ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΝΟΙΚΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ

ΤΜΗΜΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ :«ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ»

ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ : ΚΑΟ 50

ΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΕΜΑ : Με δεδομένο ότι η ΚΑΟ λειτουργεί μέσα στα υφιστάμενα πλαίσια της οικονομίας της
αγοράς, ποια είναι , τελικά, τα βασικά συστατικά στοιχεία που διαφοροποιούν αυτό το είδος
οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης που αποκαλούμε ΚΑΟ από την τυπική
καπιταλιστική οικονομία ?

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ : ΚΑΒΟΥΛΑΚΟΣ ΙΩΣΗΦ

ΣΥΝΤΟΝΙΣΤΡΙΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ : ΚΟΦΤΗ ΔΗΜΗΤΡΑ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΦΟΙΤΗΤΡΙΑ : ΚΑΡΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΕΛΕΝΗ

2017-2018

6
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ ………………………………………………………………………………… 3

2. «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» ένας νέος παίχτης στην ελεύθερη αγορά…….... 4

3. Η «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» στην ελεύθερη αγορά με αναδιανεμητικό ρόλο 5

4. Η «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» αναζητά την θεωρητική της ταυτότητα .…... 7

5. Γιατί «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία»..…………………………………………….. 9

6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ………………………………………………………………………. 10

7. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ………………………………………………………………………….. 11

6
ΘΕΜΑ : Με δεδομένο ότι η ΚΑΟ λειτουργεί μέσα στα υφιστάμενα πλαίσια της οικονομίας της
αγοράς, ποια είναι , τελικά, τα βασικά συστατικά στοιχεία που διαφοροποιούν αυτό το είδος
οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης που αποκαλούμε ΚΑΟ από την τυπική
καπιταλιστική οικονομία ?

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η αποτυχία υλοποίησης του σοσιαλιστικού οικονομικού μοντέλου με την κατάρρευση των

καθεστώτων των ανατολικών χωρών τις τελευταίες δεκαετίες του 20ου αιώνα, προκάλεσαν αρχικά την
εντύπωση πανηγυρικής επικράτησης των νόμων της ελεύθερης αγοράς, τουλάχιστον σε επίπεδο μέσου
πολίτη. Φευ, η παρατεταμένη οικονομική κρίση και στα καθεστώτα της ελεύθερης αγοράς φαίνεται
ότι προκαλούσε κοινωνικοοικονομικούς κλυδωνισμούς με απρόβλεπτες συνέπειες. Όμως, μέσα από
τις πολιτικοοικονομικές ζυμώσεις και τις κοινωνικές ανακατατάξεις που προκάλεσε η οικονομική
κρίση, μια νέα οπτική-προοπτική του οικονομικού «γίγνεσθαι» άρχισε να εκδηλώνεται στα πλαίσια
λειτουργίας των ελεύθερων αγορών. Το όνομα αυτής : «Κοινωνική Αλληλέγγυα
Οικονομία»(Κ.ΑΛ.Ο.) . Μέσα στις νέες οικονομικές διαδικασίες που ξεδιπλώνονταν άρχισαν να
βρίσκουν υπόσταση έννοιες και αξίες, σε κατάσταση κανονικής ώσμωσης με την οικονομική
λειτουργία της αγοράς, γνωστές μεν ξεχασμένες δε από τις ιλιγγιώδεις οικονομικές εξελίξεις του
προηγούμενου και τωρινού αιώνα όπως : Άνθρωπος, δημοκρατία, συνεργατικότητα, μέριμνα για τον
αδύναμο, σεβασμός στο περιβάλλον .
Μέσα στο πλαίσιο βέβαια μιας «Ελεύθερης Οικονομίας», μια «Κοινωνική Οικονομία» προσπαθεί ή
de facto εμφανίζεται. Αντιφατικό ? Προκλητικό σίγουρα ! Μοιάζει με … σοσιαλιστική ένεση σε
καπιταλιστική οικονομία, κάποιοι περισσότερο καχύποπτοι θα έλεγαν μέχρι και με …σοσιαλιστικό
εμβόλιο!
Είναι άραγε νομοτέλεια η γενεσιουργός αιτία της Κ.ΑΛ.Ο., στο δεδομένο οικονομικό σύστημα ?
Ποια η σχέση της με τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές ? Τι την διαφοροποιεί από τον τρόπο λειτουργίας
του κράτους-πρόνοιας ? Ποια στοιχεία της θα αποτελέσουν την ειδοποιό διαφορά ώστε να διατηρηθεί
η μοναδικότητά της μέσα στην τυπική καπιταλιστική οικονομία ώστε να συνεχίσει να αποτελεί λύση
στο πρόβλημα για το οποίο προβλέφθηκε η σύλληψή της? Πάνω σε αυτούς τους προβληματισμούς θα
επιχειρηθεί μια θεωρητική προσπάθεια προσέγγισης της Κ.ΑΛ.Ο. και των πρακτικών της .

6
 «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» ένας νέος παίχτης στην ελεύθερη αγορά .

«Στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς η λειτουργία της  ελεύθερης αγοράς είναι ένα

σύστημα στο οποίο οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών καθορίζονται ελεύθερα από τη συναίνεση
μεταξύ προμηθευτών και καταναλωτών και στο οποίο οι νόμοι και οι δυνάμεις της προσφοράς και της
ζήτησης είναι απαλλαγμένες από οποιαδήποτε παρέμβαση από την κυβέρνηση,
το μονοπωλιακό καθορισμό των τιμών ή άλλη αρχή.» (Wikipedia“Ελεύθερη αγορά”)
Αντιπροσωπευτικό οικονομικό μοντέλο ελεύθερης αγοράς υπήρξε η θεωρία του Φιλελευθερισμού η
οποία αναπτύχθηκε από τα μέσα του 18ου αιώνα και έτυχε ευρείας εφαρμογής σε μεγάλο αριθμό
εθνικών οικονομιών.
Ο Φιλελευθερισμός ταυτίστηκε με την ιδιωτική εμπορευματική οικονομία. Από την εξαντλητική
λειτουργία της προέκυψε η εμπορευματοποίηση βασικών κοινωνικών στοιχείων όπως η εργασία , η
γη , το χρήμα (Μαρκαντωνάτου Μ. (2015) σ.15).
Αντίρροπα και εξισορροπητικά αναπτύχθηκε η δημόσια-κρατική οικονομία η οποία λειτούργησε ως
θεσμοποιητικός-ελεγκτικός μηχανισμός των κανόνων της αγοράς αλλά και προστατευτικός
μηχανισμός για τα χαμηλά κοινωνικά στρώματα μέσα από την ανάπτυξη προνοιακών δομών και
παροχή οικονομικών-κοινωνικών αγαθών που δεν συνέφερε η παραγωγή τους από την ιδιωτική
πρωτοβουλία.
Η κατάρρευση των σοσιαλιστικών καθεστώτων όμως και η επιτακτική ανάγκη μεγιστοποίησης του
κέρδους από την πλευρά του ιδιωτικού κεφαλαίου, η εξαντλητική αναζήτηση νέων πόρων-αγορών, η
συμβολή της τεχνολογικής επανάστασης συνέβαλλαν να αναπτυχθούν και να βρουν εφαρμογή
πολιτικές οι οποίες ενθάρρυναν τον προστατευτισμό όχι πλέον της ελεύθερης αγοράς για όλους αλλά
της απρόσκοπτης δράσης των ισχυρών της αγοράς, συνεπικουρούμενες από στρατηγικές
παγκοσμιοποίησης των εθνικών οικονομιών. Ήταν οι λεγόμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Η
γιγάντωση των αγορών είχε ως συνέπεια την ανάγκη να αντιμετωπιστούν οικονομικές δυσλειτουργίες
που ενδεχομένως αν αφήνονταν «θα οδηγούσαν σε φαύλο κύκλο καταπίνοντας ολόκληρο τον κόσμο»
(Μαρκαντωνάτου Μ. (2015) σ.10). Μετά το 2008 κυριάρχησαν οι διασώσεις τραπεζών έμμεσα ή
άμεσα με κρατικές χρηματοδοτήσεις συνοδευόμενες από περικοπές προνοιακών δαπανών
(Μαρκαντωνάτου Μ. (2015) σ17 ).
Η οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών και η διαχείρισή της μέσω της εφαρμογής
προγραμμάτων λιτότητας προκάλεσαν και συνέτειναν στην απότομη φτωχοποίηση μεγάλων
πληθυσμών και στην κορύφωση φαινομένων όπως : ανεργία, εργασιακή ανασφάλεια, ευρεία

6
κοινωνική δυσαρέσκεια και αναταραχή . (Μαρκαντωνάτου Μ. (2015)). Η οικονομική αδυναμία σε
συνδυασμό με την ένδεια προνοιακών πολιτικών, του κρατικού τομέα, τον κατέστησαν ανέτοιμο να
απορροφήσει το οικονομικό και κατ’ επέκταση κοινωνικό κόστος αυτών των φαινομένων με
συνέπεια την συρρίκνωση και υποχώρηση του έναντι του ιδιωτικού .
Αντανακλαστικά μέσα από τους θιγόμενους οικονομικά πληθυσμούς και όχι μόνο, άρχισαν να
αναδύονται συλλογικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες που εμφορούνταν από αρχές όπως:
προτεραιότητα στον άνθρωπο και όχι στο κέρδος, ελεύθερη συμμετοχή, δημοκρατική διοίκηση : «ένα
πρόσωπο, μια ψήφος» (Αδάμ Σ. 2014 σ.13), αλληλεγγύη, αυτονομία έναντι του κράτους, υβριδικό
χαρακτήρα ως προς την οικονομική τους αρχή (πολίτες-πρόσωπα αντί του κράτους) και την σφαίρα
προέλευσης τους (κάλυψη οικονομικών-κοινωνικών αναγκών που δεν παρέχουν οι άλλοι τομείς) και
επιθυμητή την πρόβλεψη κέρδους . Τα επιχειρηματικά αυτά εγχειρήματα στο μεγαλύτερο μέρος τους
εκφράστηκαν μέσα από έναν νέο σύνθετο όρο, ενδεικτικό μιας νέας πρότασης στον οικονομικό-
κοινωνικό-πολιτικό χώρο αυτόν της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο.), την θεωρητική
προσέγγιση της οποίας ξεκίνησε ο θεωρητικός Καρλ Πολάνυι (1886-1964) από τα μέσα του
περασμένου αιώνα αντιλαμβανόμενος και προβλέποντας τις παθογένειες της λειτουργίας των
ελεύθερων αγορών.
Η αδυναμία-αποτυχία του κρατικού τομέα να παρακολουθήσει αλλά και να συμβάλλει,
αποτρέποντας κοινωνικές παθογένειες, τον μετασχηματισμό και την αναπαραγωγή των κοινωνιών,
προκάλεσαν την ενεργοποίηση πρωτότυπων μηχανισμών στο πλαίσιο λειτουργίας της αγοράς
παίρνοντας την θέση του αντίβαρου στην ζυγαριά της αντιπαλότητας μεταξύ αγορών και κράτους. Οι
μηχανισμοί αυτοί διακρίνονται πλέον από συγκεκριμένα κοινά χαρακτηριστικά κοινωνικού
προσδιορισμού πέραν των οικονομικών που αυτόματα τους κατατάσσουν σε ένα νέο μοντέλο
οικονομικής πρότασης, στο πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς, την «Κοινωνική Αλληλέγγυα
Οικονομία».

Η «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» στην ελεύθερη αγορά σε αναδιανεμητικό

ρόλο.

Σύμφωνα με τις θεωρητικές προσεγγίσεις του Polanyi (1936), αρχικά η δράση των δυνάμεων της
αγοράς προκάλεσε την αντίδραση των θιγόμενων από την λειτουργία της, επιδιώκοντας την
κοινωνική προστασία τους μέσω της θεσμοποιητικής αλλά και εν γένει ρυθμιστικής δράσης του
κράτους. (Μαρκαντωνάτου Μ. (2015) σ16)

6
Η αναγκαιότητα των λειτουργιών αυτών εξάλλου υποστηρίχτηκε θεωρητικά από τον οικονομολόγο
της ελεύθερης αγοράς , John Maynard-Kayens (1936).
Πράγματι, μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο οι κρατικές δομές λειτούργησαν ως φορείς επιτάχυνσης της
οικονομικής μεγέθυνσης μέσω της παραγωγής δημόσιων αγαθών, εκτέλεσης μεγάλων δημόσιων
έργων, ρυθμιστικών παρεμβάσεων λόγω αστικοποίησης, εκβιομηχάνισης κ.ά.
Πτυχές κρατικής παρέμβασης στο πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς αποτέλεσαν :
 η κατανεμητική λειτουργία δηλ. ο εφοδιασμός της οικονομίας με δημόσια και ημιδημόσια
αγαθά και
 η πολιτική διορθωτικής αναδιανομής εισοδήματος αποβλέποντας όχι στο να τεθεί φραγμός
στην αύξηση των υψηλών εισοδημάτων όσο στο να στηριχθούν τα χαμηλά εισοδήματα.
(Πεμπετζόγλου Μ. 2011-2012 σ.3)
Οι κρατικές δημοσιονομικές πολιτικές εφαρμόζονταν μέσω της φορολογίας, της παροχής κοινωνικής
ασφάλισης και πρόνοιας, της δαπάνης για αγαθά και υπηρεσίες, της εγγύησης, της σταθερής
αγοραστικής δύναμης.
 Τις τελευταίες δεκαετίες όμως η απορρόφηση μεγάλου μέρους του παραγόμενου πλούτου ως
αποτέλεσμα επιδίωξης μεγιστοποίησης του κέρδους από τις δυνάμεις της αγοράς αλλά και οι πολιτικές
του χρήματος που ακολουθήθηκαν έχοντας ως προτεραιότητα την διάσωση των τραπεζών,
εξάντλησαν τους κρατικούς οικονομικούς πόρους για την άσκηση κοινωνικής πολιτικής με συνέπεια η
οικονομική κρίση να οδηγήσει πρωτίστως σε ανεργία, σε επισφαλή εργασία και τελικά φτωχοποίηση
που οδήγησε σε κοινωνικό αποκλεισμό μεγάλες κοινωνικές ομάδες.
Η διαμόρφωση αμυντικής στάσης και η προσπάθεια οικονομικής, κοινωνικής επιβίωσης στην
οικονομική κρίση από την πλευρά των βαλλόμενων οικονομικό-κοινωνικά πληθυσμών προέκυψε
αντανακλαστικά ως αυτονόητη.
Κυρίως μετά το 2008, αφενός η συνειδητοποίηση (ή υποσυνείδητη γνώση) από την πλευρά των
θιγόμενων, των αιτίων της παρούσας κρίσης (ρόλος των αγορών αλλά και αδυναμία του θεσμικού
τους προστάτη (κράτος) στον οποίο είχαν επενδυθεί οι προσδοκίες προστασίας των κοινωνικών τους
δικαιωμάτων) αφετέρου η αναγκαιότητα οικονομικής επιβίωσης στην αρένα της αγοράς χωρίς
παράλληλη εμπειρία αντιμετώπισης των επιχειρηματικών μεθοδεύσεων του παγκόσμιου κεφαλαίου,
στάθηκαν η αφορμή να εκδηλωθούν συλλογικές-ενωσικές επιχειρηματικές προσπάθειες με κατ’
εξοχήν τοπικό χαρακτήρα, οι οποίες είχαν ως συστατικά λειτουργίας τους, ανθρωπιστικές έννοιες
όπως αλληλ-εγγύη (παραπέμπει άμεσα στο ένας κοντά στον άλλον), συνέργια, συνεταιρία,
δημοκρατία και πάνω απ’ όλα εθελοντισμό στο πλαίσιο συνεργατικών παραγωγικών μονάδων και
δομών αλληλοβοήθειας.

6
Όπου οι προσπάθειες αυτές κινήθηκαν στο πλαίσιο της νομιμότητας ο χώρος της ελεύθερης αγοράς
ήταν μονόδρομος όπως και η υιοθέτηση των οικονομικών εργαλείων της προσφοράς και ζήτησης
για τα προϊόντα-υπηρεσίες που μπορούσαν οι ομάδες αυτές να παράξουν π.χ. αγροτικά, υπηρεσίες
υγείας, παιδείας, κατασκευές, πολιτισμού κ.λ.π.
Στο κενό λοιπόν της υπολειτουργίας του κρατικού τομέα, ιδιαίτερα τα χρόνια της οικονομικής κρίσης
και σε λιγότερο οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες, εμφανίστηκαν επιτακτικά πρακτικές με τα
προαναφερόμενα χαρακτηριστικά που περιγράφονταν διεθνώς ως «Κοινωνική Αλληλέγγυα
Οικονομία» (Κ.ΑΛ.Ο.)
Οι νέες αγοραίες, κοινωνικού χαρακτήρα πρακτικές στο πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης αγοράς
ενώ συνεχίζουν να στοχεύουν στην ίδια κατεύθυνση με τον κρατικό τομέα, χαρακτηρίζονται από έναν
διαφορετικό τρόπο προσέγγισής του κινούμενα από τον δέκτη του αγαθού προς τον πομπό του.
Ο τοπικός τους χαρακτήρας τους δίνει το πλεονέκτημα να στοχεύουν εξειδικευμένα στις ανάγκες του
πληθυσμού, η υβριδικότητά τους να συνδυάζουν δηλ. στοιχεία των αντιπάλων ιδιωτικού-δημόσιου
τους προσδίδει ευελιξία-προσαρμοστικότητα στις επικρατούσες συνθήκες, η προσπάθεια
ικανοποίησης ευρύτερα αποδεκτών κοινωνικών σκοπών χωρίς κοινωνικές διακρίσεις τους προσδίδει
ευρεία αποδοχή , μαζικότητα και ανθεκτικότητα, η ανάδειξη σε πρωταγωνιστή των δράσεων τους,
τον άνθρωπο αντί του κέρδους τους καθιστά πολιτισμικά απαραίτητους για την προοπτική των
μελλοντικών κοινωνιών. Αυτός ο εναλλακτικός οικονομικός χώρος συνδέει τις επενδύσεις με την
απασχόληση και τη κοινωνική συνοχή. Και αυτό είναι το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της Κοινωνικής
Οικονομίας. (Νασιούλας Ι. (2015) σ.5)

Η Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία. αναζητά την θεωρητική της ταυτότητα

Ο όρος Κοινωνική-Αλληλέγγυα-Οικονομία είναι η σύνθεση ή η έκφραση παρόμοιων ή διαφορετικών

εννοιών που κατά καιρούς χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν συγγενείς δράσεις. Έτσι στη
βιβλιογραφία συναντάμε μια σειρά παρόμοιων όρων όπως «Κοινωνική-Οικονομία», «Αλληλέγγυα-
Οικονομία», «Κοινωνική-Αλληλέγγυα-Οικονομία», «τρίτος τομέας», «μη κερδοσκοπικός τομέας». Οι
διαφορετικότητα των ορισμών υποδηλώνουν την γόνιμη ασάφεια του πλαισίου που κινούνται οι
συλλογικές δράσεις αυτές και την αγωνία να «κερδίσουν» το δικό τους χώρο στο πλαίσιο λειτουργίας
της ελεύθερης αγοράς προτείνοντας νέες εναλλακτικές οικονομικές πρακτικές με αυθεντική πολιτική
ταυτότητα και ε αδιαπραγμάτευτες βασικές ανθρωπιστικές αρχές.

6
Για τις εναλλακτικές αυτές μορφές οργάνωσης της οικονομίας επιχειρήθηκαν προσπάθειες
θεωρητικής τους προσέγγισης από σημαντικούς θεωρητικούς όπως: τον Proudhon, τον Polanyi , τον
Holloway, μεταξύ 19ου και 21ου αιών.
Ο Proudhon προκάλεσε ερωτηματικά σχετικά με τις δυνατότητες μιας ριζικής κοινωνικής,
οικονομικής και πολιτικής αλλαγής μέσα από εναλλακτικές μορφές οργάνωσης της οικονομίας.
Βασικά στοιχεία της θεωρίας του αποτέλεσαν η άρνηση μιας βίαιης επαναστατικής ανατροπής του
υπάρχοντος συστήματος μέσα από την κατάληψη της πολιτικής εξουσίας, η ιδέα ανάπτυξης των
κοινών (παραδεχόταν την νομή των μέσων παραγωγής ως αντιστάθμισμα της ατομικής ελευθερίας
απέναντι στην κυριαρχία του κράτους), η δημοκρατική λειτουργία όλων των χώρων της
οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής (η πρόταση του για την πολιτική οργάνωση των
κοινωνιών περιλάμβανε ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας, της αστυνομίας και της φορολογίας και
την συνένωση των ανθρώπων σε κοινότητες οι οποίες θα λειτουργούσαν με ομοσπονδιακό σύστημα),
η κριτική στο κράτος και η υπεράσπιση της ελευθερίας του ατόμου.
Το θεωρητικό πλαίσιο του Proudhon περιγράφει με ευκρίνεια το συνεταιριστικό μοντέλο εργασίας
της Κ.ΑΛ.Ο., όμως δεν βρήκε ευρεία εφαρμογή .

Στα μέσα του 20ου αιώνα ο θεωρητικός Polanyi με το έργο του άσκησε, καθοριστική επιρροή
στην διαμόρφωση απόψεων σχετικών με εναλλακτικές μορφές οικονομίας. Θεωρητικά επιχείρησε μια
επανένωση της οικονομίας με την κοινωνία και την πολιτική κατανοώντας τους χώρους αυτούς
αξεχώριστους και ασκώντας κριτική σε όποια άλλη αντίθετη περί τούτου άποψη ως διαστρεβλωτική
της πραγματικότητας. Η εξαντλητική αναζήτηση κέρδους στην φιλελεύθερη οικονομία ήταν υπαίτια
της ήδη στρεβλά αναπτυχθείσας οικονομικής πραγματικότητας.
Πίστευε ότι η διαμόρφωση και λειτουργία μιας ελεύθερης οικονομίας προς όφελος της κοινωνίας
εκμεταλλευόμενη τους κανόνες του ίδιου του συστήματος, θα λειτουργούσε διορθωτικά στις
παρατηρούμενες στρεβλώσεις. Με τον τρόπο του έδωσε με ευστοχία το πλαίσιο και το πνεύμα της
ΚΑΛΟ και τους εναλλακτικούς χώρους.
Ένας άλλος θεωρητικός του χώρου ήταν ο Holloway, δίνει το στίγμα του στο τέλος του 20ου
αιώνα μετά την κατάρρευση των καθεστώτων του υπαρκτού σοσιαλισμού και την αποτυχία των
καθεστώτων που ακολούθησαν . Ο Holloway δέχτηκε στην θεωρία του την εξάρτηση του κεφαλαίου
από την εργασία και όχι κατ’ ανάγκη το αντίθετο και μέσα από την επαναστατική του θεωρία καλεί
όχι σε αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο αλλά σε δημιουργία ρωγμών μέσα σε αυτό . Η θεωρία του όντας
επαναστατική , ασκώντας έντονη κριτική στο κράτος και στην εξουσία όπως και ο Proudhon δεν
φτάνει στα άκρα της μαρξιστικής άποψης περί ανατροπής της πολιτικής εξουσίας. (Καβουλάκος Κ.-
Γριτζάς Γ Κεφ.3)

6
 Γιατί «Κοινωνική.Αλληλέγγυα.Οικονομία.» ?

Μπροστά στην πραγματικότητα των οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών πιέσεων που έχει
προκαλέσει η παρατεταμένη παγκόσμια οικονομική κρίση η ΚΑΛΟ έρχεται ως πολυδιάστατο
οικονομικό-κοινωνικό μοντέλο σχέσεων, να επαναπλαισιώσει ποιοτικά τους τρόπους και τους
στόχους της λειτουργίας του δεδομένου συστήματος. Έχοντας ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που την
καθιστούν πρωτότυπη έναντι της λειτουργίας των άλλων δύο υφιστάμενων βασικών κινητήριων
μοχλών, του κράτους και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, καλείται να ανοίξει νέα οικονομικά
«μονοπάτια» αχαρτογράφητα, με εργαλεία και προδιαγραφές που την καθιστούν ελπιδοφόρα πρόταση
για την αντιμετώπιση της κρίσης .
Μεταξύ εμπορευματικής οικονομίας(που υλοποιείται από άτομα και ρυθμίζεται από τις
δυνάμεις της αγοράς) και δημόσιας-κρατικής οικονομίας ( που υλοποιείται από το κράτος με βάση
την αναδιανεμητική αρχή), η ΚΑΛΟ επιδεικνύει δράσεις συλλογικές-ενωσικές ανθρώπων (και όχι
κεφαλαίων) στη βάση τριών τουλάχιστον αξιών : εκούσια/ελεύθερη συμμετοχή /δέσμευση,
ισότητα/ισοτιμία των μελών, εταίρων, συνεταίρων και τέλος αλληλεγγύη.
Δευτερογενή αλλά εξίσου σημαντικά διαφοροποιά χαρακτηριστικά των πρωτοβουλιών αυτών είναι η
υβριδοποίηση των πόρων, η επιδίωξη του γενικού συμφέροντος, η αναπόφευκτη κριτική στην
μεγέθυνση και τον παραγωγισμό και η δημοκρατία στον σχεδιασμό και στην λήψη αποφάσεων της
δράσης τους.
Αξιοποιείται και έχει πρωταγωνιστικό ρόλο η κοινωνία των πολιτών και το ήδη έτοιμο πλέγμα
δυναμικών σχέσεων που αυτή έχει ήδη δημιουργήσει στην βάση επιδίωξης του «κοινού καλού»,
παρέχοντας με τον τρόπο αυτό ένα ξεχωριστό και ιδιαίτερο Κεφάλαιο στην νέα οικονομία το
«Κοινωνικό Κεφάλαιο» . Η κοινωνία των πολιτών στην οποία αναφέρεται και από την οποία
υλοποιείται διέπεται από την αρχή της αμοιβαιότητας και της αναδιανομής.
Αποτέλεσμα η αναγνώριση της συμβολής της μέσα από την δράση των φορέων της έναντι των άλλων
τομέων, είναι :
 η δημιουργία και ανάπτυξη υψηλής ποιότητας θέσεων εργασίας δεδομένου ότι δεν στοχεύει
στο κέρδος, αναπτύσσοντας καινοτομικούς τρόπους για την αξιοποίηση και εμπλουτισμό δεξιοτήτων
ιδιαίτερα σε δραστηριότητες που δεν καλύπτουν οι ιδιωτικές επιχειρήσεις και το δημόσιο. ,
 Στοχεύει στην επίτευξη έξυπνης, βιώσιμης και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη, παρέχοντας
υπηρεσίες σε αποκλεισμένες κοινωνικά και οικονομικά ομάδες , οι οποίες δεν δημιουργούν
οικονομικό ενδιαφέρον σε ιδιώτες και το κράτος-πρόνοια αδυνατεί οικονομικά να τις καλύψει,

6
  Παράσχει υπηρεσίες προς όφελος της κοινωνικής συνοχής σε προσφυγικούς πληθυσμούς
συμβάλλοντας στη λύση προβλημάτων προσφυγικής κρίσης ,
 Λειτουργεί αποκεντρωτικά, έχει τοπικό χαρακτήρα δρα «από κάτω προς τα πάνω» και ως εκ
τούτου γίνεται αποτελεσματική και σημαντικός παράγοντας στήριξης χωρικής και κοινοτικής
οικονομίας,
Έχει ως προτεραιότητα την τόνωση και την περαιτέρω καλλιέργεια των αρχών της ισότητας και των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην συνείδηση των εμπλεκομένων στις δομές της, απαραίτητων
συστατικών της αποτελεσματικής λειτουργίας της και θέτοντας στο επίκεντρο της τον άνθρωπο στην
προσπάθεια εξορθολογισμού και επαναφοράς της οικονομία στην υπηρεσία του ανθρώπου και όχι το
αντίθετο. (GECES (2016), Social enterprises and the social economy going forward. A call for
action from the Commission ExpertGroup on Social Entrepreneurship, DG for Internal
Market, Industry, Entrepreneurship and SMEs)
Βέβαια το γεγονός ότι η νέα οικονομία προσπαθεί να κερδίσει την θέση της στο πλαίσιο λειτουργίας
της στην ελεύθερη αγορά δημιουργεί συγχίσεις ως προς την αντιπροσωπευτικότητα των συλλογικών
εγχειρημάτων.
Η δοσολογία του μίγματος των χαρακτηριστικών είναι καίριας σημασίας στην αποτελεσματικότητα
των δράσεων επωφελούμενων των πλεονεκτημάτων του νέου τομέα ιδίως αυτών που συντείνουν στον
χαρακτηρισμό της αλληλεγγύης και βασίζονται στην αμοιβαιότητα μεταξύ των συμμετεχόντων.
(Νικολόπουλου Τ.&Καπογιάννη Δ. (2013)σ.20,21,22,23)
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρθηκε η δύναμη της ΚΑΟ είναι ταυτόχρονα και η αδυναμία της.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Συμπερασματικά και μέσα στην νομοτελειακή οικονομικό-κοινωνική-πολιτική κρίση καθεστώτων

νεοφιλελεύθερων οικονομιών η Κ.ΑΛ.Ο. και τα σχετικά με αυτήν οικονομικά εγχειρήματα φαίνεται
να αποτελούν ένα καλό αντεπιχείρημα προς δοκιμασία αντοχής, σε ό,τι έχει προκαλέσει ή συντηρεί
την εκτυλισσόμενη παγκόσμια οικονομική κρίση.
Χωρίς να αποτελεί πόλο πρόκλησης κοινωνικής αναταραχής έρχεται να λειτουργήσει
συμπληρωματικά στο πλαίσιο λειτουργίας της ελεύθερης οικονομίας, προτάσσοντας ως βασικά της
εργαλεία αυτά της προσφοράς και της ζήτησης. Διαφέρει από την φιλελεύθερη οικονομία στην
προτεραιότητα που δίνει στον παράγοντα Άνθρωπο και τις ανάγκες του και όχι στο Κεφάλαιο, ως

6
παράγοντας της αγοράς έχει το κοινωνικό προφίλ ενός καλού κρατικού τομέα που αποτελεί
αιφνιδιαστικό πλεονέκτημα προς την ιδιωτική πρωτοβουλία.
Από την άλλη πλευρά έναντι ενός δυσκίνητου κρατικού τομέα έχει να επιδείξει την ευελιξία της
ιδιωτικής επιχείρησης όντας ανεξάρτητη από το κράτος, καινοτόμα και απρόβλεπτη, παραγωγική
έχοντας ως εργάτη τον μέτοχό της, άφοβη στην διαδικασία της αγοράς, και εκμεταλλευόμενη το
συσσωρευμένου κοινωνικού κεφαλαίου και της κοινωνίας των πολιτών.
Αδύναμα σημεία ? Ενδεχομένως η διατάραξη των μεγεθών που την χαρακτηρίζουν σε κάθε έκφανση
της θα μπορούσαν να προκαλέσουν τον «ισομορφισμό» της , τον μαρασμό και την αφομοίωσή της.
Και όπως χαρακτηριστικά λέγεται εχθρός της είναι μόνο ο εαυτός της.

6
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

- Wikipedia : “Ελεύθερη αγορά”

- Μαρκαντωνάτου Μ. (2015) : «Κρίση, απορρύθμιση και πολιτική λιτότητας υπό το πρίσμα της
θεώρησης του Καρλ Πολάνυι». Αθήνα. ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ ΕΚΚΕ
- Αδάμ Σ. 2014 :«Κοινωνική Οικονομία, Οδηγός Δημιουργίας Κοινωνικών Επιχειρήσεων.»
Θεσσαλονίκη 2014
- Keynes J. (1936): The General Theory of Employment, Interest and Money. London:
Macmillan
- Πεμπετζόγλου Μ. 2011-2012: «Σημειώσεις στο μάθημα Δημόσια Οικονομική». Κομοτηνή.
Δημοκρίτειο
- Νασιούλας Ι. (2015) :Κείμενο Πολιτικής . Κοινωνική Οικονομία. Μια βιώσιμη εναλλακτική?
- Καβουλάκος Κ.-Γριτζάς Γ(2015) . «Εναλλακτικοί οικονομικοί και πολιτικοί χώροι».
Αθήνα.kallipos)
- GECES (2016), Social enterprises and the social economy going forward. A call for action
from the Commission Expert Group on Social Entrepreneurship, DG for Internal Market,
Industry, Entrepreneurship and SMEs)
- Νικολόπουλου-Τ.&Καπογιάννη-Δ(2013))