Εισαγωγή στην οικονομική

η
1 ενότητα
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΣΣΔΑ
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Περιγράψτε ποιο είναι το βασικό πρόβλημα με το οποίο ασχολείται η οικονομική επιστήμη και
αναφέρετε τρόπους με τους οποίους εφαρμόζεται στην καθημερινή ζωή

• Διατυπώστε τα βασικά οικονομικά ερωτήματα που συναντώνται σε όλες τις κοινωνίες

• Διακρίνετε το κόστος ευκαιρίας και το όφελος ευκαιρίας και αναφέρετε παραδείγματα

• Εφαρμόστε το μοντέλο πέντε βημάτων στην λήψη αποφάσεων σε ιδιωτικό επίπεδο και σε κοινωνικό-
συνολικό

• Αναλύστε οικονομικά συστήματα της α) αγοράς, β) της ελεγχόμενης οικονομίας και της γ) μικτής
οικονομίας, από τον τρόπο που απαντούν στα βασικά οικονομικά ερωτήματα

• Αναφέρετε τους ρόλους που έχει να διαδραματίσει το κράτος και τα μέσα δράσης που διαθέτει

2
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Η λέξη οικονομία προέρχεται από την ελληνική λέξη οίκος + νόμος, που σημαίνει τη
διαχείριση ενός νοικοκυριού.
• Αντικείμενο της οικονομικής επιστήμης είναι η ανθρώπινη οικονομική συμπεριφορά
• Μελετώνται τρόποι διαχείρισης των ανεπαρκών διαθέσιμων πόρων για να ικανοποιηθούν
όσο γίνεται περισσότερες ανάγκες - επιθυμίες.
• (η ανεπάρκεια αφορά στους περιορισμένους πόρους σε σχέση με το πλήθος των αναγκών)
• Μελετώνται τρόποι επίτευξης μέγιστης δυνατής ικανοποίησης των ανθρώπινων αναγκών
με την παραγωγή και τη διακίνηση αγαθών (διανομή κοινωνικού προϊόντος)
• Υπό τον περιορισμό χρησιμοποίησης των ανεπαρκών διαθέσιμων οικονομικών πόρων.
• Τα νοικοκυριά και η οικονομία έχουν πολλά κοινά
• Το νοικοκυριό πρέπει να κατανείμει τους περιορισμένους (ανεπαρκείς) πόρους του μεταξύ
των μελών του, λαμβάνοντας υπόψη
– Τις ικανότητες – δυνατότητες κάθε μέλους,
– Τις προσπάθειες κάθε μέλους,
– Τις επιθυμίες κάθε μέλους.
• Όπως ένα νοικοκυριό, έτσι και μια κοινωνία οφείλει να λαμβάνει αποφάσεις
• Η διαχείριση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της κοινωνίας είναι σημαντική επειδή οι
πόροι αυτοί σπανίζουν. Σπανιότητα των πλουτοπαραγωγικών πόρων σημαίνει ότι η
κοινωνία δεν έχει να προσφέρει στα μέλη της όλα όσα επιθυμούν. 3
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Η οικονομική επιστήμη είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο η κοινωνία διαχειρίζεται
τους σπανίζοντες πόρους της.
• Η μελέτη κατανόησης της ανθρώπινης συμπεριφοράς γίνεται για λόγους:
• Πρόβλεψης του τρόπου αντίδρασης των ατόμων σε διαφορετικές συνθήκες
• Διασφάλισης ότι τα μέτρα μιας επιλεγμένης πολιτικής, είναι τα κατάλληλα

• Αντικείμενο της οικονομικής ανάλυσης είναι ή έρευνα με στόχο την ανάδειξη αιτιωδών
σχέσεων, βάσει εργαλείων ανάλυσης, με σκοπό την ερμηνεία των οικονομικών φαινομένων
σχετικά με τη χρήση των πόρων, την παραγωγή, την κατανάλωση προϊόντος παραγωγής.

4
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Δέκα αρχές των οικονομικών που διέπουν τη λήψη ατομικών αποφάσεων
• 1. Τα άτομα αναγκάζονται να επιλέγουν ανάμεσα σε εναλλακτικές λύσεις την προτιμότερη.
πρόβλημα της ανταλλαγής μεταξύ εναλλακτικών στόχων
• 2. Το κόστος μιας επιλογής είναι ένα άλλο αγαθό από το οποίο παραιτούμαστε για να
χαρούμε αυτό που επιλέξαμε. Το κόστος επιλογής μετράται σε όρους χαμένων ευκαιριών.
κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού είναι ποσότητα αγαθού που πρέπει να παραιτηθεί κανείς
για να αποκτήσει ποσότητα του συγκεκριμένου αγαθού που επιλέγει
• 3. Τα ορθολογικά άτομα σκέφτονται βάσει της οριακής ανάλυσης κατά τη λήψη απόφασης.
Η λήψη αποφάσεων γίνεται συγκρίνοντας τα οριακά κόστη και τα οριακά οφέλη αυτών.
• 4. Τα άτομα ανταποκρίνονται σε κίνητρα που τους τίθενται και αλλάζουν συμπεριφορά.
Αν μια πολιτική τροποποιήσει τα κίνητρα, είναι βέβαιο ότι και οι άνθρωποι θα αλλάξουν
τη συμπεριφορά τους Θα πρέπει να εξετάζονται όχι μόνο τα άμεσα αποτελέσματα, αλλά
και τα έμμεσα, που επέρχονται διαμέσου των κινήτρων
• 5. Το εμπόριο μπορεί να βελτιώσει την θέση όλων (συγκριτικό πλεονέκτημα Ρικάρντο)

5
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Δέκα αρχές των οικονομικών που διέπουν τη λήψη ατομικών αποφάσεων
• 6. Οι αγορές είναι, τις περισσότερες περιπτώσεις, ο καλύτερος τρόπος οργάνωσης και
συντονισμού της οικονομικής δραστηριότητας
οικονομία της αγοράς: οικονομία που κατανέμει τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους της
μέσω των αποκεντρωμένων αποφάσεων πολλών επιχειρήσεων και νοικοκυριών καθώς
αυτά αλληλεπιδρούν στις αγορές αγαθών και υπηρεσιών
• 7. Το κράτος μερικές φορές μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα των αγορών στην
περίπτωση αποτυχίας στην αγορά ή στην περίπτωση όπου το αποτέλεσμα της αγοράς
δημιουργεί ανισότητες.
• 8. Το βιοτικό επίπεδο της χώρας εξαρτάται από την ικανότητά παραγωγής προϊόντων.
Παραγωγικότητα είναι η ποσότητα των αγαθών που παράγονται με κάθε ώρα εργασίας
Η παραγωγικότητα αποτελεί τον βασικότερο παράγοντα του βιοτικού επιπέδου.
• 9. Οι τιμές των προϊόντων αυξάνονται όταν η κεντρική τράπεζα εκδίδει πολύ χρήμα.
Η αυξημένη ποσότητα χρήματος αποτελεί την κυριότερη αιτία πληθωρισμού.
• 10. Στην κοινωνία βραχυχρόνια υπάρχει αντίστροφη σχέση ανεργίας και πληθωρισμού.
• Το φαινόμενο αυτό οφείλεται στη βραδύτητα με την οποία προσαρμόζονται οι τιμές και οι
μισθοί. Μακροχρόνια η ανεργία είναι ανεξάρτητη από τη μεταβολή τον πληθωρισμό.

6
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 1η: Οι άνθρωποι αναγκάζονται να επιλέγουν μεταξύ πραγμάτων που αμοιβαία
αποκλείονται
• Το πρώτο μάθημα σχετικά με τη λήψη αποφάσεων συνοψίζεται στο εξής απόφθεγμα:
«Τίποτα δεν προσφέρεται δωρεάν».
• Για να αποκτήσουμε κάποιο πράγμα που επιθυμούμε, πρέπει να παραιτηθούμε από κάτι
άλλο. Η λήψη αποφάσεων απαιτεί την «αντιστάθμιση» ενός σκοπού με έναν άλλο.
• Ας δούμε τώρα τους γονείς που αποφασίζουν πώς θα ξοδέψουν το οικογενειακό τους
εισόδημα. Όταν επιλέγουν να δαπανήσουν ένα επιπλέον ευρώ σε ένα από τα αγαθά αυτά,
τότε έχουν ένα ευρώ λιγότερο για να ξοδέψουν σε άλλα αγαθά.
• Όταν οι άνθρωποι οργανώνονται σε κοινωνίες, αντιμετωπίζουν διαφορετικά είδη
«αντισταθμικών ή ανταλλακτικών σχέσεων».
• Οι περιβαλλοντικοί νόμοι που επιβάλλουν στις επιχειρήσεις μέτρα για τη μείωση της
ρύπανσης αυξάνουν το κόστος παραγωγής των αγαθών και υπηρεσιών. Εξαιτίας του
υψηλότερου κόστους, οι επιχειρήσεις αυτές έχουν τελικά μικρότερα κέρδη.
• Ενώ οι περιβαλλοντικές ρυθμίσεις για τον έλεγχο της ρύπανσης μας προσφέρουν
καθαρότερη ατμόσφαιρα και μας εξασφαλίζουν καλύτερη υγεία, έχουν ως κόστος τη
μείωση των κερδών των επιχειρήσεων και των εισοδημάτων των εργαζομένων.

7
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 1η: Οι άνθρωποι αναγκάζονται να επιλέγουν μεταξύ πραγμάτων που αμοιβαία
αποκλείονται
• Μια άλλη αντίστροφη σχέση που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας είναι αυτή μεταξύ
αποτελεσματικότητας και κοινωνικής δικαιοσύνης.
• Αποτελεσματικότητα (efficiency) σημαίνει ότι η κοινωνία παίρνει όσο περισσότερο μπορεί
από τους σπανίζοντες πόρους της.
• Κοινωνική δικαιοσύνη (equity) σημαίνει ότι τα οφέλη από τους πόρους αυτούς
κατανέμονται δίκαια μεταξύ των μελών της κοινωνίας.
• Με άλλα λόγια, η αποτελεσματικότητα αναφέρεται στο μέγεθος της οικονομικής πίτας,
ενώ η κοινωνική δικαιοσύνη αναφέρεται στο πώς μοιράζεται αυτή η πίτα.
• Ας δούμε έτσι, την πολιτική που αποσκοπεί στην επίτευξη μιας πιο δίκαιης κατανομής της
οικονομικής ευημερίας. Κάποιες από αυτές τις πολιτικές πρακτικές, όπως είναι το σύστημα
κοινωνικής πρόνοιας, ή τα επιδόματα ανεργίας, προσπαθούν να βοηθήσουν εκείνα τα μέλη
της κοινωνίας που βρίσκονται στην πιο δεινή θέση.
• Όταν η κυβέρνηση αναδιανείμει εισόδημα από τους πλούσιους στους φτωχούς, μειώνει
(λόγω φορολογίας) την ανταμοιβή της σκληρής εργασίας. Και το αποτέλεσμα είναι οι
άνθρωποι να εργάζονται λιγότερο σκληρά και να παράγουν λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες.
Με άλλα λόγια, όταν οι κυβερνήσεις προσπαθούν να μοιράσουν την πίτα σε ίσια κομμάτια,
η πίτα γίνεται μικρότερη.

8
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 2η: Το κόστος ενός αγαθού είναι ένα άλλο αγαθό από το οποίο παραιτείται κανείς
για να αποκτήσει το πρώτο
• Επειδή οι άνθρωποι είναι αναγκασμένοι να επιλέγουν μεταξύ πραγμάτων που
αποκλείονται αμοιβαία, η λήψη αποφάσεων απαιτεί τη σύγκριση των στοιχείων κόστους
και οφέλους των εναλλακτικών ενεργειών.
• Το κόστος ευκαιρίας ενός πράγματος είναι αυτό από το οποίο πρέπει να παραιτηθεί κανείς
για να αποκτήσει το συγκεκριμένο πράγμα που επιλέγει. Όταν, για παράδειγμα, οι νέοι
αποφασίζουν αν θα σπουδάσουν ή όχι, πρέπει να γνωρίζουν το κόστος ευκαιρίας που
συνδέεται με κάθε πιθανή επιλογή τους.

• ΑΡΧΗ 3η: Οι ορθολογικοί άνθρωποι σκέφτονται οριακά

• Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν τον όρο οριακές μεταβολές για να περιγράψουν μικρές
οριακές προσαρμογές σε ένα υφιστάμενο σχέδιο δράσης. Μην ξεχνάτε ότι η λέξη «όριο»
σημαίνει «άκρο», επομένως οι οριακές μεταβολές είναι προσαρμογές γύρω από τα ακραία
σημαία των πράξεών σας.
• Ας υποθέσουμε, για παράδειγμα, ότι ρωτάτε ένα φίλο σας πόσα επιπλέον χρόνια θα
έπρεπε να συνεχίσετε τις σπουδές. Για να μπορέσετε να αποφασίσετε πρέπει να γνωρίζετε
το πρόσθετο όφελος που θα σας πρόσφερε ένα επιπλέον έτος σπουδών (υψηλότεροι
μισθοί για όλη τη ζωή σας και την απλή χαρά της μάθησης) και το πρόσθετο κόστος με το
οποίο θα επιβαρυνθείτε (άλλο ένα έτος διδάκτρων και άλλο ένα έτος χαμένων μισθών).
• Μόνο συγκρίνοντας το οριακό όφελος με το οριακό κόστος μπορείτε να αποφασίσετε.
• Ένα ορθολογικά σκεπτόμενο άτομο θα προχωρήσει σε μια ενέργεια εάν και μόνο εάν το
οριακό όφελος της ενέργειάς του είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος. 9
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 4η: Οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε κίνητρα
• Επειδή οι άνθρωποι λαμβάνουν αποφάσεις συγκρίνοντας στοιχεία κόστους και οφέλους,
η συμπεριφορά τους μπορεί να μεταβληθεί όταν τα στοιχεία αυτά μεταβληθούν. Δηλαδή,
οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε κίνητρα.
• Όταν, για παράδειγμα, η τιμή ενός μήλου αυξηθεί, οι άνθρωποι θα αποφασίσουν να φάνε
περισσότερα ροδάκινα και λιγότερα μήλα, επειδή το κόστος αγοράς ενός μήλου είναι
υψηλότερο. Ταυτόχρονα, οι καλλιεργητές μήλων θα αποφασίσουν να απασχολήσουν
περισσότερους εργάτες και να μαζέψουν περισσότερα μήλα, επειδή το κέρδος από την
πώληση ενός μήλου είναι υψηλότερο.

• ΑΡΧΗ 5η : Το Εμπόριο μπορεί να βελτιώσει τη θέση όλων

• Το εμπόριο μεταξύ δυο χωρών μπορεί να βελτιώσει τη θέση και των δυο.
• Για να κατανοήσετε γιατί συμβαίνει αυτό, σκεφτείτε πώς επηρεάζει το εμπόριο την
οικογένειά σας.
• Το εμπόριο επιτρέπει σε κάθε άτομο να εξειδικευθεί στις δραστηριότητες που κάνει
καλύτερα. Πραγματοποιώντας ανταλλαγές με τους άλλους, οι άνθρωποι μπορεί να
αποκτήσουν μεγαλύτερη ποικιλία αγαθών και υπηρεσιών σε χαμηλότερο κόστος.
• Οι χώρες, όπως και οι οικογένειες, ωφελούνται από την ικανότητά τους να
πραγματοποιούν ανταλλαγές μεταξύ τους. Το εμπόριο επιτρέπει στις χώρες να
εξειδικεύονται σε αυτό που κάνουν καλύτερα και να απολαμβάνουν μια μεγαλύτερη
ποικιλία αγαθών.
10
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 6η: Οι αγορές είναι συνήθως ένας καλός τρόπος οργάνωσης της οικονομικής
δραστηριότητας
• Οι κομμουνιστικές χώρες λειτουργούν με τη θεμελιώδη παραδοχή ότι οι υπεύθυνοι για τον
κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας είναι σε καλύτερη θέση να καθοδηγήσουν την
οικονομική δραστηριότητα. Οι σχεδιαστές αυτοί αποφάσιζαν τι αγαθά και υπηρεσίες
έπρεπε να παράγονται από αυτά και, τέλος, ποιοι έπρεπε να παράγουν και ποιοι να
καταναλώνουν αυτά τα αγαθά και τις ανάλογες υπηρεσίες.
• Σε μια οικονομία της αγοράς, οι αποφάσεις των υπεύθυνων για τον κεντρικό σχεδιασμό
της οικονομίας αντικαθίστανται από τις αποφάσεις που λαμβάνουν εκατομμύρια
επιχειρήσεις και νοικοκυριά. Οι επιχειρήσεις αποφασίζουν ποιους εργαζόμενους θα
προσλάβουν και τι θα παράγουν.
• Τα νοικοκυριά αποφασίζουν σε ποιες επιχειρήσεις θα εργαστούν και τι θα αγοράζουν με τα
εισοδήματά τους. Οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στην
αγορά, όπου οι τιμές και το ατομικό συμφέρον καθοδηγούν τις αποφάσεις τους.
• Το 1776, ο Βρετανός οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ, στο βιβλίο του Ο Πλούτος των Εθνών,
διατύπωσε την πιο ξακουστή παρατήρηση στην ιστορία της Οικονομικής:
• Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στις αγορές ωσάν να
καθοδηγούνται από ένα «αόρατο χέρι», που τα οδηγεί στα επιθυμητά αποτελέσματα
μέσω των αγορών.
• Οι τιμές εκφράζουν τόσο την αξία ενός αγαθού για την κοινωνία, όσο και το κόστος που
αναλαμβάνει η κοινωνία για την παραγωγή αυτού του αγαθού.
11
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 6η: Οι αγορές είναι συνήθως ένας καλός τρόπος οργάνωσης της οικονομικής
δραστηριότητας
• Επειδή τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις εξετάζουν τις τιμές όταν αποφασίζουν τι θα
αγοράσουν και τι θα πωλήσουν, ασυναίσθητα λαμβάνουν υπόψη τους το κοινωνικό
όφελος και το κοινωνικό κόστος των ενεργειών τους. Έτσι, οι τιμές οδηγούν τα άτομα που
λαμβάνουν αποφάσεις σε αποτελέσματα τα οποία, από πολλές πλευρές, μεγιστοποιούν
την ευημερία της κοινωνίας ως συνόλου.

12
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 7η: Το Κράτος μπορεί μερικές φορές να βελτιώσει τα αποτελέσματα που
προκύπτουν μέσω των αγορών
• Αν το αόρατο χέρι της αγοράς είναι τόσο υπέροχο, τότε γιατί χρειαζόμαστε την κυβέρνηση;
• Το κράτος μπορεί να παρεμβαίνει στην οικονομία για δυο γενικούς λόγους: για να
προωθεί την αποτελεσματικότητα και για να προάγει την ισότητα. Δηλαδή, τα περισσότερα
μέτρα της οικονομικής πολιτικής που ασκεί μια κυβέρνηση αποσκοπούν είτε στο μεγάλωμα
της πίτας είτε στην αλλαγή του τρόπου με τον οποίο αυτή η πίτα διανέμεται.
• Το αόρατο χέρι οδηγεί, συνήθως, τις αγορές σε αποτελεσματική κατανομή των
πλουτοπαραγωγικών πόρων. Όμως, για διάφορους λόγους, το αόρατο χέρι δεν είναι
πάντοτε αποτελεσματικό. Οι οικονομολόγοι χρησιμοποιούν συχνά τον όρο αποτυχία της
αγοράς για να προσδιορίσουν μια κατάσταση όπου η αγορά μόνη της αποτυγχάνει να
κατανείμει αποτελεσματικά τους πλουτοπαραγωγικούς πόρους. Μια πιθανή αιτία
αποτυχίας της αγοράς είναι η ύπαρξη εξωτερικών επιδράσεων ή εξωτερικοτήτων.
Εξωτερικότητα ή εξωτερική επίδραση είναι η επίπτωση που έχουν οι ενέργειες ενός
ατόμου στην ευημερία των συνανθρώπων του. Κλασικό παράδειγμα είναι η ρύπανση.
• Το αόρατο χέρι δεν εξασφαλίζει ότι όλοι θα έχουν επαρκή τροφή, ευπρεπή ρούχα και την
απαραίτητη ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Ο βασικός στόχος πολλών μέτρων της
δημόσιας πολιτικής, όπως η φορολογία του εισοδήματος και η δημιουργία ενός
συστήματος κοινωνικής πρόνοιας είναι η επίτευξη μιας δικαιότερης κατανομής της
οικονομικής ευημερίας.

13
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 8η: Το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας εξαρτάται από την ικανότητά της να παράγει
αγαθά και υπηρεσίες
• Το 2000 το μέσο ετήσιο κατά κεφαλήν εισόδημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη
Γερμανία ήταν περίπου 24.000 ευρώ, ενώ στην Ινδία ήταν περίπου 2.700 ευρώ και στην
Αιθιοπία ήταν μόλις 720 ευρώ. Η μεγάλη αυτή διαφορά σε μέσο εισόδημα αντανακλάται σε
διάφορα μέτρα της ποιότητας ζωής.
• Τι εξηγεί τις διαφορές αυτές του βιοτικού επιπέδου μεταξύ των χωρών και μεταξύ
διαφορετικών χρονικών περιόδων; Η απάντηση είναι εκπληκτικά απλή. Σχεδόν όλες οι
διακυμάνσεις του βιοτικού επιπέδου οφείλονται σε διαφορές στην παραγωγικότητα των
χωρών - δηλαδή στην ποσότητα των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται με κάθε ώρα
εργασίας ενός εργάτη.
• Η σχέση μεταξύ παραγωγικότητας και βιοτικού επιπέδου έχει επίσης βαθύτατες συνέπειες
στην οικονομική πολιτική που ασκεί μια κυβέρνηση. Όταν σκεφτόμαστε πώς μπορεί
κάποια οικονομική πολιτική να επηρεάσει το βιοτικό επίπεδο, το κρίσιμο ερώτημα είναι
πώς θα επηρεάσει την ικανότητά μας να παράγουμε αγαθά και υπηρεσίες.

14
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• ΑΡΧΗ 9η: Οι τιμές ανέρχονται όταν το κράτος εκδίδει πολύ χρήμα
• Στη Γερμανία, τον Ιανουάριο του 1921, η τιμή μιας ημερήσιας εφημερίδας ήταν 0,30 μάρκα.
Μέσα σε δυο μόλις χρόνια η ίδια εφημερίδα κόστιζε 70.000.000 μάρκα. Στην παγκόσμια
ιστορία η περίπτωση αυτή της Γερμανίας είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα
πληθωρισμού δηλαδή ανόδου του γενικού επιπέδου των τιμών στην οικονομία.
• Τι προκαλεί τον πληθωρισμό; Η αύξηση στην ποσότητα του χρήματος.

• ΑΡΧΗ 10η: Η κοινωνία αντιμετωπίζει μια βραχυχρόνια αντίστροφη σχέση μεταξύ

πληθωρισμού και ανεργίας
• Όταν το κράτος αυξάνει την ποσότητα χρήματος στην οικονομία ένα άλλο αποτέλεσμα είναι
το χαμηλό επίπεδο της ανεργίας.
• Αυτή η αντίστροφη σχέση μεταξύ πληθωρισμού και ανεργίας καλείται καμπύλη Philips.
• Η καμπύλη Philips είναι σημαντική για την κατανόηση του οικονομικού κύκλου - οι άτακτες
και σε μεγάλο βαθμό απρόβλεπτες διακυμάνσεις στην οικονομική δραστηριότητα, όπως
αυτές μετρούνται από τον αριθμό των απασχολουμένων ατόμων ή την παραγωγή αγαθών
και υπηρεσιών.

15
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Βασικές οικονομικές αποφάσεις:
• ποιες ανάγκες της κοινωνίας θα ικανοποιηθούν (Τι και Πόσα προϊόντα θα παραχθούν)
• με ποια μέθοδο παραγωγής θα παραχθούν τα προϊόντα. (Πως θα παραχθούν τα προϊόντα)
• πως θα διανεμηθούν τα παραχθέντα προϊόντα. (Ποιοι θα αγοράσουν τα προϊόντα)
• πως θα αναπτυχθεί διαχρονικά ο όγκος των παραγόμενων προϊόντων. (Πως θα παραχθούν
περισσότερα προϊόντα με τους διαθέσιμους πόρους)

• Βασικά Ερωτήματα προς απάντηση

• Ποιος είναι ο τρόπος λήψης αποφάσεων των ατόμων, επιχειρήσεων, κρατών κλπ
• Ποιες είναι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ατόμων, επιχειρήσεων, κρατών κλπ
• Ποιες είναι οι δυνάμεις και οι τάσεις που επηρεάζουν την οικονομία ως σύνολο.

• Μέσω της οικονομικής επιστήμης μαθαίνουμε

• Να σκεφτόμαστε στη βάση εναλλακτικών επιλογών
• Να αντιλαμβανόμαστε το κόστος των ατομικών και συλλογικών επιλογών
• Να αντιλαμβανόμαστε τις αλληλεπιδράσεις διαφόρων γεγονότων και θεμάτων

16
 ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
• Οι οικονομολόγοι μελετούν
• Τους τρόπους με τους οποίους τα άτομα λαμβάνουν τις αποφάσεις τους σχετικά με
• Το πόσο θα εργαστούν, τι θα αγοράσουν, πόσα χρήματα θα αποταμιεύσουν και πώς θα
επενδύσουν τις αποταμιεύσεις τους
• Τους τρόπους αλληλεπιδράσεις μεταξύ των ανθρώπων
• Εξετάζουν, για παράδειγμα, πώς το μεγάλο πλήθος των αγοραστών και πωλητών
καθορίζουν την τιμή πώλησης και την ποσότητα που θα πωληθεί
• Πως εργάζονται οι οικονομολόγοι
• Επινοούν θεωρίες, κατασκευάζουν υποδείγματα θέτοντας κάποιες υποθέσεις έτσι ώστε να
κάνουν πιο εύκολα κατανοητή την πραγματική λειτουργία του κόσμου.
• Συλλέγουν στοιχεία και στη συνέχεια αναλύουν τα στοιχεία αυτά, στην προσπάθειά τους να
επαληθεύσουν ή να απορρίψουν τις θεωρίες τους.
• Δύο ρόλοι για τους οικονομολόγους:
1. Όταν προσπαθούν να εξηγήσουν την λειτουργία της οικονομίας, εφαρμόζοντας τη
θετικιστική προσέγγιση είναι επιστήμονες.
2. Όταν προσπαθούν να βελτιώσουν τον κόσμο (βασιζόμενοι στα αποτελέσματα της θετικής
οικονομικής) και εφαρμόζοντας τη δεοντολογική προσέγγιση, τότε είναι διαμορφωτές
πολιτικής και τότε μπορεί να καταχραστούν τη θέση τους και να μην είναι αμερόληπτοι στις
πράξεις τους. 17
 ΟΙ ΕΠΙΜΕΡΟΥΣ ΤΟΜΕΙΣ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ
Η οικονομική μελετάται μέσω δύο πεδίων: τη Μικροοικονομική και τη Μακροοικονομική
Τη μικροοικονομική και τη μακροοικονομική.
• Η μικροοικονομική μελετά την συμπεριφορά των επιμέρους οικονομικών μονάδων. Δηλαδή
του τρόπου με τον οποίο τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις παίρνουν τις αποφάσεις τους
και του τρόπου που νοικοκυριά και επιχειρήσεις αλληλεπιδρούν μεταξύ τους στις αγορές
• Η μακροοικονομική μελετά τα φαινόμενα που προκύπτουν από τη συμπεριφορά του
κοινωνικού συνόλου. Μελετά δηλαδή φαινόμενα που αφορούν ολόκληρη την οικονομία,
όπως ο πληθωρισμός η ανεργία, η οικονομική ανάπτυξη, το εμπορικό ισοζύγιο.

Ο οικονομικός τρόπος σκέψης χρησιμοποιεί και άλλους τρόπους προσεγγίσεως των γεγονότων
Τη θετική και τη δεοντολογική οικονομική.
Η θετική οικονομική εξετάζει τι συμβαίνει αντικειμενικά στην κοινωνία και περιγράφει την
ύπαρξη των διαφόρων οικονομικών φαινομένων.
Η δεοντολογική οικονομική εξετάζει τι θα έπρεπε να συμβαίνει και πως να λειτουργεί ο κόσμος

Η περιγραφική (θεωρητική) και η εφαρμοσμένη οικονομική.

Η θεωρητική οικονομική συλλέγει, ταξινομεί, επεξεργάζεται ερμηνεύει διάφορα στοιχεία
Η εφαρμοσμένη οικονομική χρησιμοποιεί τα αποτελέσματα της θεωρητικής για την
άσκηση οικονομικής πολιτικής.
18
 ΑΝΑΛΥΣΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ
Ανάλυση μερικής ισορροπίας
απομονώνουμε για μελέτη ένα αγαθό ή έναν παραγωγικό συντελεστή
αγνοώντας τις αλληλοεπιδράσεις των άλλων αγορών

Ανάλυση γενικής ισορροπίας

μελετάμε ταυτόχρονα όλες τις αγορές ως ενιαίο σύνολο,
χρησιμοποιώντας αλληλοσυνδεόμενες εξισώσεις

Ανάλυση βάση της διάστασης του χρόνου

• στατική ανάλυση μελέτη ενός οικονομικού φαινόμενου σε μία δεδομένη χρονική στιγμή
• δυναμική ανάλυση μελετάμε την συνεχή διαχρονική εξέλιξη ενός οικονομικού φαινόμενου,
παρακολουθώντας τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσονται το φαινόμενο μέσα στο χρόνο
• συγκριτική στατική ανάλυση ανάλυση και μελέτη δύο στατικών απεικονίσεων ενός
οικονομικού φαινόμενου (χωρίς να διαπιστώνουμε πώς μεταβαίνει η οικονομία από το ένα
επίπεδο ισορροπίας στο άλλο)

19
 ΟΙ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
• Παραγωγικοί συντελεστές είναι τα μέσα που διαθέτει η κοινωνία και τα συνδυάζει για να
παράγει προϊόντα που ικανοποιούν τις ανθρώπινες ανάγκες
• Οι χρησιμοποιούμενοι παραγωγικοί συντελεστές μετασχηματίζονται σε προϊόντα ή
υπηρεσίες και καταναλώνονται στην αγορά από τα νοικοκυριά.

Οι συντελεστές παραγωγής είναι:

• Οι φυσικοί πόροι (γη - έδαφος) που έχουν ως αμοιβή την έγγειο πρόσοδο (ενοίκιο)
• Οι ανθρώπινοι πόροι (εργασία) που έχει ως αμοιβή το μισθό, ημερομίσθιο ή ωρομίσθιο.
• Οι δημιουργημένοι πόροι (υλικός κεφαλαιουχικός εξοπλισμός - κεφάλαιο) που έχει ως
αμοιβή το επιτόκιο και το τόκο.

δευτερογενείς παραγωγικοί συντελεστές

• η επιχειρηματικότητα που αποτελεί το συνδυασμό των τριών παραπάνω συντελεστών
παραγωγής και είναι ένα ταλέντο που έχουν κάποιοι άνθρωποι στην οργάνωση των πόρων
της γης, της εργασίας και του κεφαλαίου για την παραγωγή αγαθών
• η τεχνολογία η οποία εισάγεται τόσο στο υλικό κεφάλαιο όσο και στο ανθρώπινο δυναμικό

20
 ΤΑ ΑΓΑΘΑ (ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΑΓΑΘΩΝ)

• ελεύθερα και οικονομικά ανάλογα με την σπανιότητα της ποσότητάς τους.

• ελεύθερα: είναι τα αγαθά που μπορούμε να τα χρησιμοποιήσουμε σε μεγάλες ποσότητες
χωρίς κόστος.
• οικονομικά: είναι τα αγαθά που βρίσκονται σε σπανιότητα και επειδή κάποιος δαπάνησε
ενσυνείδητη προσπάθεια (προσωπική εργασία) για την παραγωγή τους, έχουν κόστος
χρησιμοποίησης.
• υλικά και άυλα ανάλογα με την μορφή ή την υπόστασή τους.
• τα υλικά αγαθά έχουν φυσική υπόσταση
• τα άυλα αγαθά είναι οι υπηρεσίες.

• διαρκή και καταναλωτά ανάλογα με την διάρκεια της χρήσης τους.

• τα διαρκή αγαθά χρησιμοποιούνται κατ’ επανάληψη, ενώ
• τα καταναλωτά χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά (εφ’ άπαξ).

21
 ΤΑ ΑΓΑΘΑ (ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΑΓΑΘΩΝ)
• καταναλωτικά και κεφαλαιουχικά (επενδυτικά) ανάλογα με τον σκοπό.
• τα καταναλωτικά χρησιμοποιούνται για την άμεση ικανοποίηση αναγκών,
• τα κεφαλαιουχικά για την παραγωγή άλλων αγαθών.

• Δημόσια και ημιδημόσια ανάλογα με το φορέα που τα παράγει

• Δημόσια: τα αγαθά των οποίων η χρησιμότητα δεν διαιρείται στους χρήστες τους
• Οι ιδιωτικές επιχειρήσεις δεν τα παράγουν επειδή δεν αποφέρουν κέρδη παράγονται από
δημόσιους φορείς με στόχο την προώθηση της κοινωνικής ευημερίας.
• Ημιδημόσια: τα αγαθά που δεν παράγονται σε επαρκείς ποσότητες (κοινωνική ασφάλιση)

• πρώτης ανάγκης (βασικά) ή πολυτελείας (μη βασικά) ανάλογα με το είδος της ανάγκης που
ικανοποιούν.
• Η διάκριση είναι ιδιαίτερα ρευστή ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες του ατόμου.
• Το ίδιο άτομο αναλόγως του εισοδήματός του έχει διαφορετικό τρόπο θεώρησης των
αγαθών που ικανοποιούν τις ανάγκες του.
• Όταν το εισόδημά του αυξάνεται τα αγαθά πολυτελείας γίνονται αγαθά πρώτης ανάγκης
• Όταν το εισόδημά του μειώνεται τα αγαθά πρώτης ανάγκης γίνονται αγαθά πολυτελείας
22
 ΤΟ ΒΑΣΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ
• Το βασικό οικονομικό πρόβλημα είναι η ικανοποίηση των απεριόριστων και διαρκώς
αυξανόμενων ανθρώπινων αναγκών με δεδομένη την στενότητα των οικονομικών πόρων.
• Το πρόβλημα ξεκινάει από το ότι οι διαθέσιμοι πόροι δεν επαρκούν για να καλύψουν
μακροπρόθεσμα τις ανάγκες και τις επιθυμίες του πληθυσμού.
• Επομένως το οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας είναι πως και ποιοι παραγωγικοί
συντελεστές θα απασχοληθούν στη παραγωγή ποιων αγαθών, προκειμένου να
ικανοποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερες από τις ανάγκες των ατόμων.
• Το οικονομικό πρόβλημα μπορεί να παρουσιαστεί μέσω της καμπύλης παραγωγικών
δυνατοτήτων.

Δύο διαφορετικοί τρόποι επίλυσης του οικονομικού προβλήματος:

• τα προβλήματα μεγιστοποίησης του αποτελέσματος και
• τα προβλήματα ελαχιστοποίησης της καταβαλλόμενης προσπάθειας.

23
 Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ
• Υποθέσεις
i. H ποσότητα και η ποιότητα των παραγωγικών συντελεστών της οικονομίας είναι δεδομένες.
ii. Η χώρα έχει δεδομένες τεχνολογικές γνώσεις που μπορεί να χρησιμοποιήσει.
iii. Οι συντελεστές μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παράγουν εναλλακτικά προϊόντα.
iv. Όλοι οι συντελεστές απασχολούνται πλήρως και με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο.

Έστω η οικονομία παράγει 2 αγαθά:

• φαγητό για τις ανάγκες επιβίωσης της κοινωνίας (αγροτικό προϊόν)
• όπλα για την εθνική ασφάλεια της κοινωνίας (βιομηχανικό προϊόν)
• Οι διαθέσιμοι συντελεστές πρέπει να συνδυαστούν με τρόπο τέτοιο ώστε να παραχθούν οι
ποσότητες εκείνες των δύο αγαθών που καλύπτουν τις ανάγκες της κοινωνίας.

Αγροτικό Η καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων

Προϊόν
Κ.Π.Δ. Αγροτικό Προϊόν Βιομηχανικό
Α Β
Προϊόν Γ
100 Λ
90
70
Ε 0 40
Δ 40 30 Δ

40
Γ 70 20 Κ

Β 90 10
Ε
Βιομηχανικό
Α 100 0 Προϊόν
0 10 20 30 40 24
 Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ
• Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων, ή όρια παραγωγικών δυνατοτήτων ή καμπύλη
μετασχηματισμού, είναι η γραμμή που συνδέει το σύνολο σημείων (Α, Β, Γ, Δ, Ε).
• Η Κ.Π.Δ. παρουσιάζει το μέγιστο δυνατό επίπεδο παραγωγής δύο αγαθών της οικονομίας,
όπου η χρήση των συντελεστών γίνεται με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο παραγωγής.
• Οι συνδυασμοί πάνω στην καμπύλη μετασχηματισμού είναι άριστοι συνδυασμοί
παραγωγής αγαθών (προκύπτουν με άριστη κατανομή και απασχόληση συντελεστών).
• Συνδυασμοί αριστερά της ΚΠΔ ναι μεν είναι εφικτοί αλλά όχι άριστοι και άρα τεχνικά
αναποτελεσματικοί (συνδυασμός Κ) (προκύπτουν με ΜΗ-άριστη κατανομή και
απασχόληση συντελεστών καθώς αφήνουν παραγωγικό κενό στην οικονομία).
• Συνδυασμοί δεξιά της καμπύλης μετασχηματισμού είναι ανέφικτοί (συνδυασμός Λ) κυρίως
λόγω της τεχνολογικής ανεπάρκειας.
Αγροτικό Η καμπύλη των παραγωγικών δυνατοτήτων
Προϊόν
Κ.Π.Δ. Αγροτικό Προϊόν Βιομηχανικό
Προϊόν Α Β
Γ
100 Λ
90
Ε 0 40 70

Δ 40 30
Δ

Γ 70 20 40

Β 90 10 Κ

Α 100 0 Ε
25
Βιομηχανικό
0 Προϊόν
10 20 30 40
 Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ
• Μια από τις Δέκα Αρχές της Οικονομικής, που εξετάσαμε είναι ότι οι άνθρωποι είναι
αναγκασμένοι να κάνουν επιλογές μεταξύ πραγμάτων που αποκλείονται.
• Όταν η οικονομία παράγει σε αποτελεσματικά επίπεδα, που βρίσκονται πάνω στην καμπύλη
των παραγωγικών δυνατοτήτων, ο μόνος τρόπος να παράγουμε περισσότερη ποσότητα από το
ένα αγαθό είναι να αρκεστούμε σε λιγότερη ποσότητα από το άλλο.
• Μια άλλη από τις Δέκα Αρχές της Οικονομικής, είναι ότι το κόστος ενός πράγματος είναι
αυτό από το οποίο πρέπει να παραιτηθεί κανείς για να αποκτήσει αυτό το αντικείμενο. Το
κόστος αυτό ονομάζεται κόστος ευκαιρίας (opportunity cost). H καμπύλη των παραγωγικών
δυνατοτήτων δείχνει το κόστος ευκαιρίας ενός αγαθού όπως μετριέται σε όρους ενός άλλου
αγαθού. Όταν η οικονομία βρίσκεται στο σημείο Α, το κόστος ευκαιρίας των 200 ηλεκτρονικών
υπολογιστών είναι 100 αυτοκίνητα

26
 Η ΚΑΜΠΥΛΗ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ
Αγαθό Ψ
• Η ΚΠΔ (μέγιστο δυνητικό παραγόμενο
προϊόν) μετατοπίζεται εξαιτίας
• 1. της Αύξησης ή της μείωσης της
ποσότητας των Παραγωγικών συντελεστών
• 2.Βελτίωσης της τεχνολογίας που αυξάνει
την παραγωγικότητα των συντελεστών και
συνεπώς αυξάνει την παραγωγή ενός ή και
των δύο αγαθών.
Αγαθό Χ
Αγαθό Ψ
• Η ΚΠΔ είναι δυνατόν να μετατοπιστεί
• είτε παράλληλα προς την αρχική καμπύλη
• είτε περισσότερο προς τον ένα άξονα

• Η μείωση της ανεργίας δεν μετατοπίζει την

ΚΠΔ μετατοπίζει το σημείο της παραγωγής
πλησιέστερα προς αυτή

Αγαθό Χ
27
 ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ

• Το κόστος ευκαιρίας ή εναλλακτικό κόστος (ενός αγαθού Χ) είναι το κόστος που

καταβάλουμε μειώνοντας το σύνολό των παραγόμενων μονάδων του αγαθού Ψ για να
ωφεληθούμε παράγοντας μία επιπλέον μονάδα του αγαθού Χ

• το κόστος ευκαιρίας προκύπτει από την κλίση της ΚΠΔ στο εκάστοτε σημείο, αντιστοιχεί
στον οριακό λόγο μετασχηματισμού του ενός προϊόντος στο άλλο προϊόν

ΘΥΣΙΑ −ΔΨ
Κόστος Ευκαιρίας ΑΓΑΘΟΥ Χ = =
ΟΦΕΛΟΣ +ΔΧ
• O οριακός λόγος μετασχηματισμού του αγαθού Ψ στο Χ, φανερώνει την απαιτούμενη μείωση της
παραγωγής του Ψ, ώστε να αυξηθεί η παραγωγή του Χ κατά 1 μονάδα.
ΔΧ
Οριακός λόγος μετασχηματισμού Χ,Ψ =
ΔΨ

28
Κ.Π.Δ. Αγροτικό Βιομηχανικό Κ. Ε. Αγροτικού Κ.Ε. Βιομηχανικού
Προϊόν Προϊόν Προϊόντος Προϊόντος

Κ 0 40
Κ →
Λ Λ→
Κ 0,25*4=1
10/40=0,25 40/10=4

Λ 40 30
Λ →Μ Μ →Λ 0,33*3=1
10/30=0,33 30/10=3

Μ 70 20
Μ →Ν Ν →Μ 0,5*2=1
10/20=0,5 20/10=2

Ν 90 10
Ν →Ξ Ξ →Ν 1*1=1
Ξ 100 0 10/10=1 10/10=1

29
 ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
Αγροτικό Προϊόν
Κόστος Ευκαιρίας Αγροτικού Κόστος Ευκαιρίας Βιομηχανικού
Προϊόντος Προϊόντος

100 Ξ ΚΠΔ
Ν
90 1 4
Μ
70
0,5 3
Λ
40
0,33 2

Κ 0.25 1

0 10 20 30 40 0 40 70 90 100 0 10 20 30 40

Βιομηχανικό Προϊόν Αγροτικό Προϊόν Βιομηχανικό Προϊόν

30
 ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΑΥΞΑΝΟΜΕΝΟΥ ΚΟΣΤΟΥΣ
• Καθώς μετακινούμαστε επί της Κ.Π.Δ. για να αυξήσουμε την παραγόμενη ποσότητα του
ενός αγαθού, θυσιάζουμε ολοένα και περισσότερες ποσότητες του άλλου αγαθού ή
• Καθώς μετακινούμαστε επί της Κ.Π.Δ. με σταθερή τη θυσία του ενός αγαθού το όφελος
που εισπράττουμε από την παραγωγή του άλλου αγαθού είναι ολοένα και μικρότερο.
• Βασική αιτία που προκαλεί το αυξανόμενο κόστος ευκαιρίας είναι η στενότητα
εξειδικευμένων συντελεστών παραγωγής στην παραγωγή όλων των αγαθών.
• Οι συντελεστές δεν είναι το ίδιο κατάλληλοι για την παραγωγή επιπλέον ποσοτήτων
προϊόντος και των δύο αγαθών.
• Τοποθετώντας τους συντελεστές παραγωγής στην λιγότερο γνωστή για αυτούς διαδικασία
παραγωγής οι συντελεστές αυτοί είναι λιγότερο αποτελεσματικοί και έτσι θυσιάζουμε
ολοένα και μεγαλύτερη παραγωγή του του ενός αγαθού για να παράγουμε ολοένα και
λιγότερο από το άλλο αγαθό.

Η ΚΠΔ είναι κοίλη προς την αρχή των αξόνων, όταν έχουμε αυξανόμενο κόστος.

31
 ΣΤΑΘΕΡΟ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
Αν οι συντελεστές παραγωγής είναι το ίδιο κατάλληλοι για την παραγωγή και των δύο
προϊόντων τότε η ΚΠΔ είναι μία ευθεία γραμμή με σταθερή κλίση και το κόστος ευκαιρίας
είναι σταθερό δηλαδή μία ευθεία γραμμή παράλληλη προς τον οριζόντιο άξονα του
εκάστοτε προϊόντος, καθώς η αύξηση της ποσότητας του ενός παραγόμενου προϊόντος
συνδυάζεται με σταθερή μείωση της ποσότητας του άλλου.

Αγροτικό Κόστος Ευκαιρίας Κόστος Ευκαιρίας

Προϊόν Αγροτικού Προϊόντος Βιομηχανικού Προϊόντος

10
ΚΠΔ

5 2 0,5

10 20 5 10 10 20

Βιομηχανικό Αγροτικό Βιομηχανικό

Προϊόν Προϊόν Προϊόν

32
 ΦΘΙΝΟΝ ΚΟΣΤΟΣ ΕΥΚΑΙΡΙΑΣ
• Αν για την παραγωγή επιπλέον ποσοτήτων προϊόντων απαιτείται ολοένα και μικρότερη
θυσία ποσοτήτων του άλλου αγαθού, το κόστος ευκαιρίας είναι φθίνον, χρησιμοποιώντας
ολοένα και λιγότερο παραγωγικούς συντελεστές αποκτούμε ολοένα και μεγαλύτερη
ποσότητα παραγόμενου προϊόντος τότε η Κ.Π.Δ. είναι κυρτή προς την αρχή των αξόνων.
• Κάτι τέτοιο δεν είναι δυνατόν να συμβεί στον πραγματικό κόσμο, καθώς κάτι τέτοιο
σημαίνει πως θα απασχολώ ολοένα λιγότερο εξειδικευμένους συντελεστές και θα
παράγω ολοένα περισσότερο προϊόν (οι ανειδίκευτοι παράγουν περισσότερο από τους
ειδικούς) .
Αγροτικό Κόστος Ευκαιρίας Κόστος Ευκαιρίας
Προϊόν Αγροτικού Προϊόντος Βιομηχανικού Προϊόντος

10
0,5

ΚΠΔ 10

5
0,2
5

2 0,1
2

10 25 45 2 5 10 10 25 45

Βιομηχανικό Αγροτικό Βιομηχανικό

Προϊόν Προϊόν Προϊόν

33
 Η ΑΓΟΡΑ
• Η αγορά είναι το θεσμικό πλαίσιο μέσω του οποίου οι αγοραστές και οι πωλητές
επικοινωνούν, ανταλλάσσουν πληροφορίες, αλληλεπιδρούν για τη διενέργεια
συναλλαγών και την ανταλλαγή αγαθών ή υπηρεσίες.
• Εναλλακτικά, είναι ο μηχανισμός με τον οποίο οι αποφάσεις παραγωγής και κατανάλωσης
συντονίζονται μέσω των προσαρμογών των τιμών .
• Περιγράφει τη διαδικασία με την οποία , οι αποφάσεις των νοικοκυριών σχετικά με την
κατανάλωση διαφόρων αγαθών , οι αποφάσεις των επιχειρήσεων για το τι και πώς θα
παράγουν , και οι αποφάσεις των εργαζομένων για το πόσο και για ποιόν θα εργαστούν,
συντονίζονται όλες μέσω των μεταβολών των τιμών .
Χάρη στην ύπαρξη της αγοράς
• επιτυγχάνεται ο συντονισμός των διαθέσεων
• των καταναλωτών που επιθυμούν να ικανοποιήσουν μία ανάγκη τους
• των παραγωγών που επιθυμούν να παράγουν ένα προϊόν
• επιτυγχάνεται η αριστοποίηση
• της παραγωγικής, της διανεμητικής και της καταναλωτικής λειτουργίας

34
 Η ΑΓΟΡΑ
• Ελεύθερη αγορά είναι οι αγορά που λειτουργεί χωρίς κυβερνητικές παρεμβάσεις και το
ύψος των τιμών προσδιορίζεται αποκλειστικά από τις δυνάμεις της προσφοράς και
ζήτησης.
• Τέλεια αγορά είναι η αγορά στην οποία υπάρχει πλήρης πληροφόρηση για χαρακτηριστικά
αγαθών
• Αποτελεσματική αγορά είναι η αγορά στην οποία οι τιμές της αγοράς έχουν απορροφήσει
όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες και αναπροσαρμόζονται σε αυτές
• Διεκδικήσιμη αγορά είναι η αγορά στην οποία υπάρχει ικανότητα απόσπασης μεριδίου
μιας επιχείρησης από άλλες επιχειρήσεις

35
 ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
• Το οικονομικό σύστημα αποτελείται από νόμους, κανονισμούς έθιμα και συνήθειες που
ισχύουν σε μια κοινωνία και διέπουν τις οικονομικές σχέσεις των νοικοκυριών, των
επιχειρήσεων, του κράτους και γενικά των φορέων της οικονομικής δραστηριότητας.
• Το οικονομικό σύστημα διέπεται από 2 προϋποθέσεις:
1.Ο καθένας που συμμετέχει στην οικονομική δραστηριότητα με οποιαδήποτε ιδιότητα
πρέπει να επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του οικονομικού του οφέλους
2.Πρέπει να απαγορεύεται η εκμετάλλευση οποιουδήποτε ατόμου ή τάξης από άλλα μέλη
της κοινότητας

36
 ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
οικονομία της αγοράς
• Βασίζεται στην ελεύθερη λήψη αποφάσεων και λειτουργία των οικονομικών μονάδων και
των επιμέρους αγορών. Οι αποφάσεις λαμβάνονται βάσει της ζήτησης και προσφοράς.
• Το κράτος (κυβέρνηση) δεν παρεμβαίνει στην παραγωγική διαδικασία (πολιτική και
οικονομική ανεξαρτησία επιχειρήσεων και νοικοκυριών)
• Ο μηχανισμός καθορισμού των τιμών βασίζεται στη ζήτηση και την προσφορά και έτσι
καθορίζεται η τιμή ισορροπίας. Εξαιτίας αυτού του μηχανισμού λίγες φορές εμφανίζονται
ελλείμματα ή πλεονάσματα παραγωγής αγαθών.
• Η παραγωγή προσαρμόζεται στις μεταβολές της ζήτησης και της προσφοράς
• Πλεονεκτήματα της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς
• Ελεύθερη μετάδοση πληροφορίας μεταξύ αγοραστών και πωλητών
• Απουσία δαπανηρής γραφειοκρατίας
• Κίνητρα για αποτελεσματική συμπεριφορά
• Ανταγωνιστικές αγορές που απαντούν στις ανάγκες των καταναλωτών
• Προβλήματα της οικονομίας της ελεύθερης αγοράς
• Πιθανότητα περιορισμένου ανταγωνισμού: προβλήματα με εταιρίες με ισχύ στην αγορά ¡
Ανισότητα/ανισοκατανομή πόρων
• Πρόβλημα ελλιπούς ή/και ασύμμετρης πληροφόρησης
• Το περιβάλλον και άλλοι κοινωνικοί στόχοι μπορεί να τεθούν σε δεύτερη μοίρα
• Μπορεί να ενθαρρύνει απληστία και εγωιστικές συμπεριφορές
37
 ΜΟΡΦΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ
κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία
• το κράτος ως κοινωνικό σύνολο κατέχει τα παραγωγικά μέσα. Οι αρμόδιες υπηρεσίες
κεντρικού σχεδιασμού λαμβάνουν αποφάσεις για την παραγωγή (ποσότητες και κόστος
καταναλωτικών και επενδυτικών) και τη διανομή και την κατανάλωση των αγαθών
(αντιστοίχιση εισροών και εκροών και κατανομή της εκροής)
• Πλεονεκτήματα κατευθυνόμενης Οικονομίας
• υψηλή επένδυση, υψηλή ανάπτυξη
• σταθερή ανάπτυξη
• επιδίωξη κοινωνικού οφέλους
• χαμηλή ανεργία
• Προβλήματα κατευθυνόμενης οικονομίας
• προβλήματα συγκέντρωσης πληροφορίας
• δαπανηρή διοίκηση
• λανθασμένα κίνητρα
• ελλείψεις και πλεονάσματα
μικτή οικονομία
• Η κυβέρνηση στηρίζει ρυθμιστικά την ελεύθερη αγορά όταν προκαλούνται ανισορροπίες
και ατέλειες στην παραγωγή αγαθών
• μορφές κρατικής παρέμβασης: φόροι, επιδοτήσεις, κίνητρα, απευθείας αναθέσεις, άμεσος
• έλεγχος, νομοθετικό πλαίσιο
38
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Το οικονομικό κύκλωμα είναι ένα απλό μοντέλο κυκλικής ροής, απεικόνισης των
συναλλαγών που λαμβάνουν χώρα μεταξύ νοικοκυριών και επιχειρήσεων στην οικονομία.
• Βοηθάει στην κατανόηση του τρόπου λειτουργίας του οικονομικού συστήματος.
• Περιλαμβάνει τις βασικές οικονομικές μονάδες (τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις) οι
οποίες διενεργούν συναλλαγές (ροές χρήματος, συντελεστών παραγωγής, αγαθών)
• Οι επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά είναι οι δυο βασικοί τύποι οικονομικών μονάδων.
• Οι επιχειρήσεις παράγουν αγαθά και υπηρεσίες χρησιμοποιώντας διάφορες εισροές.
• Οι εισροές αυτές ονομάζονται συντελεστές της παραγωγής.
Το Οικονομικό Κύκλωμα

Αγορά Συντελεστών
Παραγωγής

Νοικοκυριά
Επιχειρήσεις

Αγορά Αγαθών

• Οι ροές των προϊόντων και των συντελεστών παραγωγής χαρακτηρίζονται ως πραγματικές

• Οι ροές των επιχειρηματικών και των καταναλωτικών δαπανών χαρακτηρίζονται ως
χρηματικές ροές του κυκλώματος. 39
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Πρώτος τρόπος ανάγνωσης
• 1…Τα νοικοκυριά δίνουν παραγωγικούς συντελεστές στις επιχειρήσεις…
• 2…οι επιχειρήσεις συνδυάζουν τους παραγωγικούς συντελεστές…
• 3…λαμβάνει χώρα η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών εντός των επιχειρήσεων…
• 4 …τα αγαθά και οι υπηρεσίες καταναλώνονται από τα νοικοκυριά
• Δεύτερος τρόπος ανάγνωσης
• 1 Η οικογένεια (νοικοκυριό) καταναλώνει αγαθά και υπηρεσίες αγοράζοντάς τα (τες)
• 2 …από την κατανάλωση προκύπτουν τα έσοδα των επιχειρήσεων
• 3 …από τα έσοδα των επιχειρήσεων προκύπτουν οι αγορές των παραγωγικών συντελεστών
• 4 …από την αγορά παραγωγικών συντελεστών προκύπτει το εισόδημα του νοικοκυριού

Το Οικονομικό Κύκλωμα

Αγορά Συντελεστών
Παραγωγής

Νοικοκυριά
Επιχειρήσεις

Αγορά Αγαθών
40
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
Στο οικονομικό κύκλωμα παρατηρούμε τις ροές:
α) συντελεστών παραγωγής από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις.
β) χρήματος από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά.
γ) αγαθών από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά.
δ) χρήματος από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις.
Οι συντελεστές της παραγωγής ρέουν από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις, και
τα αγαθά και οι υπηρεσίες ρέουν από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά.
Το χρήμα ρέει από τα νοικοκυριά προς τις επιχειρήσεις για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών
Το χρήμα ρέει από τις επιχειρήσεις προς τα νοικοκυριά για την αγορά των συντελεστών.
Το Οικονομικό Κύκλωμα

Αγορά Συντελεστών
Παραγωγής

Νοικοκυριά
Επιχειρήσεις

Αγορά Αγαθών

• Το κύκλωμα λειτουργεί αποτελεσματικά εφόσον τα εμπορεύματα που παράγονται

πωλούνται και μετατρέπονται σε χρήμα ώστε να αμειφθούν οι συντελεστές αυτοί για τη
συνεισφορά τους.
• Για να συμβεί αυτό τα νοικοκυριά (καταναλωτές) δαπανούν ολόκληρο το εισόδημά τους
(μισθοί, τόκοι, επιχειρηματικά κέρδη-μερίσματα) για να αγοραστούν όλα τα προϊόντα των
επιχειρήσεων και να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. 41
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Το κύκλωμα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά όταν υπάρχει κενό μεταξύ των
προσφερόμενων και των ζητούμενων προϊόντων παραγωγής.
• Δηλαδή όταν λείπουν από τα νοικοκυριά εισοδήματα για να καλυφθούν οι τρέχουσες
καταναλωτικές ανάγκες τους και για αυτό καταφεύγουν σε δανεισμό.
• Οι κυβερνήσεις ενδιαφέρονται να επιτυγχάνουν πλεονάσματα οι επιχειρήσεις (προσφορά)
και αδιαφορούν για την υπερβολική αύξηση των χρεών των νοικοκυριών (ζήτηση αγαθών).
• Αυτό συμβαίνει επειδή όταν οι επιχειρήσεις πουλάνε τα προϊόντα τους και από τα έσοδα
χρηματοδοτούν τους πολιτικούς
• Οι επιχειρήσεις όταν πουλάνε τα προϊόντα τους δημιουργούν θέσεις απασχόλησης και οι
πολίτες ψηφίζουν υπερ των πολιτικών στις κοινοβουλευτικές εκλογές
• Όταν τα δάνεια δίνονται για παραγωγικούς (επενδυτικούς) σκοπούς διασφαλίζεται η
επιστροφή των χρημάτων στην τράπεζα καθώς οι τόκοι θα πληρωθούν από το επιπλέον
προϊόν της παραγωγής.
• Όταν τα δάνεια δίνονται για καταναλωτικούς σκοπούς είναι αδύνατη η επιστροφή των
χρημάτων στην τράπεζα καθώς δεν υπάρχει επιπλέον προϊόν παραγωγής για να
πληρωθούν οι τόκοι.
• Όταν αυξάνονται τα χρέη περισσότερο από την παραγωγή, αυξάνονται οι αθετήσεις
πληρωμών και οι χρεοκοπίες νοικοκυριών κι επιχειρήσεων κι αν δεν αλλάξει κάτι σ΄ αυτή
την πυραμιδική κατασκευή χρέους το σύστημα καταρρέει.
• Λύση στο πρόβλημα μπορεί να δοθεί από τις χώρες με πλεονάσματα στο εμπορικό τους
ισοζύγιο, που αποτελούν τις δανείστριες οικονομίες των ελλειμματικών οικονομιών
• Έτσι οι πλεονασματικές οικονομίες μέσω επενδύσεων στις ελλειμματικές οικονομίες και οι
τράπεζες με τη μείωση των χρεών, μπορούν να επιλύσουν το θέμα που δημιουργείται
42
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

43
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

44
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

45
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

46
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

47
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

48
ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ

49
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Ο κρατικός τομέας σαν μία επιχείρηση χρησιμοποιεί ένα τμήμα των παραγωγικών
συντελεστών των νοικοκυριών και πληρώνει τις αμοιβές τους.
• Σαν μία επιχείρηση χρησιμοποιεί ένα τμήμα των αγαθών που παράγουν οι άλλες
επιχειρήσεις και πληρώνει το αντίτιμό (κόστος) των αγαθών αυτών.

Το Οικονομικό Κύκλωμα Με Δημόσιο Τομέα

Αγορά Συντελεστών
Παραγωγής

Νοικοκυριά Κράτος Επιχειρήσεις

Αγορά Αγαθών

• Επιπλέον το κράτος παράγει δημόσια αγαθά και εισπράττει φόρους τόσο από τα
νοικοκυριά όσο και από τις επιχειρήσεις
• Το κράτος έχει δύο εργαλεία, τη ρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και τη δημοσιονομική
πολιτική.
• Το κράτος πρέπει να πείθει τις επιχειρήσεις να είναι παραγωγικές, να κάνουν επενδύσεις
και όχι αποταμιεύσεις

50
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Η αναποτελεσματικότητα φαίνεται απ' τα πλεονάσματα των επιχειρήσεων και από τα χρέη
νοικοκυριών και δημόσιου τομέα.
• Συνέπεια αυτού είναι η επένδυση των συσσωρευμένων κερδών σε χρηματοπιστωτικά
προϊόντα (ομόλογα, μετοχές) κι όχι σε παραγωγικές δραστηριότητες (αγροτική και
βιομηχανική παραγωγή αγαθών).
• Μια χώρα που έχει ελλείμματα στο εμπόριο που διεξάγει με άλλες χώρες, εισάγει προϊόντα
υποσχόμενη ότι με αυτά θα παράγει προϊόντα που θα τα εξάγει και με τα χρήματα που θα
εισπράξει θα αποπληρώσει τα χρέη της.
• Είναι αναγκαίο να επανεπενδύονται τα κέρδη που δημιουργούνται, ώστε να αυξηθεί η
εγχώρια παραγωγή και οι εξαγωγές της εν λόγω χώρας και να αποπληρωθούν τα χρέη προς
τους κατοίκους των άλλων χωρών, που παρήγαγαν τα αγαθά αυτά.
• Συνέπειες της μη τήρησης των παραπάνω είναι η ανεξέλεγκτη χρεοκοπία.

51
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΚΥΚΛΩΜΑ
• Ο τραπεζικός τομέας στο σύστημα λειτουργεί όπως οι επιχειρήσεις.
• Χρησιμοποιεί τους συντελεστές των νοικοκυριών και του κράτους, απορροφάει τμήμα των
αγαθών των επιχειρήσεων, και πληρώνει το αντίτιμο για αυτές. Αποδέχεται τις καταθέσεις
των νοικοκυριών και επιχειρήσεων και παρέχει ρευστότητα (χρηματικά δάνεια) στο
κύκλωμα.
• Οι τράπεζες παρέχουν «πίστη» στο κύκλωμα κάτι που επιταχύνει την παραγωγή και την
ανταλλαγή των εμπορευμάτων.
• Η λειτουργία των κεντρικών και εμπορικών τραπεζών είναι καθοριστική ώστε μπορούν να
προκαλέσουν ανάπτυξη ή ύφεση, πληθωρισμό ή αποπληθωρισμό, χαλαρώνοντας τα
κριτήρια δανειοδότησης ιδιωτών και δημοσίου.
• Αν η ρευστότητα στο κύκλωμα προέρχεται από αλλοδαπούς συντελεστές, τότε η οικονομία
αιμορραγεί και αν η αρνητική κατάσταση διευρύνεται σταδιακά και το τέλος πλησιάζει.
• Η αναφερόμενη αιμορραγία οφείλεται στην καταβολή τόκων και επιχειρηματικών κερδών
σε μέλη αλλότριων οικονομιών.

52
 ΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

• Το οικονομικό σύστημα αποτελείται από το σύνολο των νόμων, των κανονισμών, των
εθίμων και των συνηθειών που ισχύουν σε μια κοινωνία και διέπουν τις οικονομικές
σχέσεις των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων, του κράτους και γενικά των φορέων της
οικονομικής δραστηριότητας. Το οικονομικό σύστημα λειτουργεί από 2 προϋποθέσεις:
• 1. Ο καθένας που συμμετέχει στην οικονομική διαδικασία με οποιαδήποτε ιδιότητα πρέπει
να επιδιώκει τη μεγιστοποίηση του οικονομικού του οφέλους
• 2. Πρέπει να απαγορεύεται η εκμετάλλευση οποιουδήποτε ατόμου ή κοινωνικής τάξης

53
 Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Οι ρόλοι του κράτους
• Να διατηρήσει το διαμορφωμένο θεσμικό πλαίσιο κανόνων συμπεριφοράς
• Να προάγει την κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα
• Να ενισχύσει την μακροοικονομική σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη
• Να παράγει αγαθά που αδυνατεί η ελεύθερη αγορά (δημόσια αγαθά)

Τα μέσα δράσης του κράτους περιλαμβάνουν

• νομισματική-πιστωτική πολιτική
• δημοσιονομική πολιτική
• εξωτερικής οικονομικής πολιτικής (συναλλαγματικές ισοτιμίες, δασμοί)
• άμεσος έλεγχος τιμών, μισθών, εργατικών κανονισμών και ποιότητας εργασίας
• θεσμικά μέσα όπως οι μεταρρυθμίσεις του νομικού πλαισίου παραγωγής

Θεσμοί των οικονομικών συστημάτων

• 1.Ο θεσμός της ατομικής ιδιοκτησίας
• 2.Ο ρόλος του ατομικού συμφέροντος
• 3.Ο ρόλος του χρήματος
• 4.Η ελευθερία επιλογής και άσκησης των οικονομικών λειτουργιών
• 5.Το ανταγωνιστικό σύστημα
• 6.Ο μηχανισμός των τιμών
• 7.Το οικονομικό κύκλωμα
• 8.Η ανάγκη για κρατική παρέμβαση. 54
 Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ
Οι στόχοι των οικονομικών συστημάτων
1.Πλήρης απασχόληση
2.Οικονομική πρόοδος (ανάπτυξη)
3.Σταθερότητα τιμών
4. Πλήρης απασχόληση
5. Δικαιότερη διανομή του εισοδήματος (η μείωση των οικονομικών ανισοτήτων)
6.Οικονομική ασφάλεια
7.Εξισορροπημένο ισοζύγιο εξωτερικών πληρωμών
8.Ισορροπία στην παραγωγή ιδιωτικών και κοινωνικών αγαθών
9.Οικονομική ελευθερία
10.Προστασία του φυσικού περιβάλλοντος

• συμπληρωματικοί μεταξύ τους

• αντίθετοι μεταξύ τους

55
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
• Οι σημειώσεις σε αυτό το τμήμα αφορούν τη σύνδεση διαφόρων οικονομικών σχολών
σκέψης με την οργάνωση και λειτουργία του κράτους.
• Σε επόμενο μάθημα θα δούμε αναλυτικότερα τα αποτελέσματα συμπερασμάτων διαφόρων
επιφανών επιστημόνων των οικονομικών σχολών σκέψης που έφεραν την εξέλιξη της
οικονομικής σκέψης.

• Η κλασική αντίληψη για το Κράτος

• Οι κλασικοί οικονομολόγοι υποστηρίζουν τη μη παρέμβαση του κράτους στην αγορά λόγω
της ύπαρξης του αόρατου χεριού της οικονομίας. (laissez faire)
• ο ρόλος του κράτους είναι να παρέχει στην κοινωνία
– προστασία από εξωτερικούς ή εσωτερικούς εχθρούς,
– αγαθά τα οποία η αγορά δεν προσφέρει

56
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
• Η νεοκλασική αντίληψη για το Κράτος
• 1η γενιά νεοκλασικών (έως 1929)
• η μεγιστοποίηση της ευημερίας μπορεί να επιτευχθεί στα πλαίσια μιας τελείως
ανταγωνιστικής αγοράς, χωρίς να επεμβαίνει το κράτος
• 2η γενιά νεοκλασικών (1930-1975)
• η μεγιστοποίηση της ευημερίας είναι εφικτή αν το κράτος παρεμβαίνει για να διορθώσει
τις ατέλειές της αγοράς και να αναπληρώσει τις αδυναμίες της.
• 3η γενιά νεοκλασικών (1975 – σήμερα)
• η μεγιστοποίηση της ευημερίας είναι εφικτή αν το κράτος δεν παρεμβαίνει στην αγορά
γιατί είναι αναποτελεσματικό.
• ζητείται ο δραστικός περιορισμός του κράτους επειδή η κύρια αιτία της κρίσης στην
δεκαετία του ‘70 ήταν η αδυναμία της αγοράς να λειτουργήσει εξαιτίας της ασφυχτικής
κρατικής παρέμβασης

57
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
• Η Κεϋνσιανή αντίληψη για το Κράτος
• υποστηρίζει την ενεργό παρέμβαση του κράτους στην οικονομία μέσω των δημοσίων
δαπανών για
• αποφυγή της οικονομικής κρίσης
• υποβοήθηση της οικονομίας να εξέλθει από την κρίση
• προώθηση της πλήρους απασχόλησης
• δικαιότερη διανομή εισοδήματος

• Η σχολή της ¨Ρύθμισης¨ για το Κράτος

• Θεωρούν το κράτος ως βασικό στοιχείο του τρόπου ρύθμισης του μοντέλου ανάπτυξης της
κοινωνίας.
• Το κράτος, με τη μορφή του κράτους – πρόνοιας,
• οφείλει να φροντίζει για την αναπαραγωγή της εργατικής δύναμης, της τάξης των
εργαζομένων και των καπιταλιστών της

58
 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΚΡΑΤΟΣ
• Η Μαρξιστική αντίληψη για το Κράτος
• 1η φάση
• παρασιτικό σώμα το οποίο δεν διαδραματίζει ιδιαίτερο ρόλο στην παραγωγή ή στην
αναπαραγωγή
• 2η φάση
• το κράτος πρέπει να συνδράμει στην «κοινωνική υπόθεση»
• 3η φάση
• το κράτος είναι όργανο στα χέρια της άρχουσας τάξης για να επιβάλλει και να
προστατεύσει τα συμφέροντά της, δηλαδή να δημιουργεί ευνοϊκές συνθήκες για τη συνεχή
συσσώρευση πλούτου προς όφελος της μονοπωλιακής αστικής τάξης

59
 Σύνοψη
• Παραδοχές και Αρχές
• Ερωτήματα
• Οικονομικοί στόχοι
• Οικονομικό Σύστημα: Ορισμός
• Χαρακτηριστικά των σύγχρονων οικονομικών συστημάτων
• Το οικονομικό κύκλωμα
• Το βασικό οικονομικό πρόβλημα
• Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (ΚΠΔ)
• Κόστος ευκαιρίας
• Οριακός λόγος μετασχηματισμού
• Η έννοια της αγοράς

60
 Θέμα 1ης Συνάντησης

• Ποιο είναι το βασικό οικονομικό πρόβλημα;

Ποια ερωτήματα θέτει; Με ποιους τρόπους
εμφανίζεται στην καθημερινή ζωή; Ποιο είναι το
κόστος ευκαιρίας και το όφελος ευκαιρίας σε
θέματα της καθημερινής σας ζωής;

61