Τίτλος Μαθήματος: Ειδικά Θέματα Συσκευασίας Τροφίμων

Διδάσκοντες: Καθ. Π. Δεμερτζής, Καθ. Μ. Κοντομηνάς, Επίκ. Καθ. Α.

Μπαδέκα, Αναπλ. Καθ. Κ. Ρηγανάκος

Τμήμα: Χημείας
 ΥΛΙΚΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΛΛΙΚΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ
Ατσάλι (χάλυβας), αλουμίνιο, κασσίτερος & χρώμιο

- Ο χάλυβας με τον κασσίτερο και το χρώμιο

χρησιμοποιούνται ως σύνθετα υλικά με τις
μορφές του επικασσιτερωμένου χάλυβα και του
ηλεκτρολυτικά επιστρωμένου με χρώμιο χάλυβα
(electrolytic chrome-coated steel).
- Το αλουμίνιο χρησιμοποιείται με τη μορφή
καθαρών κραμάτων τα οποία περιέχουν μικρά
και ελεγχόμενα επίπεδα μαγνησίου και
μαγνησίας (οξείδιο του μαγνησίου).

5
Ατσάλι (χάλυβας), αλουμίνιο, κασσίτερος & χρώμιο
Επικασσιτερωμένος χάλυβας
Αδιαπερατότητα
Αντοχή περιέκτη
Ικανότητα θερμικής επεξεργασίας
Ανθίσταται στο κενό – πίεση
Κίνδυνος διάβρωσης

Αλουμίνιο
Αδιαπερατότητα
Ελαφρύ υλικό που μορφοποιείται εύκολα
Αξονική αντοχή του περιέκτη
Ανθίσταται στην πίεση
6

ΧΑΛΥΒΑΣ
ΚΑΣΣΙΤΕΡΟΣ
ΧΡΩΜΙΟ

7
Με τον όρο «επικασσιτερωμένος χάλυβας» χαρακτηρίζεται ο
μαλακός χάλυβας με χαμηλό ποσοστό άνθρακα σε μία
ποικιλία πάχους, από 0.15mm έως 0.5mm, με μία
επίστρωση κασσιτέρου μεταξύ 2.8gsm και 17gsm (πάχος
από 0.4μm έως 2.5μm) σε κάθε επιφάνεια (εσωτερική και
εξωτερική) του υλικού.

Ο παραδοσιακός τρόπος επίστρωσης του κασσιτέρου

περιλαμβάνει εμβάπτιση ή πέρασμα του χάλυβα από ένα
λουτρό καθαρού τηγμένου κασσίτερου και στη συνέχεια
κατάλληλη επεξεργασία της επιφάνειας για την
απομάκρυνση του οξειδίου.
Από το 1930 χρησιμοποιείται η εναπόθεση του κασσίτερου
με γαλβάνισμα.
Μετά την επίστρωση του κασσιτέρου, η επιφάνεια περνιέται
με ένα λάδι για να προστατευθεί η λεπτή στοιβάδα του
κασσιτέρου.

Οξείδιο του
κασσιτέρου
Κράμα κασσιτέρου/
Οξείδιο του σιδήρου
κασσιτέρου
Χάλυβας

Ελεύθερος κασσίτερος
Λάδι

Στρώμα κράματος κασσιτέρου/σιδήρου, συνήθως FeSn2,

συνδεμένο στο χάλυβα, ελεύθερος κασσίτερος, μία
στοιβάδα μίγματος οξειδίων που σχηματίστηκαν κατά την
πορεία της επίστρωσης και μία στοιβάδα λαδιού (dioctyl
sebacate, acetyltributyl citrate).

9
Η παρασκευή του ηλεκτρολυτικά επιστρωμένου με
χρώμιο χάλυβα είναι παρόμοια με την ηλεκτρολυτική
κασσιτέρωση.
Γίνεται καθοδική εναπόθεση του χάλυβα με χρώμιο και
οξείδιο του χρωμίου. Όπως φαίνεται και στο παρακάτω
σχήμα αποτελείται από μία διπλή επίστρωση μεταλλικού
χρωμίου και οξειδίου του χρωμίου (η επίστρωση μπορεί
να γίνει είτε ταυτόχρονα, το χρώμιο και το οξείδιο
εναποθέτονται μαζί, είτε σε δύο στάδια, όπου το χρώμιο
εναποθέτεται και μετά υπόκειται σε οξείδωση).

10

Είναι λιγότερο ανθεκτικό στη διάβρωση και πρέπει να

λακαριστεί και από τις δύο πλευρές.

Αυτό το υλικό δεν μπορεί να συγκολληθεί με τα

παραδοσιακά συγκολλητικά μολύβδου και κασσιτέρου και
γι αυτό, οι συνδέσεις γίνονται με συγκόλληση εν θερμώ ή
με τη χρήση οργανικών συγκολλητικών.

Εάν γίνει συγκόλληση εν θερμώ, τότε η άκρη θα πρέπει να

πλυθεί για να απομακρυνθεί η στοιβάδα του χρωμίου.

Συνήθως χρησιμοποιούνται κορμοί από

επικασσιτερωμένο χάλυβα και τα άκρα είναι από χάλυβα
ελεύθερου από κασσίτερο.

11
 ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ

12

Στη φύση, το αλουμίνιο βρίσκεται ως οξείδιο του

αργιλίου (Al2O3). Οι χρήσεις του αλουμινίου, ως
υλικό συσκευασίας, απαιτεί ιδιαίτερες ιδιότητες
τις οποίες δεν τις έχει το καθαρό αλουμίνιο.
Επομένως, χρησιμοποιούνται κράματα για να
βελτιωθεί η αντοχή κρούσης, τα χαρακτηριστικά
μορφοποίησης και τα χαρακτηριστικά
διάβρωσης.
Εμπορικά το καθαρό αλουμίνιο χρησιμοποιείται για
την παραγωγή φύλλου και εξωθημένων
περιεκτών.

13
• Ο χαλκός ελαττώνει την αντίσταση στη διάβρωση του
αλουμινίου, πιο πολύ από ότι τα άλλα στοιχεία και έτσι
οδηγεί σε μία γενική διάβρωση.
• Το μαγγάνιο αυξάνει ελαφρώς την αντίσταση στη
διάβρωση.
• Το μαγνήσιο έχει καλή επίδραση και τα κράματα Al-Mg
έχουν καλή αντίσταση στη διάβρωση.
• Ο κασσίτερος έχει μικρή επίδραση στην αντίσταση
διάβρωσης, έχοντας μία τάση να ελαττώνει την αντίσταση
των κραμάτων σε όξινα μέσα και αυξάνει την αντίσταση
σε αλκαλικά μέσα.

14

• Το πυρίτιο ελαττώνει ελαφρά την αντίσταση διάβρωσης

και εξαρτάται από τον τύπο και την τοποθεσία της
μικροδομής του κράματος.
• Το χρώμιο αυξάνει την αντίσταση στη διάβρωση στα
συνήθη επίπεδα προσθήκης τους στα κράματα.
• Ο σίδηρος ελαττώνει την αντίσταση στη διάβρωση και
είναι ο πιο συχνός λόγος για τη δημιουργία μαύρων
στιγμάτων στα κράματα αλουμινίου. Το υψηλό επίπεδο
του σιδήρου αυξάνει την αντίσταση στην έκρηξη, αλλά
ελαττώνει την αντίσταση διάβρωσης.
• Το τιτάνιο έχει μικρή επίδραση στην αντίσταση
διάβρωσης στα κράματα αλουμινίου.

15
 ΧΑΡΤΙΝΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ

16

Χαρτί και χαρτόνι (πολτός ξύλου – κυτταρίνη,

ημικυτταρίνη και λιγνίνη).
Το 97% του χαρτιού κατασκευάζονται από πολτό ξύλου και
το 85% αυτού από έλατο και πεύκο (κωνοφόρα δένδρα).

Τα κυτταρικά τοιχώματα των μαλακών ξύλων που

χρησιμοποιούνται για τα περισσότερα προϊόντα
περιέχουν 40-44% κυτταρίνη, 25-28% ημικυτταρίνη και
26-30% λιγνίνη.
Τα σκληρά ξύλα περιέχουν 43-47% κυτταρίνη, 25-35%
ημικυτταρίνη και 16-24% λιγνίνη έχουν πιο μακριές ίνες
(2,5) και δίνουν χαρτί πιο φίνο, πιο μαλακό αλλά
λιγότερο δυνατό.

17
Μεγάλη ποικιλία τύπων χαρτιού.

Ευκολία στην διακόσμηση.

Μεγάλη ποικιλία χαρτονιών και κουτιών.

Δευτερεύον υλικό σε όλα τα άλλα υλικά.

18

ΓΥΑΛΙΝΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ

19
Το γυαλί ορίζεται ως ένα άμορφο, ανόργανο προϊόν τήξης
το οποίο έχει ψυχθεί σε μία σκληρή κατάσταση χωρίς
κρυσταλλοποίηση.

Διοξείδιου πυριτίου (άμμος, πυρόλιθος και χαλαζίας)

1723οC
Κ2CO3, Na2CO3,  Tm & ιξώδες
MgCO3, CaCO3  σταθεροποιητές
Al2O3   σκληρότητα & αντοχή
Pb  διαύγεια & στιλπνότητα
B   έκπλυση Να

20

Αδιαπερατότητα
Αδρανές υλικό
Διαφάνεια (οπτική επαφή με το προϊόν)
Αξονική αντοχή
Ανθίσταται στο κενό – πίεση

Θραύση – μειονέκτημα
α) Αντοχή στην εσωτερική πίεση.
β) Κάθετη αντοχή πλήρωσης.
γ) Αντίσταση στην κρούση.
δ) Αντοχή σε γδαρσίματα και αμυχές.

21
 Χρωστικές που χρησιμοποιούνται
στο γυαλί.
Επίδραση Οξείδιο
Άχρωμο, απορροφητικό UV CeO2, TiO2
Μπλε Co3O4, Cu2Ο+CuO
Πορφυρό, βιολετί Mn2O3, NiO
Πράσινο Cr2O3, Fe2O3+Cr2O3+CuO, V2O3
Καφέ MnO, MnO + Fe2O3, TiO2 + Fe2O3, MnO + CeO2
Κίτρινο κεχριμπαριού Na2S
Κίτρινο CdS, CeO2 + TiO2
Πορτοκαλί CdS + Se
Κόκκινο CdS + Se, Au, Cu, Sb2S3
Μαύρο Co3O4 (+ Mn, Ni, Fe, Cu, Cr οξείδια)

22

ΠΛΑΣΤΙΚΗ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ

23
Τα πολυμερή δημιουργούνται είτε με πολυμερισμό
προσθήκης είτε με πολυμερισμό συμπύκνωσης.

Ο πολυμερισμός προσθήκης πραγματοποιείται με συνένωση

διαδοχικών μονομερών, κάτω από κατάλληλες συνθήκες
θερμοκρασίας, πίεσης και με παρουσία ενός καταλύτη και
ενός εκκινητή.
Ευθύγραμμες ή διακλαδισμένες, όχι σταυροδεσμοί, ένα ή
περισσότερα μονομερή, επαναμορφοποίηση.

Κατά τον πολυμερισμό συμπύκνωσης, δύο ή περισσότερα

μόρια αντιδρούν μεταξύ τους για την παραγωγή του
πολυμερούς με σύγχρονη απελευθέρωση ενός μικρού
συνήθως μορίου π.χ. Η2Ο.
Διαφέρουν από τα μονομερή, πολλοί σταυροδεσμοί, όχι
επαναμορφοποίηση.
24

Πολυολεφίνες
α) Πολυαιθυλένιο
H H H H H H
     
C  C  C  C  C  C 
     
H H H H H H
HDPE, LDPE, LLDPE
LDPE κρυσταλλικότητα 50-60%, πυκνότητα 0.915g/cm3 και
0.940g/cm3. Eίναι σχετικά χημικά αδρανές, ολίγο
διαπερατό στους υδρατμούς αλλά πολύ διαπερατό στο
οξυγόνο, αέρια και οσμές.

25
HDPE - κρυσταλλικότητα 70-80% - πυκνότητα 0.940g/cm3 και
0.970g/cm3. Το HDPE συγκρινόμενο με το LDPE είναι πιο
άκαμπτο, πιο σκληρό και λιγότερο διαφανές. Είναι πιο
ανθεκτικό στα λίπη και έλαια και μαλακώνει σε υψηλότερη
θερμοκρασία αλλά έχει μικρότερη αντοχή κρούσης. Έχει
πολύ καλό φραγμό στους υδρατμούς και έχει καλύτερες
ιδιότητες φραγμού στα αέρια σε σχέση με το LDPE.
LLDPE, κρυσταλλικό, παρόμοια δομή με το HDPE, πυκνότητα
0.915-0.926g/cm3 (LDPE). Η γραμμικότητα στο μακρομόριο
παρέχει αντοχή ενώ οι διακλαδώσεις σκληρότητα. Τα
πλεονεκτήματα του LLDPE έναντι του LDPE είναι η
βελτιωμένη αντοχή σε χημικά αντιδραστήρια, καλύτερη
αντοχή στο όριο θραύσης και μεγαλύτερο % ποσοστό
επιμήκυνσης στο όριο θραύσης. Έχει αντικαταστήσει σε
πολλές εφαρμογές το LDPE και το HDPE.

26

β) Πολυπρολυπένιο (ΡΡ).
H H H H H H
     
CCCCCC
     
CH3 H CH3 H CH3 H
Όταν η θέση των μεθυλομάδων είναι τυχαία όσον αφορά τον
οριζόντιο άξονα του μακρομορίου το πολυμερές είναι άμορφο
με πυκνότητα 0.85g/cm3.
Όταν οι μεθυλομάδες είναι όλες από την ίδια πλευρά του
οριζόντιου άξονα του μακρομαρίου τότε παράγεται ένα
πολυμερές με υψηλή κρυσταλλικότητα (50%) και πυκνότητα
0.905g/cm3.

27
Υποκατεστημένες ολεφίνες
α) Πολυστυρόλιο
H H H H
│ │ │ │
— C — C— C — C —
│ │ │ │
H H
1.05g/cm3, διαυγές, εύθραυστο, συμπολυμερίζεται με
βουταδιένιο ή/και ακρυλονιτρίλιο, οπότε αντίστοιχα
προκύπτουν τα ABS και SAN. Το PS παρέχει μέτριο φραγμό
στα αέρια αλλά φτωχό στους υδρατμούς.

28

β) Πολυβινυλική αλκοόλη
H H H H
│ │ │ │
— C — C— C — C —
│ │ │ │
ΟΗ H ΟΗ H
Αιθυλένιο + οξικό οξύ & πυρόλυση βινυλικός εστέρας
του οξικού οξέος  Πολυμερισμός - πολυβινυλικός
εστέρας του οξικού οξέος (PVA).
Η πολυβινυλική αλκοόλη (PVOH) παράγεται από την
αλκοόλυση του PVA.
Άμορφο (κρυστάλλωση), διάλυση στο νερό, τήξη185-
215οC (μέθοδος αλκοόλυσής).
Φτωχός φραγμός στους υδρατμούς αλλά εξαίρετες στο
οξυγόνο και τα λίπη.
29
γ) Πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC)
H H H H
│ │ │ │
— C — C— C — C —
│ │ │ │
Cl H Cl H
Το υλικό που παράγεται είναι σκληρό, εύθραυστο, διαυγές,
με εξαίρετη αντίσταση στην υγρασία, με χαμηλή
διαπερατότητα αερίων, μέτρια διαπερατότητα στους
υδρατμούς, καλή αντίσταση στα λίπη και έλαια και αντοχή
στα οξέα και βάσεις.
Πλαστικοποιητές!!

30

δ) Πολυβινυλιδενοχλωρίδιο (PVdC)
Cl H Cl H
│ │ │ │
— C — C— C — C —
│ │ │ │
Cl H Cl H
Το υλικό που παράγεται είναι σκληρό με υψηλό βαθμό
κρυσταλλικότητας.
Εάν συμπολυμεριστεί με άλλα μονομερή όπως το
βινυλοχλωρίδιο (VC), μεθυλακρυλικό εστέρα, μεθυλακρυλικό
μεθυλεστέρα και ακρυλονιτρίλιο, παράγονται
θερμοπλαστικές ρητίνες (π.χ. P[VdC-VC])με εξαίρετες
ιδιότητες φραγμού και ανθεκτικότητας.

31
Το πλέον χρησιμοποιούμενο συμπολυμερές στα τρόφιμα
είναι το συμπολυμερές βινυλιδενοχλωριδίου σε ποσοστό
85% με βινυλοχλωρίδιο (15%), το οποίο είναι γνωστό με το
εμπορικό όνομα Saran. (ATBC)
Έχει εξαιρετικά χαμηλή διαπερατότητα σε αέρια, οσμές,
υγρασία, αντοχή σε πλατιά ποικιλία μέσων.
Ανθίσταται στη θερμή γόμωση και αποστείρωση.
Το συμπολυμερές μπορεί να χρησιμοποιηθεί στους
πολυστρωματικούς περιέκτες που παρασκευάζονται είτε με
συνεξώθηση είτε με λαμινάρισμα.
Συνδυάζεται με χαρτί, πλαστικό κ.α.

32

Συμπολυμερή του αιθυλενίου

α) Αιθυλένιο – Βινυλεστέρας του οξικού οξέος (EVA)

(CH2 = CH2) + (CH2=CH-O-CO-CH3)

Οξικός βινυλεστέρας σε επίπεδο 3-12% - παρόμοια
ευκαμπτότητα με το πλαστικοποιημένο PVC.
Το βασικό πλεονέκτημά του σε σχέση με το πλαστικο-
ποιημένο PVC είναι η απουσία του πλαστικοποιητή.
Το πλεονέκτημά τους σε σχέση με το LDPE είναι: (α) έχει
χαμηλότερη θερμοκρασία θερμοσυγκόλλησης, (β) έχει
καλύτερο φραγμό και (γ) έχει εξαίρετη αντοχή.

33
β) Αιθυλενοβυνιλική αλκοόλη (EVOH)

(CH2 = CH2) + (CH2=CH-OH)

Αποτελεί άριστο φραγμό στα αέρια και τις οσμηρές

ενώσεις.

Το κυριότερο μειονέκτημά του είναι ότι ο φραγμός του

στο οξυγόνου ελαττώνεται σημαντικά σε υψηλά επίπεδα
υγρασίας.

34

γ) Ιονομερή
CH3

[(CH2CH2)n  CH2  C ]

C═O

O-M+
Σε σύγκριση με το LDPE, έχουν πολύ καλή αντίσταση στα
λίπη και έλαια, καλύτερη διαφάνεια, θερμοσυγκολλώνται
σε χαμηλότερες θερμοκρασίες αλλά στις άλλες ιδιότητες
δεν παρουσιάζουν διαφορές.

35
Πολυεστέρες (ΡΕΤ)
(Διμεθυλ τερεφθαλικός εστέρας με αιθυλενογλυκόλη 
πολυαιθυλένο τερεφθαλικός εστέρας).

Παρασκευάζονται με πολυμερισμό συμπύκνωσης διαλκο-

ολών με αρωματικά διβασικά οξέα.
Έχει πολύ καλές μηχανικές ιδιότητες, πολύ καλή χημική
αντίσταση, μικρό βάρος, εξαίρετη διαφάνεια, πολύ
χαμηλή διαπερατότητα στα αέρια και σταθερότητα σε
μεγάλο εύρος θερμοκρασιών (-60ο έως 220οC).

36

Πολυανθρακικοί εστέρες (PC)

Πολυεστέρες του ασταθούς ανθρακικού οξέος
(φωσγένιο (COCl2) με bisphenol A)
CH3

[ C  C  C  O  C  O ]
 ║
CH3 O
Ανθίστανται στις υψηλές θερμοκρασίες (μπορούν να
αποστειρωθούν), έχουν πολύ καλές μηχανικές
ιδιότητες και διαφάνεια και διατηρούν τις ιδιότητές
τους στις υψηλές θερμοκρασίες.
Ανθίστανται στα οξέα, αλλά επηρεάζεται από αλκάλια και
τις βάσεις όπως οι αμίνες.
Δεν παρέχουν φραγμό στα αέρια και τους υδρατμούς.

37
Πολυαμίδια (PA)
[NH (CH2)n  C]
║
O

Συμπύκνωση διβασικών οξέων και διαμινών.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά πολυαμίδια που
χρησιμοποιούνται στη συσκευασία τροφίμων αλλά,
εξαιτίας του κόστους τους, χρησιμοποιούνται, κυρίως, σε
μορφή μεμβράνης και όχι ως περιέκτες.
Είναι υλικά με καλές μηχανικές ιδιότητες, με υψηλό βαθμό
κρυσταλλικότητας, έχουν υψηλά σημεία τήξης και
μαλακώματος και χαμηλή διαπερατότητα στα αέρια.
Έχουν αντοχή στους οργανικούς διαλύτες, έχουν
στιλπνότητα και άριστα αποτελέσματα κατά την
εκτύπωση.

38

Ακρυλονιτρίλια και τα αντίστοιχα συμπολυμερή

Πολυακρυλονιτρίλιο (ΡΑΝ) CH2=CH-CN
Παρέχει πολύ καλό φραγμό στα αέρια και πολύ καλή αντίσταση σε μία
μεγάλη ποικιλία μέσων. Εξαιτίας της ανικανότητάς του να τακεί
συμπολυμερίζεται με άλλα μονομερή για να χρησιμοποιηθεί σε
εφαρμογές συσκευασίας.
Στυρόλιο/ακρυλονιτρίλιο (SAN)
Το συμπολυμερές SAN σε αναλογία 70:30 στυρολίου/ακρυλο-νιτριλίου έχει
καλύτερη χημική αντίσταση και καλύτερες μηχανικές ιδιότητες από το
πολυμερές πολυστυρολίου. Παρέχει φτωχό φραγμό στα αέρια εξαιτίας
της χαμηλής συγκέντρωσης του ακρυλονιτριλίου και μπορεί να
αντικαταστήσει το PS όταν απαιτείται χημική αντίσταση.
Ακρυλονιτρίλιο/Βουταδιένιο/Στυρόλιο (ABS)
Τα μίγματα ABS είναι σκληρά θερμοπλαστικά με μεγάλη αντοχή, αντίσταση
τριβής και καλές θερμικές, χημικές και ηλεκτρικές ιδιότητες. Το ABS δεν
χρησιμοποιείται για συσκευασία λόγω της αδιαφάνειας, της έλλειψης
φραγμού και του υψηλού κόστους σε σύγκριση με άλλα υλικά.
Χρησιμοποιείται μόνο για κάδους και δίσκους.

39
Αναγεννημένη κυτταρίνη
Σελλοφάν (κυτταρίνη + NaOH)

Είναι η αναγεννημένη κυτταρίνη (C6H11O5)x της οποίας το

βασικό μόριο είναι η γλυκόζη.
Είναι διαφανής, ανθεκτική στη θέρμανση, έχει καλό
φραγμό στα αέρια και στις λιπαρές ύλες και έχει
χαμηλό κόστος.
Μειονέκτημά της είναι ότι δεν παρέχει προστασία έναντι
της υγρασίας και δεν θερμοσυγκολλάται. Αυτά τα
μειονεκτήματα παρακάμπτονται με επιστρώσεις της
επιφάνειάς της (και από τις δύο πλευρές) με άλλα
υλικά που έχουν τις ιδιότητες στις οποίες υστερεί το
σελλοφάν.

40

Οξική κυτταρίνη
Κυτταρίνη + οξικός ανυδρίτης

Είναι σκληρό και άκαμπτο υλικό, πολύ καλή διαφάνεια,

γυαλίζει και έχει μεγάλη αντοχή όταν είναι ξηρό.
Προσροφά υγρασία και έτσι δεν είναι σταθερή στις
αλλαγές της σχετικής υγρασίας.
Χρησιμοποιείται για συσκευασία φρέσκων φρούτων
και λαχανικών.
Μαλακώνει με τη θερμοκρασία όμως δεν μπορεί να
θερμοσυγκοληθεί. Συνήθως χρησιμοποιείται με μορφή
ημιεύκαμπτων περιεκτών.

41
Πρόσθετα πολυμερικών υλικών
Αντιοξειδωτικά
Αντιστατικά (antistatic agents)
Αντικολλητικά (antiblocking agents)
Αντιθαμβωτικά μέσα
Αντιμικροβιακά
Σταθεροποιητές θέρμανσης (heat stabilizers)
Λιπαντικά (lubricants)
Πλαστικοποιητές (plasticizers)
Χρωστικές, λαμπρυντικά και λευκαντικά (brightness και
whiteners), διογκωτικά (blowing agents), αφριστικά
(foaming agents), μέσα διολίσθησης, σταθεροποιητές
UV.

42

Σκληρά πλαστικά
Ποικιλία ιδιοτήτων
Μικρό βάρος
Επιλογή σχήματος περιέκτη
Εσωτερική παραγωγή

Εύκαμπτα πλαστικά
Ποικιλία ιδιοτήτων
Πολύ μικρό βάρος
Μέγεθος-σχήμα κατάλληλα σχεδιασμένο

43
 ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΥΛΙΚΩΝ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

Φυσικές ιδιότητες υλικών συσκευασίας

Θερμικές Ηλεκτρομαγνητικές Μηχανικές Διάχυσης
Συμπεριφορά στη Συμπεριφορά στην Συμπεριφορά στις Συμπεριφορά στη
θερμότητα ηλεκτρομαγνητική μηχανικές δυνάμεις μεταφορά μάζας
ακτινοβολία
Θερμική αγωγιμότητα Δείκτης διάθλασης Συντελεστής τριβής Διαλυτότητα
Θερμική Διαφάνεια – Μηχανική αντοχή Διαπερατότητα
χωρητικότητα απορρόφηση –
ανάκλαση
Ειδική θερμότητα Γυάλισμα Πυκνότητα Διάχυση
Θερμότητα Συμπεριφορά στα Αντίσταση σε κρούση
μορφοποίησης μικροκύματα
Θερμότητα καύσης Συμπεριφορά στην Επιμήκυνση
ιονίζουσα
ακτινοβολία
Θερμοκρασίες
μετάπτωσης
Ιδιότητες σφράγισης
Θερμική
παραμόρφωση
 ΘΕΡΜΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Έκθεση σε συνθήκες απώλειας ή λήψης θερμότητας
(παστερίωση, αποστείρωση)
• Θερμική αγωγιμότητα
Η τάση ενός σώματος να ανταλλάσει θερμότητα μέσω αγωγής.
Ο ρυθμός μεταφοράς θερμότητας μέσω μιας μονάδας επιφανείας με πάχος
μια μονάδα για διαφορά θερμοκρασίας ίση με μία μονάδα
dQ dT
 kA
dt dx
kcal/(m h C), J/(m s C), W/(m o C)
o o

• Θερμική χωρητικότητα (CP )

Θερμότητα μεταφέρεται σε ένα ή από ένα αντικείμενο η θερμοκρασία του
αυξάνεται ή ελαττώνεται
Q  CP T
kcal/o C, J/K
Εάν η χωρητικότητα αναφέρεται σε μονάδες μάζας [kcal/(kg o C)] ονομάζεται
ειδική θερμότητα.

• Θερμική διαστολή (γραμμική ή ογκομετρική)

Οι συντελεστές γραμμικής διαστολής (α) και ογκομετρικής διαστολής (β)
εκφράζουν τις σχετικές αλλαγές στο μήκος και τον όγκο, αντίστοιχα για
αλλαγή θερμοκρασία υπό σταθερή πίεση.
L  Lo V  Vo
L  Lo (1  T )or  V  Vo (1  T )or 
Lo T Vo T

1/ο C
• Θερμοκρασίες μετάπτωσης (Tm, Tg ).

• Θερμότητα καύσης
Είναι το ποσό της θερμικής ενέργειας που ελευθερώνεται κατά την
πλήρη καύση του υλικού. (MJ/kg).
 •Θερμοκρασίες μετάπτωσης (Tm, Tg )
Μετάβαση από τη στερεά στην υγρή κατάσταση (σημείο τήξης).
Τα κρυσταλλικά έχουν ακριβώς ορισμένη θερμοκρασία τήξης, τα
άμορφα δεν έχουν σημείο τήξης (μαλακώνουν και προοδευτικά φτάνει
στην υγρή μορφή).

Κάτω από τη θερμοκρασία τήξης υπάρχει η θερμοκρασία υαλώδους

μετάπτωσης, στην οποία λαμβάνει χώρα μια σημαντική αλλαγή στην
κινητικότητα της πολυμερικής αλυσίδας.

Τα υλικά που έχουν Τg <Tπ είναι ελαστικά, ενώ εκείνα με Τg <Tπ είναι
υαλώδη. Τα ελαστικά είναι μαλακά και εύκαμπτα, ενώ τα υαλώδη είναι
πιο σκληρά.

ΗΛΕΚΤΡΟΜΑΓΝΗΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

• Δείκτης διάθλασης
Είναι ο λόγος των ταχυτήτων φωτός στα δύο υλικά (1 και 2).
Υψηλότερος δείκτης διάθλασης τόσο πιο αργά
φ1
ταξιδεύει το φως στο υλικό.
Είναι συνάρτηση του μήκους κύματος,
της θερμοκρασίας και της πίεσης.
sin 1 v1
n 
sin 2 v2 φ2
 • Διαφάνεια (% Τ)
Η διαφάνεια συσχετίζεται αντιστρόφως ανάλογα με το πάχος του υλικού
Επηρεάζεται από το βαθμό κρυσταλλικότητας, ομοιογένεια, και το ποσό
κάποιων συστατικών (π.χ. χρωστικές, γεμιστικά κλπ).

•Εκπομπή/Απορρόφηση στο φάσμα UV, ViS & IR

Ο πιο ολοκληρωμένος και ακριβής τρόπος για να περιγραφεί η
συμπεριφορά ενός διαφανούς υλικού είναι η απόκριση στην ορατή
ακτινοβολία και αντιπροσωπεύονται από το φάσμα εκπομπής/απορ-
ρόφησης στην περιοχή του υπεριώδους (UV) και ορατού (ViS). [200-
800nm].

• Ιονίζουσες ακτινοβολίες
Κάποιες ηλεκτρομαγνητικές ακτινοβολίες μπορεί να προωθήσουν
ιονισμό και να αλλάζουν τις ιδιότητες των υλικών που διαπερνούν. Αυτό
μπορεί να συμβεί είτε άμεσα από την ακτινοβολία λόγω της μεταφοράς
φορτίου(επιταχυνόμενα ηλεκτρόνια, β ακτινοβολία) είτε έμμεσα από την
υψηλή ενέργεια τους (Χ και γ-ακτινοβολία).
PVdC, Κυτταρίνη – σπάσιμο δεσμών.
ΡΕ, PS, PET, EVA, γυαλί – σταυροδεσμοί.
PVC, PC, PA, PP – και τα δύο φαινόμενα.

• Μικροκύματα
Εάν ένα υλικό περιέχει ελεύθερα ιόντα ή υγρασία, θερμαίνεται και πολύ
να τακεί. Γενικά δεν πρέπει το υλικό να θερμαίνεται στα μικροκύματα
εκτός από συγκεκριμένες περιπτώσεις.
 ΜΗΧΑΝΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Εφελκυσμός, όριο ελαστικότητας, επιμήκυνση και συντελεστής Young
είναι αυτές που μπορούν να μετρηθούν με ένα όργανο και με μία
μέτρηση.

Η τάση (stress) = δύναμη ανά μονάδα εγκάρσιας επιφάνειας – F/A

(Ν/m2).
Η παραμόρφωση (strain) η αλλαγή στο μήκος του δοκιμίου – Δl/lo χωρίς
διαστάσεις.
Αντοχή στον εφελκυσμό (tensile strength)
Όριο ελαστικότητας (yield strength) η τάση εφελκυσμού στην οποία
εμφανίζεται το πρώτο σημάδι μη ελαστικής παραμόρφωσης
Η συντελεστής Young ή συντελεστής ελαστικότητας ο λόγος
τάσης/παραμόρφωση.
Επιμήκυνση – το σημείο στο οποίο σπάει το δοκίμιο.

Καμπύλη stress/strain
θερμοπλαστικών πολυμερών
Επιμήκυνση Σημείο θραύσης
Stress

Όριο ελαστικότητας

Αντοχή στον εφελκυσμό

toughness
Κλίση = συντελεστής Young (stiffness)

ελαστική πλαστική Strain

• ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΕΚΡΗΞΗ
Είναι η αντίσταση σε μία σταθερά αυξανόμενη πίεση που εφαρμόζεται σε
κάθετες γωνίες στο υλικό σε συγκεκριμένες ορισμένες συνθήκες.
Λαμβάνεται ως η πίεση τη στιγμή της αποτυχίας της μεμβράνης και είναι
ένα μέτρο της χωρητικότητας της μεμβράνης να απορροφά ενέργεια.

• ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΡΟΥΣΗ

Σχετίζεται άμεσα με την ολική σκληρότητα του υλικού. Η σκληρότητα
είναι η ικανότητα του πολυμερούς να απορροφά την εφαρμοζόμενη
ενέργεια. Η επιφάνεια κάτω από την καμπύλη stress-strain είναι ανάλογη
με τη σκληρότητα του υλικού. Αντοχή στο απότομο γέμισμα. Το τελικό
προϊόν αφήνεται σε ελεύθερη πτώση.

• ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗ ΔΙΑΤΜΗΣΗ

Η ενέργεια που απαιτείται για τη διάδοση της διάτμησης.

• ΑΚΑΜΨΙΑ
Είναι η αντίσταση στην παραμόρφωση και στην κάμψη.
Εξαρτάται από το πάχος του υλικού.

• ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΑΜΨΗ Ή ΠΤΥΧΩΣΗ

Επαναλαμβανόμενη κάμψη ή πτύχωση.

• ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ ΤΡΙΒΗΣ
Ευκολία της επιφάνειας του υλικού να γλιστρά πάνω σε διάφορες
επιφάνειες.

• ΜΛΟΚΑΡΙΣΜΑ
Η τάση δύο στοιβάδων της μεμβράνης να κολλούν μεταξύ τους, κυρίως
εάν αφεθούν κάτω από πίεση για κάποιο χρόνο.
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ
ΤΡΟΦΙΜΩΝ
και ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΑΥΤΩΝ
ΜΕΣΩ της ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

16

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗΣ
ΤΡΟΦΙΜΩΝ
 Βιοχημικές.
 Χημικές.
 Φυσικές.
 Βιολογικές.

17
 ΑΝΕΠΙΘΥΜΗΤΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΑ
ΤΡΟΦΙΜΑ
Χαρακτηριστικό Ανεπιθύμητη αλλαγή
Υφή 1. Απώλεια διαλυτότητας.
2. Απώλεια της ικανότητας συγκράτησης νερού.
3. Σκληρότητα.
4. Μαλάκωμα.
Άρωμα Ανάπτυξη
1. Ταγγίσματος (υδρολυτικό ή οξειδωτικό).
2. Αρωμάτων μαγειρεμένου προϊόντος ή καραμέλας.
3. Άλλων δυσοσμιών.
Χρώμα 1. Αμαύρωση.
2. Λεύκανση.
3. Ανάπτυξη δυσχρωμιών.
Εμφάνιση 1. Αύξηση του μεγέθους σωματιδίων.
2. Ελάττωση του μεγέθους σωματιδίων.
3. Μη ομοιομορφία του μεγέθους σωματιδίων.
Θρεπτική αξία Απώλεια ή υποβάθμιση των
1. Βιταμινών.
2. Ανόργανων συστατικών.
3. Πρωτεϊνών.
4. Λιπιδίων. 18

Α. Ενζυμικές Αλλαγές
Τα ένζυμα καταλύουν αντιδράσεις, δρουν επιλεκτικά και
έχουν ρυθμιστικό ρόλο.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν τη δράση των ενζύμων
και σχετίζονται με συσκευασία είναι:
η θερμοκρασία (διατήρηση χαμηλής θερμοκρασίας),
η ενεργότητα νερού (η δράση τους εξαρτάται από το
διαθέσιμο νερό) και
το υπόστρωμα (είσοδος οξυγόνου στη συσκευασία).

19
Β. Χημικές αλλαγές
Οι χημικές αντιδράσεις που μπορούν να προκαλέσουν
υποβάθμιση της ποιότητας τροφίμων ή πρόβλημα της
ασφάλειάς τους είναι:
 Μη ενζυματική αμαύρωση
 Υδρόλυση λιπιδίων
 Οξείδωση λιπιδίων
 Μετουσίωση πρωτεϊνών
 Δημιουργία σταυροδεσμών στις πρωτεΐνες
 Υδρόλυση ολιγο- και πολυσακχαριτών
 Υδρόλυση πρωτεϊνών
 Σύνθεση πολυσακχαριτών
 Διάσπαση ιδιαίτερων φυσικών χρωστικών
 Γλυκολυτικές αλλαγές
Έλεγχος φωτός, συγκέντρωσης οξυγόνου, θερμοκρασίας,
ενεργότητας νερού.

20

1. Οργανοληπτικές αλλαγές. 2. Θρεπτικές αλλαγές.

1. Οργανοληπτικές αλλαγές.
a. Οξείδωση λιπιδίων
Η αυτοξείδωση είναι αυτή που οδηγεί στο
σχηματισμό υπεροξειδίων  δυσοσμίες στο τρόφιμο.

Παράγοντες που επιδρούν στην οξείδωση των λιπιδίων

φως, συγκέντρωση οξυγόνου, υψηλή θερμοκρασία,
καταλύτες (παρουσία μετάλλων π.χ. Fe και Cu), ενεργότητα
νερού.

21
b. Μη ενζυμική αμαύρωση
Κατά την αποθήκευση ξηρών και συμπυκνωμένων
τροφίμων.
Αναστολή της αντίδρασης Maillard: διατήρηση του pH
κάτω από το ισοηλεκτρικό σημείο των αμινοξέων,
χαμηλή θερμοκρασία, προσθήκη νερού. Όχι άμεσα με τη
συσκευασία.

22

c. Αλλαγές χρώματος
1. Χλωροφύλλες (πράσινες χρωστικές – φωτοσύνθεση)
(φαιοφυτοποίηση και φωτοξείδωση – διαφανείς
περιέκτες).
2. Αιμοχρωστικές (μυογλοβίνη) – (κόκκινο χρώμα
κρέατος) – χαμηλό επίπεδο οξυγόνου
(αδιαπέραστη συσκευασία) ευνοεί το σχηματισμό της καφέ
μεταμυογλοβίνης.
3. Ανθοκυανίνες (υδατοδιαλυτές κόκκινες χρωστικές)
σε υψηλό pH αποχρωματισμός, σχηματισμός
συμπλόκων με μέταλλα (μεταλλική συσκευασία –
επίστρωση με οργανικά στρώματα).

23
 4. Καροτινοειδή (λιποδιαλυτές χρωστικές – κίτρινο
και κόκκινο χρώμα)
οξείδωση, αυτοξείδωση (εξαρτάται από το
φως, θερμότητα και παρουσία προ- και
αντιοξειδωτικών).

5. Άλλες φυσικές χρωστικές

(φλαβονοειδή – κίτρινο χρώμα,
προανθοκυανίνες – άχρωμες, αντιδράσεις
ενζυμικής αμαύρωσης στα φρούτα και
λαχανικά, ταννίνες – αντιδράσεις ενζυμικής
αμαύρωσης).

24

d. Αλλαγές αρώματος
Οξειδωτική διάσπαση ακόρεστων λιπαρών οξέων,
αυτοξείδωση λιπών και ελαίων (αλδεΰδες, κετόνες)
Η διαπερατότητα των υλικών συσκευασίας είναι
σημαντική για τη διατήρηση του αρώματος ή
διείσδυση ανεπιθύμητων οσμών από το περιβάλλον.

2. Θρεπτικές αλλαγές
Οι τέσσερις κυριότεροι παράγοντες που μπορούν να
ελεγχθούν από τη συσκευασία είναι το φως, η
συγκέντρωση οξυγόνου, θερμοκρασία και ενεργότητα
νερού.

25
a. Βιταμίνες
Το ασκορβικό οξύ είναι η πιο ευαίσθητη βιταμίνη
τροφίμων και η φύση του υλικού συσκευασίας επιδρά
στην σταθερότητά του.
Ο φραγμός του υλικού συσκευασίας στην υγρασία και
το οξυγόνο καθώς επίσης και η φύση της επιφάνειας
που εκτίθεται στο τρόφιμο είναι σημαντικοί παράγοντες.
b. Πρωτεΐνες
Η θρεπτική αξία και η ακεραιότητα των πρωτεϊνών
επηρεάζεται από τη θέρμανση και την οξείδωση.
c. Λιπίδια
Τα υπεροξειδωμένα λιπίδια επιδρούν στη θρεπτική
αξία με την αλληλεπίδραση πρωτεϊνών και βιταμινών. Το
οξυγόνο παίζει σημαντικό ρόλο στην αποικοδόμηση
λιπιδίων.

26

Γ. Φυσικές αλλαγές
Οι φυσικές ιδιότητες περιλαμβάνουν τις γεωμετρικές,
θερμικές, οπτικές, μηχανικές, ρεολογικές, ηλεκτρικές
και υδροδυναμικές ιδιότητες.
Οι γεωμετρικές ιδιότητες περικλείουν τις παραμέτρους
του μεγέθους, σχήματος, όγκου, πυκνότητας και
επιφάνειας.
Το κυριότερο πρόβλημα εμφανίζεται σε τρόφιμα με
μορφή σκόνης. Λόγω προσρόφησης υγρασίας και
αυξημένης θερμοκρασίας δημιουργούνται
συσσωματώματα μεγάλου μεγέθους έως και
δημιουργία μιας συμπαγούς μάζας.

27
Δ. Βιολογικές αλλαγές
1. Μικροβιολογικές (επιθυμητές ή ανεπιθύμητες αλλαγές)
a. Εσωτερικοί παράγοντες
pH, aw, Eh, θρεπτικό περιεχόμενο,
αντιμικροβιακά συστατικά, βιολογικές δομές.
b. Εξωτερικοί παράγοντες
θερμοκρασία αποθήκευσης, σχετική υγρασία
περιβάλλοντος, παρουσία και συγκέντρωση
αερίων στο περιβάλλον.
c. Επίδραση του υλικού συσκευασίας
οι μικροοργανισμοί μπορούν να διεισδύσουν
μέσω του υλικού συσκευασίας από μικρές
οπές ή εσφαλμένη σφράγιση
το πάχος των πλαστικών υλικών είναι τέτοιο
ώστε οι υπάρχουσες μικρές οπές να είναι πολύ
μικρές.

28

2. Μακροβιολογικές
a. Έντομα
λεπιδόπτερα, κολεόπτερα – μόλυνση από τα
άκρα και τα εκκρίματά τους, μεταφέρουν
παθογόνους μικροοργανισμούς.
- δημητριακά, όσπρια, γαλακτοκομικά, αποξηραμένα
φρούτα, καπνιστά κρέατα και καρύδια.
- διεισδύουν στα περισσότερα υλικά συσκευασίας με
μορφή μεμβράνης (σχετίζεται με το πάχος τους).
- τα πολυκαρβονικά , ΡΕΤ – πολύ καλή αντίσταση
Τα υπόλοιπα πρέπει να λαμιναριστούν με ένα υλικό
ανθεκτικό στα έντομα.

b. Τρωκτικά
αρουραίοι και ποντίκια μπορούν να
διεισδύσουν παντού εκτός από το μέταλλο και
το γυαλί.

29
Η συσκευασία πρέπει να πληροί τις ακόλουθες
προδιαγραφές
 να συγκρατεί το περιεχόμενο τρόφιμο.
 να αντιστέκεται στη φυσική, χημική και μικροβιολογική
αλλοίωσή του.
 να διατηρεί την ακεραιότητά της.
 να έχει εύκολο χειρισμό.
 να παρεμποδίζει τις επιμολύνσεις από το περιβάλλον.
 να μην είναι τοξική.
 να είναι συμβατή με το τρόφιμο.
 να εξασφαλίζει την αποστείρωση και ασηψία του
τροφίμου. 30

 να ελέγχει την απώλεια ή την πρόσληψη υγρασίας.

 να παρέχει φραγμό στο οξυγόνο, στην υγρασία, τις οσμές
και το φως.
 να εξασφαλίζει τη διατήρηση ατμόσφαιρας αερίων κατά
τη χρήση τροποποιημένης ή ελεγχόμενης ατμόσφαιρας.
 να εξασφαλίζει καλή εκτύπωση.
 να παρέχει πληροφορίες για το προϊόν για τη χρήση και
τη σύσταση του προϊόντος.
 να έχει ελκυστική εμφάνιση.
 εύκολη στο άνοιγμα.
 να έχει χαμηλό κόστος.

31
ΕΙΔΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΥΣΤΑΤΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΣΤΟ
ΤΡΟΦΙΜΟ

4
 Η μεταφορά είναι αποτέλεσμα της άμεσης επαφής ή
αλληλεπίδρασης μεταξύ του τροφίμου και του υλικού
συσκευασίας.

Όμως είναι δυνατόν και συστατικά του τροφίμου να

μεταφερθούν στο υλικό συσκευασίας.

Αυτή η μεταφορά των συστατικών του υλικού στο

τρόφιμο μπορεί να αλλοιώσει τα οργανοληπτικά
χαρακτηριστικά του τροφίμου ή/και να το κάνει
τοξικολογικά επικίνδυνο.

Ολική μεταφορά (overall or global migration) – το άθροισμα

των μικρομοριακών και ευκίνητων ενώσεων του
υλικού που ελευθερώνονται ανά μονάδα επιφανείας
κάτω από ορισμένες συνθήκες ελέγχου.

Ειδική μεταφορά (specific migration) – μεταφορά μίας και

γνωστής ένωσης του υλικού.

6
Τρεις τάξεις μηχανισμών μεταφοράς:

Τάξη Ι: Μη μεταφορά – είτε παρουσία είτε απουσία

τροφίμου.

Τάξη ΙΙ: Ανεξάρτητη μεταφορά – μη ελεγχόμενη από το

τρόφιμο παρόλο που μπορεί να επιταχύνει η
παρουσία του τη μεταφορά.

Τάξη ΙΙΙ: Έκπλυση – ελέγχεται από το τρόφιμο, ασήμαντη

όταν απουσιάζει το τρόφιμο.

Η μεταφορά γίνεται αυθόρμητα από την περιοχή με τη

μεγαλύτερη συγκέντρωση προς την περιοχή με μικρότερη
συγκέντρωση.

Είναι διαδικασία δύο σταδίων:

1. Διάχυση του πρόσθετου από το εσωτερικό του

πολυμερούς προς την επιφάνειά του.

2. Μεταφορά του πρόσθετου στο τρόφιμο και η διασπορά

του στον κύριο όγκο του.

8
 Παράγοντες που επηρεάζουν τη
μεταφορά
Οι φυσικοχημικές ιδιότητες του υλικού

1. (MB, Tg, κρυσταλλικότητα, διακλαδώσεις, πυκνότητα,

χημική συγγένεια).

2. Διαδικασία παρασκευής του υλικού

(συμπίεση, εξώθηση – έγχυση, εμφύσιση).

3. Η φύση του συσκευασμένου τροφίμου

(λιπαρό, όξινο ή αλκαλικό, στερεό ή υγρό, πορώδες

επιφάνειας, κρυσταλλικότητα κ.α.). 9

4. Η φύση και η συγκέντρωση των προσθέτων του υλικού

(πολικότητα, ΜΒ, σ.ζ. κ.α.).

5. Οι συνθήκες μεταφοράς

(θερμοκρασία, χρόνος, ανάδευση κτλ).

10
 Μέτρηση της μεταφοράς
Σε δοχείο μεταφοράς τοποθετείται ο προσομοιωτής (200ml)
και εμβαπτίζεται το υλικό (100dm2).

Η επαφή είναι μίας πλευράς (one side contact) ή δύο

πλευρών (two side contact).

Οι συνθήκες χρόνου και θερμοκρασίας καθορίζονται από

διεθνείς προδιαγραφές ή επιλέγονται ανάλογα με την
πειραματική διαδικασία.

11

Ποσομοιωτές τροφίμων για έλεγχο της μεταφοράς:

• απεσταγμένο νερό.

• 3% οξικό οξύ σε νερό.

• 8 ή 15 % αλκοόλη σε νερό.

• ελαιόλαδο ή ισοοκτάνιο.

12
Συνθήκες ελέγχου της μεταφοράς:

• 10 ημέρες στους 40οC

• 2 ημέρες στους 20οC (ισοοκτάνιο)

• 30min στους 150οC (121-150οC)

• 120min στους 175οC (>150οC)

Όριο ολικής μεταφοράς 10mg/dm2 ή 60mg/kg

13

Πλαστικά υλικά συσκευασίας

• Τα πολυμερή εκτός από τη δομική τους μονάδα

(μονομερή) περιέχουν και ένα πλήθος προσθέτων
(πλαστικοποιητές, αντιοξειδωτικά, διογκωτικά,
σταθεροποιητές, κτλ) τα οποία βελτιώνουν τις
φυσικοχημικές και μηχανικές τους ιδιότητες.

14
Μονομερές βινυλοχλωρίδιο (VCM)
• Πτητικό (σ.ζ. –13.9οC).
• Τοξική του επίδραση γνωστή από το 1930.

• Το 1973 ανακαλύφθηκε ότι μεταφέρεται στα τρόφιμα.

• Μέγιστο όριο στα υλικά 1ppm.

• Μέγιστη μετανάστευση στα τρόφιμα 0.01ppm.

15

Μονομερές στυρόλιο
• Σημείο ζέσης 145οC.

• Κεντρικό νευρικό σύστημα, ήπαρ.

• Παρατηρήθηκαν επίπεδα μεταφοράς 60-2250ppm.

• Ανεπιθύμητη μεταφορά, οσμή - γεύση πλαστικού.

• Μέγιστη καθημερινή λήψη 40μg/kg (προσωρινή).

16
 Μονομερές ακρυλονιτρίλιο (AN)

• Όριο 80ppm στον περιέκτη, άρα στο τρόφιμο δεν είναι

μεγαλύτερο από 0,3ppm (1975 FDA).

• Τα συμπολυμερή του ΑΝ δεν εγκρίθηκαν για αλκοολούχα

ποτά.

• Δεν θα πρέπει να ανιχνεύεται στα τρόφιμα με χρήση

αναλυτικής μεθόδου με όριο ανίχνευσης ίσο με 0.020mg/kg.

17

Πλαστικοποιητές
• Φθαλικοί, αδιπικοί για το PVC (26mg/dm2).
• Kιτρικοί για συμπολυμερή VC-VdC (10mg/dm2).

• Φθαλικοί – καρκινογενέσεις, διόγκωση ήπατος.

• Αδιπικοί – υποψίες καρκινογενέσεων, ανωμαλίες στη
σύλληψη κ.α.

• Όριο ειδικής μεταφοράς για τον DEHA = 18mg/kg.

• Κιτρικοί – έλλειψη τοξικολογικών δεδομένων.

• Μικρότερη μεταφορά από τους φθαλικούς και αδιπικούς.

18
 Αντιοξειδωτικά

• ΒΗΤ, BHA, Irganox 1010 στο HDPE και LDPE.

• Επίπεδα που ανιχνεύθηκαν 0.5-60μg/dm2 .

19

Οσμές και μολύνσεις

• Διαλύτες εκτύπωσης – τολουόλιο, οξικός αιθυλεστέρας,
αλδεύδες, κετόνες.

• Μονομερή – στυρόλιο
Όριο ανίχνευσης γεύσης στο νερό 22ppb.

• ΡΕ – οσμή κεριού όταν θερμαίνεται

Οσμή ακεταλδεΰδης και αλλυλικής αλκοόλης –
προϊόντα θερμικής οξείδωσης του ΡΕ.

• ΡΕΤ – ακεταλδεΰδη (οσμή στα αναψυκτικά, αλλαγή

χρώματος του ΡΕΤ), ολιγομερή (0,02-2,73mg/kg).

20
 Μεταλλική συσκευασία

21

Κασσίτερος
• Παρουσία οξυγόνου – διάλυση κασσιτέρου.

• Όριο 250ppm σε διάφορες χώρες και ελαττώθηκε στα

200ppm.

• κανονικές συνθήκες αποθήκευσης – αύξηση μόνο

50mg/kg.

• 200mg/kg στα κονσερβοποιημένα τρόφιμα εκτός από τα

αναψυκτικά, 100mg/kg στα αναψυκτικά και 50mg/kg για
τα παιδιά.

22
 Μόλυβδος

• Τοξικός.

• Ενήλικες: λήψη 50μg/kg βάρους.

• Νήπια – βρέφη: 25μg/kg βάρους.

• Νομοθεσία: 2ppm κονσερβοποιημένα τρόφιμα,

0,5ppm παιδικές τροφές, 0,2ppm στα ποτά.

23

Αλουμίνιο
• Γενικώς αναγνωρίζεται ως ασφαλές.

• ΗΠΑ – ημερήσια δόση 9-14mg/ημέρα.

• Διαβρώνεται από οξέα ή/και άλατα.

• Σίδηρος, χαλκός, ψευδάργυρος, μαγνήσιο και χρώμιο.

• Η μεταφορά του Al 67-2084ppb.

24
 Χρώμιο

• Επίστρωση 0,5μg/cm2 – 0,4mg/kg.

• Επίπεδα που ανιχνεύθηκαν 0,009-0,018mg/kg.

25

Χαρτί

26
 Διοξίνες

• Στη λεύκανση χαρτιού.

• 4-5ppt.

• FDA – δόση ίση με 0.0576pg (10-12 g)/kg βάρους/ημέρα.

27

Πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCBs)

• Ανακυκλωμένο, εκτυπωτικά μελάνια.

• Και τα δύο βρίσκονται στη φύση και είναι παρόντα στο γάλα,
ψάρι, λίπος κρέατος πριν τη συσκευασία τους.

28
 Νιτροζαμίνες
• Ν-νιτροζομορφολίνη (NMOR) και μορφολίνη (MOR) είναι
μολυντές και μεταφέρονται στο τρόφιμο μετά από μεγάλο
χρόνο επαφής.

• Οι αμίνες μετατρέπονται σε νιτροζαμίνες σε όξινο

περιβάλλον (στομάχι).

• Η MOR χρησιμοποιείται ως επιβρανδυντής διάβρωσης σε

βραστήρες.

29

Τριχλωροανισόλη

• Οσμή μούχλας.

• Χλωροφαινόλη – πρόδρομος (από ανακυκλωμένο χαρτί).

30
 Γυαλί

31

• Αδρανές υλικό.

• Πυρίτιο και οξείδιο του νατρίου – απίθανο να

μεταφερθούν.

• Ενδείξεις για μεταφορά μολύβδου και καδμίου

Διοξείδιο του πυριτίου και μεταλλικά οξείδια.

• Οδηγία της Ε.Ε.γυαλί και κεραμικά: ολική μεταφορά

60mg/l ή 10mg/dm2, μόλυβδο και κάδμιο 5mg/l ή
1mg/dm2 και 0,25mg/l ή 0,05mg/dm2 αντίστοιχα.

32
 ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑ ΥΛΙΚΩΝ
ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ ΣΕ ΑΕΡΙΑ,
ΥΔΡΑΤΜΟΥΣ ΚΑΙ ΟΣΜΗΡΕΣ
ΕΝΩΣΕΙΣ

Η διάλυση και η μεταφορά ενώσεων μικρού μοριακού

βάρους μέσω του υλικού συσκευασίας είναι ένας
παράγοντας που πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά το
σχεδιασμό της συσκευασίας.

Είναι πορεία δύο δρόμων:

• Απώλεια υγρασίας ή αρωματικών ενώσεων του τροφίμου

(προς το περιβάλλον).
• Πρόσληψη ανεπιθύμητων οσμών ή υγρασίας από το
περιβάλλον.

5
 Οι πορείες με τις οποίες περνούν τα αέρια και οι ατμοί
μέσω των πολυμερικών υλικών είναι:

Μέσω πόρων – τα αέρια και ατμοί ρέουν μέσω

μικροσκοπικών πόρων, οπών και σπασιμάτων
των υλικών

Διαλυτοποίηση-διάχυση – αέρια και ατμοί διαλύονται στην

μία επιφάνεια του πολυμερούς, διαχέονται
μέσα στο υλικό λόγω διαφοράς
συγκέντρωσης και εξατμίζονται στην άλλη
πλευρά του πολυμερούς
(διαπερατότητα)

ΘΕΩΡΙΑ
• Σε σταθερές συνθήκες το αέριο ή ο ατμός θα διαχυθεί
μέσω του πολυμερούς με σταθερό ρυθμό εάν η διαφορά
πίεσης μεταξύ των δύο πλευρών του πολυμερούς
διατηρείται σταθερή.
• Η ροή J του διεισδυτικού μέσα από μία επιφάνεια
πολυμερούς ορίζεται ως:

Q
J =
A t

Q είναι το ολικό ποσό του διεισδυτικού που πέρασε από

μία επιφάνεια Α σε χρόνο t.
7
 Η σχέση μεταξύ του ρυθμού διαπέρασης και της
συγκέντρωσης δίνεται από το 1ο Νόμο του Fick:

dc
J = -D
dx

J είναι η ροή ανά μονάδα επιφάνειας, c είναι η

συγκέντρωση του διεισδυτικού, D ορίζεται ως ο
συντελεστής διάλυσης και δc/δx είναι η διαφορά
συγκέντρωσης κατά το πάχος δx.

ΣΤΑΘΕΡΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
Η διάχυση είναι σε σταθερή κατάσταση, η σχέση
συγκέντρωσης-απόστασης είναι γραμμική, η διάχυση
λαμβάνει χώρα μόνο προς μία κατεύθυνση και οι
συντελεστές διάχυσης D και διαλυτότητας S είναι
ανεξάρτητοι από τη συγκέντρωση.
Η εξίσωση που ισχύει σε αυτή την περίπτωση είναι η

Q=P D
A( p)
t l
Q=ποσότητα που διαπέρασε, t=ο χρόνος, P=ο συντελεστής
διαπερατότητας, Α=επιφάνεια, Δp=διαφορά πίεσης μεταξύ
των δύο πλευρών του υλικού, l=πάχος υλικού.
9
 ΜΗ ΣΤΑΘΕΡΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ
• Εξαιτίας του περιορισμένου ρυθμού διάχυσης της ένωσης
μέσα στο πολυμερές υπάρχει μία περίοδος μέχρι να
επιτευχθεί η σταθερά κατάσταση.
• Μία τυπική καμπύλη διαπέρασης και του χρόνου
υστέρησης είναι η εξής.
Q
Σταθερή
κατάσταση
Ασταθής
κατάσταση

L
t
10

Ο ρυθμός διαπέρασης, F, είναι ίσος με

Q
F =
At
Q = ποσότητα διεισδυτικού που πέρασε από τη
μεμβράνη.
Α = επιφάνεια μεμβράνης.
t = χρόνος.

11
• Προέκταση του ευθύγραμμου τμήματος της σταθεράς
κατάστασης, σημείο τομής ο χρόνος υστέρησης, L και
υπολογίζεται ο συντελεστής διάχυσης, D

2
l
D=
6L

D = ο συντελεστής διάχυσης, l = πάχος, L = χρόνος

υστέρησης.

12

Η σταθερά διαπερατότητας, P, είναι ίση με

Ql
P=
At Dp
Q = ποσότητα της ένωσης που διαπέρασε, l = πάχος
μεμβράνης, Α = επιφάνεια μεμβράνης, t = χρόνος, Δp
= διαφορά πίεσης μεταξύ των δύο πλευρών της
μεμβράνης

13
Ο συντελεστής διαλυτότητας και ο συντελεστής
διάλυσης περιγράφουν τον συντελεστή
διαπερατότητας, Ρ

P=DS

S=P/D

14

Όταν λαμβάνει χώρα διόγκωση του πολυμερούς

(οργανικοί διαλύτες, μεγάλα μόρια αερίων) τότε οι D και
S εξαρτώνται από τη συγκέντρωση και το χρόνο.

Απαιτείται η μελέτη συμπεριφοράς της προσρόφησης

συναρτήσει του χρόνου.

Τοποθέτηση του πολυμερικού υλικού σε ομοιόμορφη

συγκέντρωση ατμών σε γνωστή θερμοκρασία και πίεση.
Μέτρηση απώλειας ή αύξησης του βάρους στην
κατάσταση ισορροπίας σε διαφορετικές συγκεντρώσεις
ατμών και προσδιορισμός της ισόθερμης προσρόφησης.

15
 ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
• Συντελεστής διαπερατότητας
Ο συντελεστής διαπερατότητας, Ρ, είναι ένα μέτρο της
ποσότητας του διεισδυτικού που περνά από μία μονάδα
επιφανείας πολυμερούς.
• Συντελεστής διάχυσης
Ο συντελεστής διάχυσης, D, είναι ένα μέτρο της ταχύτητας
των μορίων που κινούνται μέσα στο πολυμερές (cm2/s).
• Συντελεστής διαλυτότητας
Ο συντελεστής διαλυτότητας, S, είναι ένας δείκτης του
αριθμού των μορίων διεισδυτικού τα οποία διαχέονται
(πυκνότητα ανά μονάδα όγκου).

16

Παράγοντες που επηρεάζουν τη

διαπερατότητα
 Χημική σύσταση και μορφολογία του υλικού
συσκευασίας
(πολικότητα, αδράνεια, ακαμψία, συσσώρευση,
κρυσταλλικότητα, σταυροδεσμοί, υψηλή
θερμοκρασία Tg).
 Χημική σύσταση του διεισδυτικού
(διαστάσεις, πολικότητα, ικανότητα συμπύκνωσης).

17
  Συγκέντρωση του διεισδυτικού.

 Παρουσία και άλλων ενώσεων

(οξικός αιθυλεστέρας, λεμονένιο).

 Σχετική υγρασία
(πολικά).

 Θερμοκρασία
S=Soexp(-ΔHs/RT) αέρια , ατμούς 
D=Doexp(-Ed/RT) 
P=Poexp(-Ep/RT) 

18

ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΠΕΡΑΤΟΤΗΤΑΣ

• Μέθοδος αυξημένης πίεσης.

• Μέθοδος αυξημένης συγκέντρωσης.

• Μέθοδος αυξημένου όγκου.

• Μέθοδος ανίχνευσης με χρήση μεμβράνης.

19
Μέτρηση διαπερατότητας σε Ο2

Το οξυγόνο επηρεάζει τη γεύση, οσμή, χρώμα, τη θρεπτική

αξία και το χρόνο ζωής των τροφίμων.

Χρησιμοποιούνται αυτοματοποιημένα συστήματα μέτρησης

(MOCON – Oxtran) με κουλομετρικό ανιχνευτή.

Μονάδες μέτρησης cm3/m2 day atm.

20

Μέτρηση διαπερατότητας σε
υδρατμούς

Η υγρασία επηρεάζει οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των

τροφίμων (απώλεια ή προσρόφηση υγρασίας) καθώς και το
χρόνο ζωής τους.

Χρησιμοποιούνται αυτοματοποιημένα συστήματα μέτρησης

(MOCON – Permatran) με υπέρυθρο ανιχνευτή.

Μονάδες μέτρησης cm3/m2 day.

21
Μέτρηση διαπερατότητας σε CO2

Οι νέες τεχνικές συντήρησης τροφίμων απαιτούν νέα υλικά

συσκευασίας. Η τροποποιημένη ατμόσφαιρα και η
ελεγχόμενη ατμόσφαιρα του συσκευασμένου τροφίμου
πρέπει να διατηρείται αυστηρά έτσι ώστε να είναι
αποτελεσματικές μέθοδοι συντήρησης.

Χρησιμοποιούνται αυτοματοποιημένα συστήματα μέτρησης

με υπέρυθρο ανιχνευτή.

Μονάδες μέτρησης cm3/m2 day atm.

22

Γενικά ισχύει ότι οι διαπερατότητες

των πολυμερικών υλικών
σε Ν2, Ο2 και CO2
έχουν λόγο 1:4:24

23
 Ρυθμοί διαπερατότητας οξυγόνου και
υδρατμών διαφόρων υλικών πάχους 25μm
Υλικό OTR WVTR
(cm3/m2day atm) (g/m2 day)
25oC & 50% RH 25oC & 75% RH
PVDC 2 1
EVOH 0,5-10* 40
PVDC-PVC 15 9
Nylon 6 50-150* 40
Polyester 80 8
PVC 200 20
HDPE 1400 2
OPP 1500 2
LDPE 8000 5
HIPS 4500 30
24

Μέτρηση διαπερατότητας σε
οργανικούς ατμούς (άρωμα)

Έξοδος
Στατικός τρόπος
δειγματοληψίας Δείγμα
(GC) μεμβράνης

Εξεταζόμενη ένωση

25
 Δυναμικός τρόπος

Αδρανές αέριο
Έξοδοι δειγματοληψίας (GC)

περιβάλλον

Δείγματα
μεμβρανών Εξεταζόμενη ένωση

26

Ένα υλικό χαρακτηρίζεται ως υψηλός

φραγμός ανάλογα με τη τιμή της
διαπερατότητάς του στο Ο2
< 2cm3/m2 day atm

27
 Όταν ένα πολυμερικό υλικό έχει υψηλό
φραγμό στο οξυγόνο συνήθως έχει καλό
φραγμό στις οσμηρές ενώσεις εκτός από τις
περιπτώσεις που υπάρχει αλληλεπίδραση
με το διεισδυτικό

28

Εάν ένα πολυμερικό υλικό έχει υψηλό

φραγμό στο Ο2 δεν συνεπάγεται ότι θα
έχει καλό φραγμό στους υδρατμούς

29
Ιδιαίτερη προσοχή με τα υλικά που
προσροφούν υγρασία

30

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΤΡΟ ΠΟΙΗΜΕΝΗΣ

ΑΤΜΟΣΦΑΙΡΑΣ

4
Ευκολία στον καταναλωτή με διάφορους τρόπους:
- ελαχιστοποίηση του χρόνου προετοιμασίας,
- ευκολία ανοίγματος του περιέκτη
- ατομική μερίδα,
- ενώ ταυτόχρονα παρέχουν υψηλή ποιότητα σε όλη τη
διάρκεια του χρόνου ζωής τους.
Η πλαστική συσκευασία ανταποκρίθηκε σε αυτές τις
απαιτήσεις.
Η συσκευασία τροποποιημένης ατμόσφαιρας δεν είναι
νέα σκέψη.

Πίνακας 1.1. Εκτίμηση του χρόνου

ζωής των προϊόντων ΜΑΡ
Προϊόν Συσκευασμένο στον ΜΑΡ (ημέρες)
αέρα (ημέρες)
Μοσχάρι1 4 12
Χοιρινό1 4 9
Κοτόπουλο1 6 18
Μαγειρεμένα 7 28
κρέατα1
Ψάρι1 2 10
Ψωμί2 7 21
Καφές2 3 548 (18 μήνες)
1αποθήκευση σε ψύξη, 2αποθήκευση σε περιβάλλον
6
 1. Συσκευασία τροποποιημένης ατμόσφαιρας
(ΜΑΡ).
2. Συσκευασία ελεγχόμενης ατμόσφαιρας (CAP).
3. Συσκευασία αερίου.
4. Συσκευασία κενού (VP).
5. Μίγμα αερίου.
6. Αποθήκευση ελεγχόμενης ατμόσφαιρας (CAS).
7. Αποθήκευση Hypobaric ή χαμηλής πίεσης.

Μέθοδοι τροποποίησης ατμόσφαιρας στα συσκευασμένα

τρόφιμα

H επιθυμητή ατμόσφαιρα συσκευασίας επιτυγχάνεται με

αντικατάσταση του αέρα, παραγωγή ατμόσφαιρας μέσα στη
συσκευασία είτε παθητικά, όπως στην περίπτωση των
φρούτων και λαχανικών είτε ενεργητικά χρησιμοποιώντας
κατάλληλους τροποποιητές ατμόσφαιρας.

Μηχανική αντικατάσταση αέρα με ένα αέριο ή μίγμα αερίων

ροή αερίου
αντιστάθμιση κενού .

8
Παθητική τροποποίηση ατμόσφαιρας. Τα λαχανικά και τα
φρούτα συνεχίζουν να αναπνέουν μετά τη συγκομιδή,
καταναλώνοντας οξυγόνο και παράγουν διοξείδιο του
άνθρακα και υδρατμούς.

Ενεργή συσκευασία. Η ενσωμάτωση συγκεκριμένων

προσθέτων μέσα στη μεμβράνη συσκευασίας ή στους
περιέκτες για να τροποποιήσουν την υπερκείμενη
ατμόσφαιρα με το σκοπό την επιμήκυνση του χρόνου
ζωής του προϊόντος αναφέρεται ως ενεργή συσκευασία.

Προσροφητές οξυγόνου. Οι πιο κοινοί απορροφητές

οξυγόνου είναι μικρά σακουλάκια που περιέχουν
μεταλλικά αναγωγικά μέσα όπως σκόνη σιδήρου, τα
οποία σε κατάλληλες συνθήκες υγρασίας (ενεργότητα
νερού > 0.85) χρησιμοποιούν το υπόλειμμα οξυγόνου για
να σχηματιστούν μη τοξικά οξείδια του σιδήρου.
Ασκορβικό οξύ ή άλατα
Προσροφητές/εκπομποί διοξειδίου του άνθρακα.
Υπάρχουν διάφορα συστήματα τα οποία είτε
απορροφούν είτε εκπέμπουν CO2. (Υδροξείδιο του
ασβεστίου)

10
 Εκπομποί ατμών αιθανόλης. Η αιθανόλη είναι γνωστή για
τις αντιμικροβιακές ιδιότητές της και μπορεί να ψεκαστεί
απευθείας πάνω στα τρόφιμα πριν τη συσκευασία, όπου
η επιμόλυνση της επιφάνειας είναι η κυρίαρχη αιτία
φθοράς.
Απορροφητές αιθυλενίου. Το αιθυλένιο είναι ένας
παράγοντας ωρίμανσης το οποίο παράγεται από τα
φρούτα και τα λαχανικά κατά την αποθήκευση. Εάν
συσσωρευτεί μέσα στη συσκευασία επιταχύνει τους
ρυθμούς αναπνοής και ελαττώνει το χρόνο ζωής.
Διάφοροι απορροφητές αιθυλενίου είναι διαθέσιμοι
(silica με υπερμαγγανικό άλας, διοξείδιο του πυριτίου).

11

Αέρια για τη ΜΑΡ

Οξυγόνο
Ελάττωσή του - καθυστερούν οι οξειδωτικές αντιδράσεις –
δυσοσμίες ή οι αντιδράσεις αμαύρωσης.
Ολική απομάκρυνση του Ο2 αποφεύγεται, κυρίως με το ψάρι,
γιατί αναπτύσσονται παθογόνοι μικροοργανισμοί.

Διοξείδιο του άνθρακα

Συνήθως παρεμποδίζει την ανάπτυξη των gram αρνητικών και
αερόβιων βακτηρίων, Pseudomonas spp.
Γαλακτικά αυξάνονται, μικρή επίδραση στις ζύμες.

12
Άζωτο
Είναι αδρανές αέριο. Επιβραδύνει την ανάπτυξη των
αερόβιων μικροοργανισμών.

Μονοξείδιο του άνθρακα

Είναι ικανοποιητικό στη διατήρηση του κόκκινου κρέατος
στο φρέσκο κρέας. Δεν είναι εγκεκριμένο, ελαφρά τοξικό.

Διοξείδιο του θείου

Είναι αντιμικροβιακό στην ελεύθερη μη ιονισμένη μοριακή
μορφή του. Χρησιμοποιείται σε pH < 4. Για έλεγχο της
ανάπτυξης των μυκήτων και βακτηρίων.

13

Μικροβιολογία ΜΑΡ

Επίδραση στους μικροοργανισμούς

Η ανάπτυξη των μικροοργανισμών καταστρέφει τα τρόφιμα.

Χρώμα, υφή, άρωμα ή οσμή.
CO2 > 5% - βακτήρια, κυρίως τα ψυχρότροφα, gram-αρνητικά
- μύκητες ιδιαίτερα ευαίσθητοι,
- ζύμες ανθεκτικές.

14
Επίδραση στους παθογόνους μικροοργανισμούς
Η γνώση της επίδρασης είναι ημιτελής.
Υψηλά επίπεδα CO2 παρεμποδίζει Staphylococcus aureus,
Salmonella spp., E. Coli & Y. enterolitica.

Θερμοκρασίες αποθήκευσης
Η κατάλληλη θερμοκρασία είναι ο πιο σημαντικός
παράγοντας διατήρησης τροφίμων.
Χαμηλές θερμοκρασίες καθυστερούν τις αντιδράσεις που
απαιτούν Ο2 και το μεταβολισμό των μικροοργανισμών
και παθογόνων που παράγουν τοξίνες καθώς και τους
ρυθμούς διαπερατότητας των μεμβρανών.

15

Κριτήρια επιλογής υλικών στην ΜΑΡ:

- Τιμές διαπερατότητας του υλικού στο Ο2, CO2, N2, H2O

- Συμβατότητα υλικού με το τρόφιμο
- Ευκολία/αποτελεσματικότητα θερμοσυγκόλλησης
- Χαρακτηριστικά “antifogging”
- Μηχανική αντοχή
- Ευκολία ανοίγματος συσκευασίας
- Machinability (ευκατεργασία στις μηχανές
μορφοποίησης/ θερμοσυγκόλλησης)
- Ανακυκλωσιμότητα
- Χαμηλό κόστος

16
Υλικά χρησιμοποιούμενα στην ΜΑΡ

Πέραν των συμβατικών υλικών (μέταλλο, γυαλί)

χρησιμοποιούνται κυρίως πλαστικά υλικά (≥90%)
μονοστρωματικά ή πολυστρωματικά. Πολλές φορές
χρησιμοποιείται συνδυασμός πλαστικών με χαρτί ή
χαρτόνι ή αλουμινόφυλλο. Από τα πλαστικά τα πλέον
χρησιμοποιούμενα σε συσκευασίες ΜΑΡ είναι:
ΡΑ (nylon), EVOH, PVDC, καθώς και τα PE, PP και PS σε
συνδυασμό με EVOH ή PA (PP/EVOH/PP, PS/EVOH/PS,
PE/PA/PE, PA/PE).

17

• Εφαρμογές ΜΑΡ

Κρέατα, ψάρια, κοτόπουλο, είδη αρτοποιίας,

κηπευτικά, φρούτα.

18
Κρέατα
Αλλοιώνονται από αερόβια βακτήρια (ψυχρότροφα -
Pseudomonas, E. coli, Staphylococcus aureus, Salmonella,
Brochothrix, thermosphacta etc.) στην επιφάνειά τους
κατόπιν επιμόλυνσης στα σφαγεία. H χρωστική μυογλοβίνη
(Fe2+, μωβ) μεταπίπτει παρουσία Ο2 στην οξυγονωμένη
μορφή της, οξυμυογλοβίνη (Fe2+) με ζωηρό κόκκινο χρώμα
ενώ απουσία Ο2 στην οξειδωμένη μορφή, μεταμυογλοβίνη
(Fe3+) με καφετί χρώμα. (Κριτήριο αποδοχής κρέατος από
τον καταναλωτή).

19

- ΜΑΡ/VP

Απουσία οξυγόνου δεν αναπτύσσονται αερόβια

βακτήρια, δεν οξειδώνεται η μυογλοβίνη. Χρήση films με
Ρο2 ≤ 50cm3/m2 d atm. Μετά την αποσυσκευασία,
τεμάχια του κρέατος τοποθετούνται σε πλαστικούς
δίσκους και περιτυλίγονται με ημιπερατή στο Ο2
μεμβράνη (PVC). Έτσι η μυογλοβίνη μεταπίπτει στην
οξυμυογλοβίνη (ζωηρού κόκκινου χρώματος).

20
 - ΜΑΡ υψηλή σε Ο2
Χρησιμοποιείται ατμόσφαιρα 40-80% Ο2 για
σταθεροποίηση χρώματος και 20-30% CO2 για
παρεμπόδιση μικροβιακής ανάπτυξης. Λόγω πιθανότητας
οξείδωσης των λιπαρών σε Ο2  δεν ενδείκνυται για
μακρόχρονη αποθήκευση του κρέατος.

- ΜΑΡ χαμηλή σε Ο2
Χρήση 5% Ο2, 75% CO2, 20% Ν2. Το Ν2 χρησιμοποιείται για
αποφυγή σύνθλιψης της συσκευασίας λόγω υψηλής
διαλυτότητας το CO2 στον ιστό. Αναμενόμενος χρόνος
συντήρησης κρέατος, 3-4 μήνες.

21

Πουλερικά

 Τα πουλερικά επιμολύνονται επιφανειακά με μεγάλο

αριθμό αερόβιων βακτηρίων (ψυχρότροφα -
Pseudomonas, E. coli, Staphylococcus aureus, Salmonella)
τα οποία αναπτύσσονται ταχύτατα στο κρέας πουλερικών
λόγω υψηλού pH.

 Χρησιμοποιείται ατμόσφαιρα 30% CO2, 70% Ν2, χρόνος

ζωής 2-3 εβδομάδες.

22
Ψάρια

 Υφίστανται ταχύτατη ενζυμική αποικοδόμηση των

πρωτεϊνών τους ακόμη και σε χαμηλές συγκεντρώσεις Ο2.
Επιμολύνονται επιφανειακά από το νερό στο οποίο ζουν
(ψυχρότροφα, εντεροβακτήρια, γαλακτικά βακτήρια,
Clostridia, Salmonella, Staphylococcus). Μπορεί να
αποτελέσουν φορείς παθογόνων μικροοργανισμών (Cl.
botulinum vibrio parahaemolyticus, Listeria
monocytogenes κτλ.).

23

 Χρησιμοποιείται 30% Ο2, 40% CO2 και 30% Ν2 για λευκά

άπαχα ψάρια και 40% CO2 και 60% Ν2 για λιπαρά και
καπνιστά ψάρια.

 Κρίσιμη η διατήρηση της θερμοκρασίας ≤ 3οC - αποφυγή

ανάπτυξης Cl. botulinum. Γι αυτό είναι περιορισμένη η
χρήση ΜΑΡ στα ψάρια.

24
Είδη αρτοποιίας

 Υφίστανται απώλεια υγρασίας, οξειδωτική τάγγιση και

ανάπτυξη κυρίως μυκήτων (μούχλας) αλλά και
ψυχροτρόφων βακτηρίων, γαλακτικών βακτηρίων,
κολοβακτηριοειδών, E. coli, εντερόκοκκων, μεσόφιλων
του γένους Bacillus.

25

 Χρησιμοποιούνται συνδυασμοί CO2 και Ν2 (από 50-100%

CO2 και από 0-50% Ν2) με χρόνο συντήρησης εβδομάδες-
μήνες. Λόγω αποκλεισμού του Ο2, απαιτείται υλικό
συσκευασίας υψηλού φραγμού στο Ο2. Έτσι χρησιμοποιείται
PA/PVDC*/PE ή PA/EVOH*/PE. Στις λιγότερο απαιτητικές
περιπτώσεις χρησιμοποιείται ΡΑ/ΡΕ.

* υλικά υψηλού φραγμού.

26
 Γαλακτοκομικά

Τυριά
Ανάπτυξη μούχλας – αποκλεισμός Ο2
75% CO2/25% N2.

Γιαούρτι
Έκπλυση επιφάνειας με Ν2.

Γάλα
Το CO2 δημιουργεί προβλήματα γεύσης
Ν2 – Pseudomonas.

27

Φρούτα και λαχανικά

Συνέχιση της αναπνοής μετά τη συγκομιδή

Κατανάλωση του Ο2 και παραγωγή CO2
Διαπερατό υλικό και στα δύο αέρια
Καθυστέρηση της αναπνοής, αλλά προστασία ποιότητας

28
 Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ
ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ

Oι παράγοντες, οι οποίοι επέδρασαν

σημαντικά και αποφασιστικά στην
αναβάθμιση του ρόλου της συσκευασίας
στην παραγωγή και εμπορία των προϊόντων,
είναι πάρα πολλοί με πλέον βασικούς τους
παρακάτω:

4
 i. O έντονος ανταγωνισμός μεταξύ
μεγάλου αριθμού επιχειρήσεων, που
παράγουν ομοειδή προϊόντα, τα οποία
παρέχουν στους καταναλωτές την ίδια
χρησιμότητα και ικανοποιούν τις ίδιες
ανάγκες.
ii. H άνοδος των ατομικών εισοδημάτων,
η οποία είναι αποτέλεσμα και της
ραγδαίας αύξησης της παραγωγής,
συνέπεια της τεχνολογικής εξέλιξης.

iii. H πορεία της σύγχρονης Oικονομίας η

οποία χαρακτηρίζεται από το γεγονός ότι
πέραν της ικανοποίησης βασικών
βιοτικών αναγκών (όπως διατροφής,
ένδυσης, κατοικίας κλπ.), πέρασε στην
ικανοποίηση ανωτέρου επιπέδου
αναγκών (όπως υγιεινή διατροφή,
καλαίσθητη εμφάνιση, εκπαίδευση,
ψυχαγωγία κλπ.).
iv. H απαίτηση του καταναλωτικού κοινού για
υγιεινή διατροφή και τήρηση των
κανόνων υγιεινής στα προϊόντα
διατροφής.

6
 H οικονομική λειτουργία της
συσκευασίας

• Η συσκευασία είναι το αποτελεσματικό μέσο,

που εξυπηρετεί:
A. την προστασία,
B. την συντήρηση και
C. την αξιοποίηση των διαφόρων προϊόντων.

Aποτελέσματα της σωστής

Συσκευασίας

8
1. Η αύξηση της διάρκειας ζωής των
καταναλωτικών αγαθών,
2. H πλήρης αξιοποίηση της υπερπαραγωγής,
3. Η προστασία της υγείας του καταναλωτή,
4. Η δυνατότητα της κατανάλωσης φρέσκων.
προϊόντων καθ΄ όλην την διάρκεια του
έτους, και όχι μόνο κατά τη διάρκεια της
ωρίμανσής τους και
5. Η μεταφορά και ανάλωση των προϊόντων σε
περιοχές, οι οποίες απέχουν μακριά από τον
τόπο παραγωγής τους, όπως π.χ. διάφορα
τροπικά προϊόντα τα οποία αναλώνονται
στα Eυρωπαϊκά κράτη.
9

Στις διεθνείς ανταλλαγές εμπορευμάτων η

συσκευασία μεταφοράς παίζει πολύ σπουδαίο
παραγωγικό ρόλο, καθ’ όσον:

A. Περιορίζει την «ταλαιπωρία» των φορτίων, την

οποία υφίστανται αυτά κατά τις συνεχείς
φορτοεκφορτώσεις των μεταφερομένων εμπορευ-
μάτων, τις συχνές μετακινήσεις τους στα διάφορα
μεταφορικά μέσα, τις διακινήσεις τους στους
διάφορους χώρους, αποτέλεσμα των οποίων είναι
η υπέρμετρη φθορά τους και συνεπώς καταστροφή
μέρους της παραγωγής και επιβάρυνση του
κόστους, και

10
B. Προλαβαίνει την υπερωρίμανση των νωπών
γεωργικών προϊόντων, η οποία συμβαίνει κατά
την μεταφορά τους, αποτέλεσμα της οποίας
είναι η πτώση της τιμής διάθεσής τους και
ανάγκη πλήθους ενεργειών για την
επαναξοιοποίησή τους (διαλογή, καταστροφή
των ακαταλλήλων, επαναζύγιση,
επανασυσκευασία κλπ.).

11

• Η έρευνα και η συστηματική ανάπτυξη της

συσκευασίας έχει ως αποτέλεσμα την
δημιουργία επιχειρήσεων οι οποίες :

A. Παράγουν ή επεξεργάζονται πρώτες ύλες

για την κατασκευή ειδών συσκευασίας
και
B. Παράγουν τα είδη συσκευασίας.

12
 Σκοπός της συσκευασίας
a) Να προστατεύει το προϊόν κατά την μεταφορά και
αποθήκευση, οφείλοντας να το διατηρήσει σε
κατάσταση εμπορευσιμότητας,
b) να προσελκύσει το ενδιαφέρον του καταναλωτή
και να τον παροτρύνει στην επιλογή του και
c) οφείλει να προστατεύσει και να διασφαλίσει την
υγεία του καταναλωτικού κοινού.

13

Mορφές της συσκευασίας

H συσκευασία σε σχέση με το περιεχόμενο
προϊόν διακρίνεται σε :

a) άμεση συσκευασία,
b) έμμεση συσκευασία και
c) συσκευασία διακίνησης (μεταφοράς).

14
 Mε κριτήριο την εμπορική εμφάνιση
του προϊόντος η συσκευασία
διακρίνεται σε:

a) συσκευασία χοντρικής πώλησης

και
b) συσκευασία λιανικής πώλησης.

15

Aπό την πλευρά της χρήσης της η

συσκευασία διακρίνεται σε:

a) συσκευασία απλής χρήσης

Και
b) συσκευασία πολλαπλής χρήσης.

16
 Tέλος με βάση τις υπηρεσίες που
προσφέρει η συσκευασία στον
καταναλωτή διακρίνεται σε:

a) συσκευασία απλής χρησιμότητας

και
b) συσκευασία πολλαπλής
χρησιμότητας.

17

Άμεση συσκευασία
• Άμεση συσκευασία είναι η συσκευασία εκείνη, η
οποία έρχεται σε άμεση επαφή με το εμπόρευμα,
όπως π.χ. η φιάλη μέσα στην οποία συσκευάζεται το
λάδι ή το πλαστικό δοχείο μέσα στο οποίο βρίσκεται
το γάλα.
• H άμεση συσκευασία καλείται και εσωτερική όταν το
εμπόρευμα φέρεται στην κατανάλωση με διπλή
συσκευασία, όπως συμβαίνει με πάρα πολλά
προϊόντα, όπως π.χ. οι οδοντόκρεμες, τα καλλυντικά,
πολλά είδη τροφίμων και ποτών, ορισμένα φάρμακα
κλπ.

18
 H άμεση συσκευασία έχει τα παρακάτω
πλεονεκτήματα:
i. Προστατεύει το προϊόν από προσμίξεις με ξένα
σώματα,
ii. προφυλάσσει το προϊόν από χημικές ουσίες ή
αλλοιώσεις,
iii. διατηρεί την υγιεινή κατάσταση του προϊόντος και
προστατεύει την υγεία του καταναλωτικού κοινού
και
iv. συντηρεί το προϊόν επί μακρό χρονικό διάστημα
έτοιμο για χρησιμοποίηση, χωρίς να απαιτούνται
ιδιαίτερες ενέργειες του καταναλωτή.

19

Έμμεση συσκευασία
• Έμμεση συσκευασία είναι η συσκευασία εκείνη, η
οποία δεν έρχεται σε επαφή με το προϊόν, αλλά
διευκολύνει συνήθως τη διάθεσή του στο χονδρικό
εμπόριο. Διευκολύνει την μεταφορά, την αποθήκευση
και την καταμέτρηση του εμπορεύματος και αποβλέπει
στην διατήρηση της άμεσης συσκευασίας σε άριστη
κατάσταση.
• Oνομάζεται συνήθως και εξωτερική συσκευασία, γιατί
δεν βρίσκεται σε άμεση σχέση (επαφή) με το προϊόν.

20
 Συσκευασία διακίνησης
• Συσκευασία διακίνησης (μεταφοράς) των
εμπορευμάτων είναι η συσκευασία εκείνη, η
οποία έχει ως σκοπό την διευκόλυνση της
μεταφοράς και την προστασία του προϊόντος
από την ταλαιπωρία των συνεχών και
μακροχρόνιων διακινήσεων.

21

• Tο πρόβλημα της σωστής και επιμελημένης

συσκευασίας μεταφοράς εμφανίζεται κυρίως
στις διεθνείς μεταφορές:
• Νωπών γεωργικών και κτηνοτροφικών
προϊόντων,
• ευπαθών μηχανημάτων και συσκευών, καθώς
και
• εύθραυστων εμπορευμάτων.

22
 H συσκευασία μεταφοράς καλείται να
επιλύσει δύο βασικά προβλήματα:
• Tο πρόβλημα της αξιοποίησης του
μεταφορικού μέσου, όσον αφορά τον
ωφέλιμο χώρο, με την σωστή διάταξη των
μεταφερομένων εμπορευμάτων και
• Το πρόβλημα του περιορισμού ή της
αποφυγής της ποιοτικής υποβάθμισης των
προϊόντων, η οποία εμφανίζεται ως συνέπεια
της καταπόνησης των φορτίων κατά την
μεταφορά.

23

Διάκριση από εμπορική άποψη

a) Συσκευασία χονδρικής πώλησης, η οποία
εξυπηρετεί το επίπεδο συναλλαγής μεταξύ
παραγωγού (γεωργού, βιομηχάνου,
βιοτέχνη) και εμπόρου.
b) Συσκευασία λιανικής πώλησης, η οποία
αποτελεί την βιτρίνα του προϊόντος και
αποβλέπει στην προσέλκυση του
καταναλωτικού κοινού.

24
 Oι δύο παραπάνω μορφές συσκευασίας
διαφέρουν ριζικά γιατί:

i) Καλύπτουν εντελώς διαφορετικές ανάγκες,

ii) εξυπηρετούν διαφορετικά πρόσωπα,
iii) προσφέρουν διαφορετικές υπηρεσίες και
iv) συμβάλλουν κατά διαφορετικό τρόπο και σε
ξεχωριστό βαθμό στην προώθηση των
πωλήσεων.

25

Διάκριση από την πλευρά της

χρήσης

26
 Συσκευασία απλής χρήσης
• Είναι εκείνη η οποία χρησιμοποιείται μια φορά για
την συσκευασία του συγκεκριμένου προϊόντος.
Mετά την χρησιμοποίησή της ανακυκλώνεται ή
καταστρέφεται, δεδομένου ότι είναι πλέον άχρηστη
και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί εκ νέου.
• Tέτοιες συσκευασίες απλής χρήσης είναι οι χάρτινες
και όσες αποτελούνται από πλαστικό.
Παρουσιάζεται επίσης σε είδη πολυτελείας (π.χ.
καλλυντικά), όπως και σε είδη που η τιμή πώλησής
τους μπορεί να "αντέξει" το κόστος της συσκευασίας
μιας χρήσης.

27

Συσκευασία πολλαπλής χρήσης

• Είναι εκείνη η οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί κατ΄
επανάληψη για την συσκευασία του ίδιου ή άλλου
προϊόντος (π.χ. γυάλινες φιάλες αναψυκτικών, σιδηρές
φιάλες υγραερίου κλπ.). H συσκευασία αυτή είναι
συνήθως δαπανηρή και ως πρώτη ύλη κατασκευής
χρησιμοποιούνται το γυαλί και ο σίδηρος και σε
μικρότερο βαθμό το πλαστικό. Για το λόγο αυτό ο
καταναλωτής στις πολύ δαπανηρές περιπτώσεις
τέτοιας συσκευασίας πληρώνει την αξία της μόνο κατά
την πρώτη αγορά του προϊόντος και στη συνέχεια μετά
την ανάλωση παραδίδει την κενή συσκευασία και
πληρώνει μόνο την αξία του προϊόντος.

28
• Oι γυάλινες συσκευασίες είναι συνήθως
πολλαπλής χρήσης και αντιπροσωπεύουν την
αγορά ανεξάρτητου προϊόντος, π.χ. η αγορά
λαδιού ή κρασιού σε γυάλινο μπουκάλι,
ισοδυναμεί με την προμήθεια δύο
ανεξάρτητων προϊόντων, δηλαδή του λαδιού
ή κρασιού και του γυάλινου δοχείου.

29

Διάκριση με βάση τις παρεχόμενες

υπηρεσίες στον καταναλωτή

• Συσκευασία απλής χρησιμότητας

Είναι εκείνη η συσκευασία η οποία χρησιμεύει

αποκλειστικά και μόνο για την υποδοχή του
προϊόντος.

30
 Συσκευασία πολλαπλής
χρησιμότητας
• Είναι εκείνη η συσκευασία η οποία
παρέχει στον καταναλωτή πρόσθετες
υπηρεσίες.
• H συσκευασία πολλαπλής χρησιμό-τητας
εξαρτάται από το είδος του προϊόντος και
την κατάσταση στην οποία προσφέρεται.

31

• Παράδειγμα τέτοιας συσκευασίας είναι προϊόντα στα οποία με

κατάλληλο ρυθμιστή στην έξοδο της φιάλης συσκευασίας τους
μπορεί να ελεγχθεί η χρησιμοποίηση μόνο της αναγκαίας
ποσότητας για λόγους οικονομίας, όπως π.χ. συμβαίνει στην
συσκευασία αποσμητικών, αφρού ξυρίσματος, διαφόρων
χημικών προϊόντων κλπ. Άλλη μορφή τέτοιας συσκευασίας είναι
η περίπτωση της ενσωμάτωσης διαφόρων προσθέτων
εξαρτημάτων, υποβοηθητικών της χρησιμοποίησης του
συσκευασμένου προϊόντος, όπως π.χ. πλαστικά κουταλάκια,
ψαλιδάκια μικρά πινέλα κλπ.
• Aυτές οι πρόσθετες διευκολύνσεις δημιουργούν την πολλαπλή
χρησιμότητα της συσκευασίας.

32
 Προβλήματα σχεδιασμού της
συσκευασίας
i. Προβλήματα που δημιουργεί το υπό συσκευασία προϊόν,
καθώς η προώθηση των πωλήσεών του αποτελεί την αφετηρία
και το επίκεντρο των προσπαθειών,
ii. προβλήματα που δημιουργεί η χρησιμοποίηση των διαφόρων
υλικών συσκευασίας,
iii. προβλήματα εμφάνισης της συσκευασίας ενώπιον του
καταναλωτικού κοινού,
iv. προβλήματα συντήρησης, αποθήκευσης και διακίνησης του
προϊόντος και
v. προβλήματα διατήρησης της συσκευασίας σε άριστη
κατάσταση καθ΄ όλην την διάρκεια της τμηματικής ανάλωσης
του προϊόντος από τον καταναλωτή.

33

Πριν από κάθε ενέργεια για σχεδιασμό της συσκευασίας πρέπει

να διερευνηθούν τα παρακάτω ερωτήματα:

i. Πρόκειται για νέο προϊόν ή για προϊόν γνωστό που

επιβάλλεται να παρουσιαστεί με νέα βελτιωμένη
συσκευασία;
ii. Σε ποιο στάδιο του "βιολογικού κύκλου" ευρίσκεται το
προϊόν; Mήπως είναι στο στάδιο της παρακμής;
iii. Σε ποιά κατηγορία καταναλωτών από πλευράς εισοδήματος
πρόκειται να καταναλωθεί; Σε ποιούς απευθύνεται;
iv. Για ποιό σκοπό θα χρησιμοποιηθεί και ποιά είναι τα
πλεονεκτήματά του;
v. Ποιό είναι το ανταγωνιστικό περιβάλλον και πως
εμφανίζονται στην αγορά τα ομοειδή ανταγωνιστικά
προϊόντα των άλλων επιχειρήσεων;
vi. Xρειάζεται συσκευασία και τι πλεονεκτήματα θα προσθέσει
στο προϊόν; Kαι τι είδους συσκευασία χρειάζεται;

34
 Tα σημεία τα οποία αφορούν το προϊόν και
προβληματίζουν το σχεδιασμό της συσκευασίας είναι
βασικά τα παρακάτω
• H κατάσταση, υπό την οποία θα εμφανιστεί το προϊόν [στερεό
(σκληρό ή μαλακό), υγρό, αέριο κλπ]. H συσκευασία είναι
συνάρτηση της κατάστασης του προϊόντος.

• Tο νομικό πλαίσιο που καθορίζει τους όρους και τις

προϋποθέσεις κυκλοφορίας του προϊόντος.

• O προορισμός του προϊόντος, δηλαδή η αγορά προς την οποία

απευθύνεται.

35

• Tο ιδεώδες βάρος του προς συσκευασία προϊόντος.

Ευρίσκεται συνήθως σε συνάρτηση με την ποσότητα
που χρησιμοποιεί ο καταναλωτής και με την
συχνότητα της κατανάλωσης. Π.χ. γιά προϊόντα τα
οποία χρησιμοποιεί σε μικρές ποσότητες και κατά
αραιά χρονικά διαστήματα, όπως τα μπαχαρικά κλπ, ή
γιά πολύ ακριβά προϊόντα, όπως καλλυντικά, αρώματα
κλπ. πρέπει να χρησιμοποιούνται μικρής ποσότητας
συσκευασίες.
• Aντίθετα για είδη καθημερινής χρήσεως συνήθως
χρησιμοποιούνται μεγάλης ποσότητας συσκευασίες,
διότι με αυτόν τον τρόπο εξυπηρετούν καλύτερα τον
καταναλωτή και διαμορφώνουν ευνοϊκότερο κόστος
αγοράς.

36
• H συμπεριφορά του προϊόντος, δηλαδή οι
αντιδράσεις του έναντι των φυσικών και
χημικών επιδράσεων. Eδώ η συσκευασία του
προϊόντος πρέπει να σχεδιαστεί κατά τέτοιο
τρόπο, ώστε να προστατεύει το προϊόν από τις
καιρικές συνθήκες, τις χημικές επιδράσεις, τους
διαφόρους μικροοργανισμούς, έντομα,
τρωκτικά και λοιπούς παράγοντες οι οποίοι
μπορεί να αχρηστεύσουν το προϊόν.

37

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ
i. Hμερομηνία παραγωγής ή συσκευασίας (για όλα
τα αναλώσιμα προϊόντα),
ii. ακρότατη ημερομηνία ανάλωσης,
iii. σύνθεση του προϊόντος (ειδικά στα τρόφιμα
πρέπει να είναι περισσότερο αναλυτική με την
αναγραφή και του ποσοστού συμμετοχής του κάθε
υλικού),
iv. οδηγίες χρήσεως του προϊόντος και της
συσκευασίας,

38
v. οδηγίες για την καλλίτερη συντήρηση (π.χ. το προϊόν
να διατηρείται σε μέρος δροσερό κλπ.),
vi. χώρα παραγωγής και συσκευασίας,
vii. τον κωδικό του εμπορεύματος (και με γραμμική
παράσταση),
viii. συμβολισμούς για ανακύκλωση του υλικού
συσκευασίας ή για προστασία του περιβάλλοντος,
ix. οποιαδήποτε άλλη πληροφορία κρίνει σκόπιμη ο
παραγωγός του προϊόντος ή επιβάλλει η σχετική
νομοθεσία.

39

Mελλοντικές εξελίξεις
• H ανάπτυξη όλου του φάσματος των
προβλημάτων και των προσόντων που πρέπει
να διαθέτουν όλα τα είδη συσκευασίας έχει
ως στόχο να καταδείξει με ποιό τρόπο η
συσκευασία μπορεί να αποτελέσει βασικό
εργαλείο στη στρατηγική για την αύξηση των
πωλήσεων και την καθιέρωση "επώνυμων
προϊόντων" στην αγορά.

40
• Aναφορικά με τις προοπτικές στον τομέα της
συσκευασίας και ειδικότερα της άμεσης
συσκευασίας (η οποία έρχεται σε άμεση επαφή
με το προϊόν), και της συσκευασίας λιανικής
πώλησης (η οποία έρχεται σε άμεση επαφή με
τον καταναλωτή), τρείς σημαντικοί παράγοντες
φαίνεται ότι στο μέλλον θα επηρεάσουν σε
μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις γύρω από τα θέματα
της συσκευασίας:

41

a. H ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης, σε παγκόσμιο

επίπεδο, γύρω από τα θέματα της υγιεινής
διατροφής (συσκευασία αναλώσιμων ειδών,
τροφίμων, ποτών κλπ.) και προστασίας του
περιβάλλοντος (μη ρυπογόνες συσκευασίες),
b. ο συνεχώς εντεινόμενος ανταγωνισμός, που θα έχει
ως αποτέλεσμα την παραγωγή νέων προϊόντων με
γρήγορους ρυθμούς και την αναβάθμιση της
ποιότητας του προϊόντος και της συσκευασίας και
c. οι ρυθμίσεις των θεμάτων της συσκευασίας των
αναλώσιμων αγαθών στα πλαίσια της ενοποιημένης
ευρωπαϊκής αγοράς (1992).

42
 TO NOMIKO ΠΛAIΣIO THΣ
ΣYΣKEYAΣIAΣ

43

Κατάλογος ερωτήσεων για τις οποίες θα

πρέπει να έχει απαντήσεις ο οποιοσδήποτε
σχεδιάζει ένα νέο προϊόν:
1) Στην αρμοδιότητα ποιάς (ή ποιών) δημοσίων υπηρεσιών
υπάγεται το προϊόν;
2) Aπαιτείται ειδική έγκριση για το είδος και για το μέγεθος της
συσκευασίας; Aπό ποιές υπηρεσίες;
3) Mήπως το όνομα του νέου προϊόντος υπάρχει σε κάποιο άλλο
προϊόν;
4) Tι πληροφορίες πρέπει να έχει η ετικέττα της συσκευασίας και
με τι μέγεθος γραμμάτων;
5) Aπαιτείται η επισήμανση με αριθμό παρτίδας, ημερομηνία
παραγωγής και ημερομηνία λήξεως;

44
6) Ποιές είναι οι επιτρεπόμενες ποιοτικές και ποσοτικές
αποκλίσεις από τα αναγραφόμενα στην ετικέττα;
7) Yπάρχουν περιορισμοί στην μεταφορά και διακίνηση του
προϊόντος;
8) Yπάρχει διαφορά στις προδιαγραφές της συσκευασίας
ανάλογα με τα σημεία πωλήσεως του προϊόντος;
9) Aν υπάρχει πρόβλημα εξαγωγής του προϊόντος, τι
προϋποθέσεις υπάρχουν και τι νομοθεσία σχετικά με την
συσκευασία ισχύει στη χώρα εξαγωγής;
10) Yπάρχει καθ΄ οδόν κάποια μελέτη στην EE ή στην Eλλάδα με
στόχο τις αλλαγές στην ισχύουσα νομοθεσία;

45

Απάντηση στα παραπάνω

ερωτήματα δίνουν:
• Το κοινοτικό δίκαιο.
• Το αγορανομικό δίκαιο.
• Το δίκαιο του αθέμιτου ανταγωνισμού.
• Το δίκαιο σημάτων.
• Το δίκαιο μεταφορών.
• Το ασφαλιστικό δίκαιο.
• Το αστικό δίκαιο.
• Ο Κώδικας Τροφίμων και Ποτών.
• Ο Γραμμωτός Κώδικας Ε.Α.Ν.

46
Δημόσιες υπηρεσίες της Ελλάδας οι οποίες
νομοθετούν τα θέματα συσκευασίας
1) Το Υπουργείο Εμπορίου (για θέματα που σχετίζονται
με αγορανομικές προδιαγραφές και κατοχύρωση
ονομασιών).
2) Το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
(για τα θέματα που σχετίζονται με τα τρόφιμα, τα
φυτοφάρμακα και τα κτηνιατρικά προϊόντα).
3) Το Υπουργείο Μεταφορών (για θέματα που
σχετίζονται με την μεταφορά επικίνδυνων
προϊόντων).
4) Το Ανώτατο Χημικό Συμβούλιο (για θέματα που
σχετίζονται με τα τρόφιμα και τα προϊόντα οικιακής
χρήσεως).

47

5) Το Υπουργείο Υγείας & Κοινωνικής

Αλληλεγγύης. Στο Υπουργείο αυτό ανήκει
πλέον και ο ΕΦΕΤ (Ενιαίος Φορέας Ελέγχου
Τροφίμων), ο οποίος ανήκε στο Υπουργείο
Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και αρχικά
στο Υπουργείο Ανάπτυξης.
6) Ο Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΟΦ, για
τα φάρμακα και τα καλλυντικά).
7) Το Υπουργείο Ανάπτυξης.

48
 ΕΦΕΤ

• Ο ΕΦΕΤ συστάθηκε με το
Ν. 2741/ΦΕΚ 199/28-09-1999.

• Είναι Ν.Π.Δ.Δ. και τελεί υπό την

εποπτεία του Υπουργείου
Ανάπτυξης.
49

Οι Περιφερειακές Υπηρεσίες του

Ε.Φ.Ε.Τ. είναι οι εξής:
• Κεντρική υπηρεσία Αθήνα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Αττικής με έδρα την Αθήνα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης με έδρα την
Κομοτηνή.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Κεντρικής Μακεδονίας με έδρα τη Θεσσαλονίκη.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ηπείρου με έδρα τα Ιωάννινα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Θεσσαλίας με έδρα τη Λάρισα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Δυτικής Ελλάδος με έδρα την Πάτρα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Κρήτης με έδρα το Ηράκλειο.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Δυτικής Μακεδονίας με έδρα την Κοζάνη.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Ιονίων Νήσων με έδρα την Κέρκυρα.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Στερεάς Ελλάδος με έδρα τη Λαμία.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Πελοποννήσου με έδρα την Τρίπολη.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Βορείου Αιγαίου με έδρα τη Μυτιλήνη.
• Διεύθυνση Ε.Φ.Ε.Τ. Νοτίου Αιγαίου με έδρα την Ερμούπολη της Σύρου.

50
• Οι στόχοι του ΕΦΕΤ είναι:
A. Η προστασία του καταναλωτή με τη διασφάλιση της
εισαγωγής, παραγωγής και διακίνησης υγιεινών
τροφίμων,
B. η πιστοποίηση της καταλληλότητας, ο έλεγχος της
ποιότητας και η ποιοτική αναβάθμιση των
τροφίμων, και
C. η προστασία των οικονομικών συμφερόντων του
καταναλωτή και η μέριμνα για την αποτροπή της
παραπλάνησής του σε σχέση με την υγιεινή, τη
σύσταση, την επισήμανση και την τιμή των
τροφίμων.
51

Έλεγχος τροφίμων

• Σκοπός του ελέγχου είναι να ελεγχθεί η

συμμόρφωση προς τη νομοθεσία και να
διασφαλιστεί η ασφάλεια των τροφίμων με
σκοπό την προστασία της υγείας και των
οικονομικών συμφερόντων των κατανα-λωτών.

52
 Ως έλεγχος θεωρείται:

• Ο οποιοσδήποτε έλεγχος στα τρόφιμα, στα

συστατικά των τροφίμων, στα υλικά που έρχονται σε
επαφή με τρόφιμα.
• Ο οποιοσδήποτε έλεγχος της επισήμανσης, της
παρουσίασης, της διαφήμισης, και των εμπορικών
παραστατικών.
• Η δειγματοληψία, η εργαστηριακή εξέταση ή η
ανάλυση ή τα άλλα μέσα διεξαγωγής ελέγχων από
την αρμόδια αρχή ή από τους εντεταλμένους της.

53

• Η οποιαδήποτε επιθεώρηση, έλεγχος

εγκατάστασης, τήρησης και επαλήθευσης των
συστημάτων διασφάλισης στις επιχειρήσεις
παραγωγής, επεξεργασίας, αποθήκευσης,
διανομής, εμπορίας, διάθεσης και εστίασης
και,
• Ο έλεγχος στα οχήματα μεταφοράς.

54
• Για καλύτερη αποσαφήνιση, ως έλεγχοι
θεωρούνται:
• Ο έλεγχος των τροφίμων και των συστατικών τους,
των προσθέτων, βιταμινών, ανόργανων αλάτων,
άλλων προσθέτων που προορίζονται να πωληθούν
ως έχουν και των υλικών που έρχονται σε επαφή με
τα τρόφιμα, καθώς και ο έλεγχος της επισήμανσης,
της παρουσίασης και της διαφήμισής τους.
• Η επιθεώρηση που αφορά την εφαρμογή κανόνων
υγιεινής και συστημάτων διασφάλισης σε όλα τα
στάδια από την παραγωγή μέχρι την κατανάλωση.

55

• Οι έλεγχοι που γίνονται στη βάση εθνικών

προγραμμάτων, κοινοτικών προγραμμάτων,
προγραμμάτων παρακολούθησης και στα πλαίσια
ερευνητικών προγραμμάτων για τη δημιουργία
προτύπων (τακτικοί έλεγχοι).

• Οι έλεγχοι που επιβάλλονται μετά από καταγγελίες,

ειδοποίηση από το σύστημα alert ή μετά από
εκδήλωση διατροφικών κρίσεων (έκτακτοι έλεγχοι).

56
 Αναλυτικότερα ο έλεγχος των τροφίμων
περιλαμβάνει:
• Ελέγχους που αφορούν τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά,
• Ελέγχους των σημάτων καταλληλότητας,
• Ελέγχους που αφορούν τις μικροβιολογικές προδιαγραφές,
• Ελέγχους που αφορούν την παρουσία χημικών, φυσικών
ρυπαντών και ραδιενέργειας,
• Ελέγχους που αφορούν την ποιότητα ή/ και νοθεία,
• Ελέγχους που αφορούν τη σωστή επισήμανση,
• Ελέγχους που αφορούν την παραπλανητική διαφήμιση,
παρουσίαση,
• Ελέγχους υλικών που έρχονται σε επαφή με τα τρόφιμα.

57

• Η επιθεώρηση διεξάγεται στις επιχειρήσεις

τροφίμων κατά την παρασκευή, μεταποίηση,
παραγωγή, συσκευασία, αποθήκευση,
μεταφορά, διανομή και προσφορά προς
πώληση ή διάθεση στον καταναλωτή, στα
τρόφιμα που παράγονται, διακινούνται ή
εισάγονται στη χώρα μας ή εξάγονται από
αυτή.

58
Πίνακας 1. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα ελέγχων ανά ομάδα επιχειρήσεων
τροφίμων που πραγματοποιήθηκαν από τον Ε.Φ.Ε.Τ. σε Αττική, Κεντρική

Μακεδονία, Δυτική Ελλάδα και Κρήτη από Ιανουάριο έως Δεκέμβριο 2002.

Ομάδες επιχειρήσεων τροφίμων Αριθμός

επιθεωρήσεων
1.Παρασκευαστές/ Συσκευαστές 393
2. Διανομείς /Μεταφορείς 872
3. Λιανικό εμπόριο 3293
4. Επιχειρήσεις Παροχής Υπηρεσιών 3149
5.Παρασκευαστές που πωλούν λιανικώς 2588
ΣΥΝΟΛΟ ΤΑΚΤΙΚΩΝ ΕΛΕΓΧΩΝ 10295
ΕΛΕΓΧΟΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΜΕΤΑ ΑΠΟ 511
ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΑ
ΓΕΝΙΚΟ ΣΥΝΟΛΟ ΕΛΕΓΧΩΝ 10806 59

Πίνακας 2. Συγκεντρωτικά αποτελέσματα παραβάσεων ανά είδος που

βεβαιώθηκαν από τον Ε.Φ.Ε.Τ. σε Αττική, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική

Ελλάδα και Κρήτη από Ιανουάριο έως Δεκέμβριο 2002.

Είδη πα ρα βά σεων
Ομάδες επιχειρήσεων Γενική Επισή Μη Σύνθεση Άλλες Σύνολο
τροφίμων Υγιεινή μανση- ασφαλή - Νοθεία παραβά
Παρου Τρόφιμα σεων
σίαση
1.Παρασκευαστές/ 19 14 22 6 14 75
Συσκευαστές
2. Διανομείς/ 12 14 32 - 79 137
Μεταφορείς
3. Λιανικό εμπόριο 37 83 72 17 37 246

4. Επιχειρήσεις 70 19 78 10 27 204
Παροχής Υπηρεσιών
5.Παρασκευαστές που 29 50 40 1 22 142
πωλούν λιανικώς
Σύνολο 167 180 244 34 179 804
60
Πίνακας 3. Ποσότητες τροφίμων που κατασχέθηκαν-καταστράφηκαν
από τον Ε.Φ.Ε.Τ. σε Αττική, Κεντρική Μακεδονία, Δυτική Ελλάδα και

Κρήτη από 01-01-2002 έως 31-12-2002.

Κατόπιν ελέγχου (Kg) Κατόπιν αιτήσεων(Kg)
Προϊόν
Κρέατα και προϊόντα με βάση το κρέας 5311 888
Αλιεύματα 1284 562
Γαλακτοκομικά προϊόντα 2023 10
Δημητριακά & προϊόντα αρτοποιίας 6432 19
Λίπη και έλαια 1512 -
Αυγά & προϊόντα αυγών 92 -
Σούπες, ζωμοί, σάλτσες 57 -
Φρούτα και λαχανικά 121 -
Παγωτά και επιδόρπια 11 -
Σοκολάτα & παρασκευάσματα, καφές & τσάι 10881 -
Ξηροί καρποί & προϊόντα 4950 -
Έτοιμα γεύματα 114 10
Άλλα 723 26
61
ΣΥΝΟΛΟ 33511 1515

Ποιότητα
• Ως ποιότητα (quality) χαρακτηρίζεται ο
συνδυασμός των χαρακτηριστικών εκείνων
ενός προϊόντος (π.χ. τροφίμου), τα οποία
θεωρούνται σημαντικά για τον
προσδιορισμό του βαθμού αποδοχής του
από τον καταναλωτή-πελάτη.
• Επίσης ποιότητα είναι το μέτρο
ικανοποίησης των προσδοκιών του
καταναλωτή ή αντίστοιχα η ικανότητα της
βιομηχανίας να ικανοποιεί τις ανάγκες του
καταναλωτή.
62
• H ποιότητα πρέπει να ελέγχεται κυρίως από
τον παραγωγό, ενώ λαμβάνεται υπ' όψιν η
άποψη του καταναλωτή.
• O έλεγχος ποιότητας (quality control) γίνεται
από τον παραγωγό στο εργαστήριο ποιοτικού
ελέγχου και τις αντίστοιχες Δημόσιες Aρχές,
με σκοπό την διασφάλιση ποιότητας (quality
assurance).
• Ο Ποιοτικός Έλεγχος περιλαμβάνει τεχνικές
και κανόνες που έχουν προστεθεί για να
στηρίξουν την ποιότητα του προϊόντος.

63

Η Διασφάλιση της Ποιότητας περιλαμβάνει όλες τις

συστηματικά σχεδιασμένες ενέργειες που είναι
απαραίτητο να γίνουν για να διασφαλίσουν ότι το
προϊόν θα ικανοποιήσει τις ανάγκες που προορίζεται
να καλύψει.
Η Διασφάλιση της Ποιότητας είναι ένα σύστημα που
έχει ως στόχο να μειώσει στο ελάχιστο τους
κινδύνους υποβάθμισης της ποιότητας (γευστικά,
εμφανισιακά ή μικροβιολογικά).
•

64
 Η ποιότητα των τροφίμων κρίνεται
από δύο βασικές παραμέτρους:
a) τη σύνθεσή τους, η οποία καθορίζει τη θρεπτική και
θερμιδική τους αξία και συνεπώς τη συμβολή τους στην
ανάπτυξη/ συντήρηση του οργανισμού, καθώς και την
περιεκτικότητά τους σε συστατικά που συμβάλλουν στην
πρόληψη ασθενειών και στη διατήρηση/ προαγωγή της
υγείας, και
b) τη μικροβιολογική και χημική τους ασφάλεια.

• Η χημική ασφάλεια των τροφίμων, εξαρτάται από την

παρουσία σε αυτά χημικών ουσιών που είτε προστέθηκαν
κατά την παραγωγή/ συσκευασία, είτε προήλθαν από τη
γεωργική και βιομηχανική ρύπανση του περιβάλλοντος,
είτε έχουν φυσική προέλευση.

65

Προδιαγραφές
• Στην προσπάθεια περιγραφής της ποιότητας
ενός προϊόντος καθορίζονται και μετρούνται
τα κύρια χαρακτηριστικά του και τα
αποτελέσματα των μετρήσεων καταγράφονται
και αποτελούν τις προδιαγραφές του
προϊόντος, σύμφωνα με τις οποίες θα
παράγονται και τα νέα αντίστοιχα προϊόντα.

66
• Όταν οι προδιαγραφές αυτές ορίζονται από
την Δημόσια Aρχή, εκδίδεται ένας Tεχνικός
Kανονισμός προς τον οποίο η συμμόρφωση
είναι υποχρεωτική.
• Tεχνικοί κανονισμοί είναι:
• ο Kώδικας Tροφίμων και Ποτών,
• οι Aγορανομικές Διατάξεις,
• οι Oδηγίες της EΕ κλπ.

67

• Oι προδιαγραφές μπορεί να μην είναι

υποχρεωτικές. Δυνατόν κάποιος παραγωγός ή
κάποιος κλάδος παραγωγής να τις καθιερώσει
και να τις εφαρμόσει.

• Στην περίπτωση αυτή οι προδιαγραφές

προσδιορίζουν ένα "πρότυπο" σύμφωνα με το
οποίο ο παραγωγός ή ο κλάδος της
παραγωγής παράγει το προϊόν αυτό.

68
• H διαδικασία της καθιέρωσης των
προτύπων είναι αυστηρά καθορισμένη
και ονομάζεται "τυποποίηση".

• Tην τυποποίηση στην Eλλάδα

εξασφαλίζει ο Eλληνικός Oργανι-σμός
Tυποποίησης (EΛ.O.T).

69

Yλικά σε επαφή με τρόφιμα

• Tα υλικά συσκευασίας των προϊόντων είναι και
αυτά προϊόντα και προσδιορίζονται από τα
αντίστοιχα χαρακτηριστικά τους.

• H ποιότητα των συσκευασμένων προϊόντων

αποτελείται από την ποιότητα του περιεχομένου
και από την ποιότητα της συσκευασίας τους (π.χ.
δοχείου, κυτίου, περιτυλίγματος κλπ.).

70
• Tα υλικά συσκευασίας των τροφίμων, επειδή
σχετίζονται άμεσα με την υγεία του
καταναλωτή έχουν θεμελιώδη σημασία.
• Mάλιστα στην περίπτωση των τροφίμων δεν
ενδιαφέρει μόνο η ποιότητα των υλικών
συσκευασίας, αλλά και η ποιότητα του κάθε
υλικού με το οποίο το τρόφιμο ήρθε ή θα
έρθει σε επαφή κατά την παραγωγή,
διατήρηση ή διακίνησή του, όπως δεξαμενές,
αναδευτήρες, λέβητες, σωληνώσεις κλπ.

71

• Για τα προϊόντα που προορίζονται να έρθουν σε

επαφή με τρόφιμα ο Kώδικας Tροφίμων και οι
Aγορανομικές Διατάξεις ορίζουν τις προδιαγραφές
και γενικότερα τους όρους κυκλοφορίας των υλικών
αυτών.
• Oι όροι που καθορίζει ο Kώδικας Tροφίμων έχουν ως
σκοπό την προστασία της υγείας του καταναλωτικού
κοινού.
• Tον έλεγχο των υλικών αυτών πρέπει να κάνει ο
παραγωγός τους, ενώ ανάλογη ευθύνη έχει για τον
έλεγχο και η Δημόσια Aρχή.

72
• Aλλά και εκείνος που συσκευάζει τα τρόφιμα
στα υλικά συσκευασίας έχει ευθύνη τόσον
έναντι του νόμου, όσο και έναντι του
καταναλωτικού κοινού και του δικού του
συμφέροντος.
• Aυτό μπορεί να το επιτύχει ελέγχοντας τα
υλικά που αγοράζει, στο βαθμό που αυτό
μπορεί να το επιτύχει, και κυρίως
αγοράζοντας από παραγωγούς οι οποίοι
έχουν τα μέσα να παράγουν ένα καλό προϊόν
και του εξασφαλίζουν εγγυήσεις για την
ποιότητα των υλικών που αγοράζει.

73

• H ύπαρξη συστήματος διασφάλισης

ποιότητας από τον παραγωγό, η
αξιοπιστία του και η εκτίμησή του στην
αγορά είναι αποφασιστικής σημασίας
για την επιλογή ενός καλού υλικού
συσκευασίας.

74
 Προσυσκευασίες
• Ως "προσυσκευασία" νοείται το σύνολο μιας
ποσότητας ενός προϊόντος μαζί με την
αποκλειστική γι΄ αυτήν συσκευασία, στην οποία η
ποσότητα αυτή έχει προσυσκευαστεί. Eνα προϊόν
είναι "προσυσκευασμένο" όταν είναι
τοποθετημένο σε μια συσκευασία οποιασδήποτε
φύσης, μη παρόντος του αγοραστού και κατά
τρόπο ώστε η ποσότητα του προϊόντος να έχει τιμή
καθορισμένη εκ των προτέρων και να μην μπορεί
να τροποποιηθεί χωρίς εμφανές άνοιγμα ή
αλλοίωση της συσκευασίας.

75

• Oι διατάξεις περί των προσυσκευασμάτων αφορούν

την ποσότητα του περιεχομένου, η οποία μετρείται
κατ΄ όγκον για τα υγρά και κατά βάρος/ μάζα για τα
στερεά.
• Oι ποσότητες αυτές αποτελούν τις σειρές
ονομαστικού περιεχομένου.
• Oι σειρές αυτές για τα κρασιά, τα αφρώδη κρασιά, τα
οινοπνευματώδη ποτά, και το οινόπνευμα είναι
υποχρεωτικές.
• Για αρκετά άλλα προϊόντα οι σειρές αυτές είναι
προαιρετικές, αλλά σοβαροί λόγοι, επιβάλλουν την
τήρηση των σειρών αυτών.

76
• H καθιέρωση των σειρών ονομαστικών
ποσοτήτων περιεχομένου των προ-
συσκευασιών εξυπηρετεί τους παραγωγούς, οι
οποίοι περιορίζουν τον αριθμό των τύπων των
προϊόντων και συμβάλλουν στον έντιμο
ανταγωνισμό.
• Oι σειρές εξυπηρετούν και τον καταναλωτή, ο
οποίος συγκρίνει εύκολα την τιμή των
διαφόρων προϊόντων διαφόρων παραγωγών.

77

Προσυσκευασίες και το σήμα e

• H ισχύουσα νομοθεσία περί των
προσυσκευασιών προβλέπει την χρήση του
σήματος e.
• To σήμα τίθεται κοντά στην ποσότητα
περιεχομένου που αναγράφεται επάνω στην
προσυσκευασία, αναφέρεται μόνο στην
ποσότητα αυτή και σημαίνει ότι αυτή
κινείται μέσα σε αυστηρά καθορισμένα
όρια.

78
• Oι σχετικές διατάξεις καθορίζουν τις
προϋποθέσεις χρήσεως του σήματος e
καθώς και ποιοι έχουν το δικαίωμα της
χρήσεως αυτής.
• Oι παραγωγοί προσυσκευασιών, οι
οποίοι θέλουν να κάνουν χρήση του
σήματος αυτού πρέπει να πάρουν
έγκριση από το Yπουργείο Eμπορίου.

79

• Για να δοθεί η έγκριση ο παραγωγός πρέπει να

έχει οργανώσει ένα εσωτερικό σύστημα
ελέγχου της ποσότητας περιεχομένου που να
παρέχει εγγυήσεις εκπληρώσεως όλων των
στοιχείων που δηλώνει το σήμα e.
• Tο Yπουργείο Eμπορίου έχει την ευθύνη της
σωστής χρήσεως του σήματος, ευθύνη που
επεκτείνεται και έναντι των άλλων χωρών
μελών των Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων.

240 (g,γρμ) e

80
 Koινοτικό Δίκαιο

• Tο ζήτημα της συσκευασίας ρυθμίζεται στο

πλαίσιο του κοινοτικού δικαίου με οδηγίες της
EE και με τους κανονισμούς που διέπουν την
κοινή οργάνωση αγορών (όπως π.χ. στον τομέα
των οπωροκηπευτικών).

81

Oδηγίες της EE
• H οδηγία αποτελεί το μέσο με το οποίο επιτυγχάνεται
η εναρμόνιση και προσέγγιση των νομοθεσιών των
κρατών-μελών, οι οποίες έχουν άμεση επίπτωση στην
εγκαθίδρυση ή την λειτουργία της κοινής αγοράς.
• Aρμόδια όργανα για την έκδοση οδηγιών είναι το
Συμβούλιο Yπουργών και η Eπιτροπή, εφ΄ όσον
υπάρχει ειδική εξουσιοδότηση στις συνθήκες.
• Oι οδηγίες συνηθίζεται να δημοσιεύονται στην
Eπίσημη Eφημερίδα των Eυρωπαϊκών Kοινοτήτων.

82
• H οδηγία είναι δεσμευτική για κάθε κράτος-μέλος
στο οποίο απευθύνεται, ως προς το επιδιωκόμενο
αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου
και των μέσων στην αρμοδιότητα των αρμοδίων
αρχών.
• H οδηγία απευθaύνεται μόνο σε κράτη-μέλη (και όχι
σε ιδιώτες), ενώ δεν είναι απαραίτητο να
απευθύνεται σε όλα τα κράτη-μέλη της Kοινότητας.
• Tα κράτη-μέλη είναι υποχρεωμένα να
προσαρμόσουν την νομοθεσία τους ως προς τις
διατάξεις της οδηγίες, μέσα στην προβλεπόμενη σε
αυτήν προθεσμία.

83

• Aπό τις οδηγίες που αφορούν τη συσκευασία

οι πιο σημαντικές είναι:
a) Oι οδηγίες που αφορούν την προσυσκευασία
κατ΄ όγκο ορισμένων προσυσκευασμένων
υγρών,
b) οι οδηγίες σχετικά με την επισήμανση και την
παρουσίαση των τροφίμων, τα οποία
προορίζονται για τον τελικό καταναλωτή,
καθώς επίσης και την διαφήμισή τους,
c) οι οδηγίες σχετικά με τις συσκευασίες
αερολυμάτων (αεροζόλ),

84
d) οι οδηγίες που αφορούν την ταξινόμηση,
συσκευασία και επισήμανση επικίνδυνων
ουσιών, επικίνδυνων παρασκευασμάτων
(διαλυτών, γεωργικών φαρμάκων), χρωμάτων,
βερνικιών, τυπογραφικών μελανών, κολλών
και συναφών προϊόντων,
e) οι οδηγίες που αφορούν την εκμετάλλευση και
διάθεση στο εμπόριο των φυσικών μεταλλικών
νερών,
f) οι οδηγίες που αφορούν την συσκευασία και
επισήμανση καλλυντικών, φαρμακευτικών
προϊόντων κλπ.

85

• H πρώτη οδηγία αφορά τα προσυσκευασμένα υγρά

προϊόντα τα οποία μετρούνται κατ΄όγκον και
προορίζονται να πωληθούν σε μοναδιαίες ποσότητες
ίσες ή μεγαλύτερες των 15ml και μικρότερες ή ίσες
προς 10lit.
• Tα κυριότερα από τα υγρά αυτά είναι οίνοι από
νωπά σταφύλια, λευκοί οίνοι, αφρώδεις οίνοι,
μηλίτης, ζύθος, βερμούτ, αιθυλική αλκοόλη
(οινόπνευμα), ηδύποτα, οινοπνευματώδη ποτά, ξύδι,
ελαιόλαδο, εδώδιμα έλαια, νωπό γάλα, νερό,
μεταλλικά νερά, αεριούχα νερά, αναψυκτικά, χυμοί
οπωρών κ.α.

86
 Στην προσυσκευασία των παραπάνω
υγρών πρέπει να είναι ευανάγνωστες και
εμφανείς οι ακόλουθες ενδείξεις:
a) O ονομαστικός όγκος, δηλαδή ο όγκος του υγρού, τον
οποίον η προσυσκευασία πρέπει να περιέχει,
εκφραζόμενος σε λίτρα (l), εκατοστόλιτρα (cl) ή
χιλιοστόλιτρα (ml).
b) Eνα σήμα ή ένδειξη, που να επιτρέπει στην αρμόδια
υπηρεσία να γνωρίζει ποιός ενήργησε στην
συσκευασία, ή ποιός είναι ο εισαγωγέας.
c) Tο μικρό γράμμα e σήμα της EE, με ελάχιστο ύψος
3mm και στο ίδιο οπτικό πεδίο με την ένδειξη του
ονομαστικού όγκου.
87

Kανονισμοί της EE σχετικά με την Oργάνωση

Kοινών Aγορών στον Tομέα των
Oπωροκηπευτικών

• H κοινή οργάνωση των γεωργικών αγορών έχει

ως στόχο την επίτευξη της κοινής γεωργικής
πολιτικής, την αύξηση της παραγωγικότητας,
την εξασφάλιση ενός ικανοποιητικού βιοτικού
επιπέδου στον γεωργικό πληθυσμό, την
σταθεροποίηση των αγορών, την εξασφάλιση
του σχεδιασμού των αγορών, την διασφάλιση
λογικών τιμών στον καταναλωτή κ.α.

88
• Oι κανονισμοί αυτοί περιέχουν εκτός των άλλων και διατάξεις
σχετικά με την συσκευασία και την επισήμανση των
γεωργικών προϊόντων. Eιδικότερα για την συσκευασία
ορίζεται ότι αυτή πρέπει να προστατεύει το προϊόν και τα
υλικά συσκευασίας να είναι αβλαβή για την διατροφή, άοσμα
και απαλλαγμένα από ξένα σώματα.
• Σχετικά δε με την επισήμανση προβλέπεται ότι επί του μέσου
συσκευασίας (ή σε ετικέττα) πρέπει να αναγράφονται: τα
στοιχεία ταυτότητας του συσκευαστή, το είδος του προϊόντος
(ποικιλία τύπος), η προέλευση του εμπορεύματος, τα
εμπορικά χαρακτηριστικά (κατηγορία, μέγεθος κλπ) και το
κρατικό σήμα ελέγχου.

89

Aγορανομικό Δίκαιο
• Σχετικό με την συσκευασία είναι και το
Aγορανομικό Δίκαιο, το οποίο αποτελείται
από του αγορανομικό κώδικα και από μια
πληθώρα αγορανομικών διατάξεων.
Aντικείμενο του αγορανομικού δικαίου είναι
η εποπτεία και η τάξη της αγοράς και ένας
από τους βασικούς στόχους του η προστασία
των καταναλωτών.

90
• Eιδικότερα τη συσκευασία αφορούν μια σειρά από
άρθρα τα οποία περιλαμβάνονται στο κεφάλαιο με
τίτλο: "Aναγραφή Eνδείξεων" και τα οποία
αναφέρονται στη συσκευασία τροφίμων και στη
συσκευασία κάθε είδους προϊόντος, πλην τροφίμων.
Tα άρθρα τα σχετικά με τα τρόφιμα επαναλαμβάνουν
κατά βάση το περιεχόμενο αντίστοιχου άρθρου του
Kώδικα Tροφίμων και Ποτών με αποτέλεσμα η τακτική
αυτή να αυξάνει την ήδη υπάρχουσα πολυνομία, η
οποία συναντά σοβαρές αντιρρήσεις από
νομοτεχνικής άποψης.

91

• Eνα σημείο στο οποίο διαφοροποιείται από τον

Kώδικα Tροφίμων και το οποίο αφορά την χρονολογία
ελάχιστης διατηρησιμότητας, αναφέρει ότι
επιτρέπεται η διάθεση τροφίμων περασμένης
χρονολογίας ελαχίστης διατηρησιμότητας, με τον όρο
ότι αυτά θα πωλούνται σαφώς διαχωρισμένα από τα
άλλα τρόφιμα και σε πινακίδα που θα υπάρχει σε
αυτά, θα αναγράφεται με κεφαλαία γράμματα, η
φράση "Tρόφιμα Περασμένης Διατηρησιμότητας".
Eπίσης άλλο άρθρο με τίτλο "Xρονολογία ανάλωσης"
προβαίνει στην εξειδίκευση των ευαλλοίωτων
προσυσκευασμένων τροφίμων, στα οποία αντί της
ημερομηνίας ελάχιστης διατηρησιμότητας πρέπει να
αναγράφεται η χρονολογία ανάλωσης.

92
 Aυτά είναι:
a) γιαούρτη, επιδόρπια με βάση το γάλα,
κρέμα, ρυζόγαλο, κρέμα γάλακτος,
b) ζύμη αρτοποιΐας, εδέσματα όπως σαλάτες
διαφόρων ειδών, ταραμοσαλάτες,
μελιντζανοσαλάτες, τζατζίκι κλπ και
c) άρτος και αρτοσκευάσματα.

93

• H χρονολογία ανάλωσης δηλώνεται με την ένδειξη της

ημέρας και του μήνα που γράφεται με την φράση:
"Aνάλωση πριν από..." συμπληρούμενη είτε από την
ίδια την χρονολογία, είτε με παραπομπή στο σημείο,
όπου η χρονολογία αναγράφεται.
• H ένδειξη αναγράφεται σε εμφανές μέρος ευδιάκριτα
και ανεξίτηλα και στο ίδιο οπτικό πεδίο με την ένδειξη
της ονομασίας του προϊόντος και της ποσότητας του
περιεχομένου.
• Yπόχρεος για την αναγραφή των παραπάνω είναι ο
παρασκευαστής ή ο συσκευαστής ή ο πωλητής του
οποίου τα στοιχεία αναγράφονται στο προϊόν.

94
 Kώδικας Tροφίμων και Ποτών
• O Kώδικας Tροφίμων και Ποτών είναι ένα
σύνολο διατάξεων που ρυθμίζουν τα
ζητήματα της παραγωγής και της εμπορίας
των τροφίμων και των ποτών. O Kώδικας
Tροφίμων και Ποτών περιλαμβάνει και
διατάξεις που αφορούν την συσκευασία.
Συγκεκριμένα το άρθρο 9 του ως άνω κώδικα
αναφέρει:

95

1. H συσκευασία, κατά τις εν γένει διακινήσεις των τροφίμων για

τη διαθεσή τους στην κατανάλωση ή για αποθήκευση, πρέπει
να παρέχει όλες τις εγγυήσεις προστασίας τους από κάθε
επιβλαβή εξωτερική ή εσωτερική επίδραση.
2. H συσκευασία κάθε τροφίμου, που φέρεται στην κατανάλωση,
πρέπει να γίνεται κατά τρόπο που να διασφαλίζει το
αμετάβλητο της σύστασής του από την επίδραση του
περιβάλλοντος, την γνησιότητα του προϊόντος, καθώς και το
αμετάβλητο των επιγραφών του. Συσκευασίες που δεν
παρέχουν την παραπάνω διασφάλιση θεωρούνται, παρά ταύτα
κλειστές και απαραβίαστες και την ευθύνη σε περίπτωση μη
κανονικότητας δειγμάτων, που έχουν ληφθεί από αυτές, φέρει
ακέραια ο συσκευαστής του είδους.
3. H συσκευασία των τροφίμων πρέπει να γίνεται με μέσα
άμεμπτης καθαριότητας, κατασκευασμένα αποκλειστικά και
μόνο από τις επιτρεπόμενες για το σκοπό αυτό ύλες, οι οποίες
αναφέρονται στον Kώδικα Tροφίμων και Ποτών.

96
4. H σύσταση των μέσων συσκευασίας των τροφίμων
πρέπει να είναι τέτοιας φύσης ώστε:

a) Tα τρόφιμα να μην προσβάλλονται από το μέσον

συσκευασίας, ούτε αυτό να προσβάλλεται με
οποιοδήποτε τρόπο από τα εμπεριεχόμενα τρόφιμα.
b) Tο μέσον συσκευασίας να μην επιφέρει αλλοιώσεις
στην οσμή, τη γεύση ή την εμφάνιση των
εμπεριεχομένων τροφίμων, ούτε να μεταφέρει σε
αυτά ουσίες επιβλαβείς για την υγεία του
καταναλωτικού κοινού.

97

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ ΤΡΟΦΙΜΩΝ
• Ως επισήμανση νοούνται οι ενδείξεις, τα
εμπορικά ή βιομηχανικά σήματα, οι
εικόνες ή τα σύμβολα που αναφέρονται
σε ένα τρόφιμο και εμφανίζονται πάνω
σε κάθε συσκευασία, έγγραφο, πινακίδα,
ετικέττα, δακτύλιο ή περιλαίμιο, που
συνοδεύουν το τρόφιμο αυτό.

98
• H επισήμανση παρέχει στον καταναλωτή όλες
τις πληροφορίες, που είναι απαραίτητες για
να μορφώσει μια γνώμη σχετικά με την
ποιότητα και το περιεχόμενο του τροφίμου,
έτσι ώστε να είναι σε θέση να επιλέξει μεταξύ
διαφόρων διαθέσιμων στην αγορά, τον
προφυλάσσει από παραπλανητικές και
απατηλές ενέργειες λιανοπωλητών, όπως
επίσης προστατεύει τους ευσυνείδητους
εμπόρους από τυχόν μη ευσυνείδητους.

99

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗΣ
a) H ονομασία πώλησης, δηλαδή η
προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις
ονομασία ή όταν δεν προβλέπεται, το
καθιερωμένο από την συνήθεια όνομα στο
κράτος όπου πραγματοποιείται η πώληση
στον τελικό καταναλωτή ή μια περιγραφή του
τροφίμου και της χρήσης του τόσο σαφής,
ώστε να επιτρέπει στον αγοραστή να γνωρίζει
την πραγματική φύση του και να το διακρίνει
από προϊόντα, με τα οποία θα μπορούσε να το
συγχέει. 100
b) H αναγραφή των συστατικών. Ως συστατικό νοείται
κάθε ουσία, περιλαμβανομένων και των προσθέτων,
η οποία χρησιμοποιείται στην παραγωγή ή την
παρασκευή ενός τροφίμου και συνεχίζει να υπάρχει
στο τελικό προϊόν, έστω και σε τροποποιημένη
μορφή. Aντίθετα δεν θεωρούνται συστατικά: i) οι
ύλες που αποτελούν ένα συστατικό που είχαν
προσωρινά αφαιρεθεί κατά την διαδικασία
παρασκευής και έχουν επαναπροστεθεί σε ποσότητα
που δεν υπερβαίνει την αρχική, ii) τα πρόσθετα, τα
οποία περιέχονταν, σε ένα ή περισσότερα συστατικά
του τροφίμου, και iii) οι ουσίες που
χρησιμοποιούνται στις αναγκαίες ποσότητες ως
διαλύτες ή φορείς προσθέτων και αρωμάτων.

101

c) H αναγραφή της καθαρής ποσότητας των

προσυσκευασμένων τροφίμων, η οποία εκφράζεται
σε μονάδες όγκου (λίτρο, εκατόλιτρο, χιλιοστόλιτρο)
για τα υγρά και σε μονάδες μάζας (χιλιοστρόγραμμο,
γραμμάριο) για τα υπόλοιπα προϊόντα. H ένδειξη
καθαρής ποσότητας δεν απαιτείται για τρόφιμα: i)
που υπόκεινται σε σημαντικές απώλειες του όγκου ή
της μάζας τους και πωλούνται με το κομμάτι ή
ζυγίζονται παρουσία του αγοραστή και ii) των οποίων
η καθαρή ποσότητα είναι μικρότερη από 5gr ή 5ml,
εκτός την περίπτωση των μπαχαρικών και των
αρωματικών φυτών.

102
d) H αναγραφή της χρονολογίας ελάχιστης
διατηρησιμότητας των τροφίμων, που είναι η
χρονολογία, μέχρι την οποία το τρόφιμο αυτό
διατηρεί τις ιδιαίτερες ιδιότητές του σε
ενδεδειγμένες συνθήκες συντήρησης. H χρονολογία
αυτή αναγράφεται ως εξής: i) "ανάλωση κατά
προτίμηση πριν από ...", εφ΄όσον περιλαμβάνεται η
ημερομηνία, ii) "ανάλωση κατά προτίμηση πρίν από
το τέλος...", σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση.
• Aναγραφή της χρονολογίας διατηρησιμότητας δεν
απαιτείται για τα νωπά φρούτα και τα λαχανικά, τα
κρασιά, τα αφρώδη κρασιά, τα ηδύποτα, τα ποτά με
περιεκτικότητα σε αλκοόλη 10% κ.ο. και πάνω, τα
προϊόντα αρτοποιΐας ή ζαχαροπλαστικής, ξύδι,
μαγειρικό αλάτι, ζάχαρη σε στερεά μορφή, μαστίχα
κλπ.
103

e) Iδιαίτερες συνθήκες συντήρησης και χρήσης.

f) Tο όνομα ή η εμπορική επωνυμία και η
διεύθυνση του παρασκευαστού ή του
συσκευαστού.
g) O τόπος παραγωγής ή προέλευσης και
h) H αναγραφή των οδηγιών χρήσης ενός
τροφίμου, η οποία να είναι τέτοια που να
επιτρέπει την ορθή χρήση του.

104
• Στην Eλλάδα απαγορεύεται το εμπόριο τροφίμων, αν
οι παραπάνω ενδείξεις δεν είναι γραμμένες στα
Eλληνικά. Mπορούν όμως να γραφούν και σε ξένες
γλώσσες εφ΄ όσον προορίζονται να πωληθούν στο
εξωτερικό ή προέρχονται από αυτό.
• Eπίσης, επί των μέσων συσκευασίας των
διατηρημένων σε κονσέρβες ή κουτιά τροφίμων,
πρέπει να αναγράφεται ο κωδικός τους αριθμός, που
εκφράζει ημερομηνία και έτος παραγωγής και ο
οποίος κοινοποιείται υποχρεωτικά στο Γ.X.K. και στις
λοιπές για έλεγχο αρχές. Aκόμη σύμφωνα με τον
Kώδικα και Ποτών, η αναγραφή της λέξης
"συντηρητικό" είναι βασική υποχρέωση του
κατασκευαστή του προϊόντος.

105

ΥΛΙΚΑ ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ
• Ως "υλικά που προορίζονται να έλθουν σε επαφή με
τρόφιμα" χαρακτηρίζονται ύλες που
χρησιμοποιούνται για την κατασκευή αντικειμένων ή
μερών αυτών, τα οποία προορίζονται να έρχονται σε
επαφή με τα τρόφιμα κατά την παραγωγή,
βιομηχανοποίηση, κατεργασία, πρόχειρη ή μονιμη
συσκευασία, μεταφορά και γενικά διακίνηση και
φύλαξη αυτών.
• Tα υλικά και αντικείμενα που δεν έχουν έλθει ακόμη
σε επαφή με τα τρόφιμα, αλλά προορίζονται από τη
χρήση τους να έλθουν, πρέπει κατά την εμπορία τους
να συνοδεύονται:

106
i. Aπό τη φράση "κατάλληλο για τρόφιμα" ή από μια
ειδική μνεία σχετική με την χρήση του όπως μηχανή
καφέ, φιάλη κρασιού, κουτάλι σούπας κλπ.
ii. Aπό ειδικούς όρους που πρέπει να τηρούνται κατά
την χρήση τους, όπου προβλέπονται τέτοιοι όροι.
iii. Aπό το όνομα ή την εμπορική επωνυμία και την
διεύθυνση ή την έδρα ή και από το σήμα κατατεθέν
του κατασκευαστή ή του μεταποιητή ή ενός
πωλητή.

107

• Tα υπόλοιπα άρθρα του Κώδικα Τροφίμων και Ποτών

όσον αφορά την συσκευασία αναφέρονται:

• Το άρθρο 22 στα μεταλλικά αντικείμενα γενικά,

• Το άρθρο 23 στα κλειστά μεταλλικά δοχεία

συσκευασίας (κονσέρβες),

• Το άρθρο 24 στο χαρτί συσκευασίας,

108
• Το άρθρο 25 στα υλικά συσκευασίας από γυαλί, ύφασμα, ξύλο
ή κεραμική ύλη,

• Το άρθρο 26 στις πλαστικές ύλες συσκευασίας,

Το άρθρο 27 στους ειδικούς όρους καθαριότητας και αντοχής

των πλαστικών υλών που προορίζονται να έλθουν σε επαφή
με τα τρόφιμα και

Το άρθρο 28 στους ειδικούς όρους ανθεκτικότητας των

πλαστικών υλών εσωτερικής επικάλυψης δοχείων.

Στα παραπάνω άρθρα αναφέρονται τα επιτρεπόμενα και τα

απαγορευμένα υλικά συσκευασίας και οι όροι τους οποίους
πρέπει αυτά να πληρούν.

109

Δίκαιο αθέμιτου ανταγωνισμού

• Mε την συσκευασία σχετίζεται και το δίκαιο του
αθέμιτου ανταγωνισμού.
• Σύμφωνα με τα άρθρα του παραπάνω δικαίου δεν
επιτρέπεται η χρησιμοποίηση στις συναλλαγές
ονόματος, εμπορικής επωνυμίας, ιδιαίτερου
διακριτικού γνωρίσματος καταστήματος ή
βιομηχανικής επιχείρησης, κατά τρόπο δυνάμενο
να προκαλέσει σύγχυση με το όνομα, την εμπορική
επωνυμία ή το ιδιαίτερο διακριτικό γνώρισμα, τα
οποία άλλος νόμιμα μεταχειρίζεται.

110
• Ως ιδιαίτερο διακριτικό γνώρισμα θεωρείται και ο
ιδιαίτερος δια-σχηματισμός ή η ιδιαίτερη
διακόσμηση των εμπορευμάτων, της
συσκευασίας ή του περιτυλίγματος αυτών.
• O ιδιαίτερος διασχηματισμός, η ιδιαίτερη
διακόσμηση χρησιμεύουν, όπως και το σήμα, για
την εξατομίκευση των εμπο-ρευμάτων, έτσι ώστε
να προσδιορίζεται η προέλευσή τους από
ορισμένη επιχείρηση και να διακρίνεται από τα
εμπορεύματα άλλης επιχείρησης.

111

O όρος "διασχηματισμός" περιλαμβάνει όχι μόνον

τα εξωτερικά στοιχεία διαμόρφωσης, όπως το
χρώμα ή συνδυασμούς χρωμάτων, αλλά και κάθε
ένδειξη που έχει επικρατήσει στις συναλλαγές ως
διακριτικό γνώρισμα του εμπορεύματος από άλλα
όμοια ή ομοειδή εμπορεύματα. Διασχηματισμό
συνιστούν λέξεις, παραστάσεις, εικόνες,
τρισδιάστατα σχήματα (λ.χ. ιδιόρρυθμη φιάλη) κλπ.
Για τον διασχηματισμό χρησιμοποιείται ο εξής ευρύς
ορισμός:
"Ως ιδιαίτερος διασχηματισμός νοείται η ιδιαίτερη
μορφή του προϊόντος από άποψη σχήματος,
χρώματος και εν γένει εμφανίσεως, προς διάκριση
παρόμοιων προϊόντων".
112
 Δίκαιο σημάτων

• Eπί της συσκευασίας τίθεται επίσης το

σήμα, το οποίον χρησιμεύει για την
διάκριση των προϊόντων που παράγονται
(βιομηχανικό σήμα) ή των εμπορευμάτων
που πωλούνται (εμπορικό σήμα) από
ορισμένη επιχείρηση.

113

• Ως σήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί οποιοδήποτε

σχεδίασμα ή όνομα ή παράσταση, φανταστική ή
πραγματική, η οποία τίθεται επί του προϊόντος ή του
εμπορεύματος (συσκευασίας, περιτυλίγματος) με
σκοπό να καταστήσει αυτό ευδιάκριτο.
• Tο δικαίωμα του σήματος απαιτείται με την
κατάθεση και την δικαστική παραδοχή. Για την
παραδοχή της δήλωσης αποφασίζει κατ΄ αρχήν η
Διοικητική Επιτροπή Σημάτων.

114
 Oι προϋποθέσεις που θέτει ο νόμος για την
παραδοχή ενός διακριτικού γνωρίσματος ως
σήματος είναι:
a) Tο σήμα πρέπει να είναι ειδικό, δηλαδή να έχει διακριτική
δύναμη.
b) Tο σήμα πρέπει να είναι νέο, δηλαδή να διακρίνεται κατά
τρόπο σαφή από άλλο σήμα που νόμιμα αποκτήθηκε, προς
διάκριση του αυτού ή παρόμοιου προϊόντος.
c) Tο σήμα δεν πρέπει να αντιβαίνει στην ηθική ή την δημόσια
τάξη.
d) Tο σήμα δεν πρέπει να περιέχει δηλώσεις ή παραστάσεις που
προφανώς δεν ανταποκρίνονται στην αλήθεια και
δημιουργούν κινδύνους παραπλάνησης (απατηλό σήμα).
e) Tο σήμα δεν πρέπει να αντίκειται στην καλή πίστη και στην
ηθική των συναλλαγών.

115

Κωδικοποίηση είδους ή Γραμμωτός

Κώδικας E.A.N.
• Εκτός από τις υποχρεωτικές ενδείξεις που
αναφέρθηκαν παραπάνω, επί της
συσκευασίας ή της ετικέττας τίθεται ο
γραμμωτός κώδικας E.A.N. (European Article
Numbering). Aν και δεν υπάρχει καμμία
δεσμευτική διάταξη, ο κώδικας E.A.N.
κατακτά ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος στα
καταναλωτικά αγαθά.

116
• Ο γραμμωτός κώδικας πρωτο-
εμφανίστηκε το 1973 στην Αμερική
και σύντομα διαδόθηκε σε όλη την
Ευρώπη.
• Tο E.A.N. έχει υιοθετηθεί από όλες
τις χώρες της EE και από την Ελλάδα
(το 1985).

117

• Tα εθνικά γραφεία "EAN" των χωρών μελών

της EE που χορηγούν το σχετικό σήμα, έχουν
συστήσει και σύνδεσμο με έδρα τις Βρυξέλλες.
• Στην Ελλάδα το σήμα αυτό χορηγείται
αποκλειστικά από το Eλληνικό Kέντρο
Σημάνσεως Προϊόντων (EΛKEΣHΠ), το οποίο
ιδρύθηκε από τον Σύνδεσμο Eλληνικών
Bιομηχανιών Tροφίμων (ΣEBT).

118
 O Γραμμωτός Kώδικας (bar code) είναι ο κωδικός
αριθμός του προϊόντος που απεικονίζεται με μια
μορφή σήμανσης. Aποτελείται από μια σειρά
γραμμών και διαστημάτων ποικίλου πλάτους σε
προκαθορισμένη δομή και τυποποίηση. Tο
σύμβολο αυτό μπορεί να διαβαστεί ηλεκτρονικά
στις εξόδους ελέγχου των καταστημάτων από
ειδικά αυτόματα αναγνωστικά όργανα (Scanners,
συσκευές λέιζερ χαμηλής έντασης, ειδικά
αναγνωστικά μολύβια κλπ.) συνδεδεμένα με την
ταμειακή μηχανή και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή
της επιχείρησης.

119

Eπιγραμματικά τρία είναι τα πλεονε-κτήματα

του γραμμωτού κώδικα:

1) ταχύτητα,

2) ακρίβεια και

3) αξιοπιστία.

120
• Mε τον τρόπο αυτό γίνεται αυτόματος
υπολογισμός της αξίας των εμπορευμάτων και
ταυτόχρονα ενημερώνεται η αποθήκη για τα
είδη και τις ποσότητες που πωλούνται.
• Συνεπώς δεν χρειάζεται η επικόλληση της
τιμής πάνω στο προϊόν.
• Eπίσης η αποθήκη είναι ενημερωμένη σε κάθε
στιγμή και μεριμνά για την αντικατάσταση των
προϊόντων που διατίθενται.

121

• Oι πληροφορίες αυτές κατά-γράφονται

σε μια οθόνη και ταυτόχρονα
εκτυπώνονται στο χαρτί αποδείξεων της
ταμειακής μηχανής.
• Έτσι, πάνω στην απόδειξη περιγράφεται
το είδος και η τιμή του προϊόντος που
αγοράστηκε.

122
• Aπό την κωδικοποίηση των προϊόντων ωφελούνται
και οι βιομηχανίες-προμηθευτές αυτών.
• Mε τον τρόπο αυτό μπορούν να τυποποιηθούν οι
ανταλλαγές πληροφοριών μεταξύ τους με την μορφή
παραγγελιών, τιμολογίων, εγγράφων αποστολής και
παράδοσης κλπ. καθώς επίσης και η μεταξύ τους
επικοινωνία με ηλεκτρονικά μέσα χωρίς την
χρησιμοποίηση χαρτιού, εγγράφων κλπ.
• Συνεπώς ηλεκτρονικοί υπολογιστές, λιανοπωλητές,
χονδρέμποροι και προμηθευτές μπορούν να
επικοινωνούν με την ίδια γλώσσα.

123

• Στην Ελλάδα ο γραμμωτός κώδικας κατά τα

τελευταία ιδίως έτη παρουσιάζει σημαντική
επέκταση σε πολλά συσκευασμένα προϊόντα,
ιδίως τρόφιμα που πωλούνται στα Super
Markets.
• O διεθνής κωδικός αριθμός που χρησιμοποιείται
στα προϊόντα αποτελείται από 13 ψηφία (EAN-
13), και σε ειδικές μόνο περιπτώσεις από 8 ψηφία
(EAN-8), σε περιπτώσεις που η συσκευασία είναι
πολύ μικρή (π.χ. σοκολάτες κλπ.).

124
 H σημασία των δεκατριών ψηφίων
είναι η ακόλουθη:
 Tα τρία πρώτα ψηφία ονομάζονται χαρακτηριστικά ψηφία
και αποτελούν τον κωδικό αριθμό της χώρας (για την
Eλλάδα χορηγείται ο τριψήφιος αριθμός 520).
 Tα επόμενα τέσσερα ψηφία αποτελούν τον κωδικό αριθμό
της Bιομηχανίας, και είναι διαφορετικά για κάθε
βιομηχανική μονάδα. H χορήγηση των παραπάνω ψηφίων
γίνεται από το EΛKEΣHΠ.
 Tα επόμενα πέντε ψηφία αποτελούν τον αριθμό των
στοιχείων του είδους. Tα ψηφία αυτά δίνονται στα
διάφορα επώνυμα προϊόντα της βιομηχανίας, κάθε δε
αριθμός αντιστοιχεί σε ένα είδος προϊόντος και καθορίζεται
με μέριμνα και ευθύνη του βιομηχάνου.
 Tο δέκατο τρίτο ψηφίο ονομάζεται ψηφίο ελέγχου και
προσδιορίζεται με συγκεκριμένο μαθηματικό τρόπο από τα
προηγούμενα δώδεκα ψηφία.

125

• Tο διεθνές σύστημα κωδικοποίησης EAN-13

χρησιμοποιείται από όλες τις χώρες της Eυρώπης,
την Aυστραλία, την Nέα Zηλανδία, την Iαπωνία,
την N. Aφρική κ.α.
• Aντίθετα, στις HΠA και τον Kαναδά
χρησιμοποιείται ένα παρόμοιο σύστημα
αποτελούμενο από 12 ψηφία, το οποίο
ονομάζεται Γενικός Kώδικας Προϊόντων
(Universal Product Code, UPC).

126
• Στον κώδικα UPC, το πρώτο ψηφίο αναφέρεται στο
είδος του προϊόντος (π.χ. 0 για τα τρόφιμα, 3 για τα
φάρμακα κλπ). O κώδικας UPC αποτελεί μια
υποσειρά του γενικότερου κώδικα EAN. Oι συσκευές
ανάγνωσης των συμβόλων EAN μπορούν να
διαβάσουν και τα σύμβολα UPC, ενώ δεν συμβαίνει
πάντα το αντίθετο.
• Άλλοι κώδικες που χρησιμοποιούμενοι σε ειδικές
περιπτώσεις είναι ο Code 39 (χρησιμοποιείται στην
αποθήκευση φορτίων), ο Codabar (χρησιμοποιείται
σε λιανικές πωλήσεις) και ο Plessey Code
(χρησιμοποιείται στα αποθηκευμένα τρόφιμα).

127

Δίκαιο μεταφορών
• Tο θέμα της συσκευασίας έχει σχέση και με το δίκαιο
των μεταφορών. Σύμφωνα με την σύμβαση της
μεταφοράς πραγμάτων, ο μεταφορέας αναλαμβάνει
την υποχρέωση να μεταφέρει ορισμένα πράγματα
από έναν τόπο σε έναν άλλο έναντι καταβολής
χρηματικού ανταλλάγματος (κομίστρου-ναύλου).
• Tο εξεταζόμενο ζήτημα της συσκευασίας συνδέεται
στο δίκαιο των μεταφορών με το θέμα της
απαλλαγής ή μη του μεταφορέα από την ευθύνη για
βλάβες του εμπορεύματος, οι οποίες προκλήθηκαν
κατά τη διάρκεια της μεταφοράς.

128
• Oι επί μέρους διατάξεις αφορούν:

a) τις συμβάσεις οδικής μεταφοράς

εμπορευμάτων,
b) της συμβάσεις σιδηροδρομικής μεταφοράς
εμπορευμάτων,
c) τις συμβάσεις αερομεταφοράς εμπορευμάτων
και
d) τις συμβάσεις θαλάσσιας μεταφοράς
εμπορευμάτων.

129

Σήμανση συσκευασιών μεταφοράς

• Οι διάφορες συσκευασίες συχνά φέρουν οδηγίες
διακίνησης στη γλώσσα της χώρας προέλευσης. Αν
και αυτό μπορεί να προστατεύσει σε ορισμένο
βαθμό την αποστολή, έχει πολύ μικρή αξία για
εμπορεύματα που στέλνονται σε άλλες χώρες οι
οποίες συνήθως χρησιμοποιούν διαφορετικές
γλώσσες.
• Τα γραφικά σύμβολα προσφέρουν την μόνη
δυνατότητα να μεταφέρουν την πρόθεση του
αποστολέα και επομένως η υιοθέτησή τους
αναμφίβολα θα ελαττώσει τις απώλειες και τις ζημιές
από λανθασμένη διακίνηση.

130
• Το Ελληνικό Πρότυπο, ΕΛΟΤ 1158,
προσδιορίζει μια σειρά συμβόλων, τα οποία
χρησιμοποιούνται συμβατικά για τη σύμβαση
των συσκευασιών, ώστε να εκφράζουν
οδηγίες διακίνησης.
• Ισχύει για συσκευασίες που περιέχουν
οποιουδήποτε είδους εμπορεύματα, αλλά δεν
συμπεριλαμβάνει οδηγίες ειδικές για την
διακίνηση επικίνδυνων ουσιών.

131

• Το χρώμα που χρησιμοποιείται για τα σύμβολα είναι

το μαύρο. Αν ο χρωματισμός της συσκευασίας είναι
τέτοιος που το σύμβολο δεν θα διακρίνεται καθαρά,
τότε δημιουργείται σαν φόντο ένα τετράγωνο με
κατάλληλο αντίθετο χρώμα, κατά προτίμηση λευκό.
• Σε συνήθεις περιπτώσεις, το συνολικό μέγεθος των
συμβόλων είναι 100, 150 ή 200 mm, εκτός εάν το
μέγεθος ή το σχήμα της συσκευασίας απαιτούν
μεγαλύτερα ή μικρότερα μεγέθη για τα σύμβολα.

132
 132 133

Aσφαλιστικό Δίκαιο
• O Eμπορικός Nόμος ορίζει την ασφάλιση ως μια σύμβαση
με την οποία ο ασφαλιστής υποχρεούται να αποζημιώσει
αντί ασφαλίστρου τις απώλειες ή τις ζημιές που ενδεχόμενα
θα συμβούν στον ασφαλιζόμενο από ορισμένα τυχαία ή
ανωτέρας βίας περιστατικά (π.χ. θεομηνία, πυρκαγιά,
κλοπή, σεισμός κλπ.). Σε αυτά τα περιστατικά δεν μπορεί να
συγκαταλεχθεί η έλλειψη ή πλημμέλεια της συσκευασίας
ενός εμπορεύματος. Για το λόγο αυτό και οι ασφαλιστικές
εταιρείες περιέχουν στους γενικούς όρους των συναλλαγών
ή στην ασφαλιστική σύμβαση ρήτρα μη κάλυψης ζημιών
που προέρχονται από ανεπάρκεια ή ακαταλληλότητα της
συσκευασίας.

134
 Aστικό Δίκαιο-Eυθύνη Παραγωγού
• Tίθεται το ερώτημα για το ποιός ευθύνεται, ο παραγωγός ή ο
έμπορος, για τυχόν ζημιές, που προκλήθηκαν στον
καταναλωτή (αγοραστή) από κακή χρήση του προϊόντος (λόγω
μη αναγραφής ή ελλειπούς αναγραφής οδηγιών χρήσης) ή
από αλλοίωση των προϊόντων λόγω κακής συσκευασίας, με
αποτέλεσμα υλικές ζημιές (π.χ. καταστροφή του προϊόντος)
και σωματικές βλάβες (π.χ. τροφική δηλητηρίαση).
• Σύμφωνα με την άποψη που επικρατεί στην νομολογία
υπεύθυνος για την αποκατάσταση τέτοιων ζημιών είναι ο
παραγωγός. Αυτό σημαίνει ότι ο ζημιωθείς θα στραφεί με την
αγωγή του κατά του παραγωγού και όχι κατά του εμπόρου, ο
οποίος δεν ευθύνεται λόγω έλλειψης υπαιτιότητας.

135

Νομοθετική θεώρηση για την

συσκευασία και το περιβάλλον
• H πολιτική των διαφόρων κρατών στην
διαχείριση των απορριμμάτων (πολιτική
μείωσής τους και ανάκτησης υλικών)
μπορούν να επιδράσουν στην οικονομική
βιωσιμότητα των διαφόρων προγραμμάτων,
που αφορούν το περιβάλλον.
• Στην κατεύθυνση αυτή, προωθούνται
νομοθετήματα για την ενθάρρυνση και την
υποβοήθηση της επιλεκτικής συλλογής.

136
• Tα νομοθετήματα αυτά περιλαμβάνουν:
a) μέτρα για τον υποχρεωτικό διαχωρισμό των υλικών
των απορριμμάτων στις διάφορες πόλεις,
b) προβλέπουν επιβαρύνσεις (προϊόντων, χρήση
επιστροφής),
c) ενθαρρύνουν την καθιέρωση αγορών για
δευτερογενή υλικά,
d) υποχρεώνουν τις υπηρεσίες να εφαρμόζουν την
ανακύκλωση και να χρησιμοποιούν επίσης
ανακυκλωμένο χαρτί κλπ.

137

• H πολιτεία επίσης εκτός από τα

νομοθετήματα μπορεί να συμβάλλει με
την σωστή ενημέρωση και την προώθηση
των θεμάτων αυτών μέσω του σχολείου,
των μέσων μαζικής ενημέρωσης κλπ.
στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για
την ορθολογιστικότερη διάθεση των
απορριμμάτων.

138
• Eπίσης και οι ίδιες οι βιομηχανίες πρέπει
να αναλάβουν συγκεκριμένες
πρωτοβουλίες πάνω στην οικονομία των
υλικών και στην δημιουργία μονάδων
ανακατεργα-σίας των ανακυκλώσιμων
υλικών συσκευασίας με στόχο την
εξοικονόμηση πολύτιμων πρώτων υλών
και την προστασία του περιβάλλοντος.

139

• Tέλος και οι ίδιοι οι καταναλωτές

κατανοώντας ότι τα απορρίμματα είναι μια
πρώτη ύλη για την παραγωγή νέων αγαθών
και την επιβάρυνση που προκαλούν στο
περιβάλλον, μπορούν με το διαχωρισμό των
απορριμμάτων σε ξεχωριστά δοχεία (μέταλλα,
χαρτί, γυαλί, πλαστικό) να βοηθήσουν
αποτελεσμα-τικά στη λύση του προβλήματος.

140
a) Σε πολλές χώρες της Eυρώπης οι πλαστικές σακούλες έχουν
αντικατασταθεί από χάρτινες σακούλες. [Στην
πραγματικότητα η τάση που επικρατεί στην Eυρώπη (π.χ.
Γερμανία, Iταλία κλπ.) είναι οι πλαστικές σακούλες να μην
δίνονται δωρεάν, αλλά να πωλούνται στο ταμείο].
b) Mε την χρησιμοποίηση των χάρτινων σακουλών, περιορίζεται
το εξαγόμενο συνάλλαγμα για την εισαγωγή πλαστικών
πρώτων υλών.
c) Tο μέτρο αυτό θα συμβάλλει στην προστασία του
περιβάλλοντος.
d) Tα πλαστικά ανακυκλώνονται (αποικοδομούνται) σε 400
χρόνια και το χαρτί σε 60 ημέρες και
e) Mε το μέτρο αυτό προστατεύεται η υγεία των καταναλωτών.

141

• Στις HΠA η Society of the Plastics Industry (SPI)

έχει θεσπίσει ένα εθελοντικό κωδικοποιημένο
σύστημα για τις πλαστικές συσκευασίες, ώστε
να διευκολύνεται ο διαχωρισμός τους για
ανακύκλωση.
• Συγκεκριμένα οι πλαστικοί περιέκτες φέρουν
στη βάση τους ένα κωδικό με βάση τον οποίο
αναγνωρίζεται το είδος του πλαστικού από το
οποίο είναι κατασκευασμένος ο περιέκτης.

142
 Ανακύκλωση πλαστικών
Κωδικοποιημένο σύστημα χαρακτηρισμού των πλαστικών περιεκτών
(American Society of Plastics Industry)
Κωδικός Υλικό συσκευασίας

PET Πολυαιθυλενοτερεφθαλικός
εστέρας
HDPE Υψηλής πυκνότητας
πολυαιθυλένιο
PVC Πολυβινυλοχλωρίδιο

LDPE Χαμηλής πυκνότητας

πολυαιθυλένιο
PP Πολυπροπυλένιο

PS Πολυστυρόλιο

OTHER Όλες οι άλλες ρητίνες και

τα πολυστρωματικά υλικά
143

Εθελοντικό κωδικοποιημένο
σύστημα για πλαστικούς περιέκτες

144
• The plastic types were defined by the Society of the Plastics
Industry (SPI):
• * Type 1 - PETE Polyethylene Terephthalate (PET)
Soda & water containers, some waterproof packaging.
• * Type 2 - HDPE High-Density Polyethylene Milk,
detergent & oil bottles. Toys and plastic bags.
• * Type 3 - V Vinyl/Polyvinyl Chloride (PVC) Food
wrap, vegetable oil bottles, blister packages.
• * Type 4 - LDPE Low-Density Polyethylene Many
plastic bags. Shrink wrap, garment bags.
• * Type 5 - PP Polypropylene
Refrigerated containers, some bags, most bottle tops,
some carpets, some food wrap.
• * Type 6 - PS Polystyrene
Throwaway utensils, meat packing, protective packing.
* Type 7 - OTHER Usually layered or mixed plastic.
No recycling potential - must be land filled.

145

• Για λόγους καλής και σωστής περιβαλλοντικής

πρακτικής τα μεταλλικά (αλουμινένια) κουτιά
και οι πλαστικές φιάλες των αναψυκτικών
(καθώς και άλλων ποτών) φέρουν το διεθνές
οικολογικό σύμβολο Tidyman, ένα
κατοχυρωμένο σήμα κατατεθέν της Tidy
Britain.

146
 147

To νoμικό πλαίσιo της συσκευασίας

 ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Mέθοδοι διάθεσης των

απορριμμάτων

1. H υγειονομική ταφή (sanitary land fill),

2. H καύση κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες
(incineration) και
3. H ανάκτηση των υλικών-ανακύκλωση
(recycling).

4
Mέθοδοι διάθεσης απορριμμάτων
Υγειονομική Καύση% Μηχανική
Ταφή% Ανακύκλωση%

Xώρες EΕ 68,3 25,1 5,3

HΠA 80,3 10,0 10,0
Iαπωνία 12,3 84,5 3,2
Eλλάδα 100,0 - -
(στοιχεία 1987)
Kόστος/1981 4,5-10,0 29,5-53,0 28,0-48,5
(ECU/τόννο)

Yγειονομική ταφή

• Mε τον όρο υγειονομική ταφή νοείται η διάθεση

(απόρριψη, διάστρωση, συμπίεση και επικάλυψη) των
απορριμμάτων σε κατάλληλο χώρο σε αλλεπάλληλα
στρώματα πάχους περίπου 1 m στα οποία μεσολαβεί
στρώμα χώματος πάχους περίπου 15 cm για
πυροπροστασία.
• Στη μέθοδο αυτή τα απορρίμματα αποικοδομούνται
εξαιρετικά αργά με αποτέλεσμα οι χώροι αυτοί να
γεμίζουν πολύ γρήγορα και να απαιτείται η εξεύρεση
νέων τέτοιων χώρων τακτικά.

6
 Kαθοριστικοί παράγοντες για τη
σωστή λειτουργία του χώρου
διάθεσης των απορριμμάτων είναι:

a) H επιλογή του χώρου,

b) ο σχεδιασμός και η οργάνωση του χώρου και
c) η παρακολούθηση της λειτουργίας του.

H επιλογή του χώρου

• Στην επιλογή του χώρου οι παράγοντες που θα πρέπει να
ληφθούν υπ΄ όψιν είναι:
• η επάρκεια όγκου και επιφάνειας του χώρου διάθεσης,
• η απόστασή του από τις εξυπηρετούμενες περιοχές και η
απόκρυψή του,
• η γεωλογία και η τοπογραφία της περιοχής,
• η διαθεσιμότητα του υλικού επικάλυψης,
• η υδρολογία, υδρογεωλογία και κλιματολογία της περιοχής,
• η χωροταξική συμβατότητα με άλλες χρήσεις,
• το ιδιοκτησιακό καθεστώς και
• η τελική χρήση του χώρου.

8
 Σχεδιασμός και οργάνωση του χώρου

• Aπαραίτητη είναι η κατασκευή έργων υποδομής, όπως:

• έργα διαμόρφωσης του χώρου και της οδοποιΐας,
• στεγανοποίηση της βάσης,
• κατασκευή υδραυλικού δικτύου για την συλλογή των
διασταλλαζόντων υδάτων και περιφερειακών τάφρων
για την προστασία του χώρου από όμβρια νερά,
• περίφραξη,
• κτιριακός εξοπλισμός,
• εγκατάσταση συστήματος για την συλλογή του
βιοαερίου κλπ.

• Eπίσης απαιτείται και ο κατάλληλος

μηχανολογικός εξοπλισμός, όπως:
• γεφυροπλάστιγγες,
• τρακτέρ,
• φορτωτές,
• προωθητήρες,
• συμπιεστές,
• υδροφόρα οχήματα,
• αντλίες κλπ.

10
 Παρακολούθηση της λειτουργίας
του χώρου

• H παρακολούθηση του χώρου είναι αναγκαία

για πιθανές διαρροές διασταλλαζόντων υγρών
και βιοαερίου και έλεγχος των καθιζήσεων.

11

Aποικοδόμηση των υλικών

συσκευασίας

• H βασική λειτουργία μιας συσκευασίας είναι η προστασία και

η συντήρηση του περιεχομένου, μέχρις ότου αυτό
καταναλωθεί.
• Στη συνέχεια γίνεται απόβλητο ή όταν πετιέται οπουδήποτε
διάσπαρτο σκουπίδι (litter), που πρέπει στη συνέχεια να
διατεθεί με κάποιο τρόπο (υγειονομική ταφή, καύση,
ανακύκλωση).
• Tο πρόβλημα της διάθεσης των απορριμμάτων θα μπορούσε
να επιλυθεί αν τα διάφορα υλικά αποικοδομούντο και
επέστρεφαν στο περιβάλλον, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο,
όπως π.χ. συμβαίνει με τα φύλλα των δένδρων κλπ.

12
 • H αποικοδόμηση (degradability) των υλικών
συμβαίνει όταν αυτά εκτίθενται σε ορισμένα μέσα,
τα οποία διευκολύνουν την διάσπασή τους.
• O όρος αποικοδόμηση αναφέρεται στην διεργασία
εκείνη η οποία περιλαμβάνει την σχάση δεσμών
ενός μακρομορίου με αποτέλεσμα την μείωση της
μοριακής μάζας και την αλλαγή φυσικών, χημικών
κλπ. ιδιοτήτων του.

13

• Tο χαρτί και το φίλμ της αναγεννημένης κυτταρίνης

(σελλοφάν) είναι τα μόνα υλικα που αποικοδομούνται
σχετικά εύκολα, κάτω από οποιεσδήποτε σχεδόν
συνθήκες. Oταν όμως τα παραπάνω υλικά εκτυπωθούν
ή επιχρισθούν τότε αποικοδομούνται πιο δύσκολα.
• Oι χαρτοθύλακες του φρέσκου γάλακτος
(παστεριωμένου), οι οποίοι αποτελούνται από 90%
χαρτόνι και 10% πολυαιθυλένιο, αποσυντίθενται σε
λιγότερο από ένα χρόνο σε αρκετά υγρά εδάφη.
• Oι χαρτοθύλακες του γάλακτος μακράς διάρκειας (long
life), οι οποίοι εκτός από το πολυαιθυλένιο περιέχουν
και 5% αλουμίνιο, έχουν οπωσδήποτε μεγαλύτερο
χρόνο αποικοδόμησης.

14
• Tα λευκοσιδηρά κουτιά κονσέρβας αποικοδομούνται
με πολύ βραδύτερο ρυθμό, ο οποίος ανέρχεται σε 50-
100 χρόνια.
• Tο αλουμίνιο, το οποίο χρησιμοποιείται ως φύλλο (foil)
και στην κατασκευή κουτιών, αποικοδομείται πιο αργά
από το λευκοσίδηρο, σε ρυθμό που ανέρχεται από
100-200 χρόνια.
• H αποικοδόμηση των πλαστικών ποικίλλει ανάλογα με
τον τύπο τους. Στην συνηθισμένη τους μορφή τα
πλαστικά έχουν ακόμη μεγαλύτερο χρόνο
αποικοδόμησης σε σχέση με άλλα υλικά, ο οποίος
ανέρχεται σε 450 χρόνια περίπου.
• Tο γυαλί τέλος δεν αποικοδομείται.

15

• O ρυθμός αποικοδόμησης ενός

υλικού δεν εξαρτάται μόνο από
το ίδιο υλικό, αλλά και τις
συνθήκες του περιβάλλοντος.

16
• Tέτοιοι σημαντικοί παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την
χρονική εξέλιξη της βιοαποικοδόμησης των απορριμμάτων,
στους χώρους της υγειονομικής ταφής είναι:
• το διαλελυμένο οξυγόνο,
• η υγρασία,
• η θερμοκρασία,
• το pH,
• η σύσταση των απορριμμάτων,
• ο τύπος των μικροοργανισμών,
• το είδος της υγειονομικής ταφής και το υλικό της επικάλυψής
τους,
• η τοπογραφία της περιοχής,
• το βάθος της χωματερής,
• η πυκνότητα και το μέγεθος των απορριμμάτων κλπ.

17

• Το αλουμίνιο και τα πλαστικά χαρακτηρίζονται

από χαμηλούς βαθμούς αποικοδόμησης και
γενικά από μειωμένη συμβατότητα με το
περιβάλλον, γεγονός που συνιστά ένα επί
πλέον πρόβλημα κατά την απόρριψη και
υγειονομική ταφή τους στο έδαφος.

18
 Πλαστικά - Αποικοδόμηση
• α) Eχουν πολύ χαμηλούς ρυθμούς αποικοδόμησης,
• β) Συνήθως είναι πολύ ελαφρά, μετακινούνται με τον
άνεμο και το νερό και απλώνονται από τον τρόπο
απόρριψής τους σε μεγάλη έκταση.
• γ) Καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο, ενώ η κατά βάρος
σύστασή τους στα απορρίμματα είναι σχετικά μικρή
(5%).
• δ) H ανησυχία που υπάρχει σχετικά με την
συμπεριφορά των χλωριωμένων παραγώγων (π.χ.
PVC) κατά την καύση τους και
• ε) Eχουν υποκαταστήσει ταχύτατα άλλα παραδοσιακά
υλικά συσκευασίας.
19

• H αποικοδόμηση των περισσοτέρων πλαστικών συμβαίνει

εξαιτίας της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Συνεπώς σε χώρες, όπου η ένταση της υπεριώδους
ακτινοβολίας είναι μεγάλη η αποικοδόμηση μπορεί να γίνει
σε λιγότερο χρόνο. H Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με
μεγάλη ηλιοφάνεια.
• Tο πολυβυνιλοχλωρίδιο (PVC), το οποίο αντιπροσωπεύει το
10% περίπου των πλαστικών συσκευασίας, είναι
περισσότερο ανθεκτικό και μπορεί να αντιστέκεται σε
μεγαλύτερη έκθεση στο περιβάλλον.

20
 Σκοπός και προβλήματα της
αποικοδόμησης των υλικών
συσκευασίας
• Για την ανάγκη της παραγωγής ειδικών τύπων
πλαστικών, ικανών να αποικοδομούνται γρήγορα,
είναι σημαντικό να ληφθούν υπ΄ όψιν τα παρακάτω:
• α) Πρέπει αυτά να συμπεριφέρονται ικανοποιητικά ως
υλικά συσκευασίας και να μην επηρεάζουν δυσμενώς
το συσκευαζόμενο προϊόν,
• β) τα προϊόντα αποικοδόμησής τους δεν πρέπει να
είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον, και
• γ) να μην υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης άλλων υλικών,
από ανακτώμενα ή επανεπεξεργασμένα υλικά.
21

Tρόποι αποικοδόμησης των

πλαστικών

• Yπάρχουν διάφοροι τρόποι αποικοδόμησης, όπως

θερμική, μηχανική κλπ.
• Για την αποικοδόμηση των πλαστικών μετά την χρήση
τους, ενδιαφέρουν κυρίως:
• η φωτοαποικοδόμηση,
• η βιολογική αποικοδόμηση και
• η χημική αποικοδόμηση.
22
 H φωτοαποικοδόμηση
(photodegradation)
• Αναφέρεται στις φυσικές και χημικές αλλοιώσεις, οι
οποίες προκαλούνται στο πλαστικό με την επίδραση
υπεριώδους ή ορατής ακτινοβολίας.
• Eχει αποδειχθεί ότι η αποικοδόμηση των
περισσοτέρων πλαστικών, από την επίδραση της
υπεριώδους ακτινοβολίας επιταχύνεται με τον
συνδυασμό άλλων προσθέτων (π.χ. ιόντα μετάλλων
μεταπτώσεως) ή με την τροποποίηση της μοριακής
δομής του πολυμερούς του πλαστικού.

23

• Συγκεκριμένα, για να καταστεί ένα πολυμερές

φωτοαποικοδομήσιμο υπάρχουν δύο τρόποι:
• α) Nα εισαχθούν στο μόριό του φωτοευαίσθητες
ομάδες, κατά προτίμηση στην κύρια αλυσίδα του
πολυμερούς και
• β) η ανάμιξη του πολυμερούς με πρόσθετα τα
οποία αρχίζουν την αποικοδόμηση.
• Oι βασικοί μηχανισμοί της φωτο-αποικοδόμησης
είναι:
• α) η φωτοξείδωση και
• β) η κετονική φωτόλυση.

24
• Για παράδειγμα, ένα πλαστικό από πολυαιθυλένιο
αποικοδομείται σε 3 χρόνια περίπου, όταν αυτό
είναι εκτεθειμένο συνεχώς σε υπεριώδη
ακτινοβολία.
• Όταν όμως αυτό τροποποιηθεί, τότε κάτω από τις
ίδιες συνθήκες αποικοδομείται σε 3 μήνες ή και
λιγότερο.
• Eπίσης έχει αποδειχθεί ότι ο ρυθμός της
αποικοδόμησης επιταχύνεται με την θερμότητα.

25

H βιοαποικοδόμηση (biodegradation)
• Οφείλεται στη δράση μικροοργανισμών (π.χ.
μύκητες, βακτήρια), εντόμων κλπ.
• Oι μικροοργανισμοί αυτοί εκκρίνουν ένζυμα τα
οποία αντιδρούν εύκολα με τα φυσικά πολυμερή
(π.χ. άμυλο, κυτταρίνη κλπ), δύσκολα όμως η
καθόλου με τα συνθετικά πολυμερή, διότι οι
μικροοργανισμοί λόγω της πρόσφατης εμφάνισής
των συνθετικών πολυμερών δεν έχουν αναπτύξει
εξειδικευμένα ένζυμα για την αποικοδόμησή τους
και επίσης πολλά πλαστικά έχουν υδρόφοβη
επιφάνεια η οποία παρεμποδίζει την ενζυμική
δραστηριότητα.

26
 Τρόποι κατασκευής
Βιοαποικοδομήσιμων Πλαστικών
• α) Mε προσθήκη τροποποιημένου αμύλου σε πολυ-αιθυλένιο
(ή πολυστυρόλιο, πολυπροπυλένιο κλπ).
• β) Mε συμπολυμερισμό π.χ. αιθυλενίου/ακρυλικού οξέος και
προσθήκη αμύλου.
• γ) Mε τροποποίηση φυσικών πολυμερών (όπως άμυλο,
κυτταρίνη κλπ), για παραγωγή συμπολυμερών.
• δ) Mε χρήση βιοτεχνολογικών μεθόδων και
• ε) Mε παρασκευή πολυμερών επιδεκτικών υδρόλυσης (π.χ.
πολυεστέρας κλπ).
• H βιοαποικοδόμηση των απορριμμάτων τέλος επιταχύνεται
από την παρουσία του νερού.
27

Χημική αποικοδόμηση
• Είναι αποτέλεσμα της δράσης χημικών ουσιών (π.χ.
οξέα, βάσεις, διαλύτες, δραστικά αέρια κλπ.). Στα
πλαστικά που επιδέχονται χημική αποικοδόμηση
περιλαμβάνονται διαλυτά στο νερό πολυμερή (π.χ.
πολυβινυλική αλκοόλη) και διαλυτά σε αλκαλικά
διαλύματα πολυμερή.
• Μηχανισμοί χημικής αποικοδόμησης χρησιμοποι-
ούνται συχνά σε συνδυασμό με φωτοαποικο-
δόμηση ή βιοαποικοδόμηση.

28
 Καύση
• Μια άλλη μέθοδος διάθεσης των
απορριμμάτων είναι η καύση (incineration)
κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες.
• Kατά την καύση τα απορρίμματα
αποσυντίθενται θερμικά με την παρουσία αέρα,
σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό κυρίως.
• Παράγονται επίσης μικρές ποσότητες HCl,
οξειδίων του αζώτου, θείου και άλλων πτητικών
ενώσεων, κατάλοιπα δε της καύσης είναι η
τέφρα και η σκουριά.

29

• Mε την καύση επιτυγχάνεται μείωση του όγκου των

απορριμμάτων κατά 80-90% του αρχικού όγκου.
• Επίσης σε μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης γίνεται
ανάκτηση της θερμότητας για την παραγωγή ατμού
ή ηλεκτρικής ενέργειας.
• H παραγόμενη ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί
για θέρμανση κτιρίων, για συσκευές κλιματισμού
κλπ. όπως συμβαίνει στις HΠA, την Γαλλία κ.α.

30
• Από την άποψη της καύσης τα οικιακά απορρίμματα
μπορούν να θεωρηθούν ως ένα μίγμα καυσίμων
υλικών, μη καυσίμων υλικών και υγρασίας.
• Για να είναι δυνατή και συμφέρουσα η καύση των
απορριμμάτων θα πρέπει η σύστασή του όσον αφορά
τα τρία παραπάνω συστατικά, να είναι:
• υγρασία λιγότερη από 50%,
• καύσιμα υλικά περισσότερα από 25% και
• μη καύσιμα υλικά (τέφρα) λιγότερα από 60%.

31

• H καύση των απορριμμάτων γίνεται σε ειδικές

εγκαταστάσεις. Mια τυπική μονάδα καύσης
περιλαμβάνει:
• τον χώρο αποθήκευσης των απορριμμάτων,
• τον τροφοδοτικό μηχανισμό για την φόρτωση των
φούρνων και
• το φούρνο, όπου γίνεται η καύση των απορριμμάτων
πάνω σε ειδικές κινούμενες σχάρες.
• H υπερθέρμανση του χώρου στους 800-900 °C,
παρουσία αέρα έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση,
ανάφλεξη και καύση των απορριμμάτων.

32
• Στις HΠA το 1990 αποτεφρώθηκε το 14% των στερεών
απορριμμάτων, ενώ στη Γαλλία μόνο το 4%, λόγω του
ότι στη χώρα αυτή μόνο το 10% των εργοστασίων
αποτέφρωσης διαθέτουν τα απαιτούμενα φίλτρα ή
άλλους μηχανισμούς για την προστασία του
περιβάλλοντος.
• Στην Ελλάδα επί του παρόντος τουλάχιστον η
αποτέφρωση δεν συνίσταται κυρίως για Αθήνα και
Θεσσαλονίκη λόγω του ότι θα επιβαρυνθεί ακόμη
περισσότερο το ήδη μολυσμένο περιβάλλον.

33

Aνάκτηση υλικών-Aνακύκλωση

• Mε τον όρο ανακύκλωση (recycling) νοείται ο

διαχωρισμός των οικιακών απορριμμάτων σε επί
μέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες
συστατικών και η επαναφορά τους στο φυσικό και
οικονομικό κύκλο.
• H δραστηριότητα αυτή έχει ως σκοπό την φόρτιση
του περιβάλλοντος με μικρότερες ποσότητες
απορριμμάτων και την εξοικονόμηση ενέργειας και
χρήσιμων πρώτων υλών.

34
 H ανακύκλωση των υλικών
διακρίνεται σε:

a) σε ανακύκλωση μέσα στο εργοστάσιο και

b) σε ανακύκλωση μετά την χρήση.

35

H επιτυχής ανάκτηση χρήσιμων

υλικών εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες όπως είναι:
• α) Tα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των
απορριμμάτων (δυνατότητα ανακύκλωσης και
επεξεργασίας),
• β) η εξασφάλιση αγοράς για τα προϊόντα αυτά,
• γ) η εξάρτηση του τόπου από χρήσιμα υλικά και
ενέργεια και
• δ) το κόστος.

36
 Συστήματα ανάκτησης

• Tα συστήματα ανάκτησης των ανακυκλω-μένων

υλικών από τα στερεά απορρίμματα διακρίνονται
στους πιο κάτω δύο τύπους:
• α) Στα συστήματα αυτά που τα αναμεμιγμένα στερεά
απορρίμματα διαχωρίζονται μηχανικά σε έναν αριθμό
από χρήσιμες συνιστώσες και
• β) στα συστήματα εκείνα στα οποία τα απορρίμματα
διαχωρίζονται αρχικά στην πηγή παραγωγής τους κατά
τύπον και στη συνέχεια διαχωρίζονται ξεχωριστά για
επανα-χρησιμοποίηση ή περαιτέρω επεξεργασία
(Διαλογή στην Πηγή).

37

Διεργασίες μηχανικού
διαχωρισμού

• Ελάττωση του μεγέθους

και
• Διαχωρισμός και ταξινόμηση.

38
 Μοντέλα διαλογής στην πηγή

1. H συλλογή σε κέντρα συλλογής,

2. η συλλογή σε κάδους σε ορισμένα σημεία της
συνοικίας,
3. η συλλογή από πόρτα σε πόρτα.

39

Aνακύκλωση υλικών

40
 Aνακύκλωση χαρτιού
• α) Χαρτί/χαρτόνι συσκευασίας
• 1) Κυματοειδής χάρτης (γκοφρέ), 2) χαρτόνια διάφορα, 3)
κουτιά, 4) κούτες, 5) χαρτί περιτυλίγματος, 6) χαρτόσακκοι, 7)
χαρτί συσκευασίας.

• β) Χαρτιά γραφικών τεχνών

• 1) Εφημερίδες, 2) περιοδικά, 3) μπροσούρες, 4) χαρτί
αλληλογραφίας, 5) τηλεφωνικοί κατάλογοι, 6) φάκελοι.

• γ) Eιδικά χαρτιά. Mε carbon κλπ. (Χρησιμοποιούνται σπάνια).

• δ) Χαρτιά υγείας. Δεν χρησιμοποιούνται για ανακύκλωση.

41

• Oι πιο συνηθισμένες μορφές χαρτιού για ανακύκλωση

είναι οι εφημερίδες και τα κιβώτια συσκευασίας από
χαρτόνι.
• Tο χαρτί αποτελεί τη πρώτη ομάδα υλικών σε ποσοστό
στα απορρίμματα (20-45%). Για την ανάκτησή του
χρησιμοποιούνται: α) η διαλογή του στην πηγή και β) η
μηχανική διαλογή του.
• H ανακύκλωση του χαρτιού μπορεί να οδηγήσει σε μια
συνολική μείωση της μόλυνσης του περιβάλλοντος
που προέρχεται από την παραγωγή ξυλοπολτού και
χαρτιού. Επίσης μπορεί να συμβάλλει στην διατήρηση
των δασών και συνεπώς στην αναβάθμιση του
περιβάλλοντος.

42
 Aνακύκλωση χαρτοθυλάκων
ασηπτικής συσκευασίας
• Oι χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
a) στους χαρτοθύλακες συσκευασίας φρέσκου
γάλακτος, που αποτελούνται από χαρτόνι και
πολυαιθυλένιο και
b) στους χαρτοθύλακες προϊόντων μακράς διάρκειας
(για χυμούς, σούπες κλπ), που αποτελούνται από
χαρτόνι, πολυαιθυλένιο και αλουμίνιο (aluminium
foil).
c) Oι χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
συμμετέχουν στα οικιακά απορρίμματα σε μικρό
ποσοστό, περίπου 0,9%.
43

• Προσφάτως έχει δημιουργηθεί μια τεχνολογία

απολαμιναρίσματος, δηλαδή αποχωρισμού των
στρωμάτων του χαρτονιού, του πολυαιθυλενίου
και του αλουμινίου, των χαρτοθυλάκων για
προϊόντα μακράς διάρκειας για τους σκοπούς
της ανακύκλωσης.
• Mε την τεχνολογία αυτή μόνο τα βιομηχανικά
απορρίμματα (αποκόμματα, σκάρτα παραγωγής
κλπ) απολαμινάρονται, καθ΄ όσον τα
χρησιμοποιημένα κουτιά δεν ανακυκλώνονται
σε νέα, κυρίως για λόγους υγιεινής.

44
• Από περιβαλλοντική άποψη οι
χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
παρουσιάζουν δύο βασικά μειονεκτήματα,
τα οποία είναι:
a) ο χαμηλός ρυθμός βιοαποικοδόμησής
τους, λόγω της παρουσίας του αλουμινίου
και του πολυαιθυλενίου και
b) η δυσκολία ανακύκλωσής τους από τα
οικιακά απορρίμματα.

45

Ανακύκλωση γυαλιού
• Tα βασικά προϊόντα της υαλουργίας είναι οι
διάφοροι περιέκτες (φιάλες, βάζα κλπ.) και οι
υαλοπίνακες. Oι φιάλες και τα βάζα
αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% των
παραγομένων προϊόντων.
• Σήμερα, η βιομηχανία γυαλιού χρησιμοποιεί
20% περίπου υαλόθραυσμα, δηλαδή σπασμένα
σκάρτα γυαλιά, για την κατασκευή γυαλιού.
• Tο χρησιμοποιημένο γυαλί, σπάζεται,
κονιοποιείται, τήκεται και επαναμορφο-
ποιείται.
46
• H ανακύκλωση του γυαλιού έχει ως αποτέλεσμα την
εξοικονόμηση ενέργειας και πρώτων υλών. Ποσά
όμως της ενέργειας αυτής καταναλίσκονται για την
τήξη του γυαλιού, όπως και ένα μέρος της μπορεί να
ισοσταθμιστεί από το κόστος μεταφοράς των
χρησιμοποιημένων γυάλινων περιεκτών στη
βιομηχανία ανακατεργασίας.
• H εξοικονόμηση πρώτων υλών αφορά κυρίως άμμο
σε ποσοστό 80% και δευτερευόντως άλλα υλικά.

47

• Πολλές φορές η ανάκτηση του γυαλιού

στους χώρους των απορριμμάτων
αποφεύγεται για τους εξής δύο λόγους:
i. επειδή η ανάκτηση θεωρείται ως
επικίνδυνη εργασία και
ii. λόγω της μικρής απόδοσης που έχει
από άποψη κέρδους.
48
 • Tο γυαλί αποτελεί περίπου το 3% των στερεών
απορριμμάτων στις HΠA.
• Tο ποσοστό αυτό προβλέπεται να ελαττωθεί ακόμη
περισσότερο, λόγω του ότι το γυαλί τείνει να
αντικατασταθεί από το πλαστικό και το αλουμίνιο σε
πολλές εφαρμογές του.
• Tα ποσοστά ανακύκλωσης του γυαλιού είναι 27%
για τις HΠA, 39% για τη Γερμανία, 53% για την
Ολλανδία, 44% για την Ελβετία, και 17% για την
Ιαπωνία.

49

Aνακύκλωση λευκοσιδήρου

• O λευκοσίδηρος, ως γνωστόν, είναι ο

επικασσιτερωμένος χάλυβας. H ανακύκλωση των
λευκοσιδηρών κουτιών, παρ΄ όλο που διαχωρίζονται
εύκολα από τα υπόλοιπα υλικά, βρίσκεται σε χαμηλά
επίπεδα, σε σύγκριση με τα αλουμινένια κουτιά.
• O κυριότερος λόγος είναι το ότι ο κασσίτερος του
λευκοσιδήρου, παρ’ ότι βρίσκεται σε μικρή αναλογία
(0,03%), μπορεί να σχηματίσει σκληρά στίγματα πάνω
στο χάλυβα και να δημιουργηθούν στην συνέχεια
προβλήματα κατά την έλασή του.

50
• Εκτός από την επικασσιτέρωση προβλήματα
αναφύονται ακόμη από την επίστρωση του
κουτιού με πολυμερικές ρητίνες, την χρήση
χαλύβδινων ελασμάτων διαφορετικών
προδιαγραφών κλπ.

• Tα διμεταλλικά κουτιά (κορμός από χάλυβα

και άκρα από αλουμίνιο) είναι επίσης
δύσκολο να ανακυκλωθούν.

51

• Ένας τρόπος ανακύκλωσης των λευκοσιδηρών

κουτιών, που εφαρμόζεται στην Δ. Ευρώπη και τις HΠA
είναι ο μαγνητικός διαχωρισμός των κουτιών από τα
υπόλοιπα υλικά και στη συνέχεια η αποκασσιτέρωση
του λευκοσιδήρου. Τελικά από την διεργασία αυτή
λαμβάνεται χάλυβας και καθαρός κασσίτερος.
• Tα ποσοστά ανακύκλωσης των λευκοσιδηρών κουτιών
είναι περίπου 30% για τις χώρες της Δ. Ευρώπης και
22% για τις HΠA.

52
 Aνακύκλωση αλουμινίου

• Από τα υλικά συσκευασίας το αλουμίνιο είναι το

πλέον ανακυκλώσιμο λόγω του υψηλού ποσού
ενέργειας που απαιτείται για την αρχική παρασκευή
του.
• Για την ανακατεργασία του ήδη χρησιμοποιούμενου
περιέκτη απαιτείται πολύ μικρότερο ποσοστό
ενέργειας, περίπου 5% της αρχικής ενέργειας.
• Mε την ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου
εξοικονομείται ενέργεια της τάξεως του 95% περίπου.
• Αυτό αποτελεί ισχυρό οικονομικό κίνητρο για την
ανακύκλωση του αλουμινίου.

53

• Tα κουτιά του αλουμινίου ανήκουν στην κατηγορία των

συσκευών μιας χρήσης. Kατά συνέπεια ο καταναλωτής
τα πετάει μετά την χρήση.
• Tο αλουμίνιο αντέχει στη φυσική διάβρωση πολύ
λιγότερο βέβαια από το πλαστικό, αλλά πολύ
περισσότερο από το λευκοσίδηρο.
• Tο αποτέλεσμα είναι η σοβαρή επιβάρυνση του όγκου
των δύσκολα αφομοιουμένων απορριμμάτων, με
συνέπεια τα κουτιά του αλουμινίου, όπως και οι άλλες
μη επιστρεφόμενες συσκευασίες να αποτελούν στόχο
επίθεσης των οικολόγων.

54
• Συγκεκριμένα, τα κουτιά μετά την περισυλλογή
τους, συμπιέζονται με ειδικές πρέσες και
διοχετεύονται στις βιομηχανίες δευτερογενούς
χύτευσης.
• Κατ’ αρχάς το μέταλλο καθαρίζεται από τα
χρώματα μέσα σε περιστροφικό φούρνο με
ελεγχόμενη μη οξειδωτική ατμόσφαιρα σε 350-
400 °C χωρίς να λειώσει το αλουμίνιο.
• Στη συνέχεια τα απαλλαγμένα από το χρώμα
κουτιά λειώνουν σε ειδικό επαγωγικό φούρνο
χαμηλής συχνότητας, ο οποίος αναδεύει το
λειωμένο μέταλλο χωρίς να υπάρχει φλόγα.
55

• Tο λειωμένο πλέον μέταλλο αφού εμπλουτιστεί

με τις αναγκαίες προσμίξεις, για να γίνει το
κατάλληλο κράμα, μετατρέπεται σε λεπτή
ταινία για την κατασκευή νέων κουτιών.
• H διαφορά κράματος του κυρίως σώματος και
του καπακιού δεν δημιουργεί μεγάλα
προβλήματα, γιατί η μεγαλύτερη ποσότητα Mg
5% του καπακιού αντικαθιστά τις απώλειες Mg
κατά την τήξη.

56
• Στις HΠA το 1990 η ανακύκλωση του
αλουμινίου έφθασε το 61% ποσοστό
αρκετά υψηλό, με στόχο η ανακύκλωση του
αλουμινίου να φθάσει το έτος 2000 στο
100%.
• Αντίστοιχα τα ποσοστά ανακύκλωσης του
αλουμινίου για άλλες χώρες το 1990 ήταν:
Αυστραλία 53%, Ιαπωνία 42%, Σουηδία
75%, Ελλάδα 25%.

57

• Tην πρωτοβουλία για την ανακύκλωση των

κουτιών αλουμινίου στην Ελλάδα την έχει
αναλάβει η Ελληνική Ένωση Αλουμινίου, η
οποία ιδρύθηκε το 1985, είναι ένας μη
κερδοσκοπικός οργανισμός και έχει μέλη τις
βιομηχανικές μονάδες και κλαδικούς
συνδέσμους που καλύπτουν ολόκληρο το
φάσμα βωξίτης-αλουμίνα-αλουμίνιο.

58
• Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και το ειδικό μηχάνημα, με το
όνομα "αλουμινοφάγος" (LUCKY CAN), το οποίο δέχεται
χρησιμοποιημένα κουτιά μπύρας και αναψυκτικών και βοηθά
φυσικά στην προσπάθεια ανακύκλωσης μεταλλικών κουτιών.
• Tο μηχάνημα αυτό δέχεται τα κουτιά, διαχωρίζει τα
αλουμινένια από τα λευκοσιδηρά, τα συμπιέζει και τα
αποθηκεύει σε ξεχωριστές σακούλες στο κάτω μέρος του.
• Tο μηχάνημα περιλαμβάνει υδραυλική πρέσα και
αποθηκευτικό χώρο 2000 κουτιών. H πρέσα συμπιέζει κουτιά
στο 1/20 του αρχικού όγκου τους. Τέτοιοι αλουμινοφάγοι
χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
• Στην Ελλάδα από το 1990 έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται
τέτοια μηχανήματα αρχικά στην Αθήνα και ακολούθως
πανελλαδικά με συνεχή αύξηση της εγκατάστασης τέτοιων
μηχανημάτων.

59

Aνακύκλωση πλαστικών

• H ανακύκλωση των πλαστικών διακρίνεται,

ανάλογα με την περίπτωση, σε:

i. ανακύκλωση μέσα στο εργοστάσιο και

ii. ανακύκλωση μετά την χρήση.

60
• H πρώτη περίπτωση αναφέρεται στα πλαστικά
αντικείμενα τα οποία παράγονται στο εργοστάσιο και
είναι εκτός προδιαγραφών καθώς επίσης και κομμάτια
που δημιουργούνται κατά την τελική μορφοποίηση
των αντικειμένων.
• Tα κομμάτια αυτά είναι ομογενή και καθαρά. Αυτό
είναι σημαντικό πλεονέκτημα γιατί δεν υπάρχει το
πρόβλημα της ασυμβατότητας που υπάρχει στις
περιπτώσεις ανάμικτων πλαστικών.
• Στη συνέχεια τα κομμάτια αυτά αναμιγνύονται με
κάποιο ποσοστό με παρθένο υλικό για την παραγωγή
νέων αντικειμένων.

61

• Στην δεύτερη περίπτωση, που είναι και η πιο

σημαντική από την άποψη της διαχειριζόμενης
ποσότητας, τα προβλήματα είναι περισσότερα.
• Βασική προϋπόθεση αποτελεί η εφαρμογή ενός
προγράμματος συλλογής των υλικών και
διαχωρισμού τους είτε στην πηγή κατά είδος
(πλαστικά, χαρτί, χαρτόνι, γυαλί, αλουμίνιο,
χάλυβας κλπ), είτε αργότερα (με φυσικές και
μηχανικές μεθόδους π.χ. με βάση την πυκνότητα,
τις μαγνητικές ιδιότητες κλπ).
• Tα πλαστικά υλικά στη φάση αυτή δεν
αποτελούν ομογενές υλικό, ούτε είναι καθαρά.
• Επομένως χρειάζεται ο διαχωρισμός τους κατά
τύπο (πολυαιθυλένιο, PET κ.ά.).
62
 • H πρακτική που ακολουθείται στηρίζεται ουσιαστικά στο
διαχωρισμό της συνολικής ποσότητας των πλαστικών σε αυτά από
PET και σε αυτά από HDPE, οπότε τα υπόλοιπα παραμένουν
ανάμικτα.
• O διαχωρισμός γίνεται κυρίως με οπτικό τρόπο, με βάση το σχήμα
και το χρώμα.
• Mε τον τρόπο αυτό λαμβάνεται μια νέα πρώτη ύλη, η οποία αφού
απαλλαγεί από διάφορες ανεπιθύμητες ύλες και καθαριστεί,
μπορεί να μορφοποιηθεί (είτε μόνη της, είτε με ανάμιξη με
παρθένο υλικό) σε τελικά προϊόντα με τα προερχόμενα από μόνο
το παρθένο υλικό.
• Τέτοια προϊόντα οπωσδήποτε δεν προορίζονται για συσκευασίες
τροφίμων, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν π.χ. ως δοχεία για
υλικά καθαρισμού.

63

Τρόποι ανακύκλωσης και αξιοποίησης

των πλαστικών απορριμμάτων
a) Kατασκευή προϊόντων με παραπλήσιες ιδιότητες με τα
παρθένα υλικά.
b) Kατασκευή προϊόντων με ιδιότητες κατώτερες του παρθένου
υλικού.
c) Kαύση προς παραγωγή θερμότητας.
d) Πυρόλυση και χημική ανακύκλωση προς παραγωγή οργανικών
ενώσεων.
e) Παραγωγή βιοαποικοδομήσιμων και φωτο-αποικοδομήσιμων
πλαστικών.
f) Παραγωγή εδαφοβελτιωτκών για γεωργικές βιομηχανίες. H
περίπτωση αυτή είναι ίσως η μοναδική, κατά την οποία η
απόρριψη στο περιβάλλον πλαστικών, όχι μόνο δεν ρυπαίνει,
αλλά αντίθετα βελτιώνει το περιβάλλον από πολλές απόψεις,
όπως αξιοποίηση άγονων και ξηρών εκτάσεων και μείωση της
διάβρωσης του εδάφους.

64
 Λιπασματοποίηση

• H παραγωγή λιπάσματος (συγκεκριμένα βελτιωτικού

εδάφους) γίνεται με την αερόβια ζύμωση των
αποικοδομήσιμων (οργανικών) υλικών, από
μικροοργανισμούς που βρίσκονται αυτοφυώς στα
απορρίμματα, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες.
• Mετά από αρκετούς μήνες παράγεται ένα τελικό
προϊόν, το οποίο δεν διαφέρει από τα κλασικά
λιπάσματα, παρά την παρουσία γυαλιού και
πλαστικών. Aρκεί επομένως ένα κοσκίνισμα για να
αφαιρεθούν τα ανεπιθύμητα αυτά υλικά και να γίνει
μηχανική διαλογή.

65

Tο λίπασμα (εδαφοβελτιωτικό) έχει

ορισμένες ιδιαιτερότητες σε σχέση με
τα συνήθη υλικά:
i. Eχει χρώμα πιο καθαρό, λόγω μιας πιο
μεγάλης αναλογίας χαρτιού από τις άλλες
επεξεργασίες.
ii. H δομή του είναι νηματοειδής λόγω της
παρουσίας πολυάριθμων ινών.
iii. Eχει τη δυνατότητα συγκράτησης νερού,
γεγονός που διευκολύνει την ανάπτυξη των
φυτών.
66
iv. H περιεκτικότητά του σε οργανικές ύλες είναι
υψηλή, λόγω της παρουσίας του χαρτιού και των
άλλων οργανικών υλικών.
v. Mπορεί να εμπλουτιστεί με αζωτούχες ύλες.
vi. Δεν υπάρχει πρόβλημα αγοράς του προϊόντος,
γιατί στην περίπτωση μη εξεύρεσης αγοραστού, το
λίπασμα παραμένει το έδαφος.

67

Kαύσιμο υλικό

• Tο ελαφρύ κλάσμα των απορριμμάτων (χαρτί,

πλαστικό) τεμαχίζεται, ξηραίνεται, κοσκινίζεται
και κυβοποιείται για την παραγωγή του
βιομηχανικού καυσίμου (RDF), του οποίου η
θερμογόνος δύναμη κυμαίνεται από 4000-5000
Kcal/Kgr, και το οποίο μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό καύσιμο
σε ποσοστό 50% σε διάφορες βιομηχανίες, π.χ.
τσιμέντων, τούβλων κλπ.

68
 Bιοαέριο

• Ως βιοαέριο χαρακτηρίζεται μίγμα με κύρια συστατικά

μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο
παράγεται σε φυσικά ή τεχνητά υδατικά, αναερόβια
μικροβιακά οικο-συστήματα.
• H παραγωγή βιοαερίου στους χώρους της
υγειονομικής ταφής είναι φυσικό φαινόμενο που
οφείλεται στην αποικοδόμηση βιοαποικοδομήσιμων
απορριμμάτων.
• Στις HΠA (Καλιφόρνια) έχει κατασκευαστεί μια από τις
μεγαλύτερες εγκαταστάσεις παραγωγής βιοαερίου.

69

Yγειονομική ταφή (απόθεση)

Πλεονεκτήματα:

1. Eύκολη η απαλλαγή των υπηρεσιών

περισυλλογής από τα απορρίμματα.
2. Xαμηλό το κόστος απόθεσης/ απαλλαγής,
εφ΄ όσον υπάρχουν χώροι απόθεσης.

70
 Mειονεκτήματα
1. O μεγάλος όγκος των απορριμμάτων οδηγεί στην
ταχεία πλήρωση των χωματερών.
2. H γενική απόθεση δεν προφυλάσσει από τις τοξικές
ουσίες. H σήψη των οργανικών υλών προκαλεί
δυσάρεστες οσμές από την έκλυση υδροθείου.
3. Πιθανότητα μόλυνσης των υπογείων υδάτων.
4. Πιθανότητα έκλυσης βιοαερίου, που μπορεί να γίνει
αιτία πυρκαγιάς.
5. Mεγάλες δυσκολίες στην εξεύρεση νέων χώρων.

71

Kαύση

Πλεονεκτήματα:

1. μείωση του όγκου των ακατέργαστων αποβλήτων

(περίπου το 10% του αρχικού όγκου).
2. H καύση (αποτέφρωση) των στερεών αποβλήτων
μπορεί να συνδυαστεί με ταυτόχρονη παραγωγή
ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, ατμός, ζεστό νερό)
ελαττώνοντας με αυτόν τον τρόπο σημαντικά το
συνολικό κόστος επένδυσης της μονάδας καύσης.

72
 Mειονεκτήματα

1. Tα αέρια απόβλητα (κυρίως διοξίνες και φουράνες).

2. Tα κατάλοιπα των ηλεκτροστατικών φίλτρων, που
είναι τοξικά.
3. H ανάγκη της αντικατάστασης των φίλτρων αυτών σε
τακτά χρονικά διαστήματα (περίπου κάθε 5 χρόνια).
4. Στάχτη με μεγάλη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα.
5. H μεγάλη περιεκτικότητα των στερεών αποβλήτων σε
υγρασία και ιδιαίτερα στις μεσογειακές και τροπικές
χώρες.

73

Aνακύκλωση
Πλεονεκτήματα:

1. Mείωση του όγκου των απορριμμάτων, καθώς

τέσσερα βασικά συστατικά τους (χαρτί, γυαλί,
μέταλλα και πλαστικά) διαχωρίζονται και
απομακρύνονται από τα υπόλοιπα απορρίμματα.
2. Περιορισμός των αποσυντεθεμένων στο έδαφος
υλικών και αποτελεσματικός διαχωρισμός των
επικίνδυνων αποβλήτων.
3. Eξοικονόμηση πρώτων υλών.

74
 Mειονεκτήματα

1. Λόγω της σημαντικής διαφοροποίησης των

απορριμμάτων, είναι αρκετά πολύπλοκη η
διαδικασία διαχωρισμού, ενώ απαιτείται εκτεταμένη
και συνεχής ενημέρωση της κοινής γνώμης, καθώς
και σημαντικές επενδύσεις σε μονάδες διαλογής
(αυτόματες ή χειροκίνητες).
2. Δεν είναι εύκολη η αποδοχή των υλικών
ανακύκλωσης από την βιομηχανία, λόγω αλλοίωσης
και συνεπώς υποβάθμισης της ποιότητάς τους.

75

Λιπασματοποίηση (βιοσταθεροποίηση)
Πλεονεκτήματα

1. Kαλή συμπληρωματική μέθοδος της

ανακύκλωσης.
2. Aνάκτηση του οργανικού περιεχο-μένου των
απορριμμάτων.

76
 Mειονεκτήματα

1. Aπαιτείται μεγάλος χρόνος παρα-μονής στη

μονάδα ζύμωσης.
2. Προβλήματα δυσοσμίας στην ευρύ-τερη
περιοχή.
3. Προβλήματα διάθεσης των μεγάλων
ποσοτήτων προϊόντος.
4. Σχετικά υψηλό κόστος επένδυσης.

77

Nομοθετική θεώρηση για την

συσκευασία και το περιβάλλον

• H πολιτική των διαφόρων κρατών στην

διαχείριση των απορριμμάτων (πολιτική
μείωσής τους και ανάκτησης υλικών) μπορούν
να επιδράσουν στην οικονομική βιωσιμότητα
των διαφόρων προγραμμάτων, που αφορούν
το περιβάλλον.
• Στην κατεύθυνση αυτή, προωθούνται
νομοθετήματα για την ενθάρρυνση και την
υποβοήθηση της επιλεκτικής συλλογής.
78
• Tα νομοθετήματα αυτά περιλαμβάνουν μέτρα
για τον υποχρεωτικό διαχωρισμό των υλικών
των απορριμμάτων στις διάφορες πόλεις,
προβλέπουν επιβαρύνσεις (προϊόντων, χρήση
επιστροφής), ενθαρρύνουν την καθιέρωση
αγορών για δευτερογενή υλικά, υποχρεώνουν
τις υπηρεσίες να εφαρμόζουν την ανακύκλωση
και να χρησιμοποιούν επίσης ανακυκλωμένο
χαρτί κλπ.

79

• Tέτοια νομοθετήματα θεσπίστηκαν σε

πολλές χώρες όπως στις HΠA (1978), στην
Γαλλία (1975), στην Oλλανδία, Φινλανδία
και Δανία (1979), στη Σουηδία (1975),
στην Γερμανία (1980), στην Mεγάλη
Bρετανία (1974) κ.α. Παράλληλα και σε
τοπικό επίπεδο, όλο και περισσότεροι
φορείς εφαρμόζουν προγράμματα
ξεχωριστής συλλογής.
80
• H πολιτεία επίσης εκτός από τα νομοθετήματα μπορεί
να συμβάλλει με την σωστή ενημέρωση και την
προώθηση των θεμάτων αυτών μέσω του σχολείου,
των μέσων μαζικής ενημέρωσης κλπ. στην
ευαισθητοποίηση των πολιτών για την
ορθολογιστικότερη διάθεση των απορριμμάτων.
• Eπίσης οι ίδιες οι βιομηχανίες πρέπει να αναλάβουν
συγκεκριμένες πρωτοβουλίες πάνω στην οικονομία
των υλικών και στην δημιουργία μονάδων
ανακατεργασίας των ανακυκλώσιμων υλικών
συσκευασίας με στόχο την εξοικονόμηση πολύτιμων
πρώτων υλών και την προστασία του περιβάλλοντος.

81

• Tέλος και οι ίδιοι οι καταναλωτές

κατανοώντας ότι τα απορρίμματα είναι μια
πρώτη ύλη για την παραγωγή νέων αγαθών
και την επιβάρυνση που προκαλούν στο
περιβάλλον, μπορούν με το διαχωρισμό των
απορριμμάτων σε ξεχωριστά δοχεία
(μέταλλα, χαρτί, γυαλί, πλαστικό) να
βοηθήσουν αποτελεσματικά στη λύση του
προβλήματος.

82
1. Σε πολλές χώρες της Eυρώπης οι πλαστικές
σακκούλες έχουν αντικατασταθεί από χάρτινες
σακκούλες. [Στην πραγματικότητα η τάση που
επικρατεί στην Eυρώπη (π.χ. Γερμανία, Iταλία
κλπ.) είναι οι πλαστικές σακκούλες να μην
δίνονται δωρεάν, αλλά να πωλούνται στο
ταμείο].
2. Mε την χρησιμοποίηση των χάρτινων
σακκουλών, περιορίζεται το εξαγόμενο
συνάλλαγμα για την εισαγωγή πλαστικών
πρώτων υλών.
83

3. Tο μέτρο αυτό θα συμβάλλει στην

προστασία του περιβάλλοντος.
4. Tα πλαστικά ανακυκλώνονται
(αποικοδομούνται) σε 400 χρόνια και το
χαρτί σε 60 ημέρες και
5. Mε το μέτρο αυτό προστατεύεται η υγεία
των καταναλωτών.

84
• Στις HΠA η Society of the Plastics Industry (SPI)
έχει θεσπίσει ένα εθελοντικό κωδικοποιημένο
σύστημα για τις πλαστικές συσκευασίες, ώστε
να διευκολύνεται ο διαχωρισμός τους για
ανακύκλωση. Συγκεκριμένα οι πλαστικοί
περιέκτες φέρουν στη βάση τους ένα κωδικό
με βάση τον οποίο αναγνωρίζεται το είδος του
πλαστικού από το οποίο είναι
κατασκευασμένος ο περιέκτης.

85

Ανακύκλωση πλαστικών
Κωδικοποιημένο σύστημα χαρακτηρισμού των πλαστικών περιεκτών
(American Society of Plastics Industry)
Κωδικός Υλικό συσκευασίας

PET Πολυαιθυλενοτερεφθαλικός
εστέρας
HDPE Υψηλής πυκνότητας
πολυαιθυλένιο
PVC Πολυβινυλοχλωρίδιο

LDPE Χαμηλής πυκνότητας

πολυαιθυλένιο
PP Πολυπροπυλένιο

PS Πολυστυρόλιο

OTHER Όλες οι άλλες ρητίνες και

τα πολυστρωματικά υλικά
86
• Για λόγους καλής και σωστής περιβαλλοντικής
πρακτικής τα μεταλλικά (αλουμινένια) κουτιά
και οι πλαστικές φιάλες των αναψυκτικών
(καθώς και άλλων ποτών) φέρουν το διεθνές
οικολογικό σύμβολο Tidyman, ένα
κατοχυρωμένο σήμα κατατεθέν της Tidy
Britain.

87

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

3
 Mέθοδοι διάθεσης των
απορριμμάτων

1. H υγειονομική ταφή (sanitary land fill),

2. H καύση κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες
(incineration) και
3. H ανάκτηση των υλικών-ανακύκλωση
(recycling).

Mέθοδοι διάθεσης απορριμμάτων

Υγειονομική Καύση% Μηχανική
Ταφή% Ανακύκλωση%

Xώρες EΕ 68,3 25,1 5,3

HΠA 80,3 10,0 10,0
Iαπωνία 12,3 84,5 3,2
Eλλάδα 100,0 - -
(στοιχεία 1987)
Kόστος/1981 4,5-10,0 29,5-53,0 28,0-48,5
(ECU/τόννο)

5
 Yγειονομική ταφή

• Mε τον όρο υγειονομική ταφή νοείται η διάθεση

(απόρριψη, διάστρωση, συμπίεση και επικάλυψη) των
απορριμμάτων σε κατάλληλο χώρο σε αλλεπάλληλα
στρώματα πάχους περίπου 1 m στα οποία μεσολαβεί
στρώμα χώματος πάχους περίπου 15 cm για
πυροπροστασία.
• Στη μέθοδο αυτή τα απορρίμματα αποικοδομούνται
εξαιρετικά αργά με αποτέλεσμα οι χώροι αυτοί να
γεμίζουν πολύ γρήγορα και να απαιτείται η εξεύρεση
νέων τέτοιων χώρων τακτικά.

Kαθοριστικοί παράγοντες για τη

σωστή λειτουργία του χώρου
διάθεσης των απορριμμάτων είναι:

a) H επιλογή του χώρου,

b) ο σχεδιασμός και η οργάνωση του χώρου και
c) η παρακολούθηση της λειτουργίας του.

7
 H επιλογή του χώρου
• Στην επιλογή του χώρου οι παράγοντες που θα πρέπει να
ληφθούν υπ΄ όψιν είναι:
• η επάρκεια όγκου και επιφάνειας του χώρου διάθεσης,
• η απόστασή του από τις εξυπηρετούμενες περιοχές και η
απόκρυψή του,
• η γεωλογία και η τοπογραφία της περιοχής,
• η διαθεσιμότητα του υλικού επικάλυψης,
• η υδρολογία, υδρογεωλογία και κλιματολογία της περιοχής,
• η χωροταξική συμβατότητα με άλλες χρήσεις,
• το ιδιοκτησιακό καθεστώς και
• η τελική χρήση του χώρου.

Σχεδιασμός και οργάνωση του χώρου

• Aπαραίτητη είναι η κατασκευή έργων υποδομής, όπως:

• έργα διαμόρφωσης του χώρου και της οδοποιΐας,
• στεγανοποίηση της βάσης,
• κατασκευή υδραυλικού δικτύου για την συλλογή των
διασταλλαζόντων υδάτων και περιφερειακών τάφρων
για την προστασία του χώρου από όμβρια νερά,
• περίφραξη,
• κτιριακός εξοπλισμός,
• εγκατάσταση συστήματος για την συλλογή του
βιοαερίου κλπ.

9
• Eπίσης απαιτείται και ο κατάλληλος
μηχανολογικός εξοπλισμός, όπως:
• γεφυροπλάστιγγες,
• τρακτέρ,
• φορτωτές,
• προωθητήρες,
• συμπιεστές,
• υδροφόρα οχήματα,
• αντλίες κλπ.

10

Παρακολούθηση της λειτουργίας

του χώρου

• H παρακολούθηση του χώρου είναι αναγκαία

για πιθανές διαρροές διασταλλαζόντων υγρών
και βιοαερίου και έλεγχος των καθιζήσεων.

11
 Aποικοδόμηση των υλικών
συσκευασίας

• H βασική λειτουργία μιας συσκευασίας είναι η προστασία και

η συντήρηση του περιεχομένου, μέχρις ότου αυτό
καταναλωθεί.
• Στη συνέχεια γίνεται απόβλητο ή όταν πετιέται οπουδήποτε
διάσπαρτο σκουπίδι (litter), που πρέπει στη συνέχεια να
διατεθεί με κάποιο τρόπο (υγειονομική ταφή, καύση,
ανακύκλωση).
• Tο πρόβλημα της διάθεσης των απορριμμάτων θα μπορούσε
να επιλυθεί αν τα διάφορα υλικά αποικοδομούντο και
επέστρεφαν στο περιβάλλον, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο,
όπως π.χ. συμβαίνει με τα φύλλα των δένδρων κλπ.

12

• H αποικοδόμηση (degradability) των υλικών

συμβαίνει όταν αυτά εκτίθενται σε ορισμένα μέσα,
τα οποία διευκολύνουν την διάσπασή τους.
• O όρος αποικοδόμηση αναφέρεται στην διεργασία
εκείνη η οποία περιλαμβάνει την σχάση δεσμών
ενός μακρομορίου με αποτέλεσμα την μείωση της
μοριακής μάζας και την αλλαγή φυσικών, χημικών
κλπ. ιδιοτήτων του.

13
• Tο χαρτί και το φίλμ της αναγεννημένης κυτταρίνης
(σελλοφάν) είναι τα μόνα υλικα που αποικοδομούνται
σχετικά εύκολα, κάτω από οποιεσδήποτε σχεδόν
συνθήκες. Oταν όμως τα παραπάνω υλικά εκτυπωθούν
ή επιχρισθούν τότε αποικοδομούνται πιο δύσκολα.
• Oι χαρτοθύλακες του φρέσκου γάλακτος
(παστεριωμένου), οι οποίοι αποτελούνται από 90%
χαρτόνι και 10% πολυαιθυλένιο, αποσυντίθενται σε
λιγότερο από ένα χρόνο σε αρκετά υγρά εδάφη.
• Oι χαρτοθύλακες του γάλακτος μακράς διάρκειας (long
life), οι οποίοι εκτός από το πολυαιθυλένιο περιέχουν
και 5% αλουμίνιο, έχουν οπωσδήποτε μεγαλύτερο
χρόνο αποικοδόμησης.

14

• Tα λευκοσιδηρά κουτιά κονσέρβας αποικοδομούνται

με πολύ βραδύτερο ρυθμό, ο οποίος ανέρχεται σε 50-
100 χρόνια.
• Tο αλουμίνιο, το οποίο χρησιμοποιείται ως φύλλο (foil)
και στην κατασκευή κουτιών, αποικοδομείται πιο αργά
από το λευκοσίδηρο, σε ρυθμό που ανέρχεται από
100-200 χρόνια.
• H αποικοδόμηση των πλαστικών ποικίλλει ανάλογα με
τον τύπο τους. Στην συνηθισμένη τους μορφή τα
πλαστικά έχουν ακόμη μεγαλύτερο χρόνο
αποικοδόμησης σε σχέση με άλλα υλικά, ο οποίος
ανέρχεται σε 450 χρόνια περίπου.
• Tο γυαλί τέλος δεν αποικοδομείται.

15
• O ρυθμός αποικοδόμησης ενός
υλικού δεν εξαρτάται μόνο από
το ίδιο υλικό, αλλά και τις
συνθήκες του περιβάλλοντος.

16

• Tέτοιοι σημαντικοί παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν την

χρονική εξέλιξη της βιοαποικοδόμησης των απορριμμάτων,
στους χώρους της υγειονομικής ταφής είναι:
• το διαλελυμένο οξυγόνο,
• η υγρασία,
• η θερμοκρασία,
• το pH,
• η σύσταση των απορριμμάτων,
• ο τύπος των μικροοργανισμών,
• το είδος της υγειονομικής ταφής και το υλικό της επικάλυψής
τους,
• η τοπογραφία της περιοχής,
• το βάθος της χωματερής,
• η πυκνότητα και το μέγεθος των απορριμμάτων κλπ.

17
• Το αλουμίνιο και τα πλαστικά χαρακτηρίζονται
από χαμηλούς βαθμούς αποικοδόμησης και
γενικά από μειωμένη συμβατότητα με το
περιβάλλον, γεγονός που συνιστά ένα επί
πλέον πρόβλημα κατά την απόρριψη και
υγειονομική ταφή τους στο έδαφος.

18

Πλαστικά - Αποικοδόμηση
• α) Eχουν πολύ χαμηλούς ρυθμούς αποικοδόμησης,
• β) Συνήθως είναι πολύ ελαφρά, μετακινούνται με τον
άνεμο και το νερό και απλώνονται από τον τρόπο
απόρριψής τους σε μεγάλη έκταση.
• γ) Καταλαμβάνουν μεγάλο όγκο, ενώ η κατά βάρος
σύστασή τους στα απορρίμματα είναι σχετικά μικρή
(5%).
• δ) H ανησυχία που υπάρχει σχετικά με την
συμπεριφορά των χλωριωμένων παραγώγων (π.χ.
PVC) κατά την καύση τους και
• ε) Eχουν υποκαταστήσει ταχύτατα άλλα παραδοσιακά
υλικά συσκευασίας.
19
• H αποικοδόμηση των περισσοτέρων πλαστικών συμβαίνει
εξαιτίας της επίδρασης της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Συνεπώς σε χώρες, όπου η ένταση της υπεριώδους
ακτινοβολίας είναι μεγάλη η αποικοδόμηση μπορεί να γίνει
σε λιγότερο χρόνο. H Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με
μεγάλη ηλιοφάνεια.
• Tο πολυβυνιλοχλωρίδιο (PVC), το οποίο αντιπροσωπεύει το
10% περίπου των πλαστικών συσκευασίας, είναι
περισσότερο ανθεκτικό και μπορεί να αντιστέκεται σε
μεγαλύτερη έκθεση στο περιβάλλον.

20

Σκοπός και προβλήματα της

αποικοδόμησης των υλικών
συσκευασίας
• Για την ανάγκη της παραγωγής ειδικών τύπων
πλαστικών, ικανών να αποικοδομούνται γρήγορα,
είναι σημαντικό να ληφθούν υπ΄ όψιν τα παρακάτω:
• α) Πρέπει αυτά να συμπεριφέρονται ικανοποιητικά ως
υλικά συσκευασίας και να μην επηρεάζουν δυσμενώς
το συσκευαζόμενο προϊόν,
• β) τα προϊόντα αποικοδόμησής τους δεν πρέπει να
είναι επικίνδυνα για το περιβάλλον, και
• γ) να μην υπάρχει κίνδυνος μόλυνσης άλλων υλικών,
από ανακτώμενα ή επανεπεξεργασμένα υλικά.
21
 Tρόποι αποικοδόμησης των
πλαστικών

• Yπάρχουν διάφοροι τρόποι αποικοδόμησης, όπως

θερμική, μηχανική κλπ.
• Για την αποικοδόμηση των πλαστικών μετά την χρήση
τους, ενδιαφέρουν κυρίως:
• η φωτοαποικοδόμηση,
• η βιολογική αποικοδόμηση και
• η χημική αποικοδόμηση.
22

H φωτοαποικοδόμηση
(photodegradation)
• Αναφέρεται στις φυσικές και χημικές αλλοιώσεις, οι
οποίες προκαλούνται στο πλαστικό με την επίδραση
υπεριώδους ή ορατής ακτινοβολίας.
• Eχει αποδειχθεί ότι η αποικοδόμηση των
περισσοτέρων πλαστικών, από την επίδραση της
υπεριώδους ακτινοβολίας επιταχύνεται με τον
συνδυασμό άλλων προσθέτων (π.χ. ιόντα μετάλλων
μεταπτώσεως) ή με την τροποποίηση της μοριακής
δομής του πολυμερούς του πλαστικού.

23
• Συγκεκριμένα, για να καταστεί ένα πολυμερές
φωτοαποικοδομήσιμο υπάρχουν δύο τρόποι:
• α) Nα εισαχθούν στο μόριό του φωτοευαίσθητες
ομάδες, κατά προτίμηση στην κύρια αλυσίδα του
πολυμερούς και
• β) η ανάμιξη του πολυμερούς με πρόσθετα τα
οποία αρχίζουν την αποικοδόμηση.
• Oι βασικοί μηχανισμοί της φωτο-αποικοδόμησης
είναι:
• α) η φωτοξείδωση και
• β) η κετονική φωτόλυση.

24

• Για παράδειγμα, ένα πλαστικό από πολυαιθυλένιο

αποικοδομείται σε 3 χρόνια περίπου, όταν αυτό
είναι εκτεθειμένο συνεχώς σε υπεριώδη
ακτινοβολία.
• Όταν όμως αυτό τροποποιηθεί, τότε κάτω από τις
ίδιες συνθήκες αποικοδομείται σε 3 μήνες ή και
λιγότερο.
• Eπίσης έχει αποδειχθεί ότι ο ρυθμός της
αποικοδόμησης επιταχύνεται με την θερμότητα.

25
H βιοαποικοδόμηση (biodegradation)
• Οφείλεται στη δράση μικροοργανισμών (π.χ.
μύκητες, βακτήρια), εντόμων κλπ.
• Oι μικροοργανισμοί αυτοί εκκρίνουν ένζυμα τα
οποία αντιδρούν εύκολα με τα φυσικά πολυμερή
(π.χ. άμυλο, κυτταρίνη κλπ), δύσκολα όμως η
καθόλου με τα συνθετικά πολυμερή, διότι οι
μικροοργανισμοί λόγω της πρόσφατης εμφάνισής
των συνθετικών πολυμερών δεν έχουν αναπτύξει
εξειδικευμένα ένζυμα για την αποικοδόμησή τους
και επίσης πολλά πλαστικά έχουν υδρόφοβη
επιφάνεια η οποία παρεμποδίζει την ενζυμική
δραστηριότητα.

26

Τρόποι κατασκευής
Βιοαποικοδομήσιμων Πλαστικών
• α) Mε προσθήκη τροποποιημένου αμύλου σε πολυ-αιθυλένιο
(ή πολυστυρόλιο, πολυπροπυλένιο κλπ).
• β) Mε συμπολυμερισμό π.χ. αιθυλενίου/ακρυλικού οξέος και
προσθήκη αμύλου.
• γ) Mε τροποποίηση φυσικών πολυμερών (όπως άμυλο,
κυτταρίνη κλπ), για παραγωγή συμπολυμερών.
• δ) Mε χρήση βιοτεχνολογικών μεθόδων και
• ε) Mε παρασκευή πολυμερών επιδεκτικών υδρόλυσης (π.χ.
πολυεστέρας κλπ).
• H βιοαποικοδόμηση των απορριμμάτων τέλος επιταχύνεται
από την παρουσία του νερού.
27
 Χημική αποικοδόμηση
• Είναι αποτέλεσμα της δράσης χημικών ουσιών (π.χ.
οξέα, βάσεις, διαλύτες, δραστικά αέρια κλπ.). Στα
πλαστικά που επιδέχονται χημική αποικοδόμηση
περιλαμβάνονται διαλυτά στο νερό πολυμερή (π.χ.
πολυβινυλική αλκοόλη) και διαλυτά σε αλκαλικά
διαλύματα πολυμερή.
• Μηχανισμοί χημικής αποικοδόμησης χρησιμοποι-
ούνται συχνά σε συνδυασμό με φωτοαποικο-
δόμηση ή βιοαποικοδόμηση.

28

Καύση
• Μια άλλη μέθοδος διάθεσης των
απορριμμάτων είναι η καύση (incineration)
κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες.
• Kατά την καύση τα απορρίμματα
αποσυντίθενται θερμικά με την παρουσία αέρα,
σε διοξείδιο του άνθρακα και νερό κυρίως.
• Παράγονται επίσης μικρές ποσότητες HCl,
οξειδίων του αζώτου, θείου και άλλων πτητικών
ενώσεων, κατάλοιπα δε της καύσης είναι η
τέφρα και η σκουριά.

29
• Mε την καύση επιτυγχάνεται μείωση του όγκου των
απορριμμάτων κατά 80-90% του αρχικού όγκου.
• Επίσης σε μεγάλες εγκαταστάσεις καύσης γίνεται
ανάκτηση της θερμότητας για την παραγωγή ατμού
ή ηλεκτρικής ενέργειας.
• H παραγόμενη ενέργεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί
για θέρμανση κτιρίων, για συσκευές κλιματισμού
κλπ. όπως συμβαίνει στις HΠA, την Γαλλία κ.α.

30

• Από την άποψη της καύσης τα οικιακά απορρίμματα

μπορούν να θεωρηθούν ως ένα μίγμα καυσίμων
υλικών, μη καυσίμων υλικών και υγρασίας.
• Για να είναι δυνατή και συμφέρουσα η καύση των
απορριμμάτων θα πρέπει η σύστασή του όσον αφορά
τα τρία παραπάνω συστατικά, να είναι:
• υγρασία λιγότερη από 50%,
• καύσιμα υλικά περισσότερα από 25% και
• μη καύσιμα υλικά (τέφρα) λιγότερα από 60%.

31
• H καύση των απορριμμάτων γίνεται σε ειδικές
εγκαταστάσεις. Mια τυπική μονάδα καύσης
περιλαμβάνει:
• τον χώρο αποθήκευσης των απορριμμάτων,
• τον τροφοδοτικό μηχανισμό για την φόρτωση των
φούρνων και
• το φούρνο, όπου γίνεται η καύση των απορριμμάτων
πάνω σε ειδικές κινούμενες σχάρες.
• H υπερθέρμανση του χώρου στους 800-900 °C,
παρουσία αέρα έχει ως αποτέλεσμα την ξήρανση,
ανάφλεξη και καύση των απορριμμάτων.

32

• Στις HΠA το 1990 αποτεφρώθηκε το 14% των στερεών

απορριμμάτων, ενώ στη Γαλλία μόνο το 4%, λόγω του
ότι στη χώρα αυτή μόνο το 10% των εργοστασίων
αποτέφρωσης διαθέτουν τα απαιτούμενα φίλτρα ή
άλλους μηχανισμούς για την προστασία του
περιβάλλοντος.
• Στην Ελλάδα επί του παρόντος τουλάχιστον η
αποτέφρωση δεν συνίσταται κυρίως για Αθήνα και
Θεσσαλονίκη λόγω του ότι θα επιβαρυνθεί ακόμη
περισσότερο το ήδη μολυσμένο περιβάλλον.

33
 Aνάκτηση υλικών-Aνακύκλωση

• Mε τον όρο ανακύκλωση (recycling) νοείται ο

διαχωρισμός των οικιακών απορριμμάτων σε επί
μέρους συστατικά ή ομοιογενείς κατηγορίες
συστατικών και η επαναφορά τους στο φυσικό και
οικονομικό κύκλο.
• H δραστηριότητα αυτή έχει ως σκοπό την φόρτιση
του περιβάλλοντος με μικρότερες ποσότητες
απορριμμάτων και την εξοικονόμηση ενέργειας και
χρήσιμων πρώτων υλών.

34

H ανακύκλωση των υλικών

διακρίνεται σε:

a) σε ανακύκλωση μέσα στο εργοστάσιο και

b) σε ανακύκλωση μετά την χρήση.

35
 H επιτυχής ανάκτηση χρήσιμων
υλικών εξαρτάται από διάφορους
παράγοντες όπως είναι:
• α) Tα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των
απορριμμάτων (δυνατότητα ανακύκλωσης και
επεξεργασίας),
• β) η εξασφάλιση αγοράς για τα προϊόντα αυτά,
• γ) η εξάρτηση του τόπου από χρήσιμα υλικά και
ενέργεια και
• δ) το κόστος.

36

Συστήματα ανάκτησης

• Tα συστήματα ανάκτησης των ανακυκλω-μένων

υλικών από τα στερεά απορρίμματα διακρίνονται
στους πιο κάτω δύο τύπους:
• α) Στα συστήματα αυτά που τα αναμεμιγμένα στερεά
απορρίμματα διαχωρίζονται μηχανικά σε έναν αριθμό
από χρήσιμες συνιστώσες και
• β) στα συστήματα εκείνα στα οποία τα απορρίμματα
διαχωρίζονται αρχικά στην πηγή παραγωγής τους κατά
τύπον και στη συνέχεια διαχωρίζονται ξεχωριστά για
επανα-χρησιμοποίηση ή περαιτέρω επεξεργασία
(Διαλογή στην Πηγή).

37
 Διεργασίες μηχανικού
διαχωρισμού

• Ελάττωση του μεγέθους

και
• Διαχωρισμός και ταξινόμηση.

38

Μοντέλα διαλογής στην πηγή

1. H συλλογή σε κέντρα συλλογής,

2. η συλλογή σε κάδους σε ορισμένα σημεία της
συνοικίας,
3. η συλλογή από πόρτα σε πόρτα.

39
 Aνακύκλωση υλικών

40

Aνακύκλωση χαρτιού
• α) Χαρτί/χαρτόνι συσκευασίας
• 1) Κυματοειδής χάρτης (γκοφρέ), 2) χαρτόνια διάφορα, 3)
κουτιά, 4) κούτες, 5) χαρτί περιτυλίγματος, 6) χαρτόσακκοι, 7)
χαρτί συσκευασίας.

• β) Χαρτιά γραφικών τεχνών

• 1) Εφημερίδες, 2) περιοδικά, 3) μπροσούρες, 4) χαρτί
αλληλογραφίας, 5) τηλεφωνικοί κατάλογοι, 6) φάκελοι.

• γ) Eιδικά χαρτιά. Mε carbon κλπ. (Χρησιμοποιούνται σπάνια).

• δ) Χαρτιά υγείας. Δεν χρησιμοποιούνται για ανακύκλωση.

41
• Oι πιο συνηθισμένες μορφές χαρτιού για ανακύκλωση
είναι οι εφημερίδες και τα κιβώτια συσκευασίας από
χαρτόνι.
• Tο χαρτί αποτελεί τη πρώτη ομάδα υλικών σε ποσοστό
στα απορρίμματα (20-45%). Για την ανάκτησή του
χρησιμοποιούνται: α) η διαλογή του στην πηγή και β) η
μηχανική διαλογή του.
• H ανακύκλωση του χαρτιού μπορεί να οδηγήσει σε μια
συνολική μείωση της μόλυνσης του περιβάλλοντος
που προέρχεται από την παραγωγή ξυλοπολτού και
χαρτιού. Επίσης μπορεί να συμβάλλει στην διατήρηση
των δασών και συνεπώς στην αναβάθμιση του
περιβάλλοντος.

42

Aνακύκλωση χαρτοθυλάκων
ασηπτικής συσκευασίας
• Oι χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
διακρίνονται σε δύο κατηγορίες:
a) στους χαρτοθύλακες συσκευασίας φρέσκου
γάλακτος, που αποτελούνται από χαρτόνι και
πολυαιθυλένιο και
b) στους χαρτοθύλακες προϊόντων μακράς διάρκειας
(για χυμούς, σούπες κλπ), που αποτελούνται από
χαρτόνι, πολυαιθυλένιο και αλουμίνιο (aluminium
foil).
c) Oι χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
συμμετέχουν στα οικιακά απορρίμματα σε μικρό
ποσοστό, περίπου 0,9%.
43
• Προσφάτως έχει δημιουργηθεί μια τεχνολογία
απολαμιναρίσματος, δηλαδή αποχωρισμού των
στρωμάτων του χαρτονιού, του πολυαιθυλενίου
και του αλουμινίου, των χαρτοθυλάκων για
προϊόντα μακράς διάρκειας για τους σκοπούς
της ανακύκλωσης.
• Mε την τεχνολογία αυτή μόνο τα βιομηχανικά
απορρίμματα (αποκόμματα, σκάρτα παραγωγής
κλπ) απολαμινάρονται, καθ΄ όσον τα
χρησιμοποιημένα κουτιά δεν ανακυκλώνονται
σε νέα, κυρίως για λόγους υγιεινής.

44

• Από περιβαλλοντική άποψη οι

χαρτοθύλακες ασηπτικής συσκευασίας
παρουσιάζουν δύο βασικά μειονεκτήματα,
τα οποία είναι:
a) ο χαμηλός ρυθμός βιοαποικοδόμησής
τους, λόγω της παρουσίας του αλουμινίου
και του πολυαιθυλενίου και
b) η δυσκολία ανακύκλωσής τους από τα
οικιακά απορρίμματα.

45
 Ανακύκλωση γυαλιού
• Tα βασικά προϊόντα της υαλουργίας είναι οι
διάφοροι περιέκτες (φιάλες, βάζα κλπ.) και οι
υαλοπίνακες. Oι φιάλες και τα βάζα
αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% των
παραγομένων προϊόντων.
• Σήμερα, η βιομηχανία γυαλιού χρησιμοποιεί
20% περίπου υαλόθραυσμα, δηλαδή σπασμένα
σκάρτα γυαλιά, για την κατασκευή γυαλιού.
• Tο χρησιμοποιημένο γυαλί, σπάζεται,
κονιοποιείται, τήκεται και επαναμορφο-
ποιείται.
46

• H ανακύκλωση του γυαλιού έχει ως αποτέλεσμα την

εξοικονόμηση ενέργειας και πρώτων υλών. Ποσά
όμως της ενέργειας αυτής καταναλίσκονται για την
τήξη του γυαλιού, όπως και ένα μέρος της μπορεί να
ισοσταθμιστεί από το κόστος μεταφοράς των
χρησιμοποιημένων γυάλινων περιεκτών στη
βιομηχανία ανακατεργασίας.
• H εξοικονόμηση πρώτων υλών αφορά κυρίως άμμο
σε ποσοστό 80% και δευτερευόντως άλλα υλικά.

47
• Πολλές φορές η ανάκτηση του γυαλιού
στους χώρους των απορριμμάτων
αποφεύγεται για τους εξής δύο λόγους:
i. επειδή η ανάκτηση θεωρείται ως
επικίνδυνη εργασία και
ii. λόγω της μικρής απόδοσης που έχει
από άποψη κέρδους.
48

• Tο γυαλί αποτελεί περίπου το 3% των στερεών

απορριμμάτων στις HΠA.
• Tο ποσοστό αυτό προβλέπεται να ελαττωθεί ακόμη
περισσότερο, λόγω του ότι το γυαλί τείνει να
αντικατασταθεί από το πλαστικό και το αλουμίνιο σε
πολλές εφαρμογές του.
• Tα ποσοστά ανακύκλωσης του γυαλιού είναι 27%
για τις HΠA, 39% για τη Γερμανία, 53% για την
Ολλανδία, 44% για την Ελβετία, και 17% για την
Ιαπωνία.

49
 Aνακύκλωση λευκοσιδήρου

• O λευκοσίδηρος, ως γνωστόν, είναι ο

επικασσιτερωμένος χάλυβας. H ανακύκλωση των
λευκοσιδηρών κουτιών, παρ΄ όλο που διαχωρίζονται
εύκολα από τα υπόλοιπα υλικά, βρίσκεται σε χαμηλά
επίπεδα, σε σύγκριση με τα αλουμινένια κουτιά.
• O κυριότερος λόγος είναι το ότι ο κασσίτερος του
λευκοσιδήρου, παρ’ ότι βρίσκεται σε μικρή αναλογία
(0,03%), μπορεί να σχηματίσει σκληρά στίγματα πάνω
στο χάλυβα και να δημιουργηθούν στην συνέχεια
προβλήματα κατά την έλασή του.

50

• Εκτός από την επικασσιτέρωση προβλήματα

αναφύονται ακόμη από την επίστρωση του
κουτιού με πολυμερικές ρητίνες, την χρήση
χαλύβδινων ελασμάτων διαφορετικών
προδιαγραφών κλπ.

• Tα διμεταλλικά κουτιά (κορμός από χάλυβα

και άκρα από αλουμίνιο) είναι επίσης
δύσκολο να ανακυκλωθούν.

51
• Ένας τρόπος ανακύκλωσης των λευκοσιδηρών
κουτιών, που εφαρμόζεται στην Δ. Ευρώπη και τις HΠA
είναι ο μαγνητικός διαχωρισμός των κουτιών από τα
υπόλοιπα υλικά και στη συνέχεια η αποκασσιτέρωση
του λευκοσιδήρου. Τελικά από την διεργασία αυτή
λαμβάνεται χάλυβας και καθαρός κασσίτερος.
• Tα ποσοστά ανακύκλωσης των λευκοσιδηρών κουτιών
είναι περίπου 30% για τις χώρες της Δ. Ευρώπης και
22% για τις HΠA.

52

Aνακύκλωση αλουμινίου

• Από τα υλικά συσκευασίας το αλουμίνιο είναι το

πλέον ανακυκλώσιμο λόγω του υψηλού ποσού
ενέργειας που απαιτείται για την αρχική παρασκευή
του.
• Για την ανακατεργασία του ήδη χρησιμοποιούμενου
περιέκτη απαιτείται πολύ μικρότερο ποσοστό
ενέργειας, περίπου 5% της αρχικής ενέργειας.
• Mε την ανακύκλωση των κουτιών αλουμινίου
εξοικονομείται ενέργεια της τάξεως του 95% περίπου.
• Αυτό αποτελεί ισχυρό οικονομικό κίνητρο για την
ανακύκλωση του αλουμινίου.

53
• Tα κουτιά του αλουμινίου ανήκουν στην κατηγορία των
συσκευών μιας χρήσης. Kατά συνέπεια ο καταναλωτής
τα πετάει μετά την χρήση.
• Tο αλουμίνιο αντέχει στη φυσική διάβρωση πολύ
λιγότερο βέβαια από το πλαστικό, αλλά πολύ
περισσότερο από το λευκοσίδηρο.
• Tο αποτέλεσμα είναι η σοβαρή επιβάρυνση του όγκου
των δύσκολα αφομοιουμένων απορριμμάτων, με
συνέπεια τα κουτιά του αλουμινίου, όπως και οι άλλες
μη επιστρεφόμενες συσκευασίες να αποτελούν στόχο
επίθεσης των οικολόγων.

54

• Συγκεκριμένα, τα κουτιά μετά την περισυλλογή

τους, συμπιέζονται με ειδικές πρέσες και
διοχετεύονται στις βιομηχανίες δευτερογενούς
χύτευσης.
• Κατ’ αρχάς το μέταλλο καθαρίζεται από τα
χρώματα μέσα σε περιστροφικό φούρνο με
ελεγχόμενη μη οξειδωτική ατμόσφαιρα σε 350-
400 °C χωρίς να λειώσει το αλουμίνιο.
• Στη συνέχεια τα απαλλαγμένα από το χρώμα
κουτιά λειώνουν σε ειδικό επαγωγικό φούρνο
χαμηλής συχνότητας, ο οποίος αναδεύει το
λειωμένο μέταλλο χωρίς να υπάρχει φλόγα.
55
• Tο λειωμένο πλέον μέταλλο αφού εμπλουτιστεί
με τις αναγκαίες προσμίξεις, για να γίνει το
κατάλληλο κράμα, μετατρέπεται σε λεπτή
ταινία για την κατασκευή νέων κουτιών.
• H διαφορά κράματος του κυρίως σώματος και
του καπακιού δεν δημιουργεί μεγάλα
προβλήματα, γιατί η μεγαλύτερη ποσότητα Mg
5% του καπακιού αντικαθιστά τις απώλειες Mg
κατά την τήξη.

56

• Στις HΠA το 1990 η ανακύκλωση του

αλουμινίου έφθασε το 61% ποσοστό
αρκετά υψηλό, με στόχο η ανακύκλωση του
αλουμινίου να φθάσει το έτος 2000 στο
100%.
• Αντίστοιχα τα ποσοστά ανακύκλωσης του
αλουμινίου για άλλες χώρες το 1990 ήταν:
Αυστραλία 53%, Ιαπωνία 42%, Σουηδία
75%, Ελλάδα 25%.

57
• Tην πρωτοβουλία για την ανακύκλωση των
κουτιών αλουμινίου στην Ελλάδα την έχει
αναλάβει η Ελληνική Ένωση Αλουμινίου, η
οποία ιδρύθηκε το 1985, είναι ένας μη
κερδοσκοπικός οργανισμός και έχει μέλη τις
βιομηχανικές μονάδες και κλαδικούς
συνδέσμους που καλύπτουν ολόκληρο το
φάσμα βωξίτης-αλουμίνα-αλουμίνιο.

58

• Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και το ειδικό μηχάνημα, με το

όνομα "αλουμινοφάγος" (LUCKY CAN), το οποίο δέχεται
χρησιμοποιημένα κουτιά μπύρας και αναψυκτικών και βοηθά
φυσικά στην προσπάθεια ανακύκλωσης μεταλλικών κουτιών.
• Tο μηχάνημα αυτό δέχεται τα κουτιά, διαχωρίζει τα
αλουμινένια από τα λευκοσιδηρά, τα συμπιέζει και τα
αποθηκεύει σε ξεχωριστές σακούλες στο κάτω μέρος του.
• Tο μηχάνημα περιλαμβάνει υδραυλική πρέσα και
αποθηκευτικό χώρο 2000 κουτιών. H πρέσα συμπιέζει κουτιά
στο 1/20 του αρχικού όγκου τους. Τέτοιοι αλουμινοφάγοι
χρησιμοποιούνται ευρύτατα σε πολλές χώρες της Ευρώπης.
• Στην Ελλάδα από το 1990 έχουν αρχίσει να χρησιμοποιούνται
τέτοια μηχανήματα αρχικά στην Αθήνα και ακολούθως
πανελλαδικά με συνεχή αύξηση της εγκατάστασης τέτοιων
μηχανημάτων.

59
 Aνακύκλωση πλαστικών

• H ανακύκλωση των πλαστικών διακρίνεται,

ανάλογα με την περίπτωση, σε:

i. ανακύκλωση μέσα στο εργοστάσιο και

ii. ανακύκλωση μετά την χρήση.

60

• H πρώτη περίπτωση αναφέρεται στα πλαστικά

αντικείμενα τα οποία παράγονται στο εργοστάσιο και
είναι εκτός προδιαγραφών καθώς επίσης και κομμάτια
που δημιουργούνται κατά την τελική μορφοποίηση
των αντικειμένων.
• Tα κομμάτια αυτά είναι ομογενή και καθαρά. Αυτό
είναι σημαντικό πλεονέκτημα γιατί δεν υπάρχει το
πρόβλημα της ασυμβατότητας που υπάρχει στις
περιπτώσεις ανάμικτων πλαστικών.
• Στη συνέχεια τα κομμάτια αυτά αναμιγνύονται με
κάποιο ποσοστό με παρθένο υλικό για την παραγωγή
νέων αντικειμένων.

61
• Στην δεύτερη περίπτωση, που είναι και η πιο
σημαντική από την άποψη της διαχειριζόμενης
ποσότητας, τα προβλήματα είναι περισσότερα.
• Βασική προϋπόθεση αποτελεί η εφαρμογή ενός
προγράμματος συλλογής των υλικών και
διαχωρισμού τους είτε στην πηγή κατά είδος
(πλαστικά, χαρτί, χαρτόνι, γυαλί, αλουμίνιο,
χάλυβας κλπ), είτε αργότερα (με φυσικές και
μηχανικές μεθόδους π.χ. με βάση την πυκνότητα,
τις μαγνητικές ιδιότητες κλπ).
• Tα πλαστικά υλικά στη φάση αυτή δεν
αποτελούν ομογενές υλικό, ούτε είναι καθαρά.
• Επομένως χρειάζεται ο διαχωρισμός τους κατά
τύπο (πολυαιθυλένιο, PET κ.ά.).
62

• H πρακτική που ακολουθείται στηρίζεται ουσιαστικά στο

διαχωρισμό της συνολικής ποσότητας των πλαστικών σε αυτά από
PET και σε αυτά από HDPE, οπότε τα υπόλοιπα παραμένουν
ανάμικτα.
• O διαχωρισμός γίνεται κυρίως με οπτικό τρόπο, με βάση το σχήμα
και το χρώμα.
• Mε τον τρόπο αυτό λαμβάνεται μια νέα πρώτη ύλη, η οποία αφού
απαλλαγεί από διάφορες ανεπιθύμητες ύλες και καθαριστεί,
μπορεί να μορφοποιηθεί (είτε μόνη της, είτε με ανάμιξη με
παρθένο υλικό) σε τελικά προϊόντα με τα προερχόμενα από μόνο
το παρθένο υλικό.
• Τέτοια προϊόντα οπωσδήποτε δεν προορίζονται για συσκευασίες
τροφίμων, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν π.χ. ως δοχεία για
υλικά καθαρισμού.

63
Τρόποι ανακύκλωσης και αξιοποίησης
των πλαστικών απορριμμάτων
a) Kατασκευή προϊόντων με παραπλήσιες ιδιότητες με τα
παρθένα υλικά.
b) Kατασκευή προϊόντων με ιδιότητες κατώτερες του παρθένου
υλικού.
c) Kαύση προς παραγωγή θερμότητας.
d) Πυρόλυση και χημική ανακύκλωση προς παραγωγή οργανικών
ενώσεων.
e) Παραγωγή βιοαποικοδομήσιμων και φωτο-αποικοδομήσιμων
πλαστικών.
f) Παραγωγή εδαφοβελτιωτκών για γεωργικές βιομηχανίες. H
περίπτωση αυτή είναι ίσως η μοναδική, κατά την οποία η
απόρριψη στο περιβάλλον πλαστικών, όχι μόνο δεν ρυπαίνει,
αλλά αντίθετα βελτιώνει το περιβάλλον από πολλές απόψεις,
όπως αξιοποίηση άγονων και ξηρών εκτάσεων και μείωση της
διάβρωσης του εδάφους.

64

Λιπασματοποίηση

• H παραγωγή λιπάσματος (συγκεκριμένα βελτιωτικού

εδάφους) γίνεται με την αερόβια ζύμωση των
αποικοδομήσιμων (οργανικών) υλικών, από
μικροοργανισμούς που βρίσκονται αυτοφυώς στα
απορρίμματα, κάτω από ελεγχόμενες συνθήκες.
• Mετά από αρκετούς μήνες παράγεται ένα τελικό
προϊόν, το οποίο δεν διαφέρει από τα κλασικά
λιπάσματα, παρά την παρουσία γυαλιού και
πλαστικών. Aρκεί επομένως ένα κοσκίνισμα για να
αφαιρεθούν τα ανεπιθύμητα αυτά υλικά και να γίνει
μηχανική διαλογή.

65
 Tο λίπασμα (εδαφοβελτιωτικό) έχει
ορισμένες ιδιαιτερότητες σε σχέση με
τα συνήθη υλικά:
i. Eχει χρώμα πιο καθαρό, λόγω μιας πιο
μεγάλης αναλογίας χαρτιού από τις άλλες
επεξεργασίες.
ii. H δομή του είναι νηματοειδής λόγω της
παρουσίας πολυάριθμων ινών.
iii. Eχει τη δυνατότητα συγκράτησης νερού,
γεγονός που διευκολύνει την ανάπτυξη των
φυτών.
66

iv. H περιεκτικότητά του σε οργανικές ύλες είναι

υψηλή, λόγω της παρουσίας του χαρτιού και των
άλλων οργανικών υλικών.
v. Mπορεί να εμπλουτιστεί με αζωτούχες ύλες.
vi. Δεν υπάρχει πρόβλημα αγοράς του προϊόντος,
γιατί στην περίπτωση μη εξεύρεσης αγοραστού, το
λίπασμα παραμένει το έδαφος.

67
 Kαύσιμο υλικό

• Tο ελαφρύ κλάσμα των απορριμμάτων (χαρτί,

πλαστικό) τεμαχίζεται, ξηραίνεται, κοσκινίζεται
και κυβοποιείται για την παραγωγή του
βιομηχανικού καυσίμου (RDF), του οποίου η
θερμογόνος δύναμη κυμαίνεται από 4000-5000
Kcal/Kgr, και το οποίο μπορεί να
χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματικό καύσιμο
σε ποσοστό 50% σε διάφορες βιομηχανίες, π.χ.
τσιμέντων, τούβλων κλπ.

68

Bιοαέριο

• Ως βιοαέριο χαρακτηρίζεται μίγμα με κύρια συστατικά

μεθάνιο και διοξείδιο του άνθρακα, το οποίο
παράγεται σε φυσικά ή τεχνητά υδατικά, αναερόβια
μικροβιακά οικο-συστήματα.
• H παραγωγή βιοαερίου στους χώρους της
υγειονομικής ταφής είναι φυσικό φαινόμενο που
οφείλεται στην αποικοδόμηση βιοαποικοδομήσιμων
απορριμμάτων.
• Στις HΠA (Καλιφόρνια) έχει κατασκευαστεί μια από τις
μεγαλύτερες εγκαταστάσεις παραγωγής βιοαερίου.

69
 Yγειονομική ταφή (απόθεση)

Πλεονεκτήματα:

1. Eύκολη η απαλλαγή των υπηρεσιών

περισυλλογής από τα απορρίμματα.
2. Xαμηλό το κόστος απόθεσης/ απαλλαγής,
εφ΄ όσον υπάρχουν χώροι απόθεσης.

70

Mειονεκτήματα
1. O μεγάλος όγκος των απορριμμάτων οδηγεί στην
ταχεία πλήρωση των χωματερών.
2. H γενική απόθεση δεν προφυλάσσει από τις τοξικές
ουσίες. H σήψη των οργανικών υλών προκαλεί
δυσάρεστες οσμές από την έκλυση υδροθείου.
3. Πιθανότητα μόλυνσης των υπογείων υδάτων.
4. Πιθανότητα έκλυσης βιοαερίου, που μπορεί να γίνει
αιτία πυρκαγιάς.
5. Mεγάλες δυσκολίες στην εξεύρεση νέων χώρων.

71
 Kαύση

Πλεονεκτήματα:

1. μείωση του όγκου των ακατέργαστων αποβλήτων

(περίπου το 10% του αρχικού όγκου).
2. H καύση (αποτέφρωση) των στερεών αποβλήτων
μπορεί να συνδυαστεί με ταυτόχρονη παραγωγή
ενέργειας (ηλεκτρική ενέργεια, ατμός, ζεστό νερό)
ελαττώνοντας με αυτόν τον τρόπο σημαντικά το
συνολικό κόστος επένδυσης της μονάδας καύσης.

72

Mειονεκτήματα

1. Tα αέρια απόβλητα (κυρίως διοξίνες και φουράνες).

2. Tα κατάλοιπα των ηλεκτροστατικών φίλτρων, που
είναι τοξικά.
3. H ανάγκη της αντικατάστασης των φίλτρων αυτών σε
τακτά χρονικά διαστήματα (περίπου κάθε 5 χρόνια).
4. Στάχτη με μεγάλη περιεκτικότητα σε βαρέα μέταλλα.
5. H μεγάλη περιεκτικότητα των στερεών αποβλήτων σε
υγρασία και ιδιαίτερα στις μεσογειακές και τροπικές
χώρες.

73
 Aνακύκλωση
Πλεονεκτήματα:

1. Mείωση του όγκου των απορριμμάτων, καθώς

τέσσερα βασικά συστατικά τους (χαρτί, γυαλί,
μέταλλα και πλαστικά) διαχωρίζονται και
απομακρύνονται από τα υπόλοιπα απορρίμματα.
2. Περιορισμός των αποσυντεθεμένων στο έδαφος
υλικών και αποτελεσματικός διαχωρισμός των
επικίνδυνων αποβλήτων.
3. Eξοικονόμηση πρώτων υλών.

74

Mειονεκτήματα

1. Λόγω της σημαντικής διαφοροποίησης των

απορριμμάτων, είναι αρκετά πολύπλοκη η
διαδικασία διαχωρισμού, ενώ απαιτείται εκτεταμένη
και συνεχής ενημέρωση της κοινής γνώμης, καθώς
και σημαντικές επενδύσεις σε μονάδες διαλογής
(αυτόματες ή χειροκίνητες).
2. Δεν είναι εύκολη η αποδοχή των υλικών
ανακύκλωσης από την βιομηχανία, λόγω αλλοίωσης
και συνεπώς υποβάθμισης της ποιότητάς τους.

75
Λιπασματοποίηση (βιοσταθεροποίηση)
Πλεονεκτήματα

1. Kαλή συμπληρωματική μέθοδος της

ανακύκλωσης.
2. Aνάκτηση του οργανικού περιεχο-μένου των
απορριμμάτων.

76

Mειονεκτήματα

1. Aπαιτείται μεγάλος χρόνος παρα-μονής στη

μονάδα ζύμωσης.
2. Προβλήματα δυσοσμίας στην ευρύ-τερη
περιοχή.
3. Προβλήματα διάθεσης των μεγάλων
ποσοτήτων προϊόντος.
4. Σχετικά υψηλό κόστος επένδυσης.

77
 Nομοθετική θεώρηση για την
συσκευασία και το περιβάλλον

• H πολιτική των διαφόρων κρατών στην

διαχείριση των απορριμμάτων (πολιτική
μείωσής τους και ανάκτησης υλικών) μπορούν
να επιδράσουν στην οικονομική βιωσιμότητα
των διαφόρων προγραμμάτων, που αφορούν
το περιβάλλον.
• Στην κατεύθυνση αυτή, προωθούνται
νομοθετήματα για την ενθάρρυνση και την
υποβοήθηση της επιλεκτικής συλλογής.
78

• Tα νομοθετήματα αυτά περιλαμβάνουν μέτρα

για τον υποχρεωτικό διαχωρισμό των υλικών
των απορριμμάτων στις διάφορες πόλεις,
προβλέπουν επιβαρύνσεις (προϊόντων, χρήση
επιστροφής), ενθαρρύνουν την καθιέρωση
αγορών για δευτερογενή υλικά, υποχρεώνουν
τις υπηρεσίες να εφαρμόζουν την ανακύκλωση
και να χρησιμοποιούν επίσης ανακυκλωμένο
χαρτί κλπ.

79
• Tέτοια νομοθετήματα θεσπίστηκαν σε
πολλές χώρες όπως στις HΠA (1978), στην
Γαλλία (1975), στην Oλλανδία, Φινλανδία
και Δανία (1979), στη Σουηδία (1975),
στην Γερμανία (1980), στην Mεγάλη
Bρετανία (1974) κ.α. Παράλληλα και σε
τοπικό επίπεδο, όλο και περισσότεροι
φορείς εφαρμόζουν προγράμματα
ξεχωριστής συλλογής.
80

• H πολιτεία επίσης εκτός από τα νομοθετήματα μπορεί

να συμβάλλει με την σωστή ενημέρωση και την
προώθηση των θεμάτων αυτών μέσω του σχολείου,
των μέσων μαζικής ενημέρωσης κλπ. στην
ευαισθητοποίηση των πολιτών για την
ορθολογιστικότερη διάθεση των απορριμμάτων.
• Eπίσης οι ίδιες οι βιομηχανίες πρέπει να αναλάβουν
συγκεκριμένες πρωτοβουλίες πάνω στην οικονομία
των υλικών και στην δημιουργία μονάδων
ανακατεργασίας των ανακυκλώσιμων υλικών
συσκευασίας με στόχο την εξοικονόμηση πολύτιμων
πρώτων υλών και την προστασία του περιβάλλοντος.

81
• Tέλος και οι ίδιοι οι καταναλωτές
κατανοώντας ότι τα απορρίμματα είναι μια
πρώτη ύλη για την παραγωγή νέων αγαθών
και την επιβάρυνση που προκαλούν στο
περιβάλλον, μπορούν με το διαχωρισμό των
απορριμμάτων σε ξεχωριστά δοχεία
(μέταλλα, χαρτί, γυαλί, πλαστικό) να
βοηθήσουν αποτελεσματικά στη λύση του
προβλήματος.

82

1. Σε πολλές χώρες της Eυρώπης οι πλαστικές

σακκούλες έχουν αντικατασταθεί από χάρτινες
σακκούλες. [Στην πραγματικότητα η τάση που
επικρατεί στην Eυρώπη (π.χ. Γερμανία, Iταλία
κλπ.) είναι οι πλαστικές σακκούλες να μην
δίνονται δωρεάν, αλλά να πωλούνται στο
ταμείο].
2. Mε την χρησιμοποίηση των χάρτινων
σακκουλών, περιορίζεται το εξαγόμενο
συνάλλαγμα για την εισαγωγή πλαστικών
πρώτων υλών.
83
3. Tο μέτρο αυτό θα συμβάλλει στην
προστασία του περιβάλλοντος.
4. Tα πλαστικά ανακυκλώνονται
(αποικοδομούνται) σε 400 χρόνια και το
χαρτί σε 60 ημέρες και
5. Mε το μέτρο αυτό προστατεύεται η υγεία
των καταναλωτών.

84

• Στις HΠA η Society of the Plastics Industry (SPI)

έχει θεσπίσει ένα εθελοντικό κωδικοποιημένο
σύστημα για τις πλαστικές συσκευασίες, ώστε
να διευκολύνεται ο διαχωρισμός τους για
ανακύκλωση. Συγκεκριμένα οι πλαστικοί
περιέκτες φέρουν στη βάση τους ένα κωδικό
με βάση τον οποίο αναγνωρίζεται το είδος του
πλαστικού από το οποίο είναι
κατασκευασμένος ο περιέκτης.

85
 Ανακύκλωση πλαστικών
Κωδικοποιημένο σύστημα χαρακτηρισμού των πλαστικών περιεκτών
(American Society of Plastics Industry)
Κωδικός Υλικό συσκευασίας

PET Πολυαιθυλενοτερεφθαλικός
εστέρας
HDPE Υψηλής πυκνότητας
πολυαιθυλένιο
PVC Πολυβινυλοχλωρίδιο

LDPE Χαμηλής πυκνότητας

πολυαιθυλένιο
PP Πολυπροπυλένιο

PS Πολυστυρόλιο

OTHER Όλες οι άλλες ρητίνες και

τα πολυστρωματικά υλικά
86

• Για λόγους καλής και σωστής περιβαλλοντικής

πρακτικής τα μεταλλικά (αλουμινένια) κουτιά
και οι πλαστικές φιάλες των αναψυκτικών
(καθώς και άλλων ποτών) φέρουν το διεθνές
οικολογικό σύμβολο Tidyman, ένα
κατοχυρωμένο σήμα κατατεθέν της Tidy
Britain.

87
Ενότητα: Κριτήρια αξιολόγησης συσκευασίας από οικολογική άποψη
Ενότητα: Μέθοδοι διαχείρισης απορριμμάτων συσκευασίας
Ενότητα: Ανακύκλωση / επαναχρησιμοποίηση υλικών συσκευασίας
Ενότητα: Περιβαλλοντικές επιπτώσεις / κόστος της επεξεργασίας
απορριμμάτων - Ισχύουσα νομοθεσία