Εισαγωγή

στην Πολιτική
Οικονομία
και την
οικονομική
σκέψη
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Με τι ασχολείται η
οικονομική
επιστήμη;
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Πολιτική Οικονομία
Ο κλάδος των κοινωνικών επιστημών που μελετά τις σχέσεις ανάμεσα στους ιδιώτες και την κοινωνία
και ανάμεσα στις αγορές και το κράτος, χρησιμοποιώντας μία ευρεία γκάμα εργαλείων και μεθόδων
προερχόμενων κυρίως από την οικονομική επιστήμη, την πολιτική επιστήμη, και την κοινωνιολογία.
(Brittanica)

Η ετυμολογία του όρου βασίζεται στις λέξεις «πόλις» (πόλη/κράτος) και «οικονόμος» (διαχειριστής
του νοικοκυριού)

Έτσι η Πολιτική Οικονομία είναι η μελέτη της διαχείρισης/διακυβέρνησης μιας χώρας λαμβάνοντας
υπόψη οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Πολιτική οικονομία: μια κοινωνική
επιστήμη
Θα πρέπει να θυμόμαστε πως η πολιτική οικονομία είναι μια κοινωνική επιστήμη. (Πολλοί
οικονομολόγοι το ξεχνάνε).

Υπό αυτή την έννοια, οι πολιτικές και άλλες προτιμήσεις των οικονομολόγων παίζουν σημαντικό
ρόλο στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται και ερμηνεύουν την οικονομική δραστηριότητα.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Θετική και κανονιστική
Οικονομική
Η Θετική Οικονοµική περιλαµβάνει την αντικειµενική περιγραφή, την ερµηνεία και τη διατύπωση
γενικών νόµων. Πώς έχουν τα πράγματα.

π.χ. Αν επιβληθεί φόρος σε ένα αγαθό, η τιµή του θα αυξηθεί

Η Κανονιστική Οικονοµική περιλαµβάνει προτάσεις που βασίζονται σε αξιολογικές κρίσεις. Πώς θα

έπρεπε να έχουν τα πράγματα.

π.χ. Πρέπει να φορολογήσουµε τον καπνό, προκειµένου να περιορισθεί το κάπνισµα

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Μικρο και Μακροοικονομική
Η Μικροοικονοµική επικεντρώνεται στις ατοµικές επιλογές των οικονομικών δρώντων (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) και
στη λειτουργία των αγορών συγκεκριµένων αγαθών.

Η Μακροοικονοµική είναι η μελέτη της οικονομίας ως συστήματος.

Η διαφορά μεταξύ μικροοικονομικής και μακροοικονομικής είναι κάτι παραπάνω από τη διαφορά μεταξύ οικονομικής
επιστήμης σε μικρή κλίμακα και οικονομικής επιστήμης σε μεγάλη κλίμακα, όπως υποδεικνύουν τα προθέματα μικρο-
και μακρο-. Διαφορετικός είναι και ο σκοπός τους σε επίπεδο ανάλυσης.

Για παράδειγμα: Η μικροοικονομική δίνει έμφαση στη λεπτομερή κατανόηση των επιμέρους αγορών. Για να επιτευχθεί
αυτός ο βαθμός λεπτομέρειας, υποβαθμίζονται πολλές αλληλεπιδράσεις με άλλες αγορές. Όταν λέμε ότι η φορολόγηση
των αυτοκινήτων οδηγεί στη μείωση της παραγόμενης ποσότητας ισορροπίας, δεν εξετάζουμε τι κάνει η κυβέρνηση με
αυτά τα φορολογικά έσοδα. Αν μειωθεί το δημόσιο χρέος, μπορεί να μειωθούν τα επιτόκια και η συναλλαγματική
ισοτιμία, ενισχύοντας την ανταγωνιστικότητα και την παραγωγή αυτοκινήτων.
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Οικονομικό πρόβλημα και
οικονομική επιστήμη
Το οικονομικό πρόβλημα εδράζεται στο γεγονός ότι οι περιορισμένοι πόροι μιας οικονομίας δεν επαρκούν για
την ικανοποίηση των όλων των ανθρωπίνων αναγκών και επιθυμιών. Η υπόθεση που κάνουμε είναι πως οι
ανθρώπινες ανάγκες και επιθυμίες είναι απεριόριστες, ενώ τα μέσα για την ικανοποίηση τους είναι
περιορισμένα. Η κατάσταση αυτή είναι γνωστή και ως στενότητα.
Έτσι προκύπτουν τέσσερα κύρια ερωτήματα:
1. Τι να παράγουμε;
2. Πώς να παράγουμε;
3. Για ποιον να παράγουμε;
4. Πώς να λάβουμε αυτές τις αποφάσεις;
Η Οικονομική Επιστήμη προσπαθεί να απαντήσει σε αυτά τα ερωτήματα.
Η Δημόσια Οικονομική εξετάζει το ρόλο της κυβέρνησης/του κράτους στην απάντηση αυτών των
ερωτημάτων.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Το κόστος ευκαιρίας
Η στενότητα επιβάλει επιλογές → Οι επιλογές έχουν κόστος ευκαιρίας.
Κόστος ευκαιρίας είναι η θυσία που απαιτείται για την συμμετοχή σε μία δραστηριότητα, συνήθως
σε όρους μιας εναλλακτικής δραστηριότητας.
Για παράδειγμα, το κόστος ευκαιρίας για την παραγωγή ενός αγαθού είναι η ποσότητα άλλων
αγαθών που πρέπει να θυσιασθεί προκειμένου να παραχθεί µία πρόσθετη μονάδα αυτού του
αγαθού.
Η έννοια του κόστους ευκαιρίας είναι ευρύτερη και έχει μεγάλη σημασία στα οικονομικά;

Ποιο είναι το δικό σας κόστος ευκαιρίας;

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Τι να παράγουμε;

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Πώς να το παράγουμε;
• Ιδιωτική ή δημόσια παραγωγή

• Παραγωγή έντασης κεφαλαίου ή έντασης

εργασίας

• Θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε
περισσότερο φιλικές προς το περιβάλλον
μεθόδους παραγωγής ακόμη κι αν
κοστίζουν περισσότερο;

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Για ποιον να παράγουμε;
• Το θέμα της αναδιανομής του
εισοδήματος/πλούτου

• Η επίπτωση των συστημάτων

φορολογίας και κοινωνικών παροχών

• Διαφορετικές ομάδες επωφελούνται σε

διαφορετικό βαθμό από την παραγωγή
δημοσίων αγαθών

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Πώς να πάρουμε τις αποφάσεις;
• Είναι αρκετός ο
μηχανισμός της
αγοράς;

• Στο δημόσιο τομέα

έχουμε το ζήτημα της
δημόσιας επιλογής.

• Οι συλλογικές επιλογές
είναι πολύ πιο
περίπλοκες.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Μια επισκόπηση της οικονομικής σκέψης

Marx Keynes Krugman Stiglitz Mankiw Hayek Friedman Smith

Μαρξισμός Κευνσιανισμός Νέο-κευνσιανισμός Νεοκλασική Νεοκλασική Κλασική σχολήl
αυστριακή σχολή του
σχολή Σικάγο

Οικονομία κεντρικού Μικτή οικονομία Οικονομία ελεύθερης αγοράς

σχεδιασμού
Κομμουνισμός Σοσιαλδημοκρατία Χριστιανοδημκρατία Καπιταλισμός

Β.Κορέα Κούβα Κίνα Σουηδία Γαλλία Γερμανία ΗΒ ΗΠΑ Σινγκαπούρη

Theocharis Papadopoulos
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Βασικοί μακροοικονομικοί όροι
Το πραγματικό ακαθάριστο εγχώριο προϊόν (ΑΕΠ) μετράει το εισόδημα μιας οικονομίας, δηλαδή την ποσότητα
των αγαθών και υπηρεσιών που παράγει μια οικονομία.
Μπορούμε να μετρήσουμε το ΑΕΠ
➢ ως το άθροισμα της δαπάνης για τελικά αγαθά
➢ ως το σύνολο της προστιθέμενης αξίας σε μια οικονομία
➢ ως το άθροισμα των εσόδων των νοικοκυριών.

Ο επιχειρηματικός (ή οικονομικός) κύκλος αναφέρεται σε μεταβολές του ΑΕΠ γύρω από την τάση μεγέθυνσης
μιας οικονομίας.
Οικονομική μεγέθυνση είναι η αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Μέτρηση του εθνικού εισοδήματος και του
ΑΕΠ
Το ακαθάριστο εθνικό προϊόν (ΑΕθΠ) ή ακαθάριστο εθνικό εισόδημα (ΑΕθΕ) είναι το συνολικό εισόδημα
μιας χώρας.

Προστιθέμενη αξία είναι η αύξηση της αξίας των αγαθών που προκύπτει από την παραγωγική διαδικασία.

Τα τελικά αγαθά αγοράζονται από τους τελικούς χρήστες. Τα νοικοκυριά αγοράζουν καταναλωτικά αγαθά
(π.χ. ρούχα) και οι επιχειρήσεις αγοράζουν κεφαλαιουχικά αγαθά (π.χ. μηχανήματα).

Τα ενδιάμεσα αγαθά είναι μερικώς επεξεργασμένα προϊόντα, τα οποία αποτελούν εισροές σε μια
μεταγενέστερη παραγωγική διαδικασία όπου κι αναλώνονται.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Υπολογισμός ΑΕΠ

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Βασικοί μακροοικονομικοί όροι ΙΙ
Επένδυση είναι η αγορά νέων κεφαλαιουχικών αγαθών από τις επιχειρήσεις.
Αποταμίευση είναι το τμήμα του εισοδήματος που δεν δαπανάται για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών.

Η διαρροή από το κύκλωμα αντιστοιχεί σε χρήμα που έχει σταματήσει να ανακυκλώνεται από τα
νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις.
Η εισροή ή ένεση ρευστότητας είναι χρήμα που εισρέει στις επιχειρήσεις, χωρίς να έχει περάσει από τα
νοικοκυριά.

Αποθέματα ή στοκ είναι όσα αγαθά βρίσκονται σήμερα στην κατοχή των επιχειρήσεων προκειμένου να
χρησιμοποιηθούν σε μελλοντική παραγωγή ή να πουληθούν στο μέλλον.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Το οικονομικό κύκλωμα
Το οικονομικό κύκλωμα δείχνει πως κινούνται οι πραγματικοί πόροι και οι αντίστοιχες χρηματικές
πληρωμές μεταξύ επιχειρήσεων και νοικοκυριών.
Νοικοκυριά
Προσφέρουν τις υπηρεσίες των συντελεστών
παραγωγής στις επιχειρήσεις
Εισπράττουν τα εισοδήματα των συντελεστών
παράγωγης από τις επιχειρήσεις
Αγοράζουν το προϊόν των επιχειρήσεων
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Επιχειρήσεις
Χρησιμοποιούν συντελεστές παραγωγής για να
παράγουν προϊόν
Μισθώνουν υπηρεσίες συντελεστών παραγωγής
από τα νοικοκυριά
Πουλάνε το προϊόν τους στα νοικοκυριά
Επένδυση αποταμίευση και το
οικονομικό κύκλωμα

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Μία σημαντική ταυτότητα
Έστω
Υ: ΑΕΠ
C: Ιδιωτική κατανάλωση
S: Ιδιωτική αποταμίευση
Ι: Επενδυτική δαπάνη
Εφόσον Y ≡ C + S αλλά και Υ ≡ C + I , τότε S ≡ I

Το σύμβολο της ταυτότητας (≡) σημαίνει «πάντοτε ίσο», όποιες κι αν είναι οι τιμές των άλλων μεταβλητών. Το
σύμβολο της ισότητας (=) σημαίνει ότι, για να εξασφαλιστεί η ισότητα μεταξύ των δύο πλευρών της σχέσης,
απαιτείται κάποιες άλλες μεταβλητές (προϊόν, κατανάλωση κλπ) να λάβουν ορισμένες τιμές.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Βασικοί μακροοικονομικοί όροι ΙΙΙ
Το εργατικό δυναμικό είναι τα άτομα που εργάζονται ή αναζητούν εργασία.

Το ποσοστό ανεργίας είναι το τμήμα του εργατικού δυναμικού που δεν εργάζεται.

Ο ρυθμός πληθωρισμού είναι η ποσοστιαία αύξηση της μέσης τιμής των αγαθών και υπηρεσιών.

Το ακαθάριστο χρέος είναι οι συνολικές υποχρεώσεις που οφείλονται στους πιστωτές

Το καθαρό χρέος είναι οι συνολικές υποχρεώσεις μείον τα συνολικά περιουσιακά στοιχεία που μπορούν
να πουληθούν για την εξόφληση των πιστωτών.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Βασικοί μακροοικονομικοί όροι ΙV
Οι μεταβιβαστικές πληρωμές είναι πληρωμές που δεν προϋποθέτουν ως αντάλλαγμα την παροχή οπουδήποτε αγαθού
ή υπηρεσίας.

Οι εξαγωγές (Χ) είναι αγαθά ή υπηρεσίες που παράγονται στο εσωτερικό αλλά πωλούνται στο εξωτερικό της χώρας.

Οι εισαγωγές (Ζ) είναι αγαθά που παράγονται στο εξωτερικό αλλά αγοράζονται με σκοπό να χρησιμοποιηθούν από την
εγχώρια οικονομία.

Το ΑΕΠ σε τιμές συντελεστών παραγωγής μετράει την αξία του εγχώριου προϊόντος χωρίς τους έμμεσους φόρους για
αγαθά και υπηρεσίες.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Μαθηματική προσέγγιση του
οικονομικού κυκλώματος
Y: ΑΕΠ
G: κρατική δαπάνη/κατανάλωση
ΝΧ = Χ – Ζ: Καθαρές εξαγωγές = Εξαγωγές – Εισαγωγές
Τ = Td + Te: Συνολικοί φόροι = Άμεσοι φόροι + Έμμεσοι φόροι
ΝΤ = Τ – Β: Καθαροί φόροι = Φόροι – Επιδοτήσεις
Υ ≡ ΑΕΠ σε τιμές αγοράς = C + I + G + NX – Te
Υd = Y + B – Td: Προσωπικό διαθέσιμο εισόδημα = Εισόδημα + Επιδοτήσεις – Άμεσοι φόροι
Εφόσον το διαθέσιμο εισόδημα είτε καταναλώνεται είτε αποταμιεύεται, Y + B – Td ≡ C + S

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Το οικονομικό κύκλωμα με
δημόσιο τομέα και εξωτερικό τομέα
(S – I) + (NT – G) ≡ (X – Z)

Οι καθαρές εξαγωγές μετράνε το καθαρό πλεόνασμα της

χώρας όταν εξάγει περισσότερα από όσα εισάγει. Αυτό το
πλεόνασμα στο εξωτερικό, επιτρέπει στο εσωτερικό την
ύπαρξη ενός συνδυασμού πλεονάσματος στον ιδιωτικό τομέα
(S – I) ή στον δημόσιο τομέα (NT – G).

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Σύνοψη εθνικών λογαριασμών

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ονομαστικό και πραγματικό ΑΕΠ
Το ονομαστικό ΑΕΠ μετράει το ΑΕΠ στις τιμές που επικρατούν όταν πραγματοποιείται το εισόδημα.

Το πραγματικό ΑΕΠ ή ΑΕΠ σε σταθερές τιμές λαμβάνει υπόψη τον πληθωρισμό, μετρώντας το ΑΕΠ
διαφορετικών ετών στις τιμές που επικρατούσαν σε ένα συγκεκριμένο έτος, που ονομάζεται έτος
βάσης.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Ονομαστικό και πραγματικό ΑΕΠ
1980 2013
Ποσότητα Μήλα 100 150
Κοτόπουλα 100 140
Τιμή σε £ Μήλα 2 4
Κοτόπουλα 4 6

Αξία σε τρέχουσες τιμές £

Μήλα 200 600
2013

Κοτόπουλα 400 840

Ονομαστικό ΑΕΠ 600 1.440

Αξία σε τιμές £ 1980 Μήλα 200 300

Κοτόπουλα 400 560
Πραγματικό ΑΕΠ 600 860

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
Πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ
Ετήσια μεταβολή του πραγματικού και του κατά κεφαλήν πραγματικού ΑΕΠ, 2000-12 (ετήσιο %)

Κατά κεφαλήν
Πραγματικό ΑΕΠ Πληθυσμός
πραγματικό ΑΕΠ
Κίνα 10,8 0,6 10,2
Αιθιοπία 8,8 2,6 6,2
Ελβετία 1,9 0,8 1,1
ΗΒ 1,6 0,6 1,0
Δυτική Όχθη / Γάζα –0,9 3,2 –3,7

Πραγματικό κατά κεφαλήν ΑΕΠ είναι ο λόγος του πραγματικού ΑΕΠ προς τον πληθυσμό.

ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
 Άλλες αδυναμίες του ΑΕΠ
o Φοροδιαφυγή – παραοικονομία

o Βιωσιμότητα, μόλυνση του

περιβάλλοντος

o Ευτυχία-Ευημερία

o Ανισότητα
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ