατικός» και «εμπειρικός».

5
Υποθετικο-παραγωγισμός

Carl Popper
Κριτική του επαγωγισμού
Το πρόβλημα της επαλήθευσης.

Υποθετικο-παραγωγική μέθοδος:
 παραγωγή
 ανατρεψιμότητα

6
Κριτική της ‘επιστημονικής μεθόδου’

Κριτική του υποθετικο-παραγωγισμού

 δεν παρέχει επαρκεί χώρο για την ανάπτυξη θεωρίας
 ελιτιστικός
 αποτελεί ένα μύθο

Thomas Kuhn: η επιστήμη κάνει άλματα μέσω επιστημονικών επαναστάσεων

που οδηγούν σε μετατροπές ερευνητικών παραδειγμάτων

7
Η φεμινιστική κριτική

Η επιστήμη διαιωνίζει τις ήδη υπάρχουσες ανισότητες ανάμεσα στους άνδρες

και τις γυναίκες της εκάστοτε κοινωνίας
Σεξιστική γνώση

Το αρσενικό ως πρότυπο
Παριστάνοντας το Θεό

Εναλλακτικές προσεγγίσεις:
 υποστήριξη μιας θέσης
 εθνομεθοδολογία
 φεμινιστικός μετα-στρουκτουραλισμός

8
Κριτικές θεωρήσεις
Κριτική στάση απέναντι σε κοινωνικούς θεσμούς
Χειραφετητικό παράδειγμα και πρόταση
Ερευνητικοί στόχοι:
 αποκάλυψη σχέσεων και δομών κυριαρχίας
 προώθηση της συνειδητοποίησης και ενδυνάμωσης
 εξάλειψη των αιτίων της αλλοτρίωσης

Σχολή της Φρανκφoύρτης: κριτική θεωρία

Κεντρικές έννοιες της κριτικής θεωρίας

 Κυριαρχία
 Εργαλειακός λόγος
 Μονοδιάστατος Πολιτισμός

Χάμπερμας: Θεωρία της επικοινωνιακής δράσης

9
Ρεαλισμός και κριτικός ρεαλισμός
Ρεαλισμός, θετικισμός, σχετικισμός

Απλοϊκός ή αφελής ρεαλισμός: γνώση ως αντανάκλαση της εμπειρικής

πραγματικότητας
Κριτικός ρεαλισμός: έμφαση στις μεθόδους προσέγγισης της πραγματικότητας

Κεντρικές έννοιες της ρεαλιστικής προσέγγισης

 σχέση κοινωνικής δομής και κοινωνικής δράσης
 μηχανισμοί και πλαίσια εξήγησης των κοινωνικών φαινομένων
 διάκριση μεταξύ ανοιχτών και κλειστών συστημάτων προσέγγισης του
κοινωνικού κόσμου

10
Η ρεαλιστική αντίληψη της επιστήμης
 Η γνώση είναι ιστορικό και κοινωνικό προιόν.
 Ο ρόλος της επιστήμης είναι η ανάπτυξη θεωριών που εξηγούν τον
πραγματικό κόσμο.
 Η ερμηνεία αναφέρεται στους τρόπους με τους οποίους οι μηχανισμοί
παράγουν κοινωνικά φαινόμενα.
 Ο πραγματικός κόσμος είναι εξαιρετικά πολύπλοκος και διαρθρώνεται σε
διαφορετικά επίπεδα (ατομικό, συλλογικό, θεσμικό και κοινωνικό).
 Αιτιότητα: τρόποι με τους οποίους ένα στοιχείο της κοινωνικής
πραγματικότητας συμβάλλει στη λειτουργία της βασικής δομής στα
πλαίσια της οποίας ενυπάρχει.
 Η εξήγηση δείχνει τους τρόπους με τους οποίους ένα γεγονός λαμβάνει
χώρα μέσα σε κάποια πλαίσια ή σε κάποια συγκεκριμένη περίπτωση. Τα
γεγονότα είναι δυνατόν να εξηγηθούν και να ερμηνευτούν δίχως αυτό να
προϋποθέτει ότι μπορούν και να προβλεφθούν.
 Υπάρχει κάποιου είδους σχέση μεταξύ της δομής της γλώσσας και της
δομής του κόσμου ή της κοινωνικής πραγματικότητας.
 Κάποιες αναπαραστάσεις για την κοινωνική πραγματικότητα είναι
εγκυρότερες από άλλες για τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο και μέσα
στα συγκεκριμένα πλαίσια.
 Η ύπαρξη ιδιαίτερων φαινομένων δεν σημαίνει την ανυπαρξία ε-
νοποιητικών δομών ή ευρύτερων μηχανισμών που τα εξηγούν αλλά
σημαίνει τη διαφορετικότητα των συνθηκών, των πλαισίων και των
χρονικών περιόδων εντός των οποίων εμφανίζονται.

11
Ερμηνευτική και φαινομενολογία
Κατανόηση των κοινωνικών φαινομένων από τη σκοπιά των ατομικών και
κοινωνικών υποκειμένων, με έμφαση στην πολυπλοκότητα και στο
πολυδιάστατο της κοινωνικής εμπειρίας.

Σχολή της συμβολικής αλληλόδρασης

 Οι πράξεις των κοινωνικών υποκειμένων απέναντι στην πραγματικότητα
που τα περιβάλλει εξαρτώνται από τα νοήματα με τα οποία τα υποκείμενα
τα επενδύουν.
 Αυτά τα νοήματα αποτελούν προιόντα της κοινωνικής διαντίδρασης στην
ανθρώπινη κοινωνία.
 Η διαχείριση των υποκειμενικών νοημάτων συντελείται μέσω μιας
ερμηνευτικής διαδικασίας

Ερμηνευτική

 Μελέτη της αναπαράστασης και του νοήματος.

Φαινoμενoλoγία
 Έμφαση στο ρόλο της ανθρώπινης συνείδησης στο σχηματισμό και στην
αναπαραγωγή των ανθρώπινων και των κοινωνικών φαινoμένων.
 Διυποκειμενικότητα
 Μελέτη των των τρόπων που τα πράγματα εμφανίζονται στην εμπειρία
μας ή στη συνείδησή μας.
 Βιόκοσμος

12
Μεταμοντερνισμός, σχετικισμός και κοινωνικός κονστρουξιονισμός

Σύνολο ρευμάτων σκέψης που αμφισβητούν τις αντιλήψεις του μοντερνισμού

και του παραδείγματος του διαφωτισμού για την επιστήμη, τη γνώση και την
αλήθεια.
 την ύπαρξη ενός αυτόνομου και ορθολογικού υποκειμένου,
 τα θεμελιωτικά φιλοσοφικά και επιστημoλoγικά παραδείγματα,
 την αντίληψη του ορθού λόγου ως καθολική, a priori ιδιότητα του ανθρώπου,
 την έννοια της κοινωνικής και ηθικής προόδου μέσα από την ορθολογική
εφαρμογή κoινωνικo-επιστημoνικών θεωριών.

Κεντρικές τάσεις του μεταμοντερνισμού

 σχετικισμός
 άρνηση της αξίας των μεγάλων αφηγήσεων
 κοινωνικός κονστρουξιονισμός

Κοινωνικός κονστρουξιονισμός
 η ανθρώπινη εμπειρία καθορίζεται από ιστορικούς, πολιτισμικούς και
γλωσσικούς παράγοντες
 κεντρικός ρόλος της γλώσσας στο σχηματισμό της ανθρώπινης εμπειρίας
 ερευνητικός στόχος: εντοπισμός των διάφορων τρόπων κατασκευής της
κοινωνικής πραγματικότητας

13
Παραδοχές των σχετικιστικών προσεγγίσεων
 Οι επιστημονικές θεωρίες και η επιστημονική γνώση δεν βρίσκονται σε
προνομιακό επίπεδο σε σχέση με άλλες μορφές γνώσης.
 Δεν υπάρχουν ορθολογικά κριτήρια για την επιλογή μεταξύ διαφορετικών
θεωρητικών πλαισίων και ερμηνειών. Οι ηθικές, οι αισθητικές ή οι
πολιτισμικές αξίες παίζουν σημαντικό ρόλο για την επιλογή αυτή.
 Δεν υπάρχει αντικειμενική κοινωνική πραγματικότητα η οποία είναι
ανεξάρτητη από τις αναπαραστάσεις και τις θεωρητικές αντιλήψεις γι'
αυτήν.
 Έμφαση στο ρόλο της γλώσσας ως πεδίο κατασκευής και αναπαράστασης
του κόσμου.
 Δίνεται έμφαση στη σπουδαιότητα του υποκειμενικού νοήματος της ε-
μπειρίας και της συμπεριφοράς.
 Η ερευνητική διαδικασία είναι μια πορεία σχηματισμού υποθέσεων
εργασίας και οι θεωρητικές προτάσεις προκύπτουν από τα δεδομένα.

14
Επιστημολογία και μεθοδολογία

Μεθοδολογία: γενική προσέγγιση μελέτης ερευνητικών θεμάτων

Μέθοδος: συγκεκριμένη ερευνητική τεχνική

Επιστημολογικές διαφορές μεταξύ των ποιοτικών μεθοδολογιών

Αναστοχαστικότητα
 προσωπική αναστοχαστικότητα
 επιστημολογική αναστοχαστικότητα
 κριτική επίγνωση της γλώσσας
Ρόλος της γλώσσας στην κατασκευή εκδοχών της πραγματικότητας

(Π)οιοτική έρευνα και (π)οιοτική έρευνα

15
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Αντικείμενα ποιοτικής έρευνας:

 Κατασκευή και διαπραγμάτευση νοήματος
 Ποιότητα και υφή της εμπειρίας

Σχεδιασμός:
 νοήματα καθορίζονται από τους συμμετέχοντες
 ανοιχτού τύπου και ευέλικτος

1
Γενικές αρχές σχεδιασμού

Νατουραλιστικά δεδομένα
 Ελαχιστοποίηση της όποια «μείωσης» των δεδομένων
 Δημιουργία ενός περιεκτικού αρχείου με τα λόγια και τις πράξεις των
συμμετεχόντων
 Ιδιαίτερα εκτενή δεδομένα

2
Εγκυρότητα
 Βαθμός στον οποίο η έρευνά μας περιγράφει αυτό που καλείται να
περιγράψει
 Ευελιξία και ανοιχτού τύπου ερωτήσεις
 Συμμετέχοντες μπορούν να αμφισβητήσουν τις εκτιμήσεις των ερευνητών

Τύποι ερευνητικής εγκυρότητας

 Περιγραφική εγκυρότητα
 Ερμηνευτική εγκυρότητα
 Θεωρητική εγκυρότητα
 Αξιολογική εγκυρότητα

Πρακτικές ενίσχυσης της εγκυρότητας

 Τριγωνισμός
 Επικύρωση από τους συμμετέχοντες
 Η αρχή της διάψευσης
 Συνεχής σύγκριση
 Περιεκτική επεξεργασία των δεδομένων
 Ανάλυση εξαιρετικών περιπτώσεων
 Έλεγχος από άλλους ερευνητές
 Συμμετοχική ή ομαδική έρευνα και ανάλυση
 Έλεγχος των αδυναμιών και των προκαταλήψεων του ερευνητή

3
Αξιοπιστία
Βαθμός συνέπειας της ερευνητικής διαδικασίας
Βαθμός κατά τον οποίο τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν ευρύτερη αξία και
σημασία
 βαθμός ακρίβειας της αναπαράστασης από τον ερευνητή των απόψεων
και των θέσεων, στάσεων και αντιλήψεων των συμμετεχόντων στην
έρευνα.
 βαθμός κατά τον οποίο τα αποτελέσματα της έρευνας έχουν αξία και για
παρόμοιες περιπτώσεις και ερευνητικά πεδία.
 βαθμός κατά τον οποίο το θεωρητικό και ερμηνευτικό πλαίσιο της
έρευνας μπορεί να εξηγεί ευρύτερα φαινόμενα ή να θεμελιώνει
γενικεύσεις.
 βαθμός κατά τον οποίο άλλοι ανεξάρτητοι ερευνητές χρησιμοποιώντας
και αναλύοντας τα ίδια ποιοτικά δεδομένα οδηγούνται σε παρόμοια
συμπεράσματα και ερμηνείες.

4
Βασικές ερωτήσεις ελέγχου της αξιοπιστίας:
 Είναι οι ερευνητικές ερωτήσεις ξεκάθαρες και ο ερευνητικός σχεδιασμός
λεπτομερής, πλήρης και ικανοποιητικός;
 Περιγράφεται πλήρως ο ρόλος και οι σχέσεις του ερευνητή στο πεδίο;
 Εξάγονται συνεκτικά αποτελέσματα από την ανάλυση των δεδομένων σε
όλο το εύρος των πηγών της έρευνας; (συμμετέχοντες, χωρικά και
χρονικά πλαίσια κ.λπ.)
 Η συλλογή των ποιοτικών δεδομένων έλαβε χώρα σε όλο το εύρος των
διαθέσιμων πηγών;
 Εάν η συλλογή ποιοτικών δεδομένων έγινε από πολλούς ερευνητές υ-
πήρχε συμφωνία για την ακριβή μέθοδο συλλογής από όλους ώστε τα
στοιχεία να είναι συγκρίσιμα;
 Υπήρχε συμφωνία για το πλαίσιο κωδικοποίησης των δεδομένων μεταξύ
των αναλυτών;
 Υπήρχε συνεχής έλεγχος των ερευνητικών προκαταλήψεων με βάση
συγκεκριμένα κριτήρια;
 Έλαβε χώρα κάποιος τύπος ελέγχου της ερευνητικής και αναλυτικής
διαδικασίάς από άλλους ανεξάρτητους ερευνητές και ειδικούς;

5
Αντιπροσωπευτικότητα / γενικευσιμότητα
 Έλλειψη αντιπροσωπευτικών δειγμάτων
 Χρήση συσσωρευτικών τεχνικών

6
Πολυμεθοδολογικές προσεγγίσεις και τριγωνισμός

 Αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των αδυναμιών της κάθε

μεμονωμένης μεθοδολογίας και πληρέστερη απάντηση των ερευνητικών
ερωτημάτων.
 Τριγωνισμός: επιβεβαίωση των ίδιων αποτελεσμάτων και ερευνητικών
ευρημάτων για ένα κοινωνικό φαινόμενο ή κατάσταση μέσα από τη
χρήση πολλών, διαφορετικών και πολλές φορές ανταγωνιστικών μεθόδων
 Μεθοδολογική ανάπτυξη: χρήση των αποτελεσμάτων μιας μεθόδου για
να ενισχύσει με δεδομένα και πληροφορίες και να αναπτύξει μια
διαφορετική μέθοδο
 Συμπληρωματικότητα: διαφορετικές μέθοδοι συμπληρώνουν η μία την
άλλη με διαφορετικούς τρόπους

Κριτικές:

 ασυμβατότητα μεταξύ της ποιοτικής και της ποσοτικής μεθοδολογίας

 διαφορετικότητα της φύσης των ερευνητικών θεμάτων και ερωτημάτων

που θέτουν οι διάφορες μεθοδολογίες

7
Ηθική και δεοντολογία

Εμπιστευτικότητα και ανωνυμία.

Εντιμότητα και εμπιστοσύνη.
Προστασία από τυχόν κινδύνους.
Πληροφορημένη συναίνεση.
Κόστος / όφελος και αμοιβαιότητα.
Πρόσβαση στα αποτελέσματα της έρευνας.
Χρήση των αποτελεσμάτων της έρευνας.

8
Το ερευνητικό ερώτημα
Ερώτημα και υπόθεση

Το ερευνητικό ερώτημα:
 Καθορίζει τη διαδικασία, το αντικείμενο ή την οντότητα που επιθυμεί να
εξετάσει ο ερευνητής και μας οδηγεί προς μια κατεύθυνση χωρίς να
μπορούμε να προβλέψουμε τα πιθανά ευρήματα
 Προσανατολίζεται στη διαδικασία και σχετίζεται με το πώς συμβαίνει
κάτι παρά με το τι συμβαίνει.
 Έχει προσωρινό χαρακτήρα
 Εξαρτάται από το είδος της ποιοτικής προσέγγισης
 Λαμβάνει υπόψη τις δεοντολογικές και πολιτικές διαστάσεις του υπό
εξέταση ζητήματος

Αναστοχαστικότητα

9
Επιλέγοντας τη «σωστή» μέθοδο
Ερευνητικό ερώτημα
Μέθοδος συλλογής δεδομένων
Μέθοδος ανάλυσης δεδομένων

10
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
4. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ ΕΣΤΙΑΣΗΣ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Συνέντευξη σε βάθος

Τύποι συνέντευξης
 δομημένη
 ημιδομημένη
 μη δομημένη

πλεονεκτήματα:
 άντληση πληροφορίας σε βάθος
 διερεύνηση θεμάτων που δεν είχαν προκαθοριστεί από πριν
 κατανόηση του κοινωνικού κόσμου μέσα από τα «μάτια» των κοινωνικών
υποκειμένων

μειονεκτήματα:
 εξαιρετικά χρονοβόρα
 επικοινωνιακά προσόντα του ερευνητή
 σημαντικό τμήμα της πληροφορίας που αντλείται δεν είναι σημαντικό
 υποκειμενικό στοιχείο - αξιοπιστία

1
τύποι ερωτήσεων
 Κλειστές ερωτήσεις
 Ανοιχτές ερωτήσεις
 Μικτές ερωτήσεις
 Καθοδηγητικές ερωτήσεις
 Ερωτήσεις προκατάληψης
 Περιγραφικές ερωτήσεις
 Ερωτήσεις γνώμης
 Δομικές ερωτήσεις
 Υπoθετικές ερωτήσεις
 Εισαγωγικές και συμπερασματικές ερωτήσεις
 Ερωτήσεις - γέφυρες

Τα στάδια της έρευνας με συνεντεύξεις

 Ερευνητικό πρόβλημα ή ερευνητική περιοχή ενδιαφέροντος
 Σχεδιασμός
 Πραγματοποίηση συνεντεύξεων
 Απομαγνητοφώνηση ή προετοιμασία του υλικού για ανάλυση.
 Ανάλυση.
 Έλεγχος
 Δημοσιοποίηση

2
Ημι-δομημένη συνέντευξη

Χαρακτηριστικά:
 Έλεγχος της διαδικασίας και ελευθερία στους συμμετέχοντες
 Επίδραση της ταυτότητα του ερευνητή στους συμμετέχοντες
 Κατανόηση από τον ερευνητή του πλαισίου του συμμετέχοντα και της
σημασίας της συνέντευξης γι αυτόν
 Ευαισθησία στο νόημα των λεγόμενων για τον συμμετέχοντα
 Ανάγκη δημιουργίας σχέσης εμπιστοσύνης
 Ευαίσθητη και δεοντολογική διαπραγμάτευση της σχέσης ανάμεσα στον
ερευνητή και το συμμετέχοντα

Η ατζέντα της συνέντευξης:

Ανοιχτού τύπου ερωτήσεις
Θεματικές ενότητες

Τύποι ερωτημάτων:
 περιγραφικά ερωτήματα
 δομικά ερωτήματα
 συγκριτικά ερωτήματα
 αξιολογικά ερωτήματα

3
Μαγνητοφώνηση
Απομαγνητοφώνηση

Σχέση ερευνητή και συμμετέχοντα

επιστημονικές και επικοινωνιακές δεξιότητες του ερευνητή

 να γνωρίζει σε βάθος το αντικείμενο της έρευνας
 να έχει ικανότητες δόμησης της διαδικασίας και της πορείας της συνέ-
ντευξης
 να είναι ξεκάθαρος, ευγενικός, ευαίσθητος αλλά και κριτικός

ζητήματα ηθικής και δεοντολογίας

 να παρέχει όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για το αντικείμενο και τους
σκοπούς της έρευνας στον ερωτώμενο, εξασφαλίζοντας τη συναίνεσή του
για τη συμμετοχή του τελευταίου στην ερευνητική διαδικασία
 να εγγυάται την ανωνυμία και την εμπιστευτικότητα
 να προσπαθεί να μειώνει τις τυχόν αρνητικές συνέπειες που μπορεί να
έχει η συμμετοχή στην ερευνητική διαδικασία για τους ερωτώμενους

4
Ομάδες εστίασης

Παράγοντες που επηρεάζουν την δυναμική μιας ομάδας εστίασης:

 τα φυσικά και ατομικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων
 τα δημογραφικά χαρακτηριστικά των συμμετεχόντων
 ο βαθμός συνεκτικότητας της ομάδας
 οι συνδυασμοί ομοιογένειας - ετερογένειας της ομάδας προς ορισμένα
χαρακτηριστικά
 οι σχέσεις δύναμης και εξουσίας που προϋπάρχουν ή που αναπτύσσονται
εντός της ομάδας
 ο βαθμός συμμετοχής των μελών της ομάδας στις διαδικασίες
αλληλεπίδρασης και οργανωμένης συζήτησης

Ο ερευνητής ως μεσολαβητής – λειτουργίες

 να συστήσει κάθε μέλος της ομάδας στους υπόλοιπους
 να παρουσιάσει το αντικείμενο εστίασης της ομάδας
 να «κατευθύνει» ήπια τη συζήτηση
 περιοδική υπενθύμιση του αρχικού αντικειμένου εστίασης της ομάδας
 την παρότρυνση προς τα μέλη της ομάδας να απαντήσουν σε
ζητήματα που εγείρονται κατά τη διάρκεια της συζήτησης
 την αναγνώριση συμφωνιών και διαφωνιών μεταξύ των μελών της
ομάδας.
 θέση ορισμένων ορίων αναφορικά με τη συζήτηση, όπως είναι η αρχή
και το τέλος της

5
Διαφορές ομάδων εστίασης με:
 συμμετοχική παρατήρηση
 ατομική συνέντευξη

Τύποι ομάδων εστίασης:

 ομογενείς ή ετερογενείς
 προϋπάρχουσες ή καινούργιες
 συμπλεκόμενες ή αδαείς

Περιορισμοί

6
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
5. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ

Παρατήρηση

Πλεονεκτήματα:
 άμεση άντληση πληροφορίας
 κατανόηση του κοινωνικού πλαισίου
φυσικά περιβάλλοντα

Μειονεκτήματα:
 επίπονη, χρονοβόρα και δύσκολη διαδικασία
 απαιτεί έμπειρους παρατηρητές
 η παρουσία του ερευνητή-παρατηρητή μπορεί να αλλάζει τις κοινωνικές
συμπεριφορές
 κίνδυνος καταγραφής μη τυπικών συμπεριφορών και διαδικασιών

1
Συμμετοχική παρατήρηση
Βαθμός συμμετοχής του ερευνητή:
 πλήρως συμμετέχων
 συμμετέχων ως παρατηρητής
 παρατηρητής ως συμμετέχων
 πλήρως παρατηρητής

Πυκνή περιγραφή
Ισορροπία ανάμεσα στη συμμετοχή και την παρατήρηση
Αναστοχαστικότητα

Τύποι παρατήρησης και συμμετοχικής παρατήρησης

 δόμηση και αυστηρότητα: ελεγχόμενη - μη ελεγχόμενη
 αμεσότητα: πρωτογενή - δευτερογενής
 βαθμός συμμετοχής του ερευνητή: πλήρης συμμετοχή, συμμετοχή ως
παρατήρηση, παρατήρηση ως συμμετοχή

2
Πλεονεκτήματα:
 έρευνα κοινωνικών συμπεριφορών και διαδικασιών στο «φυσικό» χώρο
που συμβαίνουν
 συλλογή δεδομένων και πληροφοριών σε βάθος
 συνδυασμός μεθόδων
 συστηματική παρατήρηση
 συμμετοχή σε διαδικασίες και δραστηριότητες
 συζητήσεις
 δομημένες ή μη συνεντεύξεις

Μειονεκτήματα:
 εξαιρετικά χρονοβόρα μέθοδος
 προϋποθέτει την ανάπτυξη σχέσεων αμοιβαίας εμπιστοσύνης και
αποδοχής
 απαιτεί αυξημένα επικοινωνιακά προσόντα και ευαισθησία από τον
ερευνητή

Παγίδες:
 ταύτιση με την ερευνώμενη κοινωνική ομάδα
 επιλεκτική προσοχή σε ορισμένες μόνο διαδικασίες και συμβάντα
 επιλεκτική μνήμη, καταγραφή και ανάλυση δεδομένων
 δημιουργία εντάσεων
 συμπεριφορές που εγείρουν ζητήματα ερευνητικής ηθικής

3
Στάδια και διαδικασία της έρευνας:
 επιλογή του ερευνητικού προβλήματος- θέματος
 επιλογή του πεδίου
 πρόσβαση στο πεδίο
 σχέσεις στο πεδίο
 συλλογή και καταγραφή των δεδομένων
 ανάλυση και παρουσίαση των δεδομένων

Επιλογή του ερευνητικού προβλήματος- θέματος:

 καθορισμένα ερευνητικά ερωτημάτα
 γενική θεματική περιοχή έρευνας

Τύποι πεδίων:
 ορατά ή αόρατα πεδία
 ανοιχτά ή κλειστά πεδία

Στρατηγικές πρόσβασης:
 φανερές και συγκαλυμμένες

4
Συλλογή και καταγραφή δεδομένων
Δεδομένα:
 σημειώσεις από παρατήρηση ή από συμμετοχή του ερευνητή σε διάφορες
διαδικασίες ή δραστηριότητες
 ημιδομημένες ή μη δομημένες συνεντεύξεις
 συνεντεύξεις σε βάθος
 συλλογή γραπτών ή άλλων υλικών τεκμηρίων

Χρονική σχέση παρατήρησης και καταγραφής

Περιεκτική καταγραφή των παρατηρήσεων

Είδη σημειώσεων:
 σημειώσεις επί της ουσίας
 μεθοδολογικές σημειώσεις
 αναλυτικές σημειώσεις

Σχέση καταγραφής και ανάλυσης:

 συνδυασμός συλλογής δεδομένων και ανάλυσης
 χρονική ιεράρχηση συλλογής και ανάλυσης
 περίοδος συλλογής δεδομένων ακολουθείται από ανάλυση

Εστιασμένη παρατήρηση

5
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
6. ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Χαρακτηριστικά:
 Ιδιογραφική οπτική γωνία
 Εστίαση προσοχής στo πλαίσιο
 Τριγωνισμός
 Χρονικό στοιχείο
 Ενασχόληση με τη θεωρία

1
Ερευνητικές μέθοδοι

Μέθοδοι συλλογης δεδομένων:

 ημι-δομημένη συνέντευξη
 συμμετοχική παρατήρηση
 ημερολόγια

Είδη δεδομένων:
 προσωπικά
 επίσημα κείμενα

Μέθοδοι ανάλυσης δεδομένων:

 θεμελιωμένη θεωρία
 ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση
 θεματική ανάλυση
 δοκιμασία των είκοσι δηλώσεων
 πλέγματα ρεπερτορίου

Τύποι σχεδιασμού
 συντελεστικές – εγγενείς
 μελέτες πολλαπλών περιπτώσεων - μελέτες μοναδικής περίπτωσης
 περιγραφικές - επεξηγηματικές

2
Διαδικαστικά ζητήματα

Επιλογή περιπτώσεων
αντικείμενο της μελέτης – περίπτωση

Συντελεστική μελέτη περίπτωσης:

 η περίπτωση αποτελεί το υπόδειγμα ενός πιο γενικού φαινομένου.
Εγγενής μελέτη περίπτωσης:
 η περίπτωση επιλέγεται ως αποτέλεσμα του εγγενούς
ενδιαφέροντος του ερευνητή.

Θέτοντας τα όρια μιας μελέτης περίπτωσης

Επιλογή μεθόδων συλλογής και ανάλυσης δεδομένων

Σε σχέση με το ερευνητικό ερώτημα
Τριγωνισμός

Ο ρόλος της θεωρίας

Θεωρία ως βάση της μελέτης περίπτωσης
Ο ρόλος της μελέτης περίπτωσης στην ανάπτυξη θεωριών
Διευκόλυνση εννοιολογικού εκλεπτυσμού αναδυόμενων θεωρητικών
διατυπώσεων

Καταγραφή
Λεπτομερής περιγραφή της περίπτωσης - εξηγήσεις για την εμφάνισή της

Δεοντολογία

3
Περιορισμοί στην έρευνα της μελέτης περίπτωσης

Επιστημολογικές δυσκολίες
Τριγωνισμός
 παραμέληση του ρόλου που διαδραματίζει το πλαίσιο στην
κατασκευή νοήματος
 επιστημολογική ασυμβατότητα μεθόδων
Γενικευσιμότητα

Δεοντολογικές δυσκολίες
 Προστασία συμμετεχόντων
 Αυθεντική επικύρωση από συμμετέχοντες ή αποδοχή αυθεντίας.

4
Επιστημολογικά ερωτήματα

Τι είδους γνώση στοχεύουν να παράξουν οι μελέτες περίπτωσης;

 Ρεαλιστική επιστημολογία

Τι είδη υποθέσεων μπορεί να συνάγει η έρευνα της μελέτης περίπτωσης

για τον κόσμο;
 Ιδιογραφική προσέγγιση
 Κριτική ρεαλιστική άποψη για τον κόσμο
 Ολιστική προοπτική

Με ποιο τρόπο μπορεί να συλλάβει η έρευνα της περίπτωσης μελέτης το

ρόλο του ερευνητή στην ερευνητική διαδικασία;
 Ερευνητής ως μάρτυρας ή ρεπόρτερ

5
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
7. ΕΡΕΥΝΑ ΔΡΑΣΗΣ

ΤΟΜΕΙΣ ΕΦΑΡΜΟΓΗΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΡΑΣΗΣ

Διερεύνηση εργασιακών πρακτικών

 Ανασκόπηση στόχων και διαδικασιών
o Τι είναι αυτό που κάνουμε;
o Πώς το κάνουμε;
 Αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας
o Σε ποιο βαθμό επιτυγχάνουμε τους στόχους μας;
o Πόσο αποτελεσματική είναι η δουλειά μας;
 Σχεδιασμός δραστηριοτήτων και στρατηγικών
o Τι χρειάζεται να γίνει;
o Πώς θα το κάνουμε;

Επίλυση συγκεκριμένων προβλημάτων και κρίσεων

 Ορισμός του προβλήματος
 Διερεύνηση του πλαισίου του
 Ανάλυση των συστατικών στοιχείων του
 Ανάπτυξη στρατηγικών για την επίλυσή του

Ανάπτυξη ειδικών προγραμμάτων και δράσεων

 Σχεδιασμός
 Υλοποίηση
 Αξιολόγηση

Stringer, E. T. (1996). Action research: A handbook for practitioners. London:

Sage. (σ. 12-3)

1
ΚΥΚΛΟΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΔΡΑΣΗΣ

ΒΛΕΠΩ Συλλέγω σχετικές πληροφορίες

(συλλογή δεδομένων)
 Ερωτηματολόγια
 Συνεντεύξεις
 Συμμετοχική παρατήρηση
 Ημερολόγιο
 Ανάγνωση εγγράφων και άλλου γραπτού υλικού
 Συλλογή και οργάνωση πληροφοριών

Δομώ μια εικόνα, περιγράφω την κατάσταση

(ορισμός και περιγραφή)
 Συναντήσεις ερευνητή ομάδας
 Συναντήσεις με άλλες ομάδες εμπλεκομένων

ΣΚΕΦΤΟΜΑΙ Διερευνώ και αναλύω: τι συμβαίνει εδώ;

(διατύπωση υποθέσεων)

Ερμηνεύω και εξηγώ: Πώς και γιατί είναι τα πράγματα

έτσι όπως είναι;
(διαμόρφωση θεωριών)

ΕΝΕΡΓΩ Σχεδιάζω
 Στόχοι της δράσης
 Ενέργειες
 Φάσεις κάθε ενέργειας
 Συμμετέχοντες
 Τόπος διεξαγωγής
 Χρονοδιάγραμμα
 Απαιτούμενοι πόροι

Υλοποιώ

Αξιολογώ

ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Ποιος είναι ο βασικός στόχος της δουλειάς σας και γιατί είναι σημαντικός;

2
  Ποιο είναι το πρακτικό πρόβλημα που θεωρείτε ότι θα πρέπει να
αντιμετωπιστεί;
 Γιατί θεωρείτε αυτό το πρόβλημα τόσο σημαντικό;
 Τι είδους πρακτικές αλλαγές θα θέλατε;
 Ποιες άλλες δημοσιευμένες πηγές αναφέρονται στο πρόβλημα;
 Πώς σχετίζεται το πρόβλημα με επίσημες πολιτικές;
 Πώς σχετίζεται το πρόβλημα με τη θεωρία και τις επαγγελματικές αξίες;

Ποιοι άλλοι θα επηρεαστούν από τη δουλειά που έχετε υπόψη σας;

 Ετοιμάστε κατάλογο των εμπλεκόμενων μερών/ομάδων
 Καταγράψετε ποιοι έχουν το δικαίωμα και την εξουσία να επηρεάσουν τη
δουλειά σας
 Περιγράψετε το βασικό στόχο της δουλειάς σας από την οπτική γωνία του
καθενός από αυτούς
 Πώς θα μπορούσατε να παρουσιάσετε τη δουλειά σας σ’ αυτούς με τρόπο
που να φαίνεται χρήσιμη στον καθένα από αυτούς;
 Πώς θα διαπραγματευτείτε την υποστήριξη της δουλειάς σας από την
πλευρά της διοίκησης;

Πώς θα επιχειρήσετε να κάνετε τη μεθοδολογία σας συνεργατική;

 Πώς θα διαπραγματευτείτε ένα κοινό στόχο με τις εμπλεκόμενες ομάδες;
 Πόσα άτομα θα εμπλακούν και τι εμπλοκή αναμένετε να έχουν;
 Με ποια σειρά θα τους προσεγγίσετε;

Τι είδους δεδομένα θα συλλέξετε;

 Τι είδους δεδομένα ανταποκρίνονται στη φύση του προβλήματος;
 Τι είδους δεδομένα είναι κατάλληλα για να καταγράψουν την εξέλιξη της
δουλειάς;
 Τι είδους δεδομένα είναι κατάλληλα για την αξιολόγηση της δουλειάς;
 Τι ‘φυσικές’ δυνατότητες υπάρχουν για τη συλλογή δεδομένων (που να
χρειάζονται το λιγότερο επιπλέον κόπο);
 Πώς μπορούν να εμπλακούν όλοι οι συμμετέχοντες στη συλλογή
δεδομένων;

3
Πώς θα αναλύσετε τα δεδομένα;
 Τα δεδομένα θα αναλυθούν με ποσοτικές ή ποιοτικές μεθόδους; Ποιες;
 Πώς θα συμπεριλάβετε τον ‘κριτικό αναστοχασμό’ στη διαδικασία
ανάλυσης των δεδομένων;
 Πώς θα συμπεριλάβετε τον έλεγχο των ερμηνειών των δεδομένων από
τους συμμετέχοντες που παρήγαγαν τα δεδομένα;
 Τι ‘φυσικές δυνατότητες’ υπάρχουν για τη συμμετοχή των εμπλεκομένων
στην ερμηνεία των δεδομένων;
 Πώς θα μπορούσατε να εμπλέξετε όλους τους συμμετέχοντες στην
ανάλυση των δεδομένων;

Πώς θα εγγυηθείτε την εγκυρότητα των ερμηνειών σας;

Πιθανοί τρόποι:
 Ποικιλία δεδομένων
 Ποικιλία απόψεων των εμπλεκομένων
 Διαδικασίες συλλογικής συμφωνίας σχετικά με τις ερμηνείες
 Διαδικασίες αξιολόγησης πρακτικών αλλαγών
 Συνδέσεις με τη θεωρία

Πως θα εξασφαλίσετε ότι η δουλειά σας θα έχει τη μορφή του κύκλου της
έρευνας δράσης (δράση – συλλογή δεδομένων – κριτικός αναστοχασμός);

Πώς το σχέδιό σας θα περιλαμβάνει τη δυνατότητα εναλλακτικών σχεδίων;

Πόσο χρόνο θα χρειαστείτε;

 Για κάθε δράση και κάθε φάση των δράσεων
 Για κάθε συμμετέχοντα

Τι πόροι θα χρειαστούν;

4
Τι ηθικά ζητήματα εγείρονται από τη δουλειά σας;
 Προστασία της ανωνυμίας των συμμετεχόντων ή πλήρης καταγραφή της
συνεισφοράς των συμμετεχόντων
 Συγκατάθεση των συμμετεχόντων και προστασία του δικαιώματος στην
άρνηση συμμετοχής
 Προστασία των δικαιωμάτων και της ασφάλειας των συμμετεχόντων
 Συμμετοχή όλων των εμπλεκομένων

Τι είδους θεσμικές πολιτικές πλαισιώνουν το πρόγραμμα;

 Ποια είναι τα σημαντικά πολιτικά εμπλεκόμενα μέρη;
 Ποιοι θα είχαν υποστηρικτική στάση και πώς θα μπορούσε να
εξασφαλιστεί η υποστήριξή τους;
 Ποιοι θα είχαν αρνητική στάση και πώς θα μπορούσε αυτό να
ελαχιστοποιηθεί;

Winter, R., & Munn-Giddings, C. (2001). A handbook for action research in

health and social care. London: Routledge.

5
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
8. ΑΝΑΛΥΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΠΟΙΟΤΙΚΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

Σημειώσεις παρατήρησης
 Ημερομηνία της παρατήρησης
 Τόπος της παρατήρησης
 Χρόνος της παρατήρησης
 Διάρκεια της παρατήρησης
 Φαινόμενο, διαδικασία ή συμπεριφορά υπό παρατήρηση
 Όλες οι κατηγορίες που θεωρούνται σημαντικές για το υπό παρατήρηση
φαινόμενο και που έχουν νόημα για την απάντηση των ερευνητικών ε-
ρωτημάτων
 Πρόσθετος χώρος για συμπληρωματικές σημειώσεις.

Συνέντευξη - ομάδες
Σύμβολα απομαγνωτοφώνησης
 // προσωρινή διακοπή της συνέντευξης
 ΑΒΓ τα αρχικά του προσώπου που παραχωρεί συνέντευξη
 ... παύση.
 [] μη λεκτική επικοινωνία.

1
Η ανάλυση των ποιοτικών δεδομένων

Διαχείριση των δεδομένων

Λειτουργίες αποθήκευσης και ανάκτησης του υλικού:
 Δόμηση
 Σύνδεση μεταξύ διαφορετικών κατηγοριών υλικού
 Καταλογογράφηση
 Αφαίρεση
 Εύρεση και πρόσβαση

Διαδικασίες ανάλυσης των δεδομένων

 Περιορισμός των δεδομένων
 Παρουσίαση των δεδομένων.
 Έλεγχος και απόδοση νοήματος στα δεδομένα.

Βασικά χαρακτηριστικά της διαδικασίας της ανάλυσης των δεδομένων

 Η ανάλυση είναι μια κυκλική και αναστοχαστική διαδικασία.
 Η ανάλυση είναι μια περιεκτική και συστηματική διαδικασία.
 Ισορροπία μεταξύ τμηματοποίησης των δεδομένων και σύνδεσης με το
σύνολο.
 Σύστημα οργάνωσης των δεδομένων.
 Η ανάλυση ως μια διαδικασία προσοχής, συλλογής και σκέψης

2
Είδη ανάλυσης ποιοτικών δεδομένων
 Τυπολογική ανάλυση
 Ταξινομική ανάλυση
 Συνεχής σύγκριση
 Αναλυτική επαγωγή
 Λογική ανάλυση/πινακοποιημένη ανάλυση
 Οιονεί στατιστική ανάλυση
 Ανάλυση γεγονότων / μικροανάλυση
 Ανάλυση πεδίου
 Ερμηνευτική ανάλυση
 Ανάλυση λόγου
 Αφηγηματική ανάλυση
 Φαινομενολογική ανάλυση

Η θεμελιωμένη θεωρία

3
Λειτουργίες της κωδικοποίησης
 Οι κωδικοί συνδέουν διαφορετικά τμήματα του ποιοτικού υλικού μεταξύ
τους
 Η κωδικοποίηση οδηγεί στην κατηγοριοποίηση των ποιοτικών δεδομένων
 Οι κωδικοί συνδέονται με τις κατηγορίες και τις έννοιες
 Η κωδικοποίηση οδηγεί στη θεωρητικοποίηση, στην ερμηνεία και στην α-
νάλυση των δεδομένων

Χαρακτηριστικά των κωδικών

 Τίτλος
 Ορισμός
 Τμήματα δεδομένων
 Συνδέσεις
 Μοντέλο

4
Είδη κωδικών και κωδικοποίησης
 Αντικειμενική κωδικοποίηση
 Θεωρητική κωδικοποίηση
 Ανοιχτή κωδικοποίηση
 Αξονική κωδικοποίηση
 Επιλεκτική κωδικοποίηση
 Θεματική κωδικοποίηση
 Κατάσταση
 Αλληλεπίδραση μεταξύ των πρωταγωνιστών
 Στρατηγικές και τακτικές
 Συνέπειες

Βασικές ερωτήσεις στην κωδικοποίηση:

 Τι;
 Ποιος;
 Πώς;
 Πότε; Για πόσο; Πού;.
 Πόσο πολύ;
 Γιατί;
 Για ποιο λόγο;
 Με ποια μέσα;

5
Σχολιασμός

Αναλυτικές διαδικασίες για την παραγωγή νοήματος

 Προσδιορισμός προτύπων και τάσεων.
 Ευλογοφάνεια.
 Σχηματισμός συστάδων - ομάδων δεδομένων.
 Μέτρηση - Ποσοτικοποίηση.
 Εύρεση αντιθέσεων και συγκρίσεις.
 Προσδιορισμός μεταβλητών.
 Υπαγωγή του μερικού στο γενικό.
 Μείωση του αριθμού των μεταβλητών μετά από ομαδοποίηση.
 Εύρεση σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών.
o Σχέσεις συνάφειας.
o Σχέσεις αλληλοαποκλεισμού.
o Σχέσεις αιτιότητας.
o Σχέσεις αμοιβαιότητας.
 Σχηματισμός μιας λογικής αλληλουχίας δεδομένων - στοιχείων και εξα-
σφάλιση εννοιολογικής - θεωρητικής συνοχής.

6
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
9. ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ
ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ

Η Θεμελιωμένη Θεωρία

Barney Glaser & Anselm Strauss

The Discovery of Grounded Theory (Η Ανακάλυψη της Θεμελιωμένης Θεωρίας)

Βασικά στοιχεία

Κατηγορίες
 Περιγραφικές κατηγορίες
 Αναλυτικές κατηγορίες
 Οι κατηγορίες προκύπτουν από τα δεδομένα
Κωδικοποίηση
 Περιγραφική κωδικοποίηση
 Αναλυτική κωδικοποίηση
 Κατηγορίες εν τω ζώντι
 Θεωρητική κωδικοποίηση
Συνεχής συγκριτική ανάλυση
Ανάλυση αρνητικής περίπτωσης
Θεωρητική ευαισθησία
Θεωρητική δειγματοληψία
Θεωρητικός κορεσμός
Συγγραφή υπομνημάτων

1
Ερευνητική διαδικασία
 «Συγχώνευση» των διαδικασιών της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων
 Προσωρινός χαρακτήρας του ερευνητικού ερωτήματος
 Κυκλική και θεμελιωμένη διαδικασία

Το ερευνητικό ερώτημα
 Περιγραφικό
 Ανοιχτού τύπου

Συλλογή δεδομένων

Ανάλυση δεδομένων
 Ανοιχτή κωδικοποίηση
 Χρήση παραδείγματος κωδικοποίησης

2
Εκδοχές της Θεμελιωμένης Θεωρίας
Ζητήματα:
 ο ρόλος της επαγωγής
 ανακάλυψη ή κατασκευή
 αντικειμενισμός ή υποκειμενισμός

Περιορισμοί
 θετικιστική επιστημολογία σε βάρος της αναστοχαστικότητας
 αποκλειστική ενασχόληση με την αποκάλυψη κοινωνικών διαδικασιών σε
βάρος περισσότερο φαινομενολογικών ερευνητικών ερωτημάτων

3
 ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
9. ΘΕΜΕΛΙΩΜΕΝΗ ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΗ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ

Ερμηνευτική Φαινομενολογία

Φαινομενολογία
 Υπερβατική φαινομενολογία - Husserl
 Μελέτη των φαινομένων της συνείδησης
 Πρόθεση

Η φαινομενολογική μέθοδος
 Προ-αναστοχαστική συνειδητότητα
 Εξαγωγή των ουσιών των φαινομένων
Φάσεις στοχασμού:
 Εποχή
 Φαινομενολογική αναγωγή
 Φαντασιακή παραλλαγή

1
Φαινομενολογία και ψυχολογία
 ανομοιότητα και ποικιλία της ανθρώπινης εμπειρίας
 ρόλος παραδοχών και προκαταλήψεων
 ανάλυση της περιγραφής της εμπειρίας κάποιου άλλου

Ερμηνευτική φαινομενολογική ανάλυση

 διερεύνηση των βιωμάτων των συμμετεχόντων
 ερμηνεία
 συστηματική αναλυτική διαδικασία
 Hμι-δομημένες συνεντεύξεις
 Iδιογραφική προσέγγιση

2
Ανάλυση μεμονωμένης περίπτωσης
1. επαναλαμβανόμενη ανάγνωση του κειμένου - εκτενείς σημειώσεις
2. προσδιορισμός θεμάτων
3. εισαγωγή δομής στην ανάλυση – ταξινόμηση των θεμάτων και
εξέταση των μεταξύ τους σχέσεων
4. δημιουργία ενός περιληπτικού πίνακα με τα θέματα που έχουν
παραχθεί και τις φράσεις που επεξηγούν κάθε θέμα

Ενσωμάτωση περιπτώσεων
 Σκόπιμη δειγματοληψία
 Ομογενής ομάδα συμμετεχόντων
 Κυκλική διαδικασία ενσωμάτωσης

Συγγραφή
 Εισαγωγή
 Μέθοδος
 Ανάλυση/Αποτελέσματα
 Συζήτηση

Περιορισμοί
 Ο ρόλος της γλώσσας
 Η καταλληλότητα των αφηγήσεων
 Εξήγηση ή περιγραφή

3
Παράδειγμα ανάλυσης

1. Είμαι σε ένα τραίνο ή τουλάχιστον έτσι αισθάνομαι. Νιώθω συγκίνηση και

ενθουσιασμό, έχω ζωντάνια και είμαι λίγο
2. εκτός ελέγχου· είμαι στα όρια, σαν να δαμάζω ένα κύμα. Επίσης
3. διψάω για εμπειρίες και εντυπώσεις και μοιάζω αχόρταγος.
4. Σκεφτόμουν μανιακές καταστάσεις και πως κάποιοι άνθρωποι λένε ότι νιώθουν
σαν τον Ναπολέοντα –
5. και σκέφτηκα, όχι, δεν θέλω να κυβερνήσω τον κόσμο, θέλω απλά να τον φάω!
6. Την άλλη μέρα, διάβασα κάτι ενδιαφέρον για τα διάφορα στάδια της ζωής.
7. Έλεγε ότι όταν κάποιος είναι νέος, όλα είναι δυνατά· οι ευκαιρίες εμφανίζονται
8. και μπορούν να αξιοποιηθούν. Όταν μεγαλώσει κανείς, μαθαίνει να δέχεται τη
θέση που έχει
9. φτάσει και επωφελείται στο μέγιστο βαθμό. Αυτό μου ακούγεται σωστό.
10. Δεν θέλω να κάνω σχέδια για το μέλλον ή να δεσμευτώ μακροπρόθεσμα με κάτι,
11. επειδή θέλω να είμαι σε θέση να ανταποκριθώ στις νέες ευκαιρίες και προκλήσεις
12. που περιμένω να συναντήσω. Για μένα, πρέπει να υπάρχει κίνηση όλη την ώρα·
13. Νιώθω ότι κινούμαι προς τα μπροστά και αλλάζω. Χρειάζομαι να νιώθω
ελεύθερος να αλλάξω·
14. να μη με σέρνει η αλλαγή αλλά να κινούμαι μαζί της. Ελευθερία και έλεγχος
15. συνάμα – ελευθερία να ανταποκρίνομαι σε γεγονότα και επιρροές ώστε να
αλλάξω
16. με τρόπο που θα μου είναι αποδεκτός.

4
Στάδιο 1ο: Η αρχική συνάντηση του ερευνητή με το κείμενο

Στάδιο 2ο: Προσδιορισμός των θεμάτων

1. Δυνατά συναισθήματα (ενθουσιασμού, δίψας, συγκίνησης, κίνησης) [1η-3η
γραμμή].
2. Ψυχοπαθολογία (μανιακές καταστάσεις) [4η γραμμή].
3. Δίψα (για παρόρμηση, εμπειρίες, εντυπώσεις, για τον κόσμο) [3η-5η γραμμή].
4. Στάδια της ζωής («όταν…νέος» και «όταν μεγαλώσει») [6η-9η γραμμή].
5. Ανάγκη για κίνηση και αλλαγή («Για μένα, πρέπει να υπάρχει κίνηση όλη την
ώρα») [12η-13η γραμμή].
6. Ανάγκη για ελευθερία («Δεν θέλω να κάνω σχέδια για το μέλλον ή να δεσμευτώ»,
«Χρειάζομαι να νιώθω ελεύθερος να αλλάξω») [10η-12η γραμμή και 13η].
7. Έλεγχος/δράση («λίγο εκτός ελέγχου· [είμαι] στα όρια», «Ελευθερία και έλεγχος
συνάμα…») [2η γραμμή και 14η-16η γραμμή].

Στάδιο 3ο: Ομαδοποίηση των θεμάτων

 1η Ομάδα: Ψυχολογικές καταστάσεις (1ο, 2ο και 4ο θέμα)
 2η Ομάδα: Ανάγκες (3ο, 5ο και 6ο θέμα)
 3η Ομάδα: Έλεγχος (7ο θέμα)

Στάδιο 4ο: Δημιουργία ενός περιληπτικού πίνακα

1η Ομάδα: Ψυχολογικές καταστάσεις
 Ψυχοπαθολογία «μανιακές καταστάσεις» 4η γραμμή
 Στάδια της ζωής «όταν…νέος» και «όταν μεγαλώσει» 6η-9η γραμμή
 Δυνατά συναισθήματα «συγκίνηση, ενθουσιασμός…δίψα» 1η-3η γραμμή
2η Ομάδα: Ανάγκες
 Δίψα «αχόρταγος» 3η-5η γραμμή
 Κίνηση «πρέπει να υπάρχει κίνηση» 12η-13η γραμμή
 Ελευθερία «Χρειάζομαι...ελεύθερος να αλλάξω» 10η-13η γραμμή
3η Ομάδα: Έλεγχος
 Απώλεια ελέγχου «λίγο εκτός ελέγχου· [είμαι] στα όρια» 2η γραμμή
 Ελευθερία και έλεγχος «ελευθερία και έλεγχος συνάμα» 14η-16η γραμμή

5
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
10. ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Ανάλυση λόγου

Η «στροφή στην γλώσσα»

Κριτική του γνωστικισμού:
 ο λόγος αποτελεί μέσο για τη νόηση
 οι νοήσεις βασίζονται στις αντιλήψεις
 είναι θεωρητικά εφικτή η αντικειμενική αντίληψη της
πραγματικότητας
 στον ανθρώπινο νου υπάρχουν γνωστικές δομές που είναι σχετικά
ανθεκτικές

1
Ψυχολογία του λόγου και Φουκωική ανάλυση του λόγου

Ψυχολογία του Λόγου

 εθνομεθοδολογία και ανάλυση της συνομιλίας
 διαπραγμάτευση του νοήματος στην τοπική αλληλεπίδραση
 πρακτικές του λόγου
 πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τους πόρους του λόγου
προκειμένου να επιτύχουν διαπροσωπικούς στόχους στην κοινωνική
αλληλεπίδραση

Φουκωική Ανάλυση του Λόγου

 Michel Foucault και μετα-στρουκτουραλισμός
 ρόλος της γλώσσας στην θέσπιση της κοινωνικής και ψυχολογικής
ζωής
 πόροι του λόγου
 είδη των αντικειμένων και των υποκειμένων που κατασκευάζονται
μέσω των λόγων και τρόποι ύπαρξης που προσφέρουν αυτά τα
αντικείμενα και τα υποκείμενα στους ανθρώπους

2
 Ψυχολογία του Λόγου

Πρακτικές του λόγου

Τρόπος χρήσης των πόρων του λόγου
Διαχείριση διακυβεύματος και συμφέροντος

Συλλογή δεδομένων
 Φυσικά κείμενα
 Ημι-δομημένες συνεντεύξεις
 Ομάδες εστίασης

3
Κατευθυντήριες γραμμές για την ανάλυση του λόγου
 Προσέγγιση της γλώσσας ως κατασκευαστικής και λειτουργικής
 Ανάγνωση που προσανατολίζεται προς τη δράση (τι κάνει αυτό το
κείμενο;) και όχι απλή ανάγνωση προς αναζήτηση νοήματος (τι λέει
αυτό το κείμενο;)
 Προσανατολισμός προς την ομιλία ως κοινωνική δράση
Ανάγνωση
Κωδικοποίηση
Ανάλυση
 Διάδραση του ερευνητή με το κείμενο
 Πλαίσιο
 Ποικιλότητα
 Κατασκευή των αφηγήσεων του λόγου
 Ερμηνευτικά ρεπερτόρια
 Διλημματικές κατασκευές
 Προσανατολισμός στη δράση

Περιορισμοί
 Αποκλειστική ενασχόληση με το λόγο σε βάρος της
υποκειμενικότητας
 Έλλειψη κατανόησης κινήτρων για υιοθέτηση συγκεκριμένων
στρατηγικών
 Αποκλειστική ενασχόληση με το διαπροσωπικό πλαίσιο σε βάρος
του ευρύτερου πλαισίου

4
Ένα παράδειγμα ανάλυσης του λόγου
(από τους Potter και Wetherell, 1987)

Απόσπασμα 1
Δεν είμαι εναντίον τους καθόλου ξέρεις, εγώ, αν σκοπεύουν να
συνεχίσουν και να γίνουν σαν εμάς. Αλλά αν πρόκειται να έρχονται απλά
εδώ, απλά και μόνο για να είναι σε θέση να χρησιμοποιούν τις κοινωνικές
μας υπηρεσίες και τα παρεμφερή τότε γιατί δεν μένουν σπίτι τους;

Απόσπασμα 2
Τότε πάλι, είναι ένα πρόβλημα για τη φυλετική τους ενσωμάτωση. Έχουν
μια μεγάλη φυλετική μειονότητα που έρχεται τώρα και έτσι πρέπει να
συνηθίσουν στον τρόπο ζωής και, ε, ίσως ο βιασμός να είναι αποδεκτός
εκεί στη Σαμόα και την Πολυνησία, αλλά όχι στο Auckland. Πρέπει να το
μάθουν αυτό. Και το πρόβλημα είναι ότι πολλοί άνθρωποι έρχονται με μια
ψυχική ασθένεια νομίζω είναι, επειδή υπάρχει πολύ αιμομιξία σε εκείνα τα
νησ...νησιά. Και αυτά προκαλεί μια μεγάλη, υψηλή αύξηση
καθυστερημένων και τότε οι άνθρωποι που έρχονται εδώ, καθυστερημένοι
ίσως και αυτοί //
Συνεντευξιαστής: // Και αυτό προκαλεί προβλήματα;
Ερωτώμενος: / Και αυτό είναι αρκετά γενικό, ξέρω.

5
Η Φουκωική Ανάλυση του Λόγου

Διαθεσιμότητα των πόρων του λόγου που υφίστανται στα πλαίσια ενός
πολιτισμού και επιρροή που ασκούν σε όσους ζουν μέσα στο
συγκεκριμένο πολιτισμό
 Θέσεις υποκειμένου – τοποθέτηση
 Ρόλος του λόγου σε ευρύτερες κοινωνικές διαδικασίες
νομιμοποίησης και εξουσίας
 Ιστορικές αλλαγές στους κυρίαρχους λόγους
 Σχέση λόγων και θεσμών

Συλλογή δεδομένων
Κείμενο: οπουδήποτε υπάρχει νόημα

Κατευθυντήριες γραμμές για την ανάλυση του λόγου

 Κατασκευές λόγου
 Λόγοι
 Προσανατολισμός στη δράση
 Τοποθετήσεις
 Πρακτική
 Υποκειμενικότητα

Περιορισμοί
 Κατανόηση της υποκειμενικότητας
 Σχέση ανάμεσα στο λόγο και την υλική πραγματικότητα

6
Βασικές διαφορές ανάμεσα στην ψυχολογία του λόγου και στη
Φουκωική ανάλυση του λόγου

Ερευνητικά ερωτήματα
Ψυχολογία του λόγου: ‘Πως χρησιμοποιούν οι συμμετέχοντες τη γλώσσα
για να διαχειριστούν τις κοινωνικές τους αλληλεπιδράσεις;’
Φουκωική ανάλυση του λόγου: ‘Τι χαρακτηρίζει τους κόσμους του λόγου
όπου κατοικούν οι άνθρωποι και ποιες είναι οι πιθανές τους επιπτώσεις για
την ύπαρξη στον κόσμο;’

Φορέας δράσης
Ψυχολογία του λόγου: ομιλητής ως ενεργός φορέας δράσης που
χρησιμοποιεί στρατηγικές του λόγου για να διαχειριστεί τις κοινωνικές
αλληλεπιδράσεις
Φουκωική ανάλυση του λόγου: δύναμη που έχει ο λόγος να κατασκευάζει
τα αντικείμενα του, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του ανθρώπινου
υποκειμένου

Εμπειρία
Ψυχολογία του λόγου: η ‘εμπειρία’ αποτελεί απλώς μία ακόμα κατασκευή
του λόγου Φουκωική ανάλυση του λόγου: οι κατασκευές και πρακτικές
του λόγου εμπλέκονται στους τρόπους με τους οποίους βιώνουμε την
υποκειμενική εμπειρία

7
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
10. ΑΝΑΛΥΣΗ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Αφηγηματική ανάλυση

Αφηγηματική ψυχολογία
Theodore Sarbin (1986) Narrative psychology: The stored nature of
human conduct
Αφηγήσεις όχι απλώς τρόποι θέασης του κόσμου – οντολογική υπόσταση

Ken & Mary Gergen (1986)

Οι αφηγήσεις είναι κοινωνικές κατασκευές που αναπτύσσονται στην
καθημερινή αλληλεπίδραση
Δομή: εξελικτική, αναδρομική και σταθερή

Jerome Brunner (1986) Acts of meaning

Jerome Brunner (1990) Actual minds: Possible worlds
Δύο είδη σκέψης: παραδειγματική και αφηγηματική

1
Ορισμός της αφήγησης
Οργανωμένη ερμηνεία μιας ακολουθίας γεγονότων
 Ερμηνεία
 Δομή

Λειτουργία της αφήγησης

 Συνέπεια, συνέχεια και νόημα στη ζωή, ειδικά ως απάντηση σε
αναταράξεις
 Δομή, συνέχεια και νόημα στην ταυτότητα – προσωπική
ταυτότητα
 Συνέπεια και νόημα σε συλλογικές διεργασίες – συλλογική
ταυτότητα

2
Αφηγηματική έρευνα

Αφηγηματική συνέντευξη

Ανάλυση:
 Προσοχή στη δομή και το περιεχόμενο
 Περίληψη των αφηγήσεων με κεντρικά γνωρίσματα
 Αναγνώριση των υπο-σεναρίων και των σχέσεων μεταξύ τους
 Θεωρητική σύνδεση με τη βιβλιογραφία

Πλαίσια ανάλυσης
 Προσωπικό
 Διαπροσωπικό
 Κοινωνικό

3
ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΣΤΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
11. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗΣ
ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Ποιότητα στην ποιοτική έρευνα

Henwood & Pidgeon (1992)

 σημασία του ταιριάσματος
 ενσωμάτωση της θεωρίας
 αναστοχαστικότητα
 τεκμηρίωση
 θεωρητική δειγματοληψία και ανάλυση εξαιρετικών περιπτώσεων
 ευαισθησία στις υπό διαπραγμάτευση πραγματικότητες
 μεταβασιμότητα

Elliot et al. (1999)

 κυριότητα της προσέγγισης
 προσδιορισμός του δείγματος
 θεμελίωση σε παραδείγματα
 παροχή ελέγχων αξιοπιστίας
 συνοχή
 επίτευξη γενικών ή συγκεκριμένων ερευνητικών στόχων
 απήχηση στους αναγνώστες

1
 Η ερευνητική αναφορά

Η ποιοτική ερευνητική έκθεση θα πρέπει να περιέχει πληροφορίες

σχετικά με
 τη λογική της μελέτης
 τον τρόπο που πραγματοποιήθηκε η μελέτη
 τα ευρήματα
 την πιθανή ερμηνεία των ευρημάτων

Περίληψη

Εισαγωγή
επισκόπηση της βιβλιογραφίας
λογική της μελέτης

Μέθοδος
επιλογή πλαισίων και συμμετεχόντων
τεχνικές συλλογής δεδομένων
διαδικασία ανάλυσης των δεδομένων
δεοντολογικά ζητήματα

2
Αποτελέσματα - Ανάλυση
παρουσίαση των ευρημάτων
 ορισμός και περιγραφή της κατηγορίας και των υπο-
κατηγοριών
 παράθεση αποσπασμάτων
οπτική αναπαράσταση των βασικών κατηγοριών και της σχέσης μεταξύ
τους

εξέταση των σχέσεων μεταξύ των κατηγοριών

θεωρητικές διατυπώσεις

συνδέσεις των αποτελεσμάτων με τη βιβλιογραφία

Συζήτηση
θεωρητικές και πρακτικές συνέπειες και εφαρμογές
εξέταση του αντικειμένου εστίασης της μελέτης
προσωπική και επιστημολογική αναστοχαστικότητα
συζήτηση των ευρημάτων σε σχέση με τη βιβλιογραφία

Βιβλιογραφία

Παραρτήματα