ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΛΙΩΡΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας | Πολυτεχνική Σχολή | Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (ΑΥ0602)
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΛΙΩΡΑΣ
Διάλεξη #01:
Περιφερειακό Πρόβλημα
Η Χωρική Διάσταση του Θεμελιώδους Οικονομικού
Προβλήματος
-3-
 Το θεμελιώδες οικονομικό πρόβλημα έγκειται στην ικανοποίηση των

απεριόριστων αναγκών με τους περιορισμένους πόρους (μέσα / συντελεστές
παραγωγής / παραγωγικούς συντελεστές).
 Τι θα παραχθεί;
 Πώς θα παραχθεί;
 Για ποιόν θα παραχθεί;
 Πού θα παραχθεί; ⇒ Οι οικονομικές δραστηριότητες δεν διεξάγονται «στο
κεφάλι μιας καρφίτσας»! (χωρική διάσταση του θεμελιώδους οικονομικού
προβλήματος).
Η Παράμετρος του Χώρου

-4-
 Ο χώρος εκλαμβάνεται ως ένα πλέγμα σχέσεων ανάμεσα στις κοινωνικές

οντότητες (και στα αντικείμενα) που τον προσδιορίζουν και οι οποίες (τα οποία)
υπάρχουν σε κατάσταση αλληλεξάρτησης. Δεν μπορεί να προσδιοριστεί σε
απόλυτους όρους: δεν μπορεί να θεωρηθεί, απλώς, ως υποδοχέας
δραστηριοτήτων αλλά και δεν μπορεί να θεωρηθεί ως δραστηριότητα αυτή
καθαυτή.
Η Εισαγωγή της Παραμέτρου του Χώρου στην
Οικονομική Ανάλυση
-5-
 Ο χώρος δεν είναι ισότροπος!

→ οι παραγωγικοί συντελεστές δεν είναι χωρικά ισοκατανεμημένοι.
→ οι (παραγωγικές) δραστηριότητες δεν είναι χωρικά ισοκατανεμημένες.
→ η χωρική μεταφορά των παραγωγικών συντελεστών και των αγαθών ενέχει
κόστος.
 Ο χώρος, αποτελώντας πηγή (αιτία) δημιουργίας οικονομικών πλεονεκτημάτων
ή μειονεκτημάτων, επηρεάζει τη λειτουργία του οικονομικού συστήματος!
Η Έννοια της Ανάπτυξης

-6-
 Μεγέθυνση: η θετική μεταβολή του ΑΕΠ.

 Ανάπτυξη: η μόνιμου χαρακτήρα θετική μεταβολή του βιοτικού επιπέδου
(συμπεριλαμβάνει μεταβολές στο θεσμικό πλαίσιο, στο πολιτικό πλαίσιο, στην
τεχνολογία, στο παραγωγικό πρότυπο, στις αντιλήψεις).
 Η ανάπτυξη είναι σύνθετη έννοια, ευρύτερη της μεγέθυνσης. Είναι μια έννοια
δυναμική και όχι στατική. Έχει διαφορετικό νόημα ανάλογα με την εποχή, την
περιοχή ή τη χώρα, τις οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που
επικρατούν, ακόμη και με την αντίληψη του καθενός ξεχωριστά για την κοινωνία
και τη θέση του ατόμου σε αυτή.
 Η μεγέθυνση είναι η θεώρηση της ανάπτυξης υπό τη στενή έννοιά της.
Η Έννοια της Περιφέρειας
-7-
 Περιφέρεια: περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από γεωγραφική συνέχεια και

μοναδικότητα γνωρισμάτων και καθορίζεται ιστορικά από την αλληλεπίδραση
των ανθρώπων με τους τοπικούς φυσικούς πόρους.
 Τύποι περιφερειών:
→ ομογενείς (περιλαμβάνουν περιοχές οι οποίες έχουν κάποιο κοινό
χαρακτηριστικό).
→ πολικές (περιλαμβάνουν περιοχές οι οποίες βρίσκονται σε λειτουργική
συνεκτικότητα).
→ προγραμματισμού (ορίζονται με διοικητικά ή πολιτικά κριτήρια).
→ στατιστικές (ορίζονται με στατιστικά κριτήρια).
Το Περιφερειακό Πρόβλημα
-8-
 Το περιφερειακό πρόβλημα έγκειται στην ύπαρξη περιφερειακής ασυμμετρίας

στη διαδικασία και στο επίπεδο της ανάπτυξης.
 Αίτια δημιουργίας περιφερειακού προβλήματος:
→ γεωγραφικοί παράγοντες.
→ διάρθρωση της οικονομίας.
→ θεσμικό πλαίσιο.
→ πολιτικοί παράγοντες.
→ πολιτιστικοί παράγοντες.
→ περιβαλλοντικοί παράγοντες.
→ …
→ διεθνές σύστημα (εξωτερικό περιβάλλον).
Διάλεξη #02:
Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης
Δυνάμεις της αγοράς και περιφερειακές ανισότητες:

Άμβλυνση ή όξυνση;
-3-
 Ποιοι είναι οι μηχανισμοί εκείνοι οι οποίοι καθορίζουν την κατανομή των

οικονομικών (και κοινωνικών) δραστηριοτήτων στο χώρο;
 Τι (ανα)παράγει, εν τέλει, σε μια οικονομία τις περιφερειακές ανισότητες;
 Είναι στη φύση των δυνάμεων της αγοράς να οξύνουν ή να αμβλύνουν τις
ανισότητες;

Θεωρίες σύγκλισης (αυτοεξισορρόπησης) (I)
-4-
 Οι θεωρίες σύγκλισης ή αυτοεξισορρόπησης υποστηρίζουν ότι οι περιφέρειες

μπορούν να αναπτύσσονται ισόρροπα δεδομένου ότι οι μηχανισμοί της
ελεύθερης αγοράς, μακροχρόνια, τείνουν να εξαλείψουν τις όποιες χωρικές
ανισορροπίες. Τούτο σημαίνει ότι οι λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες θα
ακολουθήσουν την αναπτυξιακή πορεία των περισσότερο αναπτυγμένων
περιφερειών εφόσον ενσωματωθούν στην παγκόσμια αγορά.
 Στην (ιδεατή) κατάσταση της ισορροπίας υπάρχει άριστος επιμερισμός των
παραγωγικών πόρων ο οποίος εγγυάται το ίδιο επίπεδο ανάπτυξης
(τουλάχιστον ως προς την τάση) μεταξύ των περιφερειών.
Θεωρίες σύγκλισης (αυτοεξισορρόπησης) (II)

-5-
 Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας του κεφαλαίου

 Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου
 Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της εργασίας
 Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης
 …

Θεωρίες απόκλισης (ανισορροπίας) (I)
-6-
 Οι θεωρίες απόκλισης ή ανισορροπίας υποστηρίζουν ότι οι περιφερειακές

ανισότητες είναι στοιχείο της λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος και
τείνουν να διευρύνονται όσο η οικονομία λειτουργεί με τους κανόνες της
ελεύθερης αγοράς. Οι θεωρίες απόκλισης υποστηρίζουν τη μακροχρόνια
απόκλιση των επιπέδων ανάπτυξης των περιφερειών και, ως εκ τούτης, την
αναγκαιότητα κρατικής παρέμβασης για την αποτροπή της επιδείνωσης των
διαπεριφερειακών ανισοτήτων.
Θεωρίες απόκλισης (ανισορροπίας) (II)

-7-
 Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου

 Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας
 Η θεωρία της κεφαλαιακής συσσώρευσης μέσω της βελτίωσης της
τεχνογνωσίας
 Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης
 Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας
 Η θεωρία του διαμαντιού
 …

Παράρτημα 1: Οικονομίες κλίμακας
Η έννοια των εσωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας

(I)
-9-
 Εσωτερικές Οικονομίες Κλίμακας: εξοικονομήσεις κόστους οι οποίες

επιτυγχάνονται λόγω της αύξησης του μεγέθους της επιχείρησης (η αύξηση του
προϊόντος κατά Χ αυξάνει το κόστος κατά Χ - κ)
 Εσωτερικές Αντιοικονομίες Κλίμακας: επιβαρύνσεις κόστους οι οποίες
προκαλούνται εξαιτίας της αύξησης του μεγέθους της επιχείρησης (η αύξηση
του προϊόντος κατά Χ αυξάνει το κόστος κατά Χ + κ)
Η έννοια των εσωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας
(II)
-10-
 Εσωτερικές οικονομίες κλίμακας:

→ τεχνικές
→ χρηματοδοτικές
→ εμπορίας
→ διοικητικές
 Εσωτερικές αντιοικονομίες κλίμακας:
→ διοικητικές
→ ηθικές
Η έννοια των εξωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας

(I)
-11-
 Εξωτερικές Οικονομίες Κλίμακας: εξοικονομήσεις κόστους οι οποίες

επιτυγχάνονται λόγω της αύξησης του αριθμού των επιχειρήσεων (η αύξηση
του προϊόντος κατά Χ αυξάνει το κόστος κατά Χ - κ)
 Εξωτερικές Αντιοικονομίες Κλίμακας: επιβαρύνσεις κόστους οι οποίες
προκαλούνται εξαιτίας της αύξησης του αριθμού των επιχειρήσεων (η αύξηση
του προϊόντος κατά Χ αυξάνει το κόστος κατά Χ + κ)
 Οικονομίες / Αντιοικονομίες Εντοπιότητας: αύξηση του αριθμού των

επιχειρήσεων οι οποίες ανήκουν στον ίδιο κλάδο
 Οικονομίες / Αντιοικονομίες Αστικοποίησης: αύξηση του αριθμού των
επιχειρήσεων οι οποίες δεν ανήκουν στον ίδιο κλάδο
Η έννοια των εξωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας
(II)
-12-
 Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας:

→ συγκέντρωσης
→ εξειδίκευσης
→ πληροφόρησης
 Εξωτερικές αντιοικονομίες κλίμακας:
→ αγοραίες
→ περιβαλλοντικές
Παράρτημα 2: Αποδόσεις κλίμακας

Η έννοια των αποδόσεων κλίμακας
-14-
 Αύξουσες Αποδόσεις Κλίμακας: η αύξηση των εκροών ως συνεπακόλουθο μιας

μικρότερης αύξησης των εισροών (η αύξηση των εισροών κατά Χ αυξάνει τις
εκροές κατά Χ + κ)
 Φθίνουσες Αποδόσεις Κλίμακας: η αύξηση των εκροών ως συνεπακόλουθο μιας
μεγαλύτερης αύξησης των εισροών (η αύξηση των εισροών κατά Χ αυξάνει τις
εκροές κατά Χ - κ)
 Σταθερές Αποδόσεις Κλίμακας: η αύξηση των εκροών ως συνεπακόλουθο μιας
ίσης αύξησης των εισροών (η αύξηση των εισροών κατά Χ αυξάνει τις εκροές
κατά Χ)
Παράρτημα 3: Θεωρίες σύγκλισης

(αυτοεξισορρόπησης)
Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας
του κεφαλαίου (I)
-16-
 Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας του κεφαλαίου (ή, αλλιώς,

το νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης) βασίζεται, κυρίως, στις προσεγγίσεις οι
οποίες αναπτύχθηκαν από τους Solow (1956) και Swan (1956). Πρόκειται για μια
εξωγενή θεωρία ανάπτυξης καθότι οι βασικές της παράμετροι – ποσοστό
αποταμίευσης, ποσοστό αύξησης του πληθυσμού, επίπεδο τεχνογνωσίας –
καθορίζονται εξωγενώς. Ειδικά η θεώρηση της τεχνολογικής προόδου ως
ενδογενές φαινόμενο του οικονομικού συστήματος θα δημιουργούσε
προβλήματα στην ανταγωνιστική φύση των νεοκλασικών υποδειγμάτων.
 Το νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης προσφέρει συγκεκριμένα και, κυρίως,
ελέγξιμα συμπεράσματα για τη διαχρονική πορεία των υπό εξέταση
περιφερειακών οικονομιών. Ως εκ τούτου, αποτελεί τη βάση για τη διεξαγωγή
εμπειρικών ερευνών επί του θέματος.

του κεφαλαίου (II)
-17-
 Υποθέσεις νεοκλασικού υποδείγματος μεγέθυνσης:

→ Ύπαρξη σταθερών αποδόσεων κλίμακας.
→ Καμία τεχνολογική πρόοδος (στην απλουστευμένη μορφή του υποδείγματος).
→ Η ροπή για αποταμίευση είναι δεδομένη και σταθερή.
→ Η τεχνολογία του παραγωγικού τομέα είναι αυτή των σταθερών συντελεστών
και δεν υπάρχει ελαστικότητα υποκατάστασης μεταξύ των παραγωγικών
συντελεστών κεφαλαίου και εργασίας. Αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μια μόνο
παραγωγική διαδικασία για την παραγωγή ενός προϊόντος.
→ Ο ρυθμός ανάπτυξης της εργατικής δύναμης είναι σταθερός και ίσος με το
ρυθμό ανάπτυξης του πληθυσμού.
→ Ο ρυθμός ανάπτυξης της παραγωγικής δυναμικότητας καθορίζεται από το
μέγεθος του κεφαλαίου της οικονομίας σε δεδομένη χρονική περίοδο.
του κεφαλαίου (III)
-18-
 Σύμφωνα με το απλουστευμένο νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης, δεν υπάρχει

τεχνολογική πρόοδος. Η παραγωγή είναι συνάρτηση του κεφαλαίου και της
εργασίας.
 Η εν λόγω συνάρτηση παραγωγής, η οποία ανήκει στις ομοθετικές συναρτήσεις *

τύπου Cobb - Douglas (Cobb και Douglas 1928), υποδηλώνει την ύπαρξη
σταθερών αποδόσεων κλίμακας** και φθινουσών οριακών παραγωγικοτήτων***
→ * ο οριακός λόγος υποκατάστασης εξαρτάται από το λόγο των ποσοτήτων και
όχι από τις ποσότητες των συντελεστών.
→ ** η αύξηση των εισροών (κεφάλαιο και εργασία) κατά Χ%, αυξάνει τις εκροές
(προϊόν), επίσης, κατά Χ%.
→ *** οι δεύτερες παράγωγοι του κάθε συντελεστή παραγωγής είναι, σε όρους
προϊόντος, αρνητικές (οι αντίστοιχες πρώτες παράγωγοι είναι θετικές).

του κεφαλαίου (IV)
-19-
του κεφαλαίου (V)
-20-
 Η συνάρτηση παραγωγής του νεοκλασικού υποδείγματος υποδηλώνει ότι η

αύξηση της παραγωγικότητας (λόγος προϊόντος ανά εργαζόμενο) προϋποθέτει
αύξηση του κεφαλαίου μεγαλύτερη από αυτή της εργασίας.
 Σε αυτή την περίπτωση, το προϊόν ανά εργαζόμενο θα αυξάνεται καθώς κάθε
εργαζόμενος θα χρησιμοποιεί μεγαλύτερα ποσοστά κεφαλαίου. Η αύξηση αυτή,
ωστόσο, δεν μπορεί να συνεχιστεί επ’ άπειρον και το ποσοστό της θα βαίνει
συνεχώς μειούμενο λόγω των φθινουσών αποδόσεων κλίμακας οι οποίες
διέπουν το κεφάλαιο.
 Μακροχρόνια, το κεφάλαιο ανά εργαζόμενο και, συνεπώς, το προϊόν ανά
εργαζόμενο θα φτάσουν σε ένα ανώτατο επίπεδο, πέραν του οποίου το οριακό
παραγόμενο προϊόν θα είναι αρνητικό.
 Η διατήρηση αυτού του ανώτατου επίπεδου κεφαλαίου ανά εργαζόμενο (K/L)
σημαίνει ότι το κεφάλαιο και η εργασία θα πρέπει να αυξάνονται με τον ίδιο
ρυθμό. Η υπόθεση για ύπαρξη σταθερών αποδόσεων κλίμακας οδηγεί στο
συμπέρασμα ότι με αυτό το ρυθμό θα αυξάνεται και το προϊόν ανά εργασία
(Y/L).
του κεφαλαίου (VI)
-21-
 Το επίπεδο μακροχρόνιας ισορροπίας μιας περιφέρειας επιτυγχάνεται όταν ο

λόγος του κεφαλαίου προς την εργασία παραμένει σταθερός (καθώς η
περαιτέρω αύξησή του επιδρά αρνητικά στη αύξηση του προϊόντος).
 Χωρίς τεχνολογική πρόοδο, η συσσώρευση φυσικού κεφαλαίου και η αύξηση του
μεγέθους της εργατικής δύναμης δεν μπορούν να αποτελέσουν πηγές
οικονομικής μεγέθυνσης.
 Συνεπώς, είναι προς το συμφέρον του κεφαλαίου να συσσωρεύεται σε
οικονομίες που δεν βρίσκονται κοντά στο σημείο ισορροπίας (καθότι εκεί η
αποδοτικότητά του είναι μεγαλύτερη), δηλαδή σε οικονομίες όπου βρίσκεται σε
σπανιότητα.
 Οι οικονομίες οι οποίες δεν διαφέρουν ως προς την αποταμίευση, την απόσβεση
και τη συσσώρευση της εργασίας, θα προσεγγίσουν το ίδιο επίπεδο
μακροχρόνιας ισορροπίας.
 Σε περίπτωση διαφοροποίησης, θα προσεγγίσουν διαφορετικά επίπεδα
μακροχρόνιας ισορροπίας.
του κεφαλαίου (VII)
-22-
 Υποθέτοντας ότι δεν υπάρχει πρόοδος στο επίπεδο της τεχνογνωσίας καθώς και
μεγέθυνση της εργασίας, το προϊόν συναρτάται, κατ’ ουσία, με το κεφάλαιο.
 Έστω ότι το προϊόν είναι αποτελεί συνάρτηση της τετραγωνικής ρίζας του
κεφαλαίου (π.χ. 100 μονάδες κεφαλαίου «δίνουν» 10 μονάδες προϊόντος, 200
μονάδες κεφαλαίου «δίνουν» 14,1 μονάδες προϊόντος κ.ο.κ.).

του κεφαλαίου (VIII)
-23-
 Πώς μπορεί να διατεθεί το παραγόμενο προϊόν;

→ κατανάλωση.
→ αποταμίευση / επένδυση.
 Έστω ότι το 30% διατίθεται για αποταμιευτικούς / επενδυτικούς σκοπούς (π.χ.
100 μονάδες κεφαλαίου «δίνουν» 10 μονάδες προϊόντος εκ των οποίων οι 3
μονάδες επενδύονται και οι 7 καταναλίσκονται).
του κεφαλαίου (IX)
-24-
 Έστω ότι το 2% του κεφαλαιακού αποθέματος αποσβέννυται (π.χ. από τις 100
μονάδες κεφαλαιακού αποθέματος οι 2 μονάδες αποσβέννυνται).

του κεφαλαίου (X)
-25-
του κεφαλαίου (XI)
-26-

του κεφαλαίου (XII)
-27-
 Όταν η επένδυση είναι μεγαλύτερη της απόσβεσης (δηλαδή όταν το κεφάλαιο

που επενδύεται είναι περισσότερο από το κεφάλαιο που αποσβέννυται), το
κεφαλαιακό απόθεμα αυξάνεται.
 Όταν η επένδυση είναι μικρότερη της απόσβεσης (δηλαδή όταν το κεφάλαιο που
επενδύεται είναι λιγότερο από το κεφάλαιο που αποσβέννυται), το κεφαλαιακό
απόθεμα μειώνεται.
 Όταν η επένδυση ισούται της απόσβεσης (δηλαδή όταν το κεφάλαιο που
επενδύεται ισούται του κεφαλαίου που αποσβέννυται), το κεφαλαιακό απόθεμα
παραμένει σταθερό. Σε αυτή την περίπτωση, η περιφερειακή οικονομία έχει
φτάσει στο επίπεδο της μακροχρόνιας ισορροπίας (π.χ. 225 μονάδες κεφαλαίου
«δίνουν» 15 μονάδες προϊόντος, με την επένδυση να ισούται με 4,5 μονάδες και
την απόσβεση να ισούται, επίσης με 4,5 μονάδες).
του κεφαλαίου (XIII)
-28-
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (I)

-29-
 Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου αποτελεί προσαρμογή του

υποδείγματος του διεθνούς εμπορίου το οποίο αναπτύχθηκε από τους
Heckscher (1919) και Ohlin (1933) και επεκτάθηκε από τον Samuelson (1948).
Πρόκειται για το γνωστό ως υπόδειγμα Heckscher-Ohlin-Samuelson (H-O-S).
 Το υπόδειγμα H-O-S εδράζεται στις έννοιες του απόλυτου πλεονεκτήματος, η
οποία διατυπώθηκε από τον Smith (1776), και του συγκριτικού πλεονεκτήματος,
η οποία διατυπώθηκε από τους Torrens (1815) και Ricardo (1817).
→ Μία περιφέρεια απολαμβάνει απόλυτο πλεονέκτημα στην παραγωγή ενός
αγαθού έναντι μιας άλλης περιφέρειας εφόσον παράγει το εν λόγω αγαθό με
μικρότερο κόστος (cost).
→ Μία περιφέρεια απολαμβάνει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή ενός
αγαθού έναντι μιας άλλης περιφέρειας εφόσον παράγει το εν λόγω αγαθό με
μικρότερο κόστος ευκαιρίας.
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (II)
-30-
 Απόλυτο πλεονέκτημα: Κάθε περιφέρεια θα εξειδικευτεί στην παραγωγή του

αγαθού για το οποίο απαιτείται χαμηλότερο κόστος.
 Έστω δύο περιφέρειες, R1 και R2, και δύο αγαθά, Α και Β:
→ χωρίς εμπόριο: R1:40+80=120 και R2:60+50=110
→ με εμπόριο: η R1 θα εξειδικευτεί στο Α (40<60) και η R2 θα εξειδικευτεί στο Β
(50<80)
→ με εμπόριο: R1:40+40=80 και R2:50+50=100
→ είναι προς το συμφέρον των περιφερειών να έχουν εμπορικές συναλλαγές: R1:
80<120 και R2: 100<110
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (III)

-31-
 Συγκριτικό πλεονέκτημα: Κάθε περιφέρεια θα εξειδικευτεί στην παραγωγή του

αγαθού για το οποίο απαιτείται σχετικά χαμηλότερο κόστος.
 Έστω δύο περιφέρειες, R1 και R2, και δύο αγαθά, Α και Β:
→ χωρίς εμπόριο: R1:80+90=170 και R2:120+100=220
→ με εμπόριο: η R1 θα εξειδικευτεί στο Α (80/120<90/100) και η R2 θα εξειδικευτεί
στο Β (100/90<120/80)
→ με εμπόριο: R1:80+80=160 και R2:100+100=200
→ είναι προς το συμφέρον των περιφερειών να έχουν εμπορικές συναλλαγές: R1:
160<170 και R2: 200<220
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (IV)
-32-
 Βασικές υποθέσεις θεωρήματος H-O-S:

→ Υπάρχουν δύο περιφέρειες (R1 και R2) και παράγονται δύο αγαθά (A και Β)
→ Η παραγωγή του ενός αγαθού είναι εντάσεως εργασίας και του άλλου αγαθού
είναι εντάσεως κεφαλαίου
→ Οι δύο περιφέρειες διαθέτουν την ίδια τεχνολογία και τις ίδιες συναρτήσεις
παραγωγής
→ Οι αποδόσεις κλίμακας στην παραγωγή και των δύο αγαθών είναι σταθερές
→ Η κάθε περιφέρεια παράγει ένα μέρος της συνολικής παραγωγής του κάθε αγαθού
→ Οι προτιμήσεις είναι ίδιες και στις δύο περιφέρειες
→ Οι δύο περιφέρειες λειτουργούν σε πλήρως ανταγωνιστικές αγορές
→ Οι παραγωγικοί συντελεστές κινούνται ελεύθερα μεταξύ των δύο περιφερειών
αλλά δεν κινούνται έξω από τα όρια αυτών
→ Το κόστος μεταφοράς των παραγωγικών συντελεστών και των προϊόντων είναι
μηδενικό
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (V)

-33-
 Βασικές υποθέσεις θεωρήματος H-O-S (συνέχεια):

→ Όλοι οι πόροι καταναλώνονται στην παραγωγή των δύο αγαθών
→ Το εμπόριο μεταξύ των δύο περιφερειών είναι ισορροπημένο (εισαγωγές =
εξαγωγές)
Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (VI)
-34-
 Με αυτές τις υποθέσεις, προκύπτει ότι μία περιφέρεια που διαθέτει σε αφθονία
έναν παραγωγικό συντελεστή θα έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή
του προϊόντος που απαιτεί την εντατική χρήση αυτού του συντελεστή. Η εν λόγω
περιφέρεια θα ειδικευθεί στην παραγωγή του προϊόντος και θα εξάγει το προϊόν
αυτό. Παράλληλα, θα εισάγει το άλλο προϊόν, που, ανάλογα, παράγει η άλλη
περιφέρεια. Υποθέτοντας την αφθονία του ενός παραγωγικού συντελεστή στη μία
περιφέρεια και την αφθονία του άλλου παραγωγικού συντελεστή στην άλλη
περιφέρεια, οι περιφέρειες θα ειδικευθούν στην παραγωγή των αντίστοιχων
προϊόντων. Μακροπρόθεσμα, οι τέλεια ανταγωνιστικές αγορές θα οδηγήσουν σε
εξίσωση των αμοιβών των δύο συντελεστών παραγωγής.
 Μακροπρόθεσμα, η ελεύθερη κινητικότητα των προϊόντων (αλλά και των
συντελεστών παραγωγής) εξισώνει τις σχετικές και τις απόλυτες αμοιβές των
συντελεστών που χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή στις δύο περιφέρειες.
Ακόμα και αν οι συντελεστές της παραγωγής δεν μετακινούνται, η συνολική
επίδραση των δυνάμεων της αγοράς οδηγεί σε εξίσωση των σχετικών τιμών στις
δύο περιφέρειες.
Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της

εργασίας (I)
-35-
 Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της εργασίας βασίζεται στις

προσεγγίσεις των Greenwood (1975) και Borjas (1989).
 Σε περίπτωση ύπαρξης διαφορετικών μισθών μεταξύ των περιφερειών θα
υπάρξει μετακίνηση της εργασίας από την περιφέρεια με το χαμηλότερο μισθό
στην περιφέρεια με τον υψηλότερο μισθό.
Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της
εργασίας (II)
-36-
 Η διαπεριφερειακή μετακίνηση της εργασίας θα πραγματοποιηθεί υπό την

προϋπόθεση ότι το συνολικό κόστος της μετακίνησης δεν θα υπερκαλύπτει την
διαφορά μεταξύ του υψηλότερου και του χαμηλότερου μισθού.
→ Ο όρος «κόστος» συμπεριλαμβάνει, πέραν του χρηματικού, το κοινωνικό, το
συναισθηματικό και το όποιο άλλο κόστος προκύπτει από τη μετακίνηση.
Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης (I)

-37-
 Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης αποτελεί προέκταση της θεωρίας του διεθνούς
εμπορίου και αναπτύχθηκε από τους North (1955) και Tiebout (1956). Πρόκειται
για απλουστευμένη προσέγγιση της έννοιας του περιφερειακού
πολλαπλασιαστή.
 Η παραγωγική δραστηριότητα κάθε περιφερειακής οικονομίας διαιρείται σε δύο
τομείς: το βασικό (ή εξαγωγικό) και το μη βασικό (ή μη εξαγωγικό) ο οποίος
υπάρχει προκειμένου να εξυπηρετήσει το βασικό τομέα. Η ανάπτυξη μιας
περιφέρειας καθορίζεται κατά ένα μεγάλο μέρος από την εξαγωγική της
δραστηριότητα, δεδομένου ότι το εισόδημα που προέρχεται από τον εξαγωγικό
της τομέα έχει πολλαπλασιαστική δράση στο συνολικό εισόδημά της.
 Κάθε αύξηση στον όγκο των εξαγωγών θέτει σε κίνηση μια πολλαπλασιαστική
διαδικασία (στην οποία ο πολλαπλασιαστής ισούται με το πηλίκο του ολικού
προϊόντος δια του συνόλου των εξαγωγών). Οι δραστηριότητες του μη βασικού
τομέα, ως, κυρίως, εξυπηρετούσες το βασικό τομέα, ακολουθούν τη διεύρυνση ή
τη μείωση του εξαγωγικού τομέα.
Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης (II)
-38-
 Οι περιφέρειες δεν χρειάζεται απαραίτητα να βιομηχανοποιηθούν για να

αναπτυχθούν οικονομικά, δεδομένου ότι οι εξαγωγές μιας περιφέρειας μπορεί
να αποτελούνται είτε από βιομηχανικά προϊόντα είτε από αγροτικά προϊόντα.
 Η συνεχής ανάπτυξη των περιφερειών έχει ως αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση
της οικονομίας τους, λόγω των αυξήσεων στην τοπική παραγωγή για την
εξυπηρέτηση των τοπικά αυξανόμενων κατά κεφαλήν εισοδημάτων, γεγονός
που προκαλεί την εμφάνιση νέων βιομηχανιών που εξυπηρετούν τις εξωτερικές
αγορές. Με την αυξανόμενη ποικιλομορφία των περιφερειακών εξαγωγικών
βάσεων και την κινητικότητα των παραγωγικών συντελεστών, οι περιφέρειες
διαχρονικά θα ειδικευθούν σε κάποια παραγωγή ενώ τα κατά κεφαλήν
εισοδήματα θα τείνουν προς τη διαπεριφερειακή σύγκλιση (κάτι που
υποστηρίζεται και στο υπόδειγμα H-O-S).
Παράρτημα 4: Θεωρίες απόκλισης (ανισορροπίας)

Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (I)
-40-
 Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου αναπτύχθηκε από τους Harrod (1939) και
Domar (1946) και υποστηρίζει ότι η παραγωγή η οποία λαμβάνει χώρα σε μια
οικονομική μονάδα (επιχείρηση) ή σε έναν οικονομικό κλάδο ή στο σύνολο της
οικονομίας εξαρτάται από το ποσό του επενδεδυμένου κεφαλαίου. Πρόκειται για
το γνωστό ως υπόδειγμα H-D
 Ουσιαστικά, η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου υποστηρίζει ότι το προϊόν
είναι συνάρτηση του επενδεδυμένου κεφαλαίου.
Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (II)

-41-
 Το οριακό προϊόν του κεφαλαίου είναι σταθερό και η συνάρτηση παραγωγής

παρουσιάζει σταθερές αποδόσεις κλίμακας. Αυτό σημαίνει ότι το οριακό και το
μέσο προϊόν του κεφαλαίου είναι ίσα.
Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (III)
-42-
 Το κεφάλαιο είναι απαραίτητο για την ύπαρξη παραγωγής.
 Για να υπάρχει ισορροπία, δηλαδή πλήρης απασχόληση των παραγωγικών

συντελεστών, θα πρέπει η επένδυση να είναι ίση με την αποταμίευση (ή αλλιώς
ίση με τη ροπή της αποταμίευσης επί το προϊόν).
 Η μεταβολή του αποθέματος του κεφαλαίου ισούται με την επένδυση μείον την
απόσβεση.
Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (IV)

-43-
 Βάσει των ανωτέρω, προκύπτει ότι η ροπή προς αποταμίευση επί το οριακό
προϊόν του κεφαλαίου μείον το ποσοστό απόσβεσης του κεφαλαίου ισούται με
το ποσοστό αύξησης του προϊόντος (ρυθμός μεγέθυνσης).
 Συνεπώς, σύμφωνα με το υπόδειγμα H-D, τα μέσα για την επίτευξη οικονομικής
μεγέθυνσης είναι η αύξηση του ποσοστού της αποταμίευσης (η οποία αυξάνει
το οριακό προϊόν του κεφαλαίου) ή / και η μείωση του ποσοστού απόσβεσης (η
οποία αυξάνει το ποσοστό μεγέθυνσης του προϊόντος).
 Σύμφωνα με το υπόδειγμα H-D, η αύξηση των επενδύσεων οδηγεί σε
συσσώρευση κεφαλαίου η οποία, με τη σειρά της, παράγει μεγέθυνση. Η έμφαση
του υποδείγματος στο κεφάλαιο απορρέει από το ότι το κεφάλαιο είναι αυτό
που βρίσκεται σε στενότητα (και, επομένως, προσδιορίζει την οικονομική αξία).
 Συνεπώς, η οικονομική μεγέθυνση εξαρτάται από τις πολιτικές αύξησης των
επενδύσεων, δια μέσου της αύξησης της αποταμίευσης, καθώς και της
αποτελεσματικής χρήσης αυτών των επενδύσεων.
Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (V)
-44-
Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (VI)

-45-
Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας (I)
-46-
 Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας διατυπώθηκε από τον Myrdal (1957) και
υποστηρίζει ότι η επίδραση των δυνάμεων της αγοράς τείνει να αυξάνει παρά
να ελαττώνει τις περιφερειακές ανισότητες. Οι δυνάμεις αυτές επενεργούν με
τέτοιο τρόπο, ώστε οι δραστηριότητες με αύξουσες αποδόσεις κλίμακας να
συγκεντρώνονται σε ορισμένες περιφέρειες.
 Σύμφωνα με τη διαδικασία της σωρευτικής αιτιότητας, η οικονομική ανάπτυξη
πραγματοποιείται σε ορισμένα κέντρα ανάπτυξης που ευνοούνται από την
ύπαρξη φυσικών ή άλλων πλεονεκτημάτων (φυσικοί πόροι, κατάλληλη
τοποθεσία, μεγάλη αγορά, μεταφορικά δίκτυα, κοινωνικό κεφάλαιο), με
αποτέλεσμα η απόσταση στα επίπεδα ευημερίας μεταξύ κέντρου και
περιφέρειας να αυξάνεται. Αν και οι λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές έχουν το
πλεονέκτημα της χαμηλής αμοιβής της εργασίας, το πλεονέκτημα αυτό
αντισταθμίζεται από το πλεονέκτημα που παράγει η συγκέντρωση των
οικονομικών δραστηριοτήτων στις βιομηχανοποιημένες περιοχές, οι οποίες
συνεχίζουν να αναπτύσσονται, λόγω της σωρευτικής διαδικασίας, και να
υπερέχουν έναντι της περιφέρειας.
Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας (II)

-47-
 Η σωρευτική διαδικασία προκαλεί στις υπόλοιπες περιφέρειες είτε θετικά,

διασταλτικά, αποτελέσματα είτε αρνητικά, συσταλτικά, αποτελέσματα εξαιτίας
της χωροταξικής αλληλεξάρτησης ανάμεσα στο κέντρο (περισσότερο
αναπτυγμένες περιοχές) και στην περιφέρεια (λιγότερο αναπτυγμένες
περιοχές).
 Οι λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές μπορούν να ωφεληθούν από την
αλληλεξάρτησή τους με τις περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες μέσω της
μετάδοσης και της διάχυσης των καινοτομιών και της τεχνολογίας.
 Εντούτοις, αυτά τα οφέλη αντισταθμίζονται ως αποτέλεσμα της ροής του
κεφαλαίου και της εργασίας από τις λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες προς
τις περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες. Τα αποτελέσματα της
απελευθέρωσης των συναλλαγών μεταξύ των περιφερειών ευνοούν τη ροή
αγαθών από τις πλούσιες προς τις φτωχές περιφέρειες, εμποδίζουν την
ανάπτυξη των φτωχών περιφερειών, ενισχύουν τη διαδικασία της σωρευτικής
αιτιότητας και, περαιτέρω, αναπτύσσουν τις ήδη αναπτυγμένες περιφέρειες σε
βάρος των λιγότερο αναπτυγμένων.
Η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας (III)
-48-
 Ως εκ τούτου, σύμφωνα με τη θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας, το τελικό

αποτέλεσμα της χωροταξικής αλληλεξάρτησης σε κάθε λιγότερο αναπτυγμένη
περιφέρεια – εκπεφρασμένο ως συνισταμένη των θετικών, διασταλτικών,
αποτελεσμάτων και των αρνητικών, συσταλτικών, αποτελεσμάτων - είναι η
επικράτηση των αρνητικών, συσταλτικών, αποτελεσμάτων. Το αποτέλεσμα αυτό
συνιστά την αποδυνάμωση των λιγότερο αναπτυγμένων περιφερειών.
 Ειδικότερα, η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας συσχετίζει τις περιφερειακές
ανισότητες με τρία στάδια ανάπτυξης. Το προβιομηχανικό στο οποίο οι
περιφερειακές ανισότητες είναι μικρές, το στάδιο της σωρευτικής αιτιότητας
που σε συνδυασμό με τα αποτελέσματα αποψίλωσης προκαλεί μεγάλες
ανισότητες και το στάδιο της επέκτασης της ανάπτυξης, στο οποίο μειώνονται
οι περιφερειακές ανισότητες μέσω της εφαρμογής μέτρων περιφερειακής
πολιτικής.
Η θεωρία της κεφαλαιακής συσσώρευσης μέσω της

βελτίωσης της τεχνογνωσίας (I)
-49-
 Η θεωρία της κεφαλαιακής συσσώρευσης μέσω βελτίωσης της τεχνογνωσίας

διατυπώθηκε από τον Kaldor (1970) στη βάση της «ενδογενοποίησης» της
παραμέτρου της τεχνολογικής προόδου. Η εν λόγω παράμετρος θεωρείται
εξωγενής στο νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης.
 Η θεωρία της κεφαλαιακής συσσώρευσης μέσω βελτίωσης της τεχνογνωσίας
προσφέρει μια διαφορετική ερμηνεία στην αρχή της σωρευτικής αιτιότητας
επισημαίνοντας ότι η σωρευτική αιτιότητα δεν είναι τίποτα άλλο από τις
αυξανόμενες αποδόσεις κλίμακας.
 Η σωρευτική αιτιότητα προκύπτει από τη σύνδεση των εξαγωγών, και κατ’
επέκταση της οικονομική μεγέθυνσης μιας περιφέρειας, με την κίνηση των
ημερομισθίων αποδοτικότητας της εν λόγω περιφέρειας σε σχέση με την κίνηση
αυτών στις άλλες περιφέρειες. Η κίνηση των ημερομισθίων αποδοτικότητας
είναι το αποτέλεσμα της μεταβολής των χρηματικών ημερομισθίων σε σχέση με
τη μεταβολή της παραγωγικότητας.
Η θεωρία της κεφαλαιακής συσσώρευσης μέσω της
βελτίωσης της τεχνογνωσίας (II)
-50-
 Τα χρηματικά ημερομίσθια είναι ίσα σε όλες τις περιφέρειες ενώ η

παραγωγικότητα θα αυξηθεί λόγω των αυξανόμενων αποδόσεων κλίμακας στις
περιφέρειες με ταχύτερο ρυθμό αύξησης της παραγωγής, δηλαδή στις
περιφέρειες που έχουν χαμηλότερα ημερομίσθια αποδοτικότητας. Αυτό εξηγεί
γιατί οι περιφέρειες που αναπτύσσονται ταχύτερα θα αποκτήσουν σωρευτικό
πλεονέκτημα.
Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης (I)

-51-
 Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης* βασίζεται στα υποδείγματα που

διατυπωθήκαν από τους Romer (1986), Lucas (1988) και Rebelo (1991) και
υποστηρίζει ότι η συσσώρευση της γνώσης προκαλεί αύξουσες αποδόσεις
κλίμακας και εξωτερικές οικονομίες κλίμακας.
→ * ο όρος «ανάπτυξη» έχει επικρατήσει έναντι του σωστότερου «μεγέθυνση».
 Βεβαίως, σύμφωνα με τη θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης, η αύξηση της
γνώσης διέπεται από φθίνουσες αποδόσεις κλίμακας.
 Σύμφωνα με τη θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης, η συμβολή του κεφαλαίου
στην παραγωγή δεν εξαντλείται στην κλασική της έννοια αλλά συνεισφέρει στην
ανάπτυξη νέων ιδεών που αυξάνουν την παραγωγικότητα όλου του κεφαλαίου.
 Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης αποτελεί τη βάση για την αμφισβήτηση
της κυρίαρχης προσέγγισης της «από τα πάνω» ανάπτυξης. Στη θέση της, η
προσέγγιση της «από τα κάτω» ανάπτυξης κερδίζει συνεχώς έδαφος.
Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης (II)
-52-
 Η θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης προτάσσει, επίσης, την έννοια της τοπικής
ανάπτυξης μέσω της εξασθένησης των λειτουργικών σχέσεων (εξάρτησης) και
την αντικατάστασή τους από οριζόντιες χωρικές σχέσεις στη βάση των
(ιστορικών, γεωγραφικών, συναισθηματικών) δεσμών που συνδέουν τα μέλη
μιας γεωγραφικά προσδιορισμένης χωρικής ενότητας μεταξύ τους και με τη
χωρική ενότητα καθαυτή.
 Σύμφωνα με τη θεωρία της ενδογενούς ανάπτυξης δεν υπάρχει κάποιο επίπεδο
μακροχρόνιας ισορροπίας προς το οποίο θα συγκλίνει μια περιφέρεια.
Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας (I)

-53-
 Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας, βασιζόμενη στα υποδείγματα των

Krugman (1991, 1993), Fujita (1993, 1995) και Venables (1996), υποστηρίζει οι
αγορές λειτουργούν σε καθεστώς μονοπωλιακού ανταγωνισμού, οι επιχειρήσεις
επιτυγχάνουν αύξουσες αποδόσεις κλίμακας, υπάρχει κινητικότητα κεφαλαίου
και εργασίας, και το κόστος μεταφοράς δεν είναι μηδενικό.
 Η νέα οικονομική γεωγραφία ενδογενοποιεί όλους τους παράγοντες της
νεοκλασικής θεωρίας – πρώτη (και δεύτερη φύση.
 Στο πλαίσιο της νέας οικονομικής γεωγραφίας, η αλληλεπίδραση αυξουσών
αποδόσεων κλίμακας και μεταφορικού κόστους καθορίζει τη χωρική κατανομή
των οικονομικών δραστηριοτήτων.
 Καθώς διαχρονικά οι αποστάσεις και το κόστος μεταφοράς μειώνονται (λόγω
νέων υποδομών και τεχνολογικής προόδου), οι φυγόκεντρες δυνάμεις οι οποίες
αναπτύσσονται στην παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων – και οι οποίες
αντισταθμίζουν τη συσσωρευτική διαδικασία των επιχειρήσεων – εξασθενούν.
Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας (II)
-54-
 Τουναντίον, επικρατούν οι κεντρομόλες δυνάμεις, καθώς οι επιχειρήσεις έχουν

την τάση να συγκεντρώνονται σε μεγαλύτερες αγορές (μέχρι την εμφάνιση
αντιοικονομιών κλίμακας), στις οποίες απολαμβάνουν οικονομίες τοπικής
συγκέντρωσης, χωρίς τον κίνδυνο της απώλειας των απομακρυσμένων αγορών.
 Σημαντική παράμετρο στη θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας αποτελεί η
μορφή αγοράς. Όταν η αγορά εμφανίζει έντονα τα χαρακτηριστικά του
μονοπωλιακού ανταγωνισμού, αυξάνεται η πιθανότητα χωρικής συγκέντρωσης
των επιχειρήσεων. Αυτό διότι, οι επιχειρήσεις είναι σε θέση να εκμεταλλευτούν
τα οφέλη των οικονομιών κλίμακας σε ένα διαφοροποιημένο περιβάλλον.
Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας (III)

-55-
Η θεωρία της νέας οικονομικής γεωγραφίας (IV)
-56-
 Προκειμένου να ευνοηθεί μια περιοχή από την συσσωρευτική λειτουργία των

μηχανισμών της ανάπτυξης (που ενεργοποιούνται όταν το κόστος μεταφοράς
είναι αρκετά χαμηλό), απαιτείται να διαθέτει:
→ ένα ιστορικά διαμορφωμένο «κρίσιμο μέγεθος» οικονομικής δραστηριότητας.
→ μια «κρίσιμη απόσταση» από τις περιοχές που θα ωφεληθούν από τη
συσσωρευτική διαδικασία προκειμένου να βρεθεί έξω από την ακτίνα δράσης
των εξαγωγικών της κλάδων.
Η θεωρία του διαμαντιού (I)

-57-
 Η θεωρία του διαμαντιού διατυπώθηκε από τον Porter (1990) και ερευνά τον
τρόπο με τον οποίο η γεωγραφική συγκέντρωση της παραγωγής μπορεί να
συμβάλλει στην αύξηση της ανταγωνιστικότητας των περιφερειών μέσω της
δημιουργίας συγκριτικών πλεονεκτημάτων.
 Η γεωγραφική συγκέντρωση των επιχειρήσεων τις παρέχει ένα διαφορετικό
τρόπο οργάνωσης των συναλλαγών τους σε ένα περιβάλλον ανταγωνιστικό, στο
οποίο οι πληροφορίες και η τεχνολογία μεταβάλλονται ταχύτατα και ενισχύει τη
διάχυση των πληροφοριών και της τεχνολογίας, ειδικά μεταξύ των μικρών
επιχειρήσεων που εξαρτώνται περισσότερο από εξωτερικές πηγές
πληροφοριών και τεχνολογίας. Δημιουργούνται, έτσι, επιχειρηματικές συστάδες
και δίκτυα συνεργασίας, ενώ ο εσωτερικός ανταγωνισμός ενισχύει την
καινοτομία και βοηθά τη διείσδυση των επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αγορές.
Η θεωρία του διαμαντιού (II)
-58-
 Σύμφωνα με τη θεωρία του διαμαντιού, η χωροθέτηση των επιχειρήσεων

καθορίζεται από τους ακόλουθους παράγοντες:
→ ποσότητα και ποιότητα παραγωγικών συντελεστών
→ μέγεθος εγχώριας αγοράς (ποσότητα εγχώριας ζήτησης)
→ ύπαρξη υποστηρικτικών επιχειρήσεων (οριζόντιες και κάθετες διασυνδέσεις)
→ στρατηγική και δομή της επιχείρησης
→ κυβερνητική πολιτική (μακροοικονομική παράγοντες, κίνδυνος χώρας)
→ τύχη (αστάθμητοι παράγοντες).
Η θεωρία του διαμαντιού (III)

-59-
Διάλεξη #03:
Τρόποι αποτίμησης περιφερειακών ανισοτήτων
Σ-Σύγκλιση (σ-convergence)
-3-
𝑛 (𝑌𝑟,𝑡 − 𝑌𝑟,𝑡 ) 2
𝑟=1 [ 𝑛 ]
𝐶𝑉𝑐 ,𝑡 =
𝑌𝑟,𝑡
Τρόποι Αποτίμησης Περιφερειακών Ανισοτήτων

Β-Σύγκλιση (β-convergence)
-4-
𝑌𝑖,𝑡 = 𝛽0 + 𝛽1 𝑌𝑖,𝑡 + 𝜀𝑖,𝑡
Ομάδες Σύγκλισης (convergence clubs)

-5-
𝑛
𝑝
ln 𝑌𝑙,𝑓 /𝑌𝑒,𝑓 = 𝛾𝑝 [ln 𝑌𝑙,𝑏 /𝑌𝑒,𝑏 ]
𝑝=1

Διάλεξη #04:
Περιφερειακές Ανισότητες στην ΕΕ
Περιφερειακές Ανισότητες στην ΕΕ (I)

-3-
Περιφερειακές Ανισότητεςστην ΕΕ
Περιφερειακές Ανισότητες στην ΕΕ (II)
-4-
Περιφερειακές Ανισότητες στην ΕΕ (III)

-5-

Περιφερειακές Ανισότητες στην ΕΕ (IV)
-6-
Διάλεξη #05:
Περιφερειακές Ανισότητες στην Ελλάδα
Η Αναγκαιότητα για την Αποδοχή Σύνθετων Δεικτών
Αποτίμησης της Οικονομικής Ανάπτυξης
-3-
 Η αποκλειστική χρήση του (κατά κεφαλήν) ΑΕΠ στην κατεύθυνση της

αποτίμησης της οικονομικής ανάπτυξης έχει προκαλέσει αμφισβητήσεις και έχει
αναδείξει την ανάγκη για την κατασκευή σύνθετων δεικτών.
 Οι σύνθετοι δείκτες θεωρούνται εργαλεία για την ανάλυση πολυδιάστατων
φαινομένων όπως η οικονομική ανάπτυξη.
 Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν υπάρχει κάποιος ομόθυμα αποδεκτός σύνθετος
δείκτης:
→ Ποιοι είναι οι παράγοντες της οικονομικής ανάπτυξης;
→ Ποια είναι η σχετική σημασία του καθενός;
Πλεονεκτήματα και Μειονεκτήματα των Σύνθετων

Δεικτών
-4-
 Οι σύνθετοι δείκτες:
→ είναι σε θέση να αντιπροσωπεύσουν (να αποτιμήσουν) πολυδιάστατα
φαινόμενα.
→ είναι ευκολότερα ερμηνεύσιμοι (καθώς παρέχουν γενικές τάσεις).
→ είναι περισσότερο ενδιαφέροντες (καθώς «συμπυκνώνουν» την πληροφορία).
 Οι σύνθετοι δείκτες:
→ ενδεχομένως να «στέλνουν» παραπλανητικά μηνύματα (και να οδηγούν στην
εξαγωγή υπεραπλουστευμένων συμπερασμάτων).
→ εμπεριέχουν υποκειμενικότητα σε μεγάλο βαθμό (στάθμιση).
→ είναι περισσότερο δύσκολο να υπολογιστούν (απαιτούν πληθώρα δεδομένων).

ΣΔΕΑ
-5-
 ΣΔΕΑ (Σύνθετος Δείκτης Ευημερίας και Ανάπτυξης): 21 επιμέρους δείκτες

ανάπτυξης
Παράρτημα 1: Κατασκευή Σύνθετου Δείκτη

Κατασκευή Σύνθετου δείκτη: Ενδεικτικό
Παράδειγμα (I)
-7-
 Επιλέγουμε τις επιμέρους μεταβλητές. ΠΡΟΣΟΧΗ: Όλες οι μεταβλητές πρέπει να

έχουν την ίδια χροιά (π.χ. οι μεγαλύτερες τιμές να καταδεικνύουν θετικότερες
καταστάσεις). Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει, απαιτείται η
«αντιστροφή» των τιμών των μεταβλητών με αντίστροφη χροιά.
 Οι επιμέρους μεταβλητές είναι εκπεφρασμένες σε διαφορετικές μονάδες μέτρησης
γεγονός το οποίο καθιστά αδύνατη κάθε μαθηματική πράξη.
 Βρίσκουμε την ελάχιστη και τη μέγιστη τιμή της κάθε επιμέρους μεταβλητής.
 Τυποποιούμε τις τιμές της κάθε επιμέρους μεταβλητής:
→ SXi = (Xi – Xmin) / (Xmax – Xmin), όπου X είναι η επιμέρ0υς μεταβλητή, Xi είναι η
εκάστοτε τιμή , Xmax είναι η μέγιστη τιμή, Xmin είναι η ελάχιστη τιμή και SXi είναι
η εκάστοτε τυποποιημένη τιμή.
Κατασκευή Σύνθετου Δείκτη: Ενδεικτικό

Παράδειγμα (II)
-8-
 Ο σύνθετος δείκτης προκύπτει ως το άθροισμα των εκάστοτε τυποποιημένων

τιμών:
→ CIi = Σ SXi , όπου SXi είναι η εκάστοτε τυποποιημένη τιμή και CIi είναι η εκάστοτε
τιμή του σύνθετου δείκτη.
 Προαιρετικά, μπορούμε να διαιρέσουμε με τον αριθμό των επιμέρους
μεταβλητών:
→ CIi = (Σ SXi) / Ν , όπου SXi είναι η εκάστοτε τυποποιημένη τιμή, Ν είναι ο αριθμός
των επιμέρους μεταβλητών και CIi είναι η εκάστοτε τιμή του σύνθετου δείκτη.
 Σε αυτή την περίπτωση, ο σύνθετος δείκτης παίρνει τιμές στο διάστημα [0, 1]. Το 0
είναι η ελάχιστη τιμή και το 1 είναι η μέγιστη τιμή. Οι τιμές του σύνθετου δείκτη
δεν εκφράζονται σε κάποια μονάδα μέτρησης.
Παράδειγμα (III)
-9-
Κατασκευή Σύνθετου δείκτη: Ενδεικτικό

Παράδειγμα (IV)
-10-
 Είναι δυνατή η απόδοση βαρών στις εκάστοτε τυποποιημένες τιμές:

→ CIi-W = Σ(Wi SXi) , όπου SXi είναι η εκάστοτε τυποποιημένη τιμή , Wi είναι το
βάρος της εκάστοτε τυποποιημένης τιμής και CIi-W είναι η εκάστοτε τιμή του
σύνθετου δείκτη.
 ΠΡΟΣΟΧΗ: Το άθροισμα των βαρών πρέπει να ισούται με τη μονάδα.
 ΠΡΟΣΟΧΗ: Τα βάρη των μεταβλητών πρέπει, διαστρωματικά, να παραμένουν
αμετάβλητα.
Παράδειγμα (V)
-11-
Διάλεξη #06:
Αναγκαιότητα και Στόχοι της Περιφερειακής Πολιτικής
Περί της Περιφερειακής Πολιτικής
-3-
 Η περιφερειακή πολιτική είναι κοινωνική ή αναπτυξιακή πολιτική;

 Για ποιο λόγο η περιφερειακή πολιτική εστιάζει στις περιφέρειες (και όχι στα
άτομα);
 Ποιοι είναι οι στόχοι της περιφερειακής πολιτικής;
 Με δεδομένο το κόστος ευκαιρίας της περιφερειακής πολιτικής ποια είναι τα
επιχειρήματα τα οποία συνηγορούν στην άσκησή της;
Μεγέθυνση και Ισότητα

-4-
 Μεγέθυνση
 Ισότητα

Το Κριτήριο της Αποτελεσματικότητας για την
Άσκηση της Περιφερειακής Πολιτικής
-5-
 Το κριτήριο της αποτελεσματικότητας επιδιώκει τη μεγιστοποίηση της

κοινωνικής ευημερίας, με δεδομένους παραγωγικούς πόρους και τεχνολογία.
Το Κριτήριο της Ισότητας για την Άσκηση της

Περιφερειακής Πολιτικής
-6-
 Το κριτήριο της ισότητας επιδιώκει τη μείωση των περιφερειακών διαφορών

στους δείκτες ευημερίας για δεδομένο συνολικό επίπεδο εισοδήματος.

Γενικοί Στόχοι της Περιφερειακής Πολιτικής
-7-
 Γενικοί στόχοι της περιφερειακής πολιτικής:

→ η οικονομική ανάπτυξη σε εθνικό επίπεδο.
→ η μείωση των περιφερειακών ανισοτήτων.
Ειδικοί Στόχοι της Περιφερειακής Πολιτικής

-8-
 Ειδικοί στόχοι της περιφερειακής πολιτικής:

→ οικονομικοί στόχοι.
→ περιβαλλοντικοί στόχοι.
→ κοινωνικοί στόχοι.
→ πολιτικοί στόχοι.

Τα (Κυριότερα) Επιχειρήματα για την Άσκηση της
Περιφερειακής Πολιτικής
-9-
 Στη βάση της πλήρωσης των κριτηρίων της αποτελεσματικότητας και της
ισότητας, και στην κατεύθυνση της επίτευξης των γενικών και ειδικών στόχων
της, τα (κυριότερα) επιχειρήματα για την άσκηση της περιφερειακής πολιτικής
είναι τα ακόλουθα:
→ Αξιοποίηση των παραγωγικών δυνατοτήτων της οικονομίας.
→ Περιορισμός του κόστους επέκτασης του κοινωνικού κεφαλαίου.
→ Αποφυγή κοινωνικών αναταραχών και εντάσεων.
→ Αντιστάθμιση των επιπτώσεων άλλων πολιτικών.
→ Αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής ολοκλήρωσης.
Δίλημμα στην Άσκηση της Περιφερειακής Πολιτικής

-10-
 Δίλημμα στη άσκηση της περιφερειακής πολιτικής:

→ βελτίωση της ευημερίας των ανθρώπων που ζουν στις προβληματικές περιοχές
ή βελτίωση της ευημερίας των περιοχών;

Διάλεξη #07:
Πλαίσιο Άσκησης της Περιφερειακής Πολιτικής

-3-
 Οι περιφερειακές ανισότητες δεν αποτελούν ένα προσωρινό ή περιστασιακό

πρόβλημα. Παρά τις προβλέψεις της νεοκλασικής θεωρίας, οι περιφερειακές
ανισότητες διατηρούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα (έχουν παγιωθεί ή
βαίνουν αυξανόμενες). Οι μηχανισμοί σύγκλισης, ακόμη και αν υπάρχουν,
λειτουργούν πολύ αργά για να έχουν νόημα ως επιλογή.
 Ο τρόπος με τον οποίο ασκείται η περιφερειακή πολιτική, ωστόσο, μεταβάλλεται
καθώς μεταβάλλονται βασικά στοιχεία και χαρακτηριστικά του οικονομικού
περιβάλλοντος. Από ορισμένες πλευρές, είναι πιο δύσκολο σήμερα να ασκηθεί
μια αποτελεσματική περιφερειακή πολιτική καθώς το πλαίσιο είναι πιο σύνθετο
...
→ Αναδιάρθρωση της οικονομίας.
→ Διεθνοποίηση.
→ Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.
→ Οικονομική κρίση
Διάλεξη #08:
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής (I)
Μέσα Άσκησης της Περιφερειακής Πολιτικής

-3-
 Μέσα άσκησης της περιφερειακής πολιτικής:

→ Υποδομές
→ Αναπτυξιακά κίνητρα
→ Έλεγχοι και περιορισμοί
→ Κινητικότητα και ευελιξία εργασίας και κεφαλαίου
→ Πολιτικές ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων
→ Αποκέντρωση δημόσιου τομέα
→ Πολιτικές ανθρώπινου δυναμικού
→ Πολιτικές άυλων υποδομών
→ Εγκατάσταση επιστημονικών ιδρυμάτων
→ Πολιτικές διασυνοριακής συνεργασίας
→ Πολιτικές αντιμετώπισης της βιομηχανικής παρακμής
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής (Ι)
Δημόσιες Δαπάνες
-4-
 Θεωρητική θεμελίωση:
→ Κεϋνσιανό υπόδειγμα.
→ Πολλαπλασιαστής δημοσίων δαπανών.
 Κριτική αξιολόγηση:
→ Ανεπάρκεια δημόσιων πόρων και ελλείμματα.
→ Χαμηλός πολλαπλασιαστής στις αδύναμες περιφέρειες.
→ Οι δαπάνες στις αδύναμες ευνοούν κυρίως τις ανεπτυγμένες περιφέρειες.
Υποδομές
-5-
→ Οι παραγωγικές, κοινωνικές, αστικές υποδομές βελτιώνουν την παραγωγικότητα
μιας περιοχής και αυξάνουν την έλξη που μπορεί να ασκήσει σε επενδυτικά
κεφάλαια και υψηλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό.
→ Κόστος και ιεράρχηση: ποιες προηγούνται, ποιας γενιάς;
→ Το ποιο δημοφιλές μέσο: Εύκολη λύση ή μεγάλη ανάγκη;
→ Ποιότητα ζωής ή θέσεις εργασίας;
→ Αδύνατες περιφέρειες: τα μεταφορικά δίκτυα προσθέτουν αλλά και αφαιρούν
εισόδημα.

Κινητικότητα και Ευελιξία Εργασίας και Κεφαλαίου
-6-
→ Καλύτερη πληροφόρηση για ευκαιρίες απασχόλησης σε περιοχές με επάρκεια
κεφαλαίου και καλύτερη πληροφόρηση για ευκαιρίες επενδύσεων σε περιοχές με
επάρκεια εργασίας.
→ Κινητικότητα μεταξύ κλάδων και επαγγελμάτων.
→ Περισσότερη «ευελιξία» στους μισθούς και στις ρυθμίσεις απασχόλησης στις
τοπικές αγορές εργασίας.
→ Αντίθεση των εργατικών ενώσεων σε πολιτικές που οδηγούν στην διάβρωση
των δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Αποκέντρωση Δημόσιου Τομέα

-7-
→ Μεταφορά αρμοδιοτήτων από το κεντρικό επίπεδο διοίκησης στο τοπικό και
ανάλογη μεταφορά πόρων.
→ Μεταφορά και μετεγκατάσταση υπηρεσιών.
→ Επιδιώκει την μείωση της εξάρτησης της περιφέρειας από το κέντρο και
συμβάλλει στην απεξάρτηση και ενεργοποίηση του τοπικού δυναμικού.
→ Δυνατότητα τοπικού κράτους να ανταποκριθεί.
→ Όρια στη μεταφορά αρμοδιοτήτων: πολιτικές συνοχής (από τα πάνω) vs
ενδογενούς ανάπτυξης (από τα κάτω).

Πολιτικές Ενίσχυσης Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων
-8-
→ Οι λιγότερο αναπτυγμένες περιφέρειες στηρίζουν σχεδόν αποκλειστικά την
παραγωγική τους βάση στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ).
→ Το βασικό πρόβλημα των ΜΜΕ είναι το μικρό μέγεθός τους.
→ Πολιτικές εκσυγχρονισμού, εξοπλισμού, ανάπτυξης, συνεργασιών, υποστήριξης
και συλλογικών υποδομών.
→ Δυσκολίες υπέρβασης και χαμηλή αποτελεσματικότητα στις περιοχές με τις πιο
επισφαλείς επιχειρήσεις.
Πολιτικές Ανθρώπινου Δυναμικού

-9-
→ Ενισχύουν την ποιότητα των ανθρώπινων πόρων μιας περιφέρειας με την
βελτίωση και διεύρυνση των προσόντων και ειδικοτήτων του εργατικού
δυναμικού.
→ Οι περιοχές που διαθέτουν εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό έχουν
περισσότερες πιθανότητες να προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια.
→ Κατάρτιση, επανακατάρτιση, δια βίου μάθηση.
→ Ποιες ειδικότητες; οι γνώσεις ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες της
οικονομίας; Απαιτείται ευρύτερος σχεδιασμός και αποφυγή υπερειδίκευσης.

Πολιτικές Άυλων Υποδομών
-10-
→ Κέντρα πληροφοριών για επιχειρήσεις, κέντρα καινοτομιών και μεταφοράς
τεχνολογίας, Τεχνολογικά Πάρκα, παραγωγικές θερμοκοιτίδες, κέντρα παροχής
υπηρεσιών προς ΜΜΕ και δημιουργία δικτύων επιχειρηματικής συνεργασίας.
→ Συνθήκες «συλλογικής αποτελεσματικότητας» σε επιμέρους κλάδους
παραγωγής με την εξειδίκευση των επιχειρήσεων σε συγκεκριμένες φάσεις της
παραγωγικής διαδικασίας, την ανάπτυξη πυκνών δικτύων συνεργασίας μεταξύ
των και την ανάπτυξη συνεργασιών με τους φορείς κατάρτισης και ενίσχυσης
της καινοτομίας.
→ Το «μοντέλο» αυτό αναπτύχθηκε στην «Τρίτη Ιταλία» αλλά δεν «εξάγεται»
εύκολα.
Εγκατάσταση Επιστημονικών Ιδρυμάτων

-11-
→ Η εγκατάσταση επιστημονικών ιδρυμάτων σε λιγότερο ευνοημένες περιφέρειες
θα συμβάλει στην κατάρτιση του επιστημονικού δυναμικού της περιοχής, θα
διευκολύνει τον εκσυγχρονισμό του παραγωγικού της δυναμικού και θα
ενισχύσει την τοπική ζήτηση.
→ Κρίσιμο μέγεθος για την υποστήριξη ενός ΑΕΙ.
→ Ζητήματα στελέχωσης - εγκατάστασης επιστημονικού δυναμικού.
→ Προηγείται η εκπαίδευση και η έρευνα της περιφερειακής πολιτικής;
→ Διασπορά τμημάτων.

Πολιτικές Διασυνοριακής Συνεργασίας
-12-
→ Σε πολλές χώρες του κόσμου τα σύνορα λειτουργούν ως πραγματικοί φραγμοί
στις κάθε είδους σχέσεις μεταξύ των κατοίκων εκατέρωθεν της συνοριακής
γραμμής.
→ Οι περιμετρικές περιοχές χαρακτηρίζονται συνήθως από χαμηλότερα επίπεδα
ανάπτυξης.
→ Οι πολιτικές διασυνοριακής συνεργασίας επιδιώκουν την αντιμετώπιση της
απομόνωσης αυτών των περιοχών και την μετατροπή των διασυνοριακών
ζωνών σε περιοχές έντονων ανταλλαγών και σχέσεων.
→ Συχνή έλλειψη θεσμικής δυνατότητας σε τοπικό επίπεδο και εξάρτηση από
πολιτικές του ΥΠΕΞ.
Πολιτικές Αντιμετώπισης της Βιομηχανικής

Παρακμής
-13-
→ Η αποβιομηχάνιση πλήττει κυρίως περιοχές με μεγάλες μονάδες που
λειτουργούν σε διεθνείς αγορές.
→ Επιλεκτικές πολιτικές στήριξης του βιομηχανικού κεφαλαίου με τη
θεσμοθέτηση ισχυρών κινήτρων για την διάσωση υπερχρεωμένων επιχειρήσεων
με στρατηγική σημασία για την οικονομία ή μεγάλο αριθμό θέσεων
απασχόλησης.
→ Αρνητική εμπειρία «διασώσεων» και συσσώρευση χρέους (OAE: Οργανισμός
Ανασυγκρότησης Επιχειρήσεων).
→ Σε βάρος περιοχών που δεν είχαν ποτέ μεγάλη βιομηχανία.

Διάλεξη #09:
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής (II)
Μέσα Άσκησης της Περιφερειακής Πολιτικής

-3-
 Μέσα άσκησης της περιφερειακής πολιτικής:

→ Υποδομές
→ Αναπτυξιακά κίνητρα
→ Έλεγχοι και περιορισμοί
→ Κινητικότητα και ευελιξία εργασίας και κεφαλαίου
→ Πολιτικές ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων
→ Αποκέντρωση δημόσιου τομέα
→ Πολιτικές ανθρώπινου δυναμικού
→ Πολιτικές άυλων υποδομών
→ Εγκατάσταση επιστημονικών ιδρυμάτων
→ Πολιτικές διασυνοριακής συνεργασίας
→ Πολιτικές αντιμετώπισης της βιομηχανικής παρακμής
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής (ΙI)
Αναπτυξιακά Κίνητρα
-4-
→ Επιδότηση του κόστους επένδυσης και προσέλκυση κεφαλαίων σε λιγότερο
ανεπτυγμένες περιοχές.
→ Δωρεάν επιχορήγηση + επιδότηση επιτοκίου ή φορολογικές απαλλαγές.
→ Γραφειοκρατία (αποθαρρύνει τις επενδύσεις).
→ Μη βιώσιμες μονάδες (κόστος λειτουργίας υψηλό).
→ Επιδότηση του κεφαλαίου και όχι της εργασίας περιορίζει τις θέσεις εργασίας
ανά επιχείρηση.
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής (ΙΙ)
Έλεγχοι και Περιορισμοί

-5-
→ Έλεγχοι και περιορισμοί στην επέκταση των δραστηριοτήτων στις ήδη
ανεπτυγμένες περιοχές.
→ Αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια για την έκδοση αδειών και σε ορισμένες
περιπτώσεις απαγόρευση εγκατάστασης.
→ Έμμεση παραδοχή της αδυναμίας των κινήτρων να κατευθύνουν τη βιομηχανία
στις λιγότερο αναπτυγμένες περιοχές.
→ Απαιτείται γραφειοκρατία που είναι «ευαίσθητη» σε πιέσεις.
Μέσα Άσκησης Περιφερειακής Πολιτικής(ΙΙ)

Διάλεξη #10:
Περιφερειακή Κατανομή των Δημοσίων Επενδύσεων στην Ελλάδα
Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Ελλάδας (Ι)

-3-
 Το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) χρηματοδοτεί την αναπτυξιακή

πολιτική της Χώρας με έργα που συμβάλλουν στην αύξηση του ιδιωτικού και
δημόσιου κεφαλαίου της οικονομίας και στηρίζουν τον εκσυγχρονισμό της
χώρας σε μακροχρόνια βάση.
 Τα έργα που εντάσσονται στο ΠΔΕ εγκρίνονται από τον Υπουργό Οικονομίας και
Ανάπτυξης, ύστερα από πρόταση των αρμόδιων φορέων και χρηματοδοτούνται
από τον Προϋπολογισμό Δημοσίων Επενδύσεων. Ο Προϋπολογισμός Δημοσίων
Επενδύσεων αποτελεί διακριτό τμήμα του Κρατικού Προϋπολογισμού και
ψηφίζεται ανά φορέα χρηματοδότησης σε έναν ειδικό φορέα (Υπουργεία και
Βουλή των Ελλήνων).

Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Ελλάδας (ΙΙ)
-4-
 Το ΠΔΕ διακρίνεται σε:
→ Εθνικό ΠΔΕ: Περιλαμβάνει έργα που χρηματοδοτούνται αμιγώς από εθνικούς

πόρους
→ Συγχρηματοδοτούμενο ΠΔΕ: Περιλαμβάνει έργα που χρηματοδοτούνται από
πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων Διεθνών Χρηματοδοτικών Οργανισμών
και από εθνικούς πόρους.
Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων της Ελλάδας (ΙΙΙ)

-5-
 Βασικός στόχος στην εκτέλεση του ΠΔΕ είναι η κατανομή των

προκαθορισμένων πόρων κατά τρόπο που να επιτευχθεί το μέγιστο δυνατό
αναπτυξιακό αποτέλεσμα για την ελληνική οικονομία και την κοινωνία.
Ειδικότερα επιδιώκονται:
→ η επίτευξη της απορρόφησης των προβλεπόμενων πόρων του Εταιρικού
Συμφώνου για το Πλαίσιο Ανάπτυξης (ΕΣΠΑ) και των άλλων
συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων για την εξασφάλιση της εισροής της
κοινοτικής συνδρομής
→ η υλοποίηση των προγραμμάτων και των έργων του εθνικού σκέλους που
χρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ, για την προώθηση των αναπτυξιακών στόχων των
Φορέων λαμβάνοντας υπόψη και τυχόν συνέργεια και συμπληρωματικότητα με τα
συγχρηματοδοτούμενα έργα.

Περιφερειακή Κατανομή των Δημοσίων Επενδύσεων
στην Ελλάδα
-6-
 Η βασική επιδίωξη της ασκούμενης εθνικής πολιτικής (πρέπει να) είναι η

διάθεση των οικονομικών πόρων προς τις περιφέρειες, με τρόπο ώστε να
συνδυάζεται ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη με μεγιστοποίηση του
παραγόμενου εθνικού προϊόντος, γεγονός που απαιτεί την εφαρμογή ενός
μεθοδολογικού πλαισίου.
 Κατά την περίοδο της μεταπολίτευσης, η περιφερειακή κατανομή των δημοσίων
επενδύσεων στην Ελλάδα φαίνεται ότι δεν γίνεται στη βάση κάποιας
επιστημονικής μεθοδολογίας. Τουναντίον, κριτήρια όπως η κομματική
προέλευση των επικεφαλής σε τοπικό και σε περιφερειακό επίπεδο διοίκησης
καθώς και η καταγωγή των υψηλά ιστάμενων ληπτών αποφάσεων σε επίπεδο
κεντρικής κυβέρνησης φαίνεται να υπερισχύουν.
 Καθίσταται σαφές ότι η με μη (αμιγώς) επιστομονικό τρόπο περιφερειακή
κατανομή των δημοσίων επενδύσεων δεν εξυπηρετεί – και ενίοτε υπονομεύει –
την επίτευξη των στόχων της περιφερειακής πολιτικής.
Διάλεξη #11:
Οργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα
Η Οργάνωση του Κράτους
-3-
 Συστατικά στοιχεία του κράτους:
 Χώρα ή Επικράτεια
 Λαός
 Εξουσία
 Νομική προσωπικότητα
Σύνταγμα της Ελλάδας (Ι)

-4-
 Θεμελιώδεις Αρχές ή Οργανωτικές Βάσεις του Πολιτεύματος
Δημοκρατική Αρχή: Η δημοκρατική αρχή περιγράφει τη Δημοκρατία ως μορφή του

πολιτεύματος, όπου πηγή της κρατικής εξουσίας είναι ο λαός, θεμέλιο του
πολιτεύματος η κυριαρχία του, δηλαδή η λαϊκή κυριαρχία)
Αρχή Προεδρευόμενης Δημοκρατίας: Υποδηλώνει τον αιρετό χαρακτήρα του

ανώτατου άρχοντος και την επιλογή του νομοθέτη οι δικαιοδοσίες του Προέδρου
της Δημοκρατίας να μην αναιρούν την αποκλειστική εξάρτηση της Κυβέρνησης
από τη Βουλή.
Αντιπροσωπευτική Αρχή: Νομοθετική λειτουργία ασκείται από συλλογικά όργανα

που αναδεικνύονται από τον λαό με εκλογή που επαναλαμβάνεται κατά τακτές
περιόδους.

Σύνταγμα της Ελλάδας (ΙΙ)
-5-
 Θεμελιώδεις Αρχές ή Οργανωτικές Βάσεις του Πολιτεύματος
Κοινοβουλευτική Αρχή: Κυβέρνηση που ασκεί την εκτελεστική λειτουργία

εξαρτάται από την εμπιστοσύνη της Βουλής.
Αρχή Διάκρισης Λειτουργιών: για την κατοχύρωση των πολιτικών ελευθεριών και
την αποφυγή της συγκέντρωσης και κατάχρησης εξουσίας οι κρατικές λειτουργίες
κατανέμονται σε περισσότερες ομάδες δημοσίων οργάνων (Άρθρο 26 Σ)
Λειτουργίες του Κράτους

-6-
 Νομοθετική: θέσπιση, μεταβολή ή κατάργηση των κανόνων δικαίου, ασκείται

από τη Βουλή και τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
 Εκτελεστική: υλοποίηση και εφαρμογή των κανόνων δικαίου ασκείται από τον
Πρόεδρο της Δημοκρατίας και την Κυβέρνηση
 Δικαστική: επίλυση των διαφορών που ανακύπτουν από την εφαρμογή των
κανόνων δικαίου και την άσκηση εξουσίας του Κράτους για την τιμωρία
εκείνων που εκτελούν αξιόποινες πράξεις, ασκείται από τα δικαστήρια, των
οποίων οι αποφάσεις εκτελούνται στο όνομα του Ελληνικού Λαού

Έννοια και Αποστολή της Δημόσιας Διοίκησης
-7-
 Ως δημόσια διοίκηση νοείται το σύνολο των υπηρεσιών και οργάνων που είναι
ενταγμένα στην εκτελεστική λειτουργία με σκοπό την πραγμάτωση της
κυβερνητικής πολιτικής.
 Το έργο της δημόσιας διοίκησης ασκείται από τα δικά της διοικητικά όργανα, τα
οποία διακρίνονται από τα νομοθετικά και δικαστικά.
Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Πρόεδρος της

Δημοκρατίας (Ι)
-8-
 Ο/Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας:
 διορίζει και απαλλάσσει τον Πρωθυπουργό από τα καθήκοντά του
 διορίζει και παύει τους Υπουργούς και Υφυπουργούς έπειτα από πρόταση του
Πρωθυπουργού
 εκδίδει και δημοσιεύει τους νόμους
 εκδίδει κανονιστικά διατάγματα μετά από πρόταση του αρμόδιου Υπουργού
 άρχει των ενόπλων δυνάμεων και απονέμει βαθμούς στους αξιωματικούς
 διορίζει και απολύει δικαστές και δημοσίους υπαλλήλους
 απονέμει παράσημα
 εκπροσωπεί διεθνώς το κράτος (κηρύσσει πόλεμο, συνομολογεί συνθήκες)

Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Πρόεδρος της
Δημοκρατίας (ΙΙ)
-9-
 Ο/Η Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν έχει πλέον την αρμοδιότητα κύρωσης των
νόμων, αλλά περιορίζεται στην έκδοση και δημοσίευσή τους εντός μηνός από
την ψήφισή τους από την Βουλή. Διατηρεί όμως τη δυνατότητα να αναπέμψει
στη Βουλή νομοσχέδια που έχουν ψηφιστεί, εκθέτοντας τους λόγους της
αναπομπής, οι οποίοι δεν μπορούν να αφορούν τη σκοπιμότητα, αλλά μόνο την
αντισυνταγματικότητα της ρύθμισης.
Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Κυβέρνηση

-10-
 Η Κυβέρνηση είναι το όργανο που καθορίζει και κατευθύνει τη γενική πολιτική

της χώρας
 Ασκεί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας την εκτελεστική λειτουργία
 Εξαρτάται μόνο από την εμπιστοσύνη της Βουλής
 Ο ΠτΔ υποχρεούται να δώσει εντολή σχηματισμού Κυβέρνησης και να διορίσει

Πρωθυπουργό το πρόσωπο που έχει έκδηλη την υποστήριξη της πλειοψηφίας
των μελών της Βουλής (αρχή της δεδηλωμένης)
 Μέσα σε 15 ημέρες από την ορκωμοσία του Πρωθυπουργού, η Κυβέρνηση
υποχρεούται να ζητήσει ψήφο εμπιστοσύνης της Βουλής και μπορεί να τη
ζητήσει όποτε το θεωρεί σκόπιμο για την επιβεβαίωση της πολιτικής της
 Η Κυβέρνηση συντίθεται από τους Υπουργούς, Υφυπουργούς και συλλογικά
κυβερνητικά όργανα όπως το ΚΥ.Σ.Ε.Α., την Κυβερνητική Επιτροπή και την
Επιτροπή Θεσμών

Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Υπουργοί,
Υφυπουργοί και Λοιπά Όργανα (Ι)
-11-
 Οι Υπουργοί διορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έπειτα από

πρόταση του Πρωθυπουργού. Εκτός από μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου είναι
και μονομελή διοικητικά όργανα, τα οποία προΐστανται των υπηρεσιών που
διαρθρώνονται στην οργανωτική ενότητα ενός Υπουργείου.
 Οι Υφυπουργοί διορίζονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έπειτα από
πρόταση του Πρωθυπουργού. Δεν είναι μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου και
από άποψη ιεραρχικής τάξης, έπονται των Υπουργών χωρίς όμως, να είναι
υφιστάμενοι τους. Οι Υφυπουργοί ασκούν τις αρμοδιότητες που τους αναθέτει
με κοινή απόφαση ο Πρωθυπουργός και ο οικείος Υπουργός.
 Οι Γενικοί Γραμματείς είναι μετακλητοί, δηλαδή μη μόνιμοι, ανώτατοι δημόσιοι
υπάλληλοι, οι οποίοι κατέχουν την ανώτατη θέση στη δημοσιοϋπαλληλική
ιεραρχία και έχουν τον 1ο βαθμό της κατηγορίας των ειδικών θέσεων.
Διορίζονται και παύονται με κοινή απόφαση του Πρωθυπουργού και του κατά
περίπτωση αρμόδιου Υπουργού.
Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Υπουργοί,

Υφυπουργοί και Λοιπά Όργανα (ΙΙ)
-12-
 Οι δημόσιοι υπάλληλοι είναι όργανα του κράτους ή των νομικών προσώπων

δημοσίου δικαίου, (για τα τελευταία γίνεται αναφορά σε άλλη ενότητα). Είναι
μονομελή, έμμεσα διοικητικά όργανα, ο νομικός δεσμός των οποίων με το
κράτος είναι τέτοιος, ώστε οι πράξεις τους να θεωρούνται πράξεις του κράτους.

Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Βουλή
-13-
 Ασκεί με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη νομοθετική λειτουργία
 Εκλέγεται άμεσα από το Λαό με μυστική και καθολική ψηφοφορία
 Ελέγχει το έργο της Κυβέρνησης
 Ψηφίζει τους νόμους του Κράτους
 Επικυρώνει τις διεθνείς συνθήκες και δύναται να μεταβιβάζει μέρος της εθνικής
κυριαρχίας λόγω συμμετοχής της Χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση
 Εκλέγει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας
 Επικυρώνει τον Προϋπολογισμό της Χώρας και ελέγχει τον Απολογισμό
 Λειτουργεί είτε σε Ολομέλεια είτε σε Τμήμα Διακοπών και συντίθεται από

Επιτροπές ανά αρμοδιότητα
 Δύναται να άρει την εμπιστοσύνη της στην Κυβέρνηση με την πρόταση μομφής
Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Δικαστήρια

-14-
 Πολιτικά: Επίλυση αστικών διαφορών
 Ποινικά: Επιβολή ποινών σε πολίτες που παραβίασαν τους ποινικούς νόμους
 Διοικητικά: Επίλυση διαφορών ανάμεσα στο Πολίτη και τη Δημόσια Διοίκηση
 Ανώτατα Δικαστήρια της Χώρας: Άρειος Πάγος, Συμβούλιο της Επικρατείας,

Ελεγκτικό Συνέδριο
 Τα Δικαστήρια μπορούν να προβούν σε έλεγχο της συνταγματικότητας των
νόμων και δεν υποχρεούνται να τους εφαρμόσουν.
 Οι δικαστικοί λειτουργοί απολαμβάνουν λειτουργική ανεξαρτησία και δεν
μπορούν να δέχονται πιέσεις κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Μεγάλα Σώματα της
Διοίκησης
-15-
 Συμβούλιο της Επικρατείας: Είναι το ανώτατο ακυρωτικό και αναιρετικό

διοικητικό δικαστήριο, αλλά και διοικητικό όργανο με συμβουλευτική
αρμοδιότητα. Σύμφωνα με το άρθρο 95 του Συντάγματος η διοικητική του
αρμοδιότητα συνίσταται στην επεξεργασία όλων των διαταγμάτων που έχουν
κανονιστικό χαρακτήρα και τα οποία παραπέμπονται από τον αρμόδιο Υπουργό
για γνωμοδότηση σχετικά με τη νομιμότητα και τη συνταγματικότητα τους
 Ελεγκτικό Συνέδριο: Λειτουργεί ως διοικητικό όργανο και ειδικό διοικητικό
δικαστήριο. Σύμφωνα με το άρθρο 98 του Συντάγματος οι διοικητικές του
αρμοδιότητες είναι ο έλεγχος των δαπανών του Κράτους των ΟΤΑ ή άλλων
ΝΠΔΔ.
 Νομικό Συμβούλιο Κράτους: Στην αρμοδιότητα του σύμφωνα με το άρθρο 100 Α
του Συντάγματος ανήκουν η δικαστική υποστήριξη και εκπροσώπηση του
Δημοσίου και η αναγνώριση απαιτήσεων που στρέφονται κατά του Δημοσίου ή ο
συμβιβασμός σε διαφορές με αυτό.
Κεντρικά Όργανα του Κράτους: Ανεξάρτητες Αρχές

-16-
 Το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης (Ε.Σ.Ρ.)
 Το Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού (Α.Σ.Ε.Π.)
 Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα
 Η Αρχή για τη Διασφάλιση του Απορρήτου των Επικοινωνιών (Α.Δ.Α.Ε.) και
 Ο Συνήγορος του Πολίτη
 Οι Ανεξάρτητες Αρχές είναι διοικητικές αρχές του νομικού προσώπου του

Δημοσίου, δηλαδή δεν έχουν ξεχωριστή νομική προσωπικότητα και δεν
υπάγονται στην ιεραρχική εξουσία της Κυβέρνησης, παρά μόνο σε
κοινοβουλευτικό έλεγχο σύμφωνα με τον Κανονισμό της Βουλής.
 Τα όργανα διοίκησης των Ανεξάρτητων Αρχών απολαύουν λειτουργικής και
προσωπικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκεινται σε εποπτεία και έλεγχο από
κυβερνητικά όργανα ή άλλες διοικητικές αρχές.

Περιφερειακά Όργανα του Κράτους: Αποκεντρωμένη
Διοίκηση
-17-
 Με τον Ν.3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της

Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης», συστήθηκαν ως
αποκεντρωμένες μονάδες διοίκησης του κράτους οι 7 Αποκεντρωμένες
Διοικήσεις.
 Όργανα: ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΗΣ και Συμβούλιο της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Ο
Συντονιστής της Α.Δ. είναι ο επικεφαλής, ο οποίος διορίζεται και παύεται με
πράξη του Υπουργικού Συμβουλίου, έπειτα από εισήγηση του Υπουργού
Εσωτερικών, εκπροσωπεί την Κυβέρνηση και είναι υπεύθυνος για την άσκηση
κυβερνητικής πολιτικής στην περιοχή ευθύνης του. Στο Συμβούλιο της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης μετέχουν ο Συντονιστής της Αποκεντρωμένης
Διοίκησης, οι Γ.Γ. των Περιφερειών και εκπρόσωποι των περιφερειακών ενώσεων
των Δήμων.
Τοπική Αυτοδιοίκηση
-18-
 Οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), α΄ και β΄ βαθμού είναι νομικά

πρόσωπα δημοσίου δικαίου με διοικητική και οικονομική αυτοτέλεια, τελούν
υπό την κρατική εποπτεία και διοικούνται από αιρετά όργανα, που εκλέγονται
κάθε τέσσερα χρόνια με καθολική και μυστική ψηφοφορία.
 Το Σύνταγμα κατοχυρώνει με το άρθρο 102 την τοπική αυτοδιοίκηση, γιατί είναι
βασική εκδήλωση της δημοκρατικής αρχής, καθώς όλες οι αποφάσεις για θέματα
που αφορούν τους κατοίκους μιας συγκεκριμένης εδαφικής περιφέρειας
λαμβάνονται από όργανα που οι ίδιοι οι κάτοικοι εκλέγουν.
 Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001 ενισχύονται σημαντικά οι ΟΤΑ
κατοχυρώνεται ρητά η οικονομική τους αυτοτέλεια, διασφαλίζεται ότι ο έλεγχος
του Κράτους περιορίζεται αποκλειστικά σε έλεγχο νομιμότητας και δεν
επιτρέπεται να εμποδίζει την πρωτοβουλία και την ελεύθερη δράση τους,
προβλέπεται ότι το Κράτος λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα για την εξασφάλιση
των πόρων που είναι αναγκαίοι για την εκπλήρωση της αποστολής και την
άσκηση των αρμοδιοτήτων τους.
Α’ Βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης
-19-
 Οι πρωτοβάθμιοι ΟΤΑ είναι αρμόδιοι για όλες τις «τοπικές» υποθέσεις. Εκτός
όμως από αυτές στους νέους «Καλλικρατικούς» Δήμους εκχωρήθηκαν πολλές
αρμοδιότητες από αυτές που προηγούμενα ασκούνταν από τις Νομαρχιακές
Αυτοδιοικήσεις.
 Όργανα των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α. είναι: Ο Δήμαρχος, το Δημοτικό Συμβούλιο, η
Οικονομική Επιτροπή, η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής και η Εκτελεστική Επιτροπή.
 Θεσμοί Διαβούλευσης των πρωτοβάθμιων Ο.Τ.Α. είναι: η Δημοτική Επιτροπή
Διαβούλευσης, ο Συμπαραστάτης του Δημότη και της Επιχείρησης, το Συμβούλιο
Ένταξης Μεταναστών.
Β’ Βαθμός Τοπικής Αυτοδιοίκησης

-20-
 Οι Περιφέρειες είναι ο β΄ βαθμός τοπικής αυτοδιοίκησης που συστάθηκε με το

Ν.3852/2010 «Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης
Διοίκησης - Πρόγραμμα Καλλικράτης»
 Όργανα της Περιφέρειας είναι: ο Περιφερειάρχης, οι Αντιπεριφερειάρχες (1 ανά
Νομαρχία με εκλογή και 3 με επιλογή), το Περιφερειακό Συμβούλιο (41 έως 101
μέλη), η Οικονομική Επιτροπή (Περιφερειάρχης + 6 έως 10 μέλη, εκλεγόμενα από
το Περιφερειακό Συμβούλιο), η Εκτελεστική Επιτροπή (Περιφερειάρχης +
Αντιπεριφερειάρχες)
 Γνωμοδοτικοί – Συμπληρωματικοί Θεσμοί: Περιφερειακή Επιτροπή
Διαβούλευσης, Περιφερειακός Συμπαραστάτης του Πολίτη και της Επιχείρησης

Έσοδα και Οικονομική Διαχείριση
-21-
 Οι ΟΤΑ ως νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου έχουν ιδιωτική και δημόσια

περιουσία, καταρτίζουν προϋπολογισμό και απολογισμό και ελέγχονται από το
Ελεγκτικό Συνέδριο. (Από 01/01/2018 μόνο κατασταλτικός έλεγχος από Ε.Σ.)
 Για την άσκηση των αρμοδιοτήτων τους οι ΟΤΑ έχουν έσοδα, τα οποία
διακρίνονται σε τακτικά και έκτακτα.
 Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα έσοδα που προέρχονται από τους Κεντρικούς
Αυτοτελείς Πόρους (Κ.Α.Π.), δηλαδή τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης
σε έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού
Κλεισθένης – Ν. 4555/2018
-22-
 Αλλαγές στην Τοπική Αυτοδιοίκηση
 Εκλογικό σύστημα απλής αναλογικής
 Τετραετής δημοτική θητεία
 Διαχωρισμός κατάρτισης συνδυασμών για εκλογή Δήμαρχου - ΔΣ και Προέδρων-

Συμβούλιων Κοινότητας
 Ορισμός αντιδημάρχων απ’ όλες τις δημοτικές παρατάξεις
 Ένταξη δημοτικών συμβούλων σ’ άλλη παράταξη από αυτήν που εκλέχθηκαν
 Αλλαγές στο πλαίσιο διοίκησης και λειτουργίας των Κοινοτήτων
 Αναδόμηση του θεσμικού πλαισίου εποπτείας των ΟΤΑ
 Διενέργεια δημοτικού δημοψηφίσματος
 Διεύρυνση αριθμού Δήμων όπου συγκροτείται η Επιτροπή Διαβούλευσης
 Δημοτικός Διαμεσολαβητής

Λοιποί Φορείς του Δημοσίου (Ι)
-23-
 ΔΗΜΟΣΙΑ ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΕΙΔΙΚΩΝ ΣΚΟΠΩΝ: Έχουν πλήρη οργανική

ανεξαρτησία, αφού αποτελούν ίδια νομικά πρόσωπα, διοικούνται από δικά τους
όργανα και διαθέτουν δικές τους οργανικές μονάδες και δικό τους προσωπικό,
διαθέτουν δε, οικονομική αυτοτέλεια (περιουσιακή και δημοσιονομική), έχουν
δηλαδή τα δικά τους περιουσιακά στοιχεία που τα διαχειρίζονται αυτόνομα και
διαθέτουν δικό τους προϋπολογισμό.
 ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ: διέπονται από κανόνες του δημοσίου
δικαίου. Σε αυτά ανατίθεται η άσκηση δημόσιας εξουσίας κατά παραχώρηση. Η
δοτή αυτή διοικητική εξουσία έχει ως συνέπεια τη δημιουργία έννομων σχέσεων
δημοσίου δικαίου με τους πολίτες. Περαιτέρω τα νομικά αυτά πρόσωπα
απολαμβάνουν ειδικής προστασίας, όμοια με αυτή που θεσπίζεται για το
Δημόσιο.
Λοιποί Φορείς του Δημοσίου (ΙΙ)

-24-
 ΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΣΩΠΑ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ: Τα νομικά

πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ) διέπονται από κανόνες του ιδιωτικού
δικαίου. Ιδρύονται με περιουσιακά στοιχεία του Κράτους για επιδίωξη ειδικού
σκοπού που συνίσταται στην ανάπτυξη παραγωγικής ή επιχειρηματικής
δραστηριότητας. Κύρια χαρακτηριστικά τους, που τα διαφοροποιεί από τα
ΝΠΔΔ είναι ότι η οργάνωση και η λειτουργία τους καθώς και το προσωπικό τους
διέπεται από τις διατάξεις του ιδιωτικού δικαίου.

Λοιποί Φορείς του Δημοσίου (ΙΙΙ)
-25-
 ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΣ ΤΟΜΕΑΣ: Με το Ν.2429/2005 (ΦΕΚ 214 Α΄) «Δημόσιες

Επιχειρήσεις και Οργανισμοί» επιχειρήθηκε η μεταρρύθμιση στο σύνολο των
δημοσίων επιχειρήσεων με τη διεύρυνση του προηγούμενου θεσμικού πλαισίου.
Ειδικότερα: επαναπροσδιορίστηκε ο ορισμός της δημόσιας επιχείρησης,
ευθυγραμμίστηκε η λειτουργία τους με τους υφιστάμενους κανόνες της
εταιρικής διακυβέρνησης των εισηγμένων στο Χρηματιστήριο εταιρειών
καθιερώθηκε σύστημα εσωτερικού ελέγχου από ανεξάρτητους ελεγκτές
υιοθετήθηκαν τα Διεθνή Πρότυπα Χρηματοοικονομικής Πληροφόρησης και ο
λογιστικός διαχωρισμός των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος.
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (Ι)

-26-

Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΙΙ)
-27-
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΙΙΙ)

-28-

Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΙV)
-29-
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (V)

-30-

Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (VI)
-31-
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (VII)

-32-
 Επιτελικές αρμοδιότητες:
 στρατηγικός σχεδιασμός
 απλούστευση διαδικασιών
 αξιολόγηση αποτελεσμάτων
 οικονομικός προγραμματισμός
 συντονισμός
 επικοινωνία/διαχείριση γνώσης
 παρακολούθηση αποτελεσμάτων πολιτικής.
 Υποστηρικτικές :
 οικονομική λειτουργία και διαχείριση πόρων
 οργανωτική λειτουργία της υπηρεσίας/Διοίκηση Ανθρωπίνων Πόρων
 υποστήριξη Τεχνολογιών Πληροφορικής

Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (VIII)
-33-
 Παροχή υπηρεσιών:
 αδειοδότηση προς πολίτες
 αδειοδότηση προς επιχειρήσεις,
 πιστοποίηση
 εγκρίσεις για πολίτες
 εγκρίσεις για επιχειρήσεις
 πληροφόρηση
 Έλεγχος:
 Επιθεωρήσεις
 εσωτερικοί έλεγχοι
Βασικά Κείμενα Κανόνων Λειτουργίας της Δημόσιας

Διοίκησης στην Ελλάδα (Ι)
-
34-
 Α) Πηγές Εθνικού Δικαίου
 Σύνταγμα
 Νόμοι
 Προεδρικά Διατάγματα
 Υπουργικές Αποφάσεις
 Δικαστικές Αποφάσεις
 Γνωμοδοτήσεις Ν.Σ.Κ.
 Εγκύκλιοι (ΜΗ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ)

Βασικά Κείμενα Κανόνων Λειτουργίας της Δημόσιας
Διοίκησης στην Ελλάδα (ΙΙ)
-35-
 Β) Πηγές Κοινοτικού Δικαίου
 Συνθήκες
 Κανονισμός
 Οδηγία
 Απόφαση
 Συστάσεις (ΜΗ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ)
 Γνώμες (ΜΗ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΕΣ)
 Ψηφίσματα (ΜΗ ΔΕΣΜΕΥΤΙΚΑ)
Κυβερνητικοί Κανονισμοί (Ι)

-36-
 Υπάρχουν τέσσερις κατηγορίες κυβερνητικών κανονισμών στην Ελλάδα:
 Πρωτογενείς Νόμοι, οι οποίοι παρουσιάζονται πρώτα ως σχέδια νόμου από τους

Υπουργούς, ενίοτε τροποποιούνται και υιοθετούνται από το Κοινοβούλιο,
αποστέλλονται στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας προς έκδοση και δημοσιεύονται
στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
 Προεδρικά Διατάγματα, τα οποία εκδίδονται μετά από πρόταση του αρμόδιου
Υπουργού, αφού πρώτα το προσχέδιο τους ελεγχθεί από το Συμβούλιο
Επικρατείας. Και αυτά δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης.
 Υπουργικές Αποφάσεις ή κανονιστικά διατάγματα που εκδίδονται από τους
αρμοδίους Υπουργούς υπό την προϋπόθεση της ακόλουθης επικύρωσης από το
Κοινοβούλιο.
 Οι δήμοι και οι περιφέρειες, τέλος προχωρούν στην έκδοση κατώτερων
κανονισμών, που περιγράφονται ως Αποφάσεις.

Κυβερνητικοί Κανονισμοί (ΙΙ)
-37-
 Επιπρόσθετα, τα μέλη της Κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του

Πρωθυπουργού, θέτουν στόχους πολιτικής και συστάσεις μέσω εγκυκλίων, οι
οποίες δεν είναι νομικά δεσμευτικές αλλά αποτελούν μία μορφή «ελαστικού
δικαίου».
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (IΧ)

-38-
 Η απόλυτη προσκόλληση στα νομικά κείμενα όσον αφορά στον καθορισμό των
κυβερνητικών αρμοδιοτήτων έχει σημαντικό κόστος
 Στην Ελλάδα, οι αποστολές του κράτους ορίζονται με ιδιαίτερη λεπτομέρεια από
το νόμο, και ονομάζονται «αρμοδιότητες». Είναι πραγματικά αδύνατο να
χαραχτεί μια σημαντική πολιτική ή να ληφθεί μια διοικητική απόφαση σε
οποιοδήποτε κυβερνητικό επίπεδο, εάν δεν εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής μιας
αρμοδιότητας παρεχόμενης από το νόμο.
 Για τον καθορισμό των εξουσιών και των υποχρεώσεων της διοίκησης
χρησιμοποιείται μια πλειάδα νομικών εργαλείων: νόμοι που πρέπει να
ψηφιστούν από το Κοινοβούλιο, προεδρικά διατάγματα που εξετάζονται ως
προς τη νομιμότητα τους από το Συμβούλιο της Επικρατείας και υπουργικές
αποφάσεις που απαιτούν ηπιότερες διαδικασίες έκδοσης.
 Ο νόμος αναγνωρίζει τέσσερις βαθμίδες διοίκησης: γενικές γραμματείες και
ενιαίους διοικητικούς τομείς, γενικές διευθύνσεις, διευθύνσεις και τμήματα.
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (Χ)
-39-
 Επιπλέον του καθορισμού των επίσημων αρμοδιοτήτων για κάθε μία εξ’ αυτών,
τα νομικά κείμενα συνήθως παρέχουν μια πληθώρα οργανωτικών λεπτομερειών,
όπως ο αριθμός των υπαλλήλων και τα προσόντα τους. Στο κεντρικό επίπεδο
των υπηρεσιών τους και μόνο, οι αποστολές, οι οργανισμοί και οι πόροι των
ελληνικών υπουργείων ορίζονται από εκατοντάδες (συχνά χιλιάδες)
αρμοδιότητες, που διατυπώνονται λεπτομερέστατα σε δεκάδες νομικά κείμενα.
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΧI)

-40-

Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΧII)
-41-
Δομή της Δημόσιας Διοίκησης στην Ελλάδα (ΧIΙΙ)

-42-

Έννοια και Περιεχόμενο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
-43-
 Η τοπική αυτοδιοίκηση στην Ελλάδα είναι θεσμικά κατοχυρωμένη, με τις

διατάξεις τους Συντάγματος (αρ. 101 & 102).
 Στο αρ. 101 αναφέρεται πως η οργάνωση της κρατικής διοίκησης γίνεται
σύμφωνα με το αποκεντρωτικό σύστημα.
 Στο αρ. 102 κατοχυρώνεται ο κυρίαρχος ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη
διοίκηση τοπικών υποθέσεων. Η Κεντρική Κυβέρνηση υποχρεούται να μεριμνά
για την κατανομή των απαραίτητων πόρων στους Ο.Τ.Α. (Οργανισμούς Τοπικής
Αυτοδιοίκησης) ώστε αυτοί να είναι σε θέση να ασκούν τις αρμοδιότητές τους
με εξασφαλισμένη οικονομική αυτοτέλεια.
Θεσμικές Μεταρρυθμίσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

(I)
-44-
 Πρόγραμμα Καποδίστριας 1997 (Ν.2539/1997)
 Συγχώνευση Δήμων σε πολυπληθέστερους Δήμους και Κοινότητες - από 5825

σε 1034 (900 Δήμοι και 134 Κοινότητες) - με σκοπό τις οικονομίες κλίμακας και
τον καλύτερο σχεδιασμό που οι πολλοί μικροί Δήμοι δεν ευνοούσαν.
 Παράλληλη θεσμοθέτηση των τοπικών συμβουλίων στα όρια των παλιών Δήμων
με γνωμοδοτικό κυρίως ρόλο αφού ήταν επιλογή οι αποφάσεις να λαμβάνονται
στο Δημοτικό Συμβούλιο.
 Συνοπτικά, το πλαίσιο του Καποδίστρια δημιούργησε πιο ισχυρούς Ο.Τ.Α,
ορθολογικότερη και ευέλικτη λειτουργία, καλύτερη συνεργασία με τη
νομαρχιακή αυτοδιοίκηση.
 Παρέμεινε η ισχυρή εξάρτηση από το κεντρικό κράτος.
 Άμβλυνση τοπικιστικών αντιλήψεων.
 Καλύτερη διαχείριση κοινοτικών προγραμμάτων

Θεσμικές Μεταρρυθμίσεις στην Τοπική Αυτοδιοίκηση
(II)
-45-
 Πρόγραμμα Καλλικράτης 2010 (Ν..3852/2010)
 Μεγαλύτερη συγχώνευση Δήμων σε πολύ μεγαλύτερους Δήμους και

θεσμοθέτηση Περιφερειών ως δευτέρου βαθμού επίπεδο Τοπικής Αυτοδιοίκησης
(αιρετές περιφερειακές αρχές) / μείωση των Δήμων σε 325 και κατάργηση
κοινοτήτων / κατάργηση των Περιφερειών ως μονάδων αποκέντρωσης και
αντικατάσταση από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις.
 Βασικά θεσμοθετημένα Όργανα Δήμων: α) Ο Δήμαρχος , β) Οι Αντιδήμαρχοι, γ) Η
Εκτελεστική Επιτροπή, δ) Το Δημοτικό Συμβούλιο και οι επιτροπές του
Δημοτικού Συμβουλίου, ε) Η Οικονομική Επιτροπή (τέως Δημαρχιακή Επιτροπή),
στ) Η Επιτροπή Ποιότητας Ζωής (σε δήμους άνω των 10.000 κατοίκων), ζ) Η
Δημοτική Επιτροπή Διαβούλευσης (σε δήμους άνω των 10.000 κατοίκων) η) Το
Συμβούλιο Ένταξης Μεταναστών , θ) Ο Συμπαραστάτης του Δημότη
 Συμβούλια Δημοτικών Ενοτήτων για αποσυμφόρηση του Δημοτικού Συμβουλίου.
Βασικά Σημεία του Προγράμματος Καλλικράτης

-46-
 Μεταβίβαση αρμοδιοτήτων σε τομείς όπως: Προστασία Περιβάλλοντος,

Κοινωνική Μέριμνα, Αθλητισμός Πολιτισμός, Αγροτική Ανάπτυξη και
Κτηνοτροφία.
 Δεν υπήρξε ανάλογη μεταβίβαση πόρων.
 Οι μειωμένες αρμοδιότητες των τοπικών Συμβουλίων δημιουργήσαν απόσταση

μεταξύ Δήμου και πολιτών.

Πρόγραμμα Καλλικράτης και Β’ Βαθμός Τοπικής
Αυτοδιοίκησης
-47-
 Θέσπιση 13 Περιφερειών με άμεση εκλογή και τις ακόλουθες αρμοδιότητες:
 Προγραμματισμός-Ανάπτυξη των περιφερειών
 Γεωργία-Κτηνοτροφία-Αλιεία
 Φυσικών Πόρων-Ενέργειας-Βιομηχανίας
 Απασχόλησης-Εμπορίου-Τουρισμού
 Μεταφορών-Επικοινωνιών
 Έργων Χωροταξίας-Περιβάλλοντος
 Υγείας
 Παιδείας-Πολιτισμού-Αθλητισμού
 Πολιτικής Προστασίας και Διοικητικής Μέριμνας
 Ευκολότερη η άσκηση μιας συνεκτικής περιφερειακής πολιτικής.
 Σαφέστατα καλύτερος σχεδιασμός και αξιοποίηση ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Πλαίσιο και Πηγές Χρηματοδότησης Δήμων (Ι)

-48-
 Βασικές πηγές χρηματοδότησης των Δήμων είναι οι
 Κεντρικοί Αυτοτελείς Πόροι
 Ιδία Έσοδα όπως (τοπικοί φόροι, τέλη, εισφορές & δικαιώματα, εκμετάλλευση
κινητής & ακίνητης δημοτικής περιουσίας.
 Έκτακτες Επιχορηγήσεις για Επενδυτικές Δραστηριότητες (ΣΑΤΑ-Συλλογική
Απόφαση Τοπικής Αυτοδιοίκησης).
 Οι ΚΑΠ αφορούν έσοδα μέσω της φορολογίας που αποδίδονται στους Δήμους
 Αποτελούνται από το 19% των εισπράξεων του ΦΕΦΝΠ, 12% των εσόδων του
ΦΠΑ, 11,3% εσόδων του ΕΝΦΙΑ.
 ΣΑΤΑ φτάνει έως το 1/3 των ΚΑΠ και χρηματοδοτεί επενδυτικές Δαπάνες
 Καταμερισμός ΚΑΠ και ΣΑΤΑ με κριτήρια δημογραφικά, γεωμορφολογικά,

διοικητικά, οικονομικά, κοινωνικά, περιβαλλοντικά και πολιτιστικά κριτήρια που
προβλέπονταν αρχικά στον Καλλικράτη.
Πλαίσιο και Πηγές Χρηματοδότησης Δήμων (ΙΙ)
-49-
 Οι βασικές πηγές χρηματοδότησης των Δήμων είναι:
 Ίδια Έσοδα: Δημοτικοί Φόροι, Τέλη και Εισφορές.
 Τοπικοί Φόροι με νόμο από του Κράτους για γενικότερους σκοπούς.
 Τα τέλη συνδέονται με ειδικές αντιπαροχές και καλύπτουν ακριβώς το κόστος

αυτών π.χ. τέλη ηλεκτροφωτισμού και καθαριότητας.
 Δάνεια: για εξόφληση παλαιοτέρων χρεών και για ειδικούς επενδυτικούς
σκοπούς.
Δημοσιονομική Προσαρμογή και Κρίση

-50-
 Εισαγωγή νέων αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων για την αντιμετώπιση

δημοτικού χρέους.
 Από το 2011 και έπειτα θέσπιση αναγκαίων μέτρων δημοσιονομικής
προσαρμογής με οριζόντιες περικοπές.
 Αδυναμία ΟΤΑ να ανταπεξέλθουν στην παροχή βασικών υπηρεσιών π.χ. πράσινο,
καθαριότητα, κοινωνική πολιτική.
 Επιβολή μέτρων από το κεντρικό κράτος με μικρή κοινωνική αποδοχή από τις
τοπικές κοινωνίες

Δημοσιονομική Εξυγίανση, Μηχανισμοί Ελέγχου και
Εποπτεία
-51-
 Προληπτικός και κατασταλτικός έλεγχος από Υπουργείο Εσωτερικών και

Ελεγκτικό Συνέδριο.
 Εισαγωγή δημοσιονομικών κανόνων για το χρέος των Δήμων.
 Υποχρεωτική κατάρτιση ισοσκελισμένων Προϋπολογισμών και έγκριση από το

Παρατηρητήριο ΟΤΑ.
 Εκσυγχρονισμός του Δημοσίου Λογιστικού (Ν.4270/2014) και εισαγωγή Μητρώου
Δεσμεύσεων (Π.Δ. 113/2010).
 Ο βαθμός δημοσιονομικής και φορολογικής αποκέντρωσης στην Ελλάδα είναι
εξαιρετικά χαμηλός με περιορισμένη φορολογική εξουσία των ελληνικών ΟΤΑ.
Έτσι εξηγείται και το πόσο η κρίση χρέους του Κράτους παρέσυρε και τους
Δήμους.
Το Γεωγραφικό Πεδίο Άσκησης των Δημοσιονομικών

Λειτουργιών του κράτους
-52-
 Στοιχείο αξιολόγησης της αποτελεσματικότητας της κρατικής παρέμβασης στην

οικονομική δραστηριότητα αποτελεί η εύρεση του κατάλληλου γεωγραφικού
πεδίου άσκησης των δημοσιονομικών λειτουργιών του κράτους.
 Η κατανομή των δημοσιονομικών λειτουργιών του κράτους στα επιμέρους
επίπεδα διοίκησης προσδιορίζει το βαθμό δημοσιονομικής αποκέντρωσης ενός
κράτους.
 Στόχοι της δημοσιονομικής αποκέντρωσης είναι η μεγιστοποίηση της
οικονομικής αποτελεσματικότητας και η μεγιστοποίηση της κοινωνικής
ευημερίας.
 Αποτελεί η κεντρική διοίκηση το καταλληλότερο επίπεδο εξασφάλισης:
 της άριστης (ανα)κατανομής των πόρων;
 της άριστης (ανα)διανομής του εισοδήματος;
 της σταθεροποίησης της οικονομίας;

Η Λειτουργία της (Ανα)Κατανομής των Πόρων
-53-
 Η άσκηση της λειτουργίας της κατανομής από την κεντρική διοίκηση πρέπει να
περιορίζεται στην παροχή δημοσίων αγαθών τα οφέλη των οποίων διαχέονται
στο εθνικό επίπεδο. Η άσκηση της λειτουργίας της κατανομής από την
περιφερειακή / τοπική αυτοδιοίκηση πρέπει να περιορίζεται στην παροχή
δημοσίων αγαθών τα οφέλη των οποίων διαχέονται στο περιφερειακό / τοπικό
επίπεδο.
 Η παροχή των δημοσίων αγαθών από την κεντρική διοίκηση γίνεται με
ομοιόμορφο τρόπο σε όλους τους πολίτες. Η παροχή των δημοσίων αγαθών από
την περιφερειακή / τοπική αυτοδιοίκηση γίνεται βάσει των αναγκών και των
προτιμήσεων των πολιτών.
 Η παροχή των δημοσίων αγαθών από την περιφερειακή / τοπική αυτοδιοίκηση
βασίζεται στην καλύτερη γνώση των περιφερειακών / τοπικών αναγκών και
επιτρέπει τη μεγαλύτερη συμμετοχή των πολιτών στη λήψη αποφάσεων.
Η Λειτουργία της (Ανα)Κατανομής του Εισοδήματος

-54-
 Η αναδιανεμητική πολιτική η οποία ασκείται από την κεντρική διοίκηση

(επιβολή φόρων, χορήγηση επιδομάτων) ενδέχεται να εξουδετερωθεί από την
αναδιανεμητική πολιτική η οποία ασκείται από την περιφερειακή / τοπική
αυτοδιοίκηση.
 Η άσκηση της αναδιανεμητικής πολιτικής στο επίπεδο της περιφερειακής /
τοπικής αυτοδιοίκησης καθίσταται δυσχερής εξαιτίας της διαπεριφερειακής /
διατοπικής κινητικότητας των πολιτών.
 Η περιφερειακή / τοπική αυτοδιοίκηση δύναται να παρέχει υπηρεσίες
αναδιανεμητικού χαρακτήρα (συσσίτια, κέντρα αστέγων, κοινωνικά
παντοπωλεία, κοινωνικά φροντιστήρια).

Η Λειτουργία της Σταθεροποίησης της Οικονομίας
-55-
 Η σταθεροποιητική πολιτική πρέπει να ασκείται από την κεντρική διοίκηση η

οποία έχει τον έλεγχο της νομισματικής πολιτικής.
 Η περιφερειακή / τοπική αυτοδιοίκηση έχει τη δυνατότητα χρησιμοποίησης της
δημοσιονομικής πολιτικής λαμβάνοντας, ωστόσο, υπόψη ότι οι κυκλικές
διακυμάνσεις της οικονομίας αφορούν, πρωτίστως, τις εθνικές οικονομίες και
ότι οι περιφερειακές / τοπικές οικονομίες, ως περισσότερο «ανοιχτά»
οικονομικά συστήματα, χαρακτηρίζονται από μικρότερους πολλαπλασιαστές
δημοσίων επενδύσεων.
Δημοσιονομικός Φεντεραλισμός
-56-
 Η διαμόρφωση ενός συστήματος το οποίο αξιοποιεί τα πλεονεκτήματα και

αντιπαρέρχεται τα μειονεκτήματα της συγκέντρωσης και της αποκέντρωσης
αποτελεί επιθυμητό στόχο.
 Ο δημοσιονομικός φεντεραλισμός (Musgrave, Oates) υποστηρίζει ότι η
αναδιανομή του εισοδήματος και η σταθεροποίηση της οικονομίας πρέπει να
εξασφαλίζονται στο κεντρικό επίπεδο και η αναδιανομή των πόρων πρέπει να
εξασφαλίζεται στο περιφερειακό / τοπικό επίπεδο εφόσον τα οφέλη των
παρεχόμενων δημοσίων αγαθών δεν διαχέονται στο εθνικό επίπεδο. Βάσει του
δημοσιονομικού φεντεραλισμού, το αποτελεσματικότερο σύστημα προς αυτή
την κατεύθυνση είναι το φεντεραλιστικό (ομοσπονδιακό).

Θεώρημα της Δημοσιονομικής Αποκέντρωσης
-57-
 Θεώρημα της δημοσιονομικής αποκέντρωσης (Oates 1972): Για ένα δημόσιο

αγαθό, η κατανάλωση του οποίου καθορίζεται για επιμέρους γεωγραφικά
υποσύνολα του συνολικού πληθυσμού και το κόστος παροχής του είναι το ίδιο
για την κεντρική διοίκηση ή την αντίστοιχη τοπική αυτοδιοίκηση, θα είναι πάντα
(ή εξίσου) αποτελεσματικό για τις τοπικές κυβερνήσεις να παρέχουν κατά
Pareto αποδοτικά επίπεδα παραγωγής στις αντίστοιχες δικαιοδοσίες τους, παρά
το κεντρικό κράτος να παρέχει οποιοδήποτε καθορισμένο και ομοιόμορφο
επίπεδο παραγωγής προς όλες τις δικαιοδοσίες.
 Στο βαθμό που η παραγωγή ενός δημόσιου αγαθού δεν προκαλεί αρνητικές
εξωτερικές οικονομίες ανάμεσα στις επιμέρους δικαιοδοσίες, οι οικονομίες
κλίμακας καθορίζουν το άριστο γεωγραφικό επίπεδο παροχής του (βάσει των
αναγκών και των προτιμήσεων των πολιτών). Τα τοπικά δημόσια αγαθά
(αποκομιδή απορριμμάτων, καθαριότητα) είναι αυτά που η παραγωγή τους
επιτρέπει την καλύτερη αξιοποίηση των οικονομιών κλίμακας στο τοπικό
επίπεδο.
Θεωρία της Επιλογής του Καταναλωτή στην Επιλογή

του Τόπου Εγκατάστασης
-58-
 Η θεωρία της επιλογής του καταναλωτή στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης
(Tiebout 1956): Η επιλογή του τόπου εγκατάστασης από μέρους ενός ατόμου
συνιστά μια απόφαση παρόμοια με αυτή της επιλογής προϊόντος. Οι
περιφέρειες και οι δήμοι προσφέρουν, ως παραγωγοί, συνδυασμούς (ποσοτήτων
και τιμών) τοπικών δημοσίων αγαθών και οι πολίτες, ως καταναλωτές,
επιλέγουν τόπο εγκατάστασης.

Μέτρηση της Δημοσιονομικής Αποκέντρωσης
-59-
 Δημοσιονομική Αποκέντρωση = Δαπάνες ΟΤΑ / Συνολικές δημόσιες δαπάνες
 Δημοσιονομική Αποκέντρωση = Φορολογική Αποκέντρωση = Φορολογικά έσοδα

ΟΤΑ / Συνολικά φορολογικά έσοδα
 Η Ελλάδα αποτελεί το κράτος του ΟΟΣΑ με το μικρότερο βαθμό δημοσιονομικής
αποκέντρωσης!
 Στην Ελλάδα, η συμμετοχή της κεντρικής διοίκησης στις δημόσιες δαπάνες είναι
μεγαλύτερο από την αντίστοιχη στα δημόσια έσοδα.
Τοπική Δημοσιονομική Αυτονομία

-60-
 Δημοσιονομική αποκέντρωση: προσδιορίζει το βαθμό συμμετοχής της

αυτοδιοίκησης στις δημόσιες δαπάνες και στα φορολογικά έσοδα της χώρας.
 Τοπική δημοσιονομική αυτονομία: προσδιορίζει την ικανότητα της τοπικής
αυτοδιοίκησης να διεκπεραιώνει τις δημοσιονομικές λειτουργίες της βασιζόμενη
στις δικές της δομές.

Διάλεξη #12:
Πολιτική Συνοχής της ΕΕ
Η Οργάνωση του Κράτους

-3-
 Συστατικά στοιχεία του κράτους:
 Χώρα ή Επικράτεια
 Λαός
 Εξουσία
 Νομική προσωπικότητα

ΕΕ και περιφερειακή πολιτική
-4-
 Η ΕΕ αποτελεί μοναδική περίπτωση υπερεθνικού οργανισμού ο οποίος

αναλαμβάνει ρητή δέσμευση για την άσκηση περιφερειακής πολιτικής. Η από
μέρους της ΕΕ άσκηση περιφερειακής πολιτικής αποτελεί αφενός το
αντιστάθμισμα (ή το συμπλήρωμα) της πολιτικής για την ενδυνάμωση της
ενιαίας αγοράς και αφετέρου απτή εκδήλωση (κοινοτικής) αλληλεγγύης. Επί της
ουσίας, πρόκειται για το «ορατό χέρι της αγοράς» το οποίο αποσκοπεί στην
εξισορρόπηση (εναρμόνιση) της αναπτυξιακής διαδικασίας προϊούσης της
διαδικασίας της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Φάσεις της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ

-5-
 Η περίοδος εφαρμογής της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ δύναται,

διασταλτικά, να διακριθεί σε 3 φάσεις: (α) από την ίδρυση της ΕΟΚ, το 1957,
μέχρι και το 1974, (β) από το 1975 μέχρι και το 1984, και (γ) από το 1985 και
εντεύθεν.

Πρώτη φάση της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ
-6-
 Κατά την πρώτη φάση (1957-74) τέθηκαν οι βάσεις για την οικοδόμηση της
περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ με την ανάδειξη του ζητήματος των
περιφερειακών ανισοτήτων και των συνακόλουθων αρνητικών επιπτώσεων. Η
άσκηση της περιφερειακής πολιτικής, ωστόσο, προκύπτει μόνο εμμέσως, με την
θέσπιση εξαιρέσεων από τους κανόνες ανταγωνισμού για κρατικές ενισχύσεις,
με τη χρηματοδότηση δράσεων τόνωσης της απασχόλησης, από μέρους του
Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ), και με τη δυνατότητα χορήγησης
δανείων, από μέρους της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕ), για τη
χρηματοδότηση αναπτυξιακών πρωτοβουλιών. Το ΕΚΤ αποτελεί το διαρθρωτικό
ταμείο της ΕΕ το οποίο χρηματοδοτεί δράσεις τόνωσης της απασχόλησης στα
κράτη-μέλη της ΕΕ.
Δεύτερη φάση της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ

-7-
 Κατά τη δεύτερη φάση (1975-84), ιδρύεται το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής

Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ), γεγονός το οποίο επιτρέπει τη σταδιακή διαμόρφωση της
περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ, με την ανάδειξη στόχων και τη θέσπιση
χρηματοδοτικών πλαισίων. Το ΕΤΠΑ αποτελεί το διαρθρωτικό ταμείο της ΕΕ το
οποίο χρηματοδοτεί τα μέσα άσκησης της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ.

Τρίτη φάση της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ
-8-
 Κατά την τρίτη φάση (1985-…), καθιερώνονται τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης

(ΚΠΣ) τα οποία συνίστανται στην εφαρμογή πολυετών (ανά Προγραμματική
Περίοδο) και (κατά κανόνα) πολυταμειακών προγραμμάτων – και όχι
μεμονωμένων έργων – περιφερειακής ανάπτυξης. Με τη θέσπιση της Ενιαίας
Ευρωπαϊκής Πράξης (ΕΕΠ), το 1986, η περιφερειακή πολιτική – κατά το
επικρατέστερο, Πολιτική Συνοχής - θεσμοθετήθηκε ως πολιτική της ΕΕ. Η
εφαρμογή της Πολιτικής Συνοχής συνδέθηκε άμεσα με την επίτευξη της
οικονομικής κοινωνικής και εδαφικής συνοχής μεταξύ των περιφερειών της ΕΕ,
ως αναγκαία προϋπόθεση για την επίτευξη του στόχου της ενιαίας αγοράς.
Πολιτική Συνοχής και εθνικές περιφερειακές

πολιτικές
-9-
 Η περιφερειακή πολιτική της ΕΕ συμπληρώνει και συντονίζει – δίχως να

υποκαθιστά – τις εθνικές περιφερειακές πολιτικές. Τούτο σημαίνει ότι η
περιφερειακή πολιτική της ΕΕ αποτελεί υποσύνολο της περιφερειακής
πολιτικής στην ΕΕ καθώς η τελευταία περιλαμβάνει και τις εθνικές
περιφερειακές πολιτικές. Πρόκειται για τη δυνατότητα την οποία έχει το κάθε
κράτος-μέλος της ΕΕ να ασκεί την εθνική περιφερειακή πολιτική του στην
κατεύθυνση της επίτευξης αναπτυξιακών στοχεύσεων οι οποίες δεν εμπίπτουν
στις αντίστοιχες της περιφερειακής πολιτικής της ΕΕ και, κατά συνέπεια, δεν
(συγ)χρηματοδούνται από αυτή.

Πολιτική Συνοχής και Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (I)
-10-
 Κατά την Προγραμματική Περίοδο 2014-2020, η εφαρμογή της Πολιτικής Συνοχής

της ΕΕ διαπνέεται από τις κατευθυντήριες γραμμές της Στρατηγικής «Ευρώπη
2020», η υλοποίηση της οποίας ξεκίνησε το 2010.
 Η «Ευρώπη 2020» είναι η στρατηγική της ΕΕ η οποία αποσκοπεί στη δημιουργία
συνθηκών για έξυπνη, διατηρήσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, με
χρονικό ορίζοντα περάτωσης το 2020, και έγκειται στην επίτευξη πρωταρχικών
στόχων οι οποίοι αναφέρονται στην απασχόληση, στην έρευνα και ανάπτυξη,
στην κλιματική αλλαγή και στην ενεργειακή βιωσιμότητα, στην εκπαίδευση και
στην καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Πολιτική Συνοχής και Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (II)

-11-
▪ Πρωταρχικοί στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020»:
→Απασχόληση: απασχόληση του 75% της ηλικιακής κατηγορίας 20-64 ετών.
→Έρευνα και ανάπτυξη: το 3% του ΑΕΠ της ΕΕ πρέπει να επενδύεται στην έρευνα
και την ανάπτυξη.
→Κλιματική αλλαγή και ενεργειακή βιωσιμότητα: μείωση των εκπομπών αερίων
του θερμοκηπίου κατά 20% (ή και 30%, εφόσον οι συνθήκες το επιτρέπουν) σε
σχέση με το 1990 / εξασφάλιση του 20% της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές /
αύξηση κατά 20% της ενεργειακής απόδοσης.
→Εκπαίδευση: μείωση των ποσοστών πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου κάτω
από 10% / ολοκλήρωση τριτοβάθμιων σπουδών τουλάχιστον για το 40% της
ηλικιακής κατηγορίας 30-34 ετών.
→Καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού: μείωση
τουλάχιστον κατά 20 εκατομμύρια των ατόμων που βρίσκονται ή κινδυνεύουν να
βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού.
Πολιτική Συνοχής και Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (III)
-12-
▪ Οι πρωταρχικοί στόχοι της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι αλληλένδετοι και

αλληλοενισχυόμενοι και μετατρέπονται σε εθνικούς στόχους υλοποιούμενοι με
συνδυασμό - και όχι με καταμερισμό υποχρεώσεων - εθνικής δράσης και δράσης
σε επίπεδο ΕΕ.
▪ Η Στρατηγική «Ευρώπη 2020» δρομολογήθηκε σε συνθήκες ενός ταχέως
επιδεινούμενου οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος στην ΕΕ, απότοκο
του ξεσπάσματος της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και των
ατελέσφορων(;) πολιτικών άμβλυνσης των επιπτώσεων της συνακόλουθης
οικονομικής κρίσης.
Πολιτική Συνοχής και Στρατηγική «Ευρώπη 2020» (IV)

-13-
▪ Οι κατευθυντήριες γραμμές της Στρατηγικής «Ευρώπη 2020» ενσωματώνονται

στα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια Αναφοράς (ΕΣΠΑ).
▪ Τα ΕΣΠΑ είναι αναπτυξιακά προγράμματα στρατηγικού χαρακτήρα τα οποία
εμπεριέχουν τους εθνικούς θεματικούς στόχους και τις εθνικές χρηματοδοτικές
προτεραιότητες.
▪ Τα ΕΣΠΑ αποδομούνται σε Επιχειρησιακά Προγράμματα (ΕΠ). Τα ΕΠ είναι
αναπτυξιακά προγράμματα επιχειρησιακού χαρακτήρα τα οποία εστιάζουν είτε
σε συγκεκριμένους τομείς (Τομεακά Επιχειρησιακά Προγράμματα – ΤΕΠ) είτε σε
συγκεκριμένες περιφέρειες (Περιφερειακά Επιχειρησιακά Προγράμματα – ΠΕΠ).

Στόχοι Πολιτικής της Πολιτικής Συνοχής κατά την ΠΠ
2021-27
-14-
▪ Στόχοι Πολιτικής της Πολιτικής Συνοχής κατά την ΠΠ 2021-27:
→ΣΠ1 «Μια εξυπνότερη Ευρώπη μέσω της προώθησης του καινοτόμου και έξυπνου
οικονομικού μετασχηματισμού».
→ΣΠ2 «Μια πιο πράσινη χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και ανθεκτική
Ευρώπη μέσω της προώθησης της καθαρής και δίκαιης ενεργειακής μετάβασης,
των πράσινων και γαλάζιων επενδύσεων, της κυκλικής οικονομίας, της
προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και της πρόληψης και διαχείρισης
κινδύνων».
→ΣΠ3 «Μια πιο διασυνδεδεμένη Ευρώπη μέσω της ενίσχυσης της κινητικότητας
και των περιφερειακών διασυνδέσεων ΤΠΕ».
→ΣΠ4 «Μια πιο κοινωνική Ευρώπη μέσω της υλοποίησης του ευρωπαϊκού πυλώνα
κοινωνικών δικαιωμάτων».
→ΣΠ5 «Μια Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες της, μέσω της προώθησης της
βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης των αστικών, αγροτικών και παράκτιων
περιοχών, καθώς και μέσω της στήριξης τοπικών πρωτοβουλιών».
Κατηγορίες Περιφερειών για τη Χρηματοδότηση της

Πολιτικής Συνοχής κατά την ΠΠ 2021-27
-15-
▪ Κατηγορίες Περιφερειών για τη Χρηματοδότηση της Πολιτικής Συνοχής κατά την

ΠΠ 2021-27:
→Περισσότερο Αναπτυγμένες Περιφέρειες: περιφέρειες με ΚΚ ΑΕΠ μεγαλύτερο του
100% του αντίστοιχου της ΕΕ27.
→Περιφέρειες σε Μετάβαση: περιφέρειες με ΚΚ ΑΕΠ μεγαλύτερο του 75% και
μικρότερο του 100% του αντίστοιχου της ΕΕ27.
→Λιγότερο Αναπτυγμένες Περιφέρειες: περιφέρειες με ΚΚ ΑΕΠ μικρότερο του 75%
του αντίστοιχου της ΕΕ27

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (Ι)
-16-
 Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία θα μετατρέψει την ΕΕ σε μια σύγχρονη,

αποδοτική ως προς τη χρήση των πόρων και ανταγωνιστική οικονομία,
εξασφαλίζοντας τα εξής:
→ μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050
→ οικονομική ανάπτυξη αποσυνδεδεμένη από τη χρήση πόρων
→ κανένας άνθρωπος και καμιά περιφέρεια δεν μένουν στο περιθώριο
 Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι επίσης η πόρτα εξόδου μας από την
πανδημία COVID-19. Ένα τρίτο των επενδύσεων ύψους 1,8 τρισεκατομμυρίων
ευρώ από το σχέδιο ανάκαμψης NextGenerationEU, καθώς και ο επταετής
προϋπολογισμός της ΕΕ θα χρηματοδοτήσουν την Ευρωπαϊκή Πράσινη
Συμφωνία.
 Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε σειρά προτάσεων με στόχο να προσαρμοστούν
οι πολιτικές της ΕΕ για το κλίμα, την ενέργεια, τις μεταφορές και τη
φορολογία στον σκοπό της μείωσης των καθαρών εκπομπών αερίων του
θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, σε σύγκριση με τα επίπεδα
του 1990.
 https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european-green-deal_el
Διάλεξη #13:
Περιφερειακή Πολιτική στην Ελλάδα
Το Θεσμικό Σύστημα του Αναπτυξιακού Σχεδιασμού
στην Ελλάδα
-3-
Έκθεση Πισσαρίδη - Γενικά

-4-
 Η «Έκθεση Πισσαρίδη» αποτελεί το πόνημα της Επιτροπής συγκροτήθηκε με
απόφαση του Πρωθυπουργού της Ελλάδος Κυριάκου Μητσοτάκη. Η Επιτροπή, με
επικεφαλής τον οικονομολόγο Χριστόφορο Πισσαρίδη (κάτοχος Νόμπελ
Οικονομίας 2010), είχε ως αποστολή την εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης
αναπτυξιακής μελέτης της ελληνικής οικονομίας για την επόμενη δεκαετία. Η
Επιτροπή είναι ανεξάρτητη και οι προτάσεις της δεν αποτελούν κυβερνητικές
αποφάσεις.
 Η «Έκθεση Πισσαρίδη» παρουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο ανάπτυξης για την
ελληνική οικονομία. Οι δράσεις που προτείνονται βασίζονται σε οικονομική
ανάλυση και στην εμπειρία εφαρμογής πολιτικών στην πράξη. Εξειδικεύονται με
βάση τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας, τις πρόσφατες εξελίξεις και τις
διεθνείς τάσεις.

Έκθεση Πισσαρίδη – Στόχοι και Προϋποθέσεις
-5-
 Κεντρικοί Στόχοι: α) αύξηση του πραγματικού κ.κ. εισοδήματος και σύγκλιση με
τον μ. ό. της ευρωπαϊκής οικονομίας, β) ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής, γ)
βελτίωση των κοινωνικών επιδόσεων.
 Κεντρικοί Στόχοι (ποσοτικοποίηση): α) μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού κ.κ.
ΑΕΠ κατά 3,5%, α1) μέση ετήσια αύξηση της απασχόλησης κατά 1%, α2) μέση
ετήσια αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας κατά 2,5%.  κ.κ. ΑΕΠ Ελλάδας
= 81% κ.κ. ΑΕΠ ΕΕ (από 67%), ανεργία = 7% του εργατικού δυναμικού (από 17,2%),
εξαγωγές / ΑΕΠ = 50,5% (από 37,2%).
 Προϋποθέσεις: α) μείωση της ανεργίας και αύξηση της συμμετοχής των υπο-
απασχολούμενων ομάδων στην αγορά εργασίας, β) αύξηση της
παραγωγικότητας της εργασίας (κυρίως μέσω της αύξησης του παραγωγικού
κεφαλαίου και της ενσωμάτωσης προηγμένης τεχνολογίας).
Έκθεση Πισσαρίδη – Προτεινόμενες Δράσεις –

Θεσμικό Πλαίσιο
-6-
 1. Μείωση του βάρους στη μισθωτή εργασία, με μείωση των ασφαλιστικών
εισφορών.
 2. Ενίσχυση της αναλογικότητας και διαφάνειας του δημόσιου διανεμητικού
πρώτου πυλώνα κοινωνικής ασφάλισης και μετάβαση από διανεμητικό σε
κεφαλαιοποιητικό σύστημα επικουρικής σύνταξης.
 3. Θεσμική ενίσχυση της δημόσιας διοίκησης (κινητικότητα, αξιολόγηση, …).7
 4. Διεύρυνση και υποστήριξη των μηχανισμών εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών.
 5. Ενίσχυση του συστήματος χρηματοπιστωτικής εποπτείας στον τομέα της

προστασίας των επενδυτών.
 6. Ταχεία ολοκλήρωση του κτηματολογίου, των δασικών χαρτών, και των
καθορισμών χρήσεων γης.
 7. Μεταφορά αρμοδιοτήτων σε τοπικό επίπεδο, σε τομείς όπως η εκπαίδευση και
η χωροταξία, με την κεντρική διοίκηση να ασκεί περισσότερο επιτελικό ρόλο.

Κοινωνική Συνοχή
-7-
 1. Εκσυγχρονισμός της δομής του συστήματος εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες.
 2. Αναδιάρθρωση του συστήματος υγείας με προτεραιότητα στην πλήρη

ανάπτυξη συστήματος ψηφιακού φακέλου ασθενούς, πρωτοβάθμιας φροντίδας
και πρόληψης.
 3. Ριζική αναβάθμιση του συστήματος κατάρτισης για ανέργους και για
εργαζόμενους.
 4. Διευκόλυνση της πληρέστερης ένταξης των γυναικών στην αγορά εργασίας.
 5. Βελτίωση της δομής και στόχευσης κοινωνικών επιδομάτων ώστε να μη

λειτουργούν ως αντικίνητρα για εργασία.

Υποδομές
-8-
 1. Εκσυγχρονισμός του συστήματος σχεδιασμού και υλοποίησης δημοσίων έργων.
 2. Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων.
 3. Βελτίωση των σιδηροδρομικών και οδικών προσβάσεων στα σύνορα.

Τομείς Παραγωγής
-9-
 1. Μείωση του κόστους παραγωγής στη μεταποίηση,
 2. Εφαρμογή προγραμμάτων ενίσχυσης μικρομεσαίων επιχειρήσεων.
 3. Ενίσχυση της ποιότητας των υπηρεσιών στον τουρισμό.
 4. Ενίσχυση βασικής έρευνας μέσω άρσης αγκυλώσεων για πανεπιστήμια και

ερευνητικά κέντρα.
 5. Μεγέθυνση και εκσυγχρονισμός των εκμεταλλεύσεων στον αγροδιατροφικό
τομέα.
Έκθεση ΟΟΣΑ - Γενικά

-10-
 Η «Έκθεση ΟΟΣΑ» περιέχει τις προτάσεις του ΟΟΣΑ για την αναπτυξιακή
στρατηγική της Ελλάδας κατά την Προγραμματική Περίοδο 2021-2027.
 Η «Έκθεση ΟΟΣΑ» παρουσιάζει ένα συνεκτικό σχέδιο ανάπτυξης για την ελληνική
οικονομία. Οι δράσεις που προτείνονται βασίζονται σε οικονομική ανάλυση και
στην εμπειρία εφαρμογής πολιτικών στην πράξη. Εξειδικεύονται με βάση τις
ιδιαιτερότητες της ελληνικής οικονομίας, τις πρόσφατες εξελίξεις και τις διεθνείς
τάσεις.

Έκθεση ΟΟΣΑ – Προτεινόμενες Δράσεις –
Ενδυνάμωση της Περιφερειακής Πολιτικής
-11-
 1. Ενδυνάμωση της τοποκεντρικής προσέγγισης
 2. Καλύτερη χρήση του χωρικού σχεδιασμού και χρήση ολοκληρωμένων

εργαλείων ανάπτυξης
 3. Διατύπωση σαφούς αστικής πολιτικής
 4. Ενίσχυση της σύνδεσης της αγροτικής ανάπτυξης με τις τομεακές πολιτικές
 5. Υποστήριξη της διαφοροποίησης του αγροτικού τομέα, με την υποστήριξη εκ

των κάτω πρωτοβουλιών
 6. Ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του αγροδιατροφικού τομέα.
Έκθεση ΟΟΣΑ – Προτεινόμενες Δράσεις –

Ενδυνάμωση της Παραγωγικότητας
-12-
 1. Εστίαση στους τομείς εξειδίκευσης των περιφερειών
 2. Ενίσχυση της υποστήριξης στις ΜΜΕ
 3. Ανάπτυξη μεσο- και μακροπρόθεσμων ολοκληρωμένων στρατηγικών

τουριστικής ανάπτυξης.

Έκθεση ΟΟΣΑ – Προτεινόμενες Δράσεις – Ενίσχυση
της Κοινωνικής Ένταξης
-13-
 1. Διευκόλυνση της δημιουργίας ποιοτικών θέσεων απασχόλησης.
 2. Ενδυνάμωση της κοινωνικής ένταξης.

της Προσβασιμότητας και της Βιωσιμότητας
-14-
 1. Ενίσχυση της προσπελασιμότητας των περιφερειών.
 2. Ενίσχυση της βιώσιμης ανάπτυξης των περιφερειών.

της Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης
-15-
 1. Διευκόλυνση της εφαρμογής των διαδικασιών αποκέντρωσης
 2. Ενίσχυση της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.
Έκθεση Ελλάδα 2.0 - Γενικά

-16-
 Η «Έκθεση Ελλάδα 2.0» καταδεικνύει τους πυλώνες ανάπτυξης και
μεταρρυθμίσεων της Ελλάδας.
 Η «Έκθεση Ελλάδα 2.0» φιλοδοξεί να συμβάλλει στην αλλαγή παραδείγματος στην
ελληνική οικονομία και στους θεσμούς μέσω φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων και
επενδύσεων και προς ένα εξωστρεφές, ανταγωνιστικό και πράσινο οικονομικό
μοντέλο.

Έκθεση Ελλάδα 2.0 – Πυλώνες Ανάπτυξης
-17-
 1. Πράσινη Μετάβαση
 2. Ψηφιακή Μετάβαση
 3. Απασχόληση, Δεξιότητες, Κοινωνική Συνοχή
 4. Ιδιωτικές Επενδύσεις και Μετασχηματισμός της Οικονομίας
Έκθεση Ελλάδα 2.0 – Εμβληματικές Επενδύσεις

-18-
 1. «Εξοικονομώ»
 2. Ηλεκτρική Διασύνδεση των Νησιών
 3. Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης
 4. Αστικές Αναπλάσεις
 5. Υποδομές 5G
 6. Ψηφιακός Μετασχηματισμός του Δημοσίου
 7. Ψηφιοποίηση Φορολογικών Αρχών
 8. Κίνητρα για Ιδιωτικές Επενδύσεων
 9. ΣΔΙΤ σε Έργα Υποδομών
 10. Επενδύσεις στον Πολιτισμό, στον Τουρισμό και στην Αγροδιατροφή
 11. Επενδύσεις στην Κατάρτιση του Εργατικού Δυναμικού
 12. Επενδύσεις στην Παιδεία και στην Υγεία

Έκθεση Ελλάδα 2.0 – Εμβληματικές Μεταρρυθμίσεις
-19-
 1. Απλοποίηση Διαδικασιών Αδειοδότησης για ΑΠΕ
 2. Προώθηση της Ηλεκτροκίνησης
 3. Πολεοδομικός και Χωροταξικός Σχεδιασμός
 4. Επεξεργασία Αστικών Λυμάτων σε Τουριστικές Περιοχές
 5. Ψηφιακές Υπηρεσίες Δημόσιας Διοίκησης
 6. Τεχνολογία 5G
 7. Γρήγορες Ευρυζωνικές Συνδέσεις
 8. Ψηφιακός Μετασχηματισμός ΜμΕ
 9. Απλοποίηση Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος
 10. Αναβάθμιση Ερευνητικων Κέντρων
 11. Εργατική Νομοθεσία
 …
Έκθεση Ελλάδα 2.0 – Μακροοικονομικά

Αποτελέσματα
-20-
 180.000 νέες θέσεις εργασίας
 7% πραγματική μεγέθυνση ως το 2026
 20% αύξηση των ιδιωτικών επενδύσεων

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΛΙΩΡΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΛΛΙΩΡΑΣ Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας | Πολυτεχνική Σχολή | Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (ΑΥ0602)

 Το θεμελιώδες οικονομικό πρόβλημα έγκειται στην ικανοποίηση των

Η Παράμετρος του Χώρου

 Ο χώρος εκλαμβάνεται ως ένα πλέγμα σχέσεων ανάμεσα στις κοινωνικές

 Ο χώρος δεν είναι ισότροπος!

Η Έννοια της Ανάπτυξης

 Μεγέθυνση: η θετική μεταβολή του ΑΕΠ.

 Περιφέρεια: περιοχή η οποία χαρακτηρίζεται από γεωγραφική συνέχεια και

 Το περιφερειακό πρόβλημα έγκειται στην ύπαρξη περιφερειακής ασυμμετρίας

Δυνάμεις της αγοράς και περιφερειακές ανισότητες:

 Ποιοι είναι οι μηχανισμοί εκείνοι οι οποίοι καθορίζουν την κατανομή των

Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης

 Οι θεωρίες σύγκλισης ή αυτοεξισορρόπησης υποστηρίζουν ότι οι περιφέρειες

Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης

Θεωρίες σύγκλισης (αυτοεξισορρόπησης) (II)

 Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας του κεφαλαίου

Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης

 Οι θεωρίες απόκλισης ή ανισορροπίας υποστηρίζουν ότι οι περιφερειακές

Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης

Θεωρίες απόκλισης (ανισορροπίας) (II)

 Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου

Θεωρίες Περιφερειακής Ανάπτυξης

Η έννοια των εσωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας

 Εσωτερικές Οικονομίες Κλίμακας: εξοικονομήσεις κόστους οι οποίες

 Εσωτερικές οικονομίες κλίμακας:

Η έννοια των εξωτερικών (αντι)οικονομιών κλίμακας

 Εξωτερικές Οικονομίες Κλίμακας: εξοικονομήσεις κόστους οι οποίες

 Οικονομίες / Αντιοικονομίες Εντοπιότητας: αύξηση του αριθμού των

 Εξωτερικές οικονομίες κλίμακας:

Παράρτημα 2: Αποδόσεις κλίμακας

 Αύξουσες Αποδόσεις Κλίμακας: η αύξηση των εκροών ως συνεπακόλουθο μιας

Παράρτημα 3: Θεωρίες σύγκλισης

 Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας του κεφαλαίου (ή, αλλιώς,

Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

 Υποθέσεις νεοκλασικού υποδείγματος μεγέθυνσης:

 Σύμφωνα με το απλουστευμένο νεοκλασικό υπόδειγμα μεγέθυνσης, δεν υπάρχει

 Η εν λόγω συνάρτηση παραγωγής, η οποία ανήκει στις ομοθετικές συναρτήσεις *

Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

 Η συνάρτηση παραγωγής του νεοκλασικού υποδείγματος υποδηλώνει ότι η

 Το επίπεδο μακροχρόνιας ισορροπίας μιας περιφέρειας επιτυγχάνεται όταν ο

Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

 Πώς μπορεί να διατεθεί το παραγόμενο προϊόν;

Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

Η θεωρία της φθίνουσας οριακής παραγωγικότητας

 Όταν η επένδυση είναι μεγαλύτερη της απόσβεσης (δηλαδή όταν το κεφάλαιο

Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (I)

 Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου αποτελεί προσαρμογή του

 Απόλυτο πλεονέκτημα: Κάθε περιφέρεια θα εξειδικευτεί στην παραγωγή του

Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (III)

 Συγκριτικό πλεονέκτημα: Κάθε περιφέρεια θα εξειδικευτεί στην παραγωγή του

 Βασικές υποθέσεις θεωρήματος H-O-S:

Η θεωρία του διαπεριφερειακού εμπορίου (V)

 Βασικές υποθέσεις θεωρήματος H-O-S (συνέχεια):

Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της

 Η θεωρία της διαπεριφερειακής κινητικότητας της εργασίας βασίζεται στις

 Η διαπεριφερειακή μετακίνηση της εργασίας θα πραγματοποιηθεί υπό την

Η θεωρία της εξαγωγικής βάσης (I)

 Οι περιφέρειες δεν χρειάζεται απαραίτητα να βιομηχανοποιηθούν για να

Παράρτημα 4: Θεωρίες απόκλισης (ανισορροπίας)

Η θεωρία της συσσώρευσης κεφαλαίου (II)

 Το οριακό προϊόν του κεφαλαίου είναι σταθερό και η συνάρτηση παραγωγής

 Το κεφάλαιο είναι απαραίτητο για την ύπαρξη παραγωγής.

 Για να υπάρχει ισορροπία, δηλαδή πλήρης απασχόληση των παραγωγικών