Εισαγωγή Στην Οικονομική Επιστήμη Δημέλη Σοφία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη
ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ
Σοφία Δημέλη
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ_1:
Εισαγωγικές Έννοιες
Περιεχόμενα: Μέρος Α
 Εισαγωγικές έννοιες
Οικονομική Επιστήμη-Οικονομικό Πρόβλημα
 Καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων
 Κόστος ευκαιρίας
 Λειτουργία των αγορών
 Μορφές αγορών
 Οικονομική Ανάλυση:
Μικροοικονομική και Μακροοικονομική
 Οικονομικά στοιχεία-υποδείγματα-
διαγράμματα
Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 2
Τι είναι η οικονομική επιστήμη;

Είναι η μελέτη του πώς η κοινωνία αποφασίζει...
 Τι θα παραχθεί.
 Για ποιον θα παραχθεί.
 Πώς θα παραχθεί.
Οικονομικό Πρόβλημα
Είναι το πρόβλημα των επιλογών προκειμένου
να συμβιβάσει η κοινωνία τις ουσιαστικά
απεριόριστες επιθυμίες των ατόμων για αγαθά
και υπηρεσίες με τη σπανιότητα των
διαθέσιμων πόρων (πρώτων υλών, κεφαλαίου,
εργασίας)

Διαχρονική πορεία τιμών πετρελαίου
4
Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες
Παράδειγμα: Η τιμή του πετρελαίου

➢ Η τιμή του πετρελαίου τριπλασιάστηκε το 1973-74, από 3$
σε 9$ το βαρέλι (τρέχουσες τιμές).
➢ Τριπλασιάστηκε ξανά το 1979-80 ξεπερνώντας τα 30$ το
βαρέλι σε τρέχουσες τιμές και επηρέασε τους ανθρώπους σε
όλον τον κόσμο.
➢ Στη δεκαετία του 1990 παρέμεινε σε χαμηλά επίπεδα
πέφτοντας κάτω από τα 20$ το βαρέλι.
➢ Από τις αρχές του 2000 με την αύξηση της ζήτησης για
πετρέλαιο (κυρίως από τις γρήγορα αναπτυσσόμενες
ασιατικές αγορές Κίνας, Ινδίας, Σ. Αραβίας), οι τιμές αρχίζουν
πάλι να καλπάζουν με κορύφωση το 2008 που ξεπέρασε όλα
τα προηγούμενα επίπεδα, πλησιάζοντας τα 140$ το βαρέλι.
➢Στη διάρκεια της κρίσης έπεσε στα επίπεδα του 2005, αλλά
μετά άρχισε να ανεβαίνει, σταθεροποιήθηκε στα 110$ και μετά
το 2014, άρχισε και πάλι καθοδική πορεία.
Τιμές αργού πετρελαίου από το1950 μέχρι το 2019
Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες
Μια αύξηση στην τιμή του πετρελαίου

επηρεάζει τα εξής:
 Τι θα παραχθεί.
- προϊόντα χαμηλότερης έντασης πετρελαίου
 Πώς θα παραχθεί.
- τεχνικές χαμηλότερης έντασης πετρελαίου
 Για ποιον θα παραχθεί.
- μεγαλύτερη αγοραστική δύναμη για τους
παραγωγούς πετρελαίου, μικρότερη για τους
εισαγωγείς

Η σπανιότητα κατευθύνει τις επιλογές
Κόστος ευκαιρίας:
Mια κρίσιμη έννοια στην οικονομική
ανάλυση.
H ποσότητα των άλλων αγαθών που
πρέπει να θυσιαστεί προκειμένου
να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα
ενός αγαθού.
Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (1)

 Για κάθε δεδομένο επίπεδο παραγωγής του
ενός αγαθού, η καμπύλη παραγωγικών
δυνατοτήτων δείχνει τη μέγιστη ποσότητα του
άλλου αγαθού που μπορεί να παραχθεί.
 Κάθε σημείο πάνω στην καμπύλη δείχνει ότι η
παραγωγή είναι αποτελεσματική.
 Όλα τα σημεία μέσα στην καμπύλη
αντιστοιχούν σε αναποτελεσματικές μεθόδους
παραγωγής, ενώ η παραγωγή είναι ανέφικτη
έξω από την καμπύλη.
 Μετατόπιση της καμπύλης προς τα έξω μπορεί
να συμβεί μέσω τεχνολογικής προόδου.
Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (2)
ΔF/ΔG = κόστος ευκαιρίας (=1/2)
A
14 •
F= 4
•B
Τρόφιμα (F)
10
G = 8
Καμπύλη παραγωγικών
δυνατοτήτων
6 14 Ταινίες (G)
Η λειτουργία των αγορών

 Αγορά: μια σύντομη ονομασία για τη διαδικασία
μέσω της οποίας...
- οι αποφάσεις των νοικοκυριών για την
κατανάλωση εναλλακτικών αγαθών
- οι αποφάσεις των επιχειρήσεων για το τι και πώς
θα παράγουν
- και οι αποφάσεις των εργαζομένων για το πόσο
και για ποιον θα εργαστούν
 ...συντονίζονται όλες μέσω της προσαρμογής
των τιμών

Σύστημα αγορών
Τράπεζες Επενδύσεις
Εξαγωγές
Εισαγωγές
Αποταμιεύσεις
Εξωτερικός τομέας.
Αμοιβές
Εισαγωγές
Παραγωγικοί συντελεστές
Νοικοκυριά Αγορά Επιχειρήσεις

Υπηρεσίες και αγαθά
Δαπάνες
Φόροι
Αγαθά και υπηρεσίες
Δημόσιο
Φορολογία κεφαλαίου(Έμμεση φορολογία)
Δημόσια αγαθά και υπηρεσίες
Κατανομή των πόρων

 Η κατανομή των πόρων είναι ζωτικής σημασίας
για μια κοινωνία
 Γίνεται με διαφορετικούς τρόπους σε
διαφορετικές κοινωνίες, π.χ.
- κεντρικά ελεγχόμενη οικονομία
- μεικτή οικονομία
- ελεύθερη αγορά

Μορφές αγορών
 Τέλεια Ανταγωνιστική
Παράδειγμα: αγορά σίτου
 Μονοπωλιακή
Παράδειγμα: ΕΥΔΑΠ (φυσικό μονοπώλιο)
 Μονοπωλιακού ανταγωνισμού
Παράδειγμα: Βιομηχανία λογισμικού
 Ολιγοπωλιακή
Παράδειγμα: Αεροπορικές εταιρείες
Μικροοικονομική και μακροοικονομική
 Η Μικροοικονομική προσφέρει μια λεπτομερή

μελέτη των ατομικών οικονομικών επιλογών που
σχετίζονται με συγκεκριμένα αγαθά.
- Οι τιμές των αγαθών, για παράδειγμα, ή οι μισθοί των
εργαζομένων αποτελούν μικροοικονομικά ζητήματα.
 Η Μακροοικονομική δίνει έμφαση στις

αλληλεπιδράσεις μέσα στο σύνολο της
οικονομίας.
- Το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν, το γενικό επίπεδο τιμών
και το ποσοστό ανεργίας αποτελούν παραδείγματα
μακροοικονομικών ζητημάτων.
Μικροοικονομική Ανάλυση
Επιχείρηση και αγορές

 Κάθε επιχείρηση χρειάζεται να λάβει αποφάσεις
αναφορικά με τον τρόπο παραγωγής, την
παραγόμενη ποσότητα, την προμήθεια των
πρώτων υλών, κ.λπ.
 Οι αποφάσεις αυτές επηρεάζονται από διάφορους
εξωτερικούς και εσωτερικούς παράγοντες.
 Οι εξωτερικοί παράγοντες είναι αυτοί που έχουν
να κάνουν με τα θέματα για τα οποία η επιχείρηση
δεν έχει κανέναν έλεγχο, ενώ οι εσωτερικοί είναι
παράγοντες που μπορεί να επηρεάσει η ίδια η
επιχείρηση.

Επιχείρηση και εξωτερικοί παράγοντες (1)
 Πολιτικοί/νομικοί παράγοντες
Π.χ. Νομοθετικές ρυθμίσεις για τη μόλυνση, το
κάπνισμα, ΦΠΑ στα ποτά ή στα καύσιμα.
 Οικονομικοί παράγοντες
Π.χ. μεταβολές στις τιμές των πρώτων υλών,
αλλαγές στις νομισματικές ισοτιμίες,
η είσοδος μιας νέας πολυεθνικής εταιρείας,
η συγχώνευση τραπεζών
η φορολογική πολιτική της κυβέρνησης ή
η πολιτική επιτοκίων της κεντρικής τράπεζας
Επιχείρηση και εξωτερικοί παράγοντες (2)

Κοινωνικοί/πολιτισμικοί παράγοντες
Π.χ. κοινωνικές αντιλήψεις όσον αφορά τις
ώρες εργασίας, τη διάκριση των φύλων
 Τεχνολογικοί παράγοντες
Π.χ. χρήση καινοτόμων τεχνολογιών
ρομποτική, αυτοματοποίηση παραγωγής
 Οι τέσσερις παραπάνω παράγοντες αποτελούν την

αποκαλούμενη ανάλυση PEST από τα αρχικά των
αγγλικών όρων:
 Political, Economic, Social and Technological
Επιχείρηση και εσωτερικοί παράγοντες
Δεδομένων των παραπάνω εξωτερικών
παραγόντων, οι επιχειρήσεις καλούνται να
λάβουν αποφάσεις που εξαρτώνται αποκλειστικά
από την ίδια την επιχείρηση και αποτελούν τους
εσωτερικούς παράγοντες:
 Ποσότητα παραγωγής,
 κοστολόγηση του παραγόμενου προϊόντος,
 δαπάνες διαφήμισης,
 απαιτούμενες επενδύσεις, κ.λπ.
Οικονομικά στοιχεία και υποδείγματα
 Η μελέτη των οικονομικών σχέσεων και

προβλημάτων στηρίζεται στην ανάλυση των
διαθέσιμων οικονομικών στοιχείων και την
κατασκευή οικονομικών υποδειγμάτων.
 Το υπόδειγμα είναι ένα απλοποιημένο πλαίσιο
οργάνωσης του τρόπου με τον οποίο
προσεγγίζουμε κάποιο πρόβλημα.
 Ο ρόλος των στοιχείων είναι σημαντικός διότι
υποδηλώνουν σχέσεις που πρέπει να
ερμηνεύσουμε και μας επιτρέπουν να ελέγξουμε
τις υποθέσεις μας και να ποσοτικοποιήσουμε τις
επιδράσεις που υπονοούν.

Οικονομικά στοιχεία
 Πίνακες → εύκολη παρουσίαση των
στοιχείων με τρόπο κατανοητό
 Χρονολογικές σειρές → δείχνουν τις
διαδοχικές μετρήσεις της ίδιας μεταβλητής
σε διαφορετικές χρονικές στιγμές
 Διαστρωματικά στοιχεία → καταγράφουν
για μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή τις
τιμές μιας μεταβλητής σε διαφορετικές
οικονομικές μονάδες ή σύνολο μονάδων
Αριθμοδείκτες & άλλοι δείκτες

 Αριθμοδείκτες → εκφράζουν τα στοιχεία σε
σύγκριση με μια δεδομένη τιμή βάσης
Πολλοί αριθμοδείκτες αναφέρονται στο μέσο
όρο πολλών μεταβλητών.
 Δείκτης Λιανικών Τιμών → χρησιμοποιείται
για τη μέτρηση των μεταβολών του κόστους
ζωής, των χρημάτων που πρέπει να δαπανηθούν
για την αγορά του καλαθιού των προϊόντων που
καταναλώνει ένα αντιπροσωπευτικό νοικοκυριό
 Ρυθμός πληθωρισμού → ο ετήσιος ρυθμός
μεταβολής του δείκτη τιμών

Ονομαστικές και πραγματικές τιμές
 Ονομαστική / τρέχουσα τιμή μιας μεταβλητής →
αναφέρεται στην τιμή της μεταβλητής με βάση
τις τιμές που επικρατούσαν κατά τη μέτρησή
της.
 Πραγματική / σταθερή τιμή μιας μεταβλητής →
αναφέρεται στην τιμή από την οποία έχει
αφαιρεθεί η μεταβολή του γενικού επιπέδου
τιμών. Είναι η αποπληθωρισμένη τιμή.
 Αγοραστική δύναμη του χρήματος → είναι δείκτης
της ποσότητας των αγαθών που μπορούν να
αγοραστούν με μία χρηματική μονάδα.
Διαγράμματα και εξισώσεις

 Τα διαγράμματα διασποράς (scatter diagrams)
δείχνουν τη σχέση μεταξύ δύο μεταβλητών, των
οποίων οι τιμές έχουν αποτυπωθεί στο διάγραμμα.
 Ένα διάγραμμα είναι συχνά χρήσιμο γιατί αποτυπώνει
τη σχέση μεταξύ των δύο αυτών μεταβλητών
υποθέτοντας ότι οι άλλοι παράγοντες είναι σταθεροί.
 Αν θελήσουμε να μεταβάλλουμε έναν από αυτούς τους
σταθερούς παράγοντες, θα πρέπει να μετατοπίσουμε τη
γραμμή ή την καμπύλη του διαγράμματός μας.
 Η αρχή «οι λοιποί παράγοντες παραμένουν
σταθεροί» μας βοηθά να εξετάσουμε τη σχέση μεταξύ
δύο μεταβλητών, αλλά επίσης μας υπενθυμίζει ότι
έχουν σημασία και άλλες μεταβλητές.
Θεωρίες και ενδείξεις
 Για να καταλάβουμε πώς λειτουργεί μία
οικονομία, χρειαζόμαστε τη θεωρία και τα
γεγονότα.
 Χρειαζόμαστε τη θεωρία για να δούμε ποια
γεγονότα θα προσέξουμε.
 Τα γεγονότα είναι πάρα πολλά για να μας
δώσουν από μόνα τους τη σωστή απάντηση.
 Τα γεγονότα χωρίς θεωρία είναι άχρηστα,
αλλά και η θεωρία χωρίς τα γεγονότα
παραμένει ένας ισχυρισμός χωρίς
επιβεβαίωση. Χρειαζόμαστε και τα δύο.
Βασικά μικροοικονομικά ερωτήματα

 Πως αποφασίζει ένας καταναλωτής πόση ποσότητα να
αγοράσει από κάθε αγαθό;
 Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την προσφορά και τη
ζήτηση των προϊόντων;
 Πως αντιδρούν οι καταναλωτές σε μεταβολές των τιμών
και πως επηρεάζονται τα έσοδα των επιχειρήσεων;
 Ποιοι παράγοντες προσδιορίζουν το κόστος παραγωγής
και την κερδοφορία μιας επιχείρησης;
 Πως αποφασίζει μια επιχείρηση πόση ποσότητα προϊόντος
να παράξει;
 Ποια είναι τα χαρακτηριστικά μιας ανταγωνιστικής
αγοράς;
 Πότε συμφέρει η λειτουργία των μονοπωλίων;
 Γιατί υπάρχουν μονοπώλια και ολιγοπώλια στις αγορές;
 Πότε παρεμβαίνει το κράτος στις αγορές και γιατί;
Ζήτηση και Προσφορά
Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά

 Συνάρτηση Ζήτησης-Καμπύλη Ζήτησης
 Συνάρτηση Προσφοράς-Καμπύλη Προσφοράς
 Ισορροπία - ανισορροπία αγοράς
 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης
 Μετατόπιση καμπύλης προσφοράς
 Ελαστικότητα ζήτησης
– ορισμός, σημασία, μορφές

 Ελαστικότητα προσφοράς
 Πλεόνασμα καταναλωτή
 Πλεόνασμα παραγωγού
Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 2

Η Ζήτηση, η Προσφορά και η Αγορά Προϊόντων
Αγορά
Ζήτηση προϊόντων Προσφορά
Αγορά
Είναι το θεσμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι αγοραστές και οι πωλητές
έρχονται σε επαφή για την ανταλλαγή αγαθών ή υπηρεσιών.
Ζήτηση ενός αγαθού Χ είναι η ποσότητα του αγαθού Χ που επιθυμούν

να αγοράσουν οι αγοραστές σε κάθε δεδομένη τιμή.
Προσφορά ενός αγαθού Χ είναι η ποσότητα του αγαθού Χ που
επιθυμούν να πουλήσουν οι παραγωγοί σε κάθε δεδομένη τιμή.
Συνάρτηση Ζήτησης
Απεικονίζει τη συνάρτηση που συσχετίζει τη ζητούμενη ποσότητα (Q)
ενός αγαθού x, με την τιμή P του αγαθού και άλλους παράγοντες:
Qx = f (Px, Py , Y, R , Π, …) (1)
«Οι άλλοι παράγοντες» περιλαμβάνουν:

• Την τιμή των σχετιζομένων αγαθών, Py
• Τα εισοδήματα των καταναλωτών, Y
• Τις προτιμήσεις των καταναλωτών, R
• Tις προσδοκίες των καταναλωτών, Π
Παράδειγμα Γραμμικής Συνάρτησης Ζήτησης
Qx = α – βPx + γ Py + δ1 Y + δ2R + δ3 Π, για β > 0

Καμπύλη Ζήτησης (1)
 H καµπύλη ζήτησης είναι το διάγραµµα το

οποίο απεικονίζει τη σχέση µεταξύ της τιµής
ενός αγαθού και της ζητούµενης ποσότητας
διατηρώντας σταθερούς τους άλλους παράγοντες
που προσδιορίζουν τη συνάρτηση ζήτησης
(ceteris paribus).
 Η καμπύλη ζήτησης έχει αρνητική κλίση
επειδή υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ
τιμής και ζητούμενης ποσότητας, π.χ.
Qx = α – βPx για β>0

P
Q
Διαγραμματικά, η καμπύλη ζήτησης παριστάνεται με την
αντίστροφη μορφή της, δηλαδή η τιμή στον κάθετο άξονα
και η ζητούμενη ποσότητα στον οριζόντιο όπως στο
παραπάνω διάγραμμα.
Γενικά:
Qx = g (Px) => Px = g-1 (Qx)
[ καμπύλη ζήτησης αντίστροφη καμπύλη ζήτησης

Μεταβολή της τιμής Px του αγαθού Χ οδηγεί σε μετακίνηση επί
της καμπύλης
Μεταβολή της τιμής Px → Μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας Qx.
Αν η τιμή μειωθεί: P1< Po → η ζητούμενη ποσότητα αυξάνεται: Q1 > Qo.
Τιμή
Ζητούμενη ποσότητα
7
Συνάρτηση Προσφοράς
Δείχνει τους παράγοντες που προσδιορίζουν την προσφερόμενη

ποσότητα ενός αγαθού στην αγορά:
Qx = f ( Px(+) ,Pi(-) , T(+) , Π, G, Κ )

Qx : Προσφερόμενη ποσότητα του αγαθού Χ στη μονάδα του χρόνου
Px : Τιμή αγαθού x
Pi : Τιμές παραγωγικών συντελεστών( i =1,…κ ) ή Κόστος εισροών
T : Επίπεδο τεχνολογικών γνώσεων
Π : Προσδοκίες των παραγωγών
G : Κυβερνητικές ρυθμίσεις
Κ : Καιρικές συνθήκες (κυρίως για αγροτικά προϊόντα)

Καμπύλη Προσφοράς (1)
Απεικονίζει τη σχέση μεταξύ τιμής και προσφερόμενης ποσότητας
διατηρώντας όλους τους άλλους παράγοντες σταθερούς (ceteris
paribus).
Προσφερόµενη ποσότητα είναι η ποσότητα ενός αγαθού ή υπηρεσίας

την οποία οι πωλητές θέλουν και µπορούν να πουλήσουν
Καμπύλη Προσφοράς (2)
Μεταβολή της τιμής Px → Μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας Qx
Αν η τιμή αυξηθεί: P1 > Po → η προσφερόμενη ποσότητα αυξάνεται: Q1 > Qo
Μεταβολή της τιμής Px οδηγεί σε μετακίνηση επί της καμπύλης.

Τιμή
Προσφερόμενη ποσότητα
10
Ισορροπία στην αγορά
D0 S  Η αγορά ισορροπεί στο

σημείο E0 όπου
 ζητούμενη ποσότητα ισούται
με την προσφερόμενη
ποσότητα
P0 • E0
 Τιμή ισορροπίας P0
και ποσότητα ισορροπίας Q0.
S D0
Q0 Ποσότητα
ΤΙΜΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑΣ
Είναι η τιμή εκείνη στην οποία η προσφερόμενη ποσότητα ισούται με

τη ζητούμενη ποσότητα.
Παράδειγμα: Η τιμή ισορροπίας στην παρακάτω αγορά είναι 6.
Ζητούμενη Προσφερόμενη
Τιμή Ποσότητα Ποσότητα
10 5 25
8 10 20
6 15 15
4 20 10
2 25 5

Ισορροπία και ανισορροπία στην αγορά
 Στην τιμή P1 έχουμε
υπερβάλλουσα προσφορά:
- Οι παραγωγοί επιθυμούν να
D Υπερβάλλουσα
προσφέρουν μεγαλύτερη
προσφορά ποσότητα από αυτήν που
επιθυμούν να αγοράσουν
P1 • • οι καταναλωτές.
 Στην τιμή P2 έχουμε
E
• υπερβάλλουσα ζήτηση:
- Οι καταναλωτές επιθυμούν
P2 • • να αγοράσουν μεγαλύτερη
ποσότητα από αυτήν που
Υπερβάλλουσα
ζήτηση επιθυμούν να προσφέρουν
S D οι παραγωγοί.
Q0 Ποσότητα
13
Μια μεταβολή στη ζήτηση ενός αγαθού Χ

 Αν η τιμή ενός
D0 υποκατάστατου αγαθού Υ
μειωθεί...
D1 S …θα ζητείται μικρότερη
ποσότητα από το Χ για
κάθε δεδομένη τιμή του Χ.
P0  Η καμπύλη ζήτησης του Χ
E0 θα μετατοπιστεί από τη
P1 E1 θέση D0D0 στη θέση D1D1.
 Αν η τιμή παρέμενε στο P0
θα υπήρχε υπερβάλλουσα
D0 προσφορά.
 Άρα η αγορά θα
S D1 μετακινηθεί στη νέα
ισορροπία (P1,Q1) στο
σημείο Ε1.
Q1 Q0 Ποσότητα

Μια μεταβολή στην προσφορά
 Έστω ότι οι ρυθμίσεις

S1 ασφαλείας γίνονται πιο
S0 αυστηρές με αποτέλεσμα την
D αύξηση του κόστους για τους
παραγωγούς.
E2  Η καμπύλη προσφοράς θα
P1 μετατοπιστεί στη θέση S1S1.
P0 E0
 Αν η τιμή παρέμενε στο P0 θα
υπήρχε υπερβάλλουσα ζήτηση.
S1
S0 D  Άρα η αγορά θα μετακινηθεί
στη νέα ισορροπία στο σημείο
Ε2.
Δύο τρόποι αύξησης της ζήτησης (1)
 Κίνηση κατά μήκος της

καμπύλης ζήτησης από
το Α στο Β.
 Αντανακλά την
A αντίδραση των
P0 καταναλωτών σε μια
P1 B μεταβολή της τιμής.
 Θα μπορούσε να είναι η
συνέπεια μιας
D μετατόπισης της
καμπύλης προσφοράς.

Δύο τρόποι αύξησης της ζήτησης (2)
 Μετατόπιση της καμπύλης

ζήτησης από τη θέση D0
στη θέση D1.
 Οδηγεί σε αύξηση της

ζήτησης για κάθε
P0 C δεδομένη τιμή.
A
P1 F
B  Για τιμή P0 η ζητούμενη
ποσότητα αυξάνεται από
Q0 σε Q2. Για τιμή P1 η
D0 D1 ζητούμενη ποσότητα
αυξάνεται από Q1 σε Q3.
Q0 Q1 Q2 Q3
Ποσότητα
Μια αγορά σε ανισορροπία

 Έστω ότι η καμπύλη προσφοράς
μετατοπίζεται στη θέση SS λόγω
μιας καταστροφικής σοδειάς.
D S  Η κυβέρνηση μπορεί να
προσπαθήσει να προστατεύσει
P2 τους φτωχούς θέτοντας ως
ανώτατη τιμή την P1...
E  ...η οποία είναι χαμηλότερη της
P0 P0 που είναι η τιμή ισορροπίας.
 Το αποτέλεσμα είναι η ύπαρξη
P1 A B υπερβάλλουσας ζήτησης.
Υπερβάλ Η υπερβάλλουσα ζήτηση που

λουσα D προκύπτει καθιστά απαραίτητη
S ζήτηση την ύπαρξη ενός συστήματος
ποσοστώσεων.
QS Q 0 QD Ποσότητα

Μετατόπιση Καμπύλης Ζήτησης:
Μεταβολή τιμής συμπληρωματικού αγαθού
Μεταβολή της τιμής άλλου σχετικού αγαθού. Έστω x, y συμπληρωματικά αγαθά

(πχ αυτοκίνητο-βενζίνη ).
Αν Py μειωθεί → Αύξηση Qy → Αύξηση του Qx χωρίς μεταβολή της τιμής του Px.
Άρα μείωση της τιμής του y οδηγεί τελικά σε αύξηση της ζήτησης του x.
Συμπέρασμα: Μεταβολή της τιμής Py (όπου y συμπληρωματικό του x)
οδηγεί σε μετατόπιση της αρχικής καμπύλης D του αγαθού x. Συγκεκριμένα
αν Py μειωθεί έχουμε μετατόπιση της αρχικής Dx προς τα δεξιά ενώ αν Py
αυξηθεί έχουμε μετατόπιση της αρχικής Dx προς τα αριστερά.
Py Px
Μείωση Α Ζ
PyA PxA
Py
PyΒ
QyΑ QyΒ Qy QΑ QΖ Qx 19
Μέρος Β

Μεταβολή τιμής υποκατάστατου αγαθού
Έστω x, y υποκατάστατα αγαθά (πχ γλυκά-σοκολάτα).
Αν PΥπ μειωθεί → Αύξηση QΥπ → Μείωση του Qx χωρίς μεταβολή της τιμής του Px
Άρα μείωση της τιμής του y οδηγεί τελικά σε μείωση της ζήτησης του x.
Συμπέρασμα: Μεταβολή της τιμής Py (όπου y υποκατάστατο του x) οδηγεί
σε μετατόπιση της αρχικής καμπύλης D του αγαθού x. Συγκεκριμένα αν Py
μειωθεί έχουμε μετατόπιση της αρχικής Dx προς τα αριστερά ενώ αν Py
αυξηθεί έχουμε μετατόπιση της αρχικής Dx προς τα δεξιά.
Py Px
Μείωση Γ Α
PΥποκ PyA PΑ
PyΒ
QyΑ QyΒ Qy QΓ QΑ Qx
20
Μέρος Β
Μεταβολή εισοδήματος
Αύξηση του εισοδήματος → Αύξηση της ζητούμενης ποσότητας στις
τρέχουσες τιμές. Άρα η καμπύλη D μετατοπίζεται προς τα δεξιά.
Αντίστοιχα μείωση του εισοδήματος οδηγεί στην μετατόπιση της D προς
τα αριστερά.
Px
Α Α’ Αύξηση
PΑ
εισοδήματος
QΑ QΑ’ Qx

Προσδοκίες καταναλωτών
Η προσδοκία αύξησης των τιμών στο μέλλον οδηγεί σε αύξηση της

ζήτησης σήμερα, ενώ η προσδοκία της μείωσης των τιμών στο μέλλον
οδηγεί σε μείωση της ζήτησης σήμερα.
Px
Α Α’ Προσδοκία
PΑ αύξησης των
τιμών στο μέλλον
QΑ QΑ’ Qx

Καμπύλη Προσφοράς
Βελτίωση της τεχνολογίας
Η βελτίωση της τεχνολογίας οδηγεί στην αύξηση της παραγωγικότητας. Ο όρος

τεχνολογία περιλαμβάνει όλη την τεχνογνωσία που σχετίζεται με τις μεθόδους
παραγωγής και όχι μόνο το τεχνολογικό επίπεδο του διαθέσιμου μηχανολογικού
εξοπλισμού. Τεχνολογική πρόοδος θεωρείται κάθε ιδέα που καθιστά δυνατή την
παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας προϊόντος με τις ίδιες εισροές.
Συμπέρασμα: Η βελτίωση της τεχνολογίας μετατοπίζει την καμπύλη

προσφοράς προς τα δεξιά αφού οι παραγωγοί προσφέρουν μεγαλύτερη
ποσότητα από ότι προηγουμένως για κάθε τιμή.
Τιμή
23
1
Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς:

Κόστος εισροής
Η μείωση του κόστους εισροών (πχ χαμηλότεροι μισθοί, χαμηλότερο κόστος
καυσίμων) αποτελεί κίνητρο για τις επιχειρήσεις να προσφέρουν μεγαλύτερη
ποσότητα προϊόντος σε κάθε τιμή, με αποτέλεσμα η καμπύλη προσφοράς να
μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Αντίθετα η αύξηση του κόστους εισροών καθιστά
την παραγωγή λιγότερο ελκυστική και μετατοπίζει την καμπύλη προσφοράς
προς τα αριστερά.
Αύξηση μισθών εργαζομένων → Αύξηση κόστους παραγωγής → Μείωση του Qs στις τρέχουσες τιμές
Άρα υπάρχει μετατόπιση της καμπύλης προσφοράς προς τα αριστερά
Τιμή
1 0 Προσφερόμενη ποσότητα 24
Μετατόπιση Καμπύλης Προσφοράς:
Κυβερνητικές ρυθμίσεις
Όταν η κυβέρνηση θεσπίζει μέτρα που επηρεάζουν τους παραγωγούς

αρνητικά (πχ αύξηση ΦΠΑ), τότε η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται
αριστερά. Αντίθετα όταν θεσπίζει μέτρα που επηρεάζουν τους παραγωγούς
θετικά (πχ μείωση ΦΠΑ), τότε η καμπύλη προσφοράς μετατοπίζεται δεξιά
Τιμή
πχ. Αύξηση ΦΠΑ
1 0
Μεταβολές τιμών και ποσοτήτων

 Στην πράξη, δεν μπορούμε να σχεδιάσουμε εκ
των προτέρων τις καμπύλες ζήτησης και
προσφοράς.
 Γι αυτό χρησιμοποιούμε ιστορικά στοιχεία και
υποθέτουμε ότι οι παρατηρούμενες τιμές είναι
τιμές ισορροπίας.
 Εφόσον οι υπόλοιποι παράγοντες σπάνια είναι
σταθεροί, η ερευνητική δουλειά είναι
απαραίτητη για τον προσδιορισμό των
εμπειρικών καμπυλών ζήτησης και προσφοράς.

Τι, πώς και για ποιον
 Η αγορά
- αποφασίζει ποια ποσότητα ενός αγαθού θα πρέπει να
παραχθεί βρίσκοντας την τιμή που εξισώνει τη ζητούμενη
με την προσφερόμενη ποσότητα.
- μας λέει για ποιους παράγονται τα αγαθά, δηλαδή για

τους καταναλωτές αυτούς που είναι διατεθειμένοι να
καταβάλουν την τιμή ισορροπίας.
- καθορίζει ποια αγαθά θα παραχθούν, καθώς μπορεί να

υπάρχουν αγαθά για τα οποία κανένας καταναλωτής δεν
είναι διατεθειμένος να πληρώσει την τιμή στην οποία οι
επιχειρήσεις θα ήταν διατεθειμένες να τα προσφέρουν.
27
Μέρος Β
Καμπύλες Αδιαφορίας (U)
x2 U3
U2
U1
U3
U1 U2
x1
 Οι προτιμήσεις των καταναλωτών παρίστανται στο
επίπεδο με τις καμπύλες αδιαφορίας (U)
 U2 προτιμότερη της U1
 U3 προτιμότερη της U2 (και U1)
Συνάρτηση Χρησιμότητας
• Οι καμπύλες αδιαφορίας προκύπτουν από μια συνάρτηση
χρησιμότητας, έστω U(Χ,Υ) = k για k=1, 2, 3, …
• Όσο ψηλότερα βρίσκεται ο καταναλωτής, τόσο μεγαλύτερη χρησιμότητα
αντλεί από την κατανάλωση των αγαθών Χ και Υ.
• Επομένως, αντικειμενικός σκοπός του είναι η μεγιστοποίηση της
χρησιμότητας, δηλ. η μετάβασή του σε όλο και υψηλότερη καμπύλη
αδιαφορίας.
x2
k=2
k=1
x1
Γραμμή εισοδηματικού περιορισμού

ΔΕΔΟΜΕΝΑ Δύο αγαθά: Χ=Συναυλίες, Υ=Ταινίες
Συνολικό εισόδημα = Ι Τιμή συναυλίας= pχ Τιμή ταινίας= pΥ
Το άτομο μπορεί να επιλέξει συνδυασμούς (Χ, Υ) έτσι ώστε το κόστος
αυτών των συνδυασμών να είναι το πολύ Ι και αυτό αποτελεί τον
Εισοδηματικό του περιορισμό: pxX + pyY ≤ I
Η ισότητα αποτελεί τη γραμμή του εισοδήματος όπως δείχνει το διάγραμμα
Όταν η τιμή ενός αγαθού μεταβάλλεται, η γραμμή εισοδήματος
περιστρέφεται: Τόσο η κλίση, όσο και μία από τις συντεταγμένες του επί
ενός εκ των αξόνων θα αλλάξουν.
Προσδιορισμός καμπύλης ζήτησης:
Η επιλογή του καταναλωτή
Το σημείο στο οποίο η χρησιμότητα μεγιστοποιείται βρίσκεται αν συνδυάσουμε
τις καμπύλες αδιαφορίας (U) με τη γραμμή εισοδηματικού περιορισμού (BL).
 Το σημείο επιλογής είναι το C

U3 όπου ο εισοδηματικός
U2 περιορισμός εφάπτεται σε μία
U1 καμπύλη αδιαφορίας.
B  Τα σημεία B και E είναι
επίσης εφικτά, αλλά δίνουν
μικρότερη χρησιμότητα,
C καθώς βρίσκονται σε
U3 χαμηλότερη καμπύλη
αδιαφορίας.
E
BL U1 U2
Ποσότητα
γευμάτων
Μεταβολές της τιμής

Υπάρχουν δύο αντιδράσεις σε μια
μεταβολή της τιμής
1. Προσαρμογή ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
στην μεταβολή των σχετικών τιμών
Ταινίες
H
2. Προσαρμογή ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ στην
μεταβολή του πραγματικού U2
εισοδήματος
Η υποθετική γραμμή εισοδήματος ΗΗ έχει την
κλίση των ΝΕΩΝ σχετικών τιμών και D
είναι εφαπτόμενη στην ΠΑΛΑΙΑ καμπύλη U1
αδιαφορίας C
 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ E
U2
Aπό το σημείο C στο D, ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ
της καμπύλης U2U2 είναι πάντα αρνητικό.
Μια ΑΥΞΗΣΗ της τιμής έχει ως U1
αποτέλεσμα την πτώση της ζήτησης H
BL1 BL0
 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ ΕΙΣΟΔΗΜΑΤΟΣ Γεύματα
Aπό το σημείο D στο Ε, που αντανακλά
την πτώση του πραγματικού εισοδήματος
λόγω μεταβολής του σχετικού λόγου
τιμών.
Καμπύλη Ζήτησης
 Συσχετίζοντας την τιμή του αγαθού Χ με την ζητούμενη
ποσότητα για τα αγαθό X, παρατηρούμε μια αρνητική
σχέση μεταξύ των δύο που εξηγείται μέσω των δυο
προηγούμενων αποτελεσμάτων
Α) Υποκατάστασης και
Β) Εισοδήματος
 Καθώς ο καταναλωτής μεγιστοποιεί την χρησιμότητα, όσο

υψηλότερη είναι η τιμή, τόσο χαμηλότερη είναι η
ζητούμενη ποσότητα.
 Η καμπύλη ζήτησης είναι πλέον ένα συμπέρασμα και όχι
μια υπόθεση.
33
Μέρος Β
Ελαστικότητα-Πλεόνασμα-Κυβερνητικές ρυθμίσεις
Περιεχόμενα
 Ελαστικότητα ζήτησης
 Ελαστικότητα προσφοράς
 Προσφορά, Ζήτηση και Κυβερνητικές
Πολιτικές
 Έλεγχοι τιμών
 Επιβολή ανώτατων τιμών
 Επιβολή κατώτατων τιμών
 Επιβολή κατώτατων τιμών και ελαστικότητα
 Φορολογία και επιπτώσεις της φορολόγησης
Ελαστικότητα Ζήτησης
Ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή είναι ο λόγος της ποσοστιαίας

μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού προς την αντίστοιχη
ποσοστιαία μεταβολή της τιμής.
Eκφράζει την ευαισθησία της ζητούμενης ποσότητας του αγαθού σε μεταβολές
της τιμής του.
Όταν %ΔQ > %ΔP → | ε | > 1 Ελαστική ζήτηση ΠΡΟΣΟΧΗ Απόλυτες τιμές
Όταν %ΔQ = %ΔP → | ε | = 1 Μοναδιαία ελαστικότητα
Όταν %ΔQ < %ΔP → | ε | < 1 Ανελαστική ζήτηση (π.χ φάρμακα, πετρέλαιο)

Περιπτώσεις ελαστικότητας ζήτησης
 Ακραίες περιπτώσεις:
|ε| = ∞ => απείρως ελαστική ζήτηση (οριζόντια γραμμή)
ε = 0 => πλήρως ανελαστική ζήτηση (κάθετη γραμμή)
 Περίπτωση ευθύγραμμης καμπύλης ζήτησης
Στις υψηλές τιμές η ζήτηση είναι ελαστική: |ε| >1
Στις χαμηλές τιμές η ζήτηση είναι ανελαστική: |ε| <1
4
Μέρος Β
Ελαστικότητα Ζήτησης και η επίδραση των μεταβολών των

τιμών στη δαπάνη
Συνολική Δαπάνη του Καταναλωτή:
P.Q όπου P=Τιμή του αγαθού, Q = Ζητούμενη ποσότητα
Όταν η τιμή μειώνεται από ΡΑ σε ΡΒ οι δαπάνες μεταβάλλονται από

ΟΡΑΑQΑ σε ΟΡΒΒQΒ. Η δαπάνη:
• αυξάνεται όταν η ζήτηση είναι ελαστική (περίπτωση Α),
• μειώνεται όταν η ζήτηση είναι ανελαστική (περίπτωση Β)
• παραμένει αμετάβλητη όταν η ζήτηση είναι μοναδιαίας ελαστικότητας
(περίπτωση C).
5
Μέρος Β:
Συνολική Δαπάνη και Ελαστικότητα
Ερώτηση: Για |ε| > 1 αν Ρ αυξηθεί , ΔΡ > 0, πώς θα μεταβληθεί η Συνολική Δαπάνη;
Απάντηση: Η τιμή Ρ θα αυξηθεί, επομένως η ζητούμενη ποσότητα Q θα μειωθεί.

Επειδή |ε| > 1 συνεπάγεται ότι %ΔQ>%ΔΡ. Άρα η νέα δαπάνη θα
είναι μικρότερη από την αρχική Ρ*.Q* < P.Q
Για |ε |< 1 → Ρ*.Q* > P.Q

Για |ε |= 1 → Ρ*.Q* = Ρ.Q
Ερώτηση: Πότε οι εκπτώσεις συμφέρουν τους επιχειρηματίες;
Απάντηση: Συμφέρουν σε αγαθά με ελαστική ζήτηση.
Αιτιολογία : ΄Εκπτωση → Μείωση τιμής P → Αύξηση Q
Όταν |ε| > 1 → %ΔQ > %ΔP → P*.Q* > P.Q.
Επομένως τα συνολικά έσοδα του επιχειρηματία αυξάνονται.
Σταυροειδής Ελαστικότητα Ζήτησης
Η σταυροειδής ελαστικότητα ζήτησης (σ) μετράει την αντίδραση της

ζητούμενης ποσότητας ενός αγαθού Χ στις μεταβολές της τιμής ενός
συναφούς αγαθού Υ.
Για συμπληρωματικά αγαθά ισχύει σ < 0

Ρy μειώνεται→ Qy αυξάνεται → Aυξάνεται η ζήτηση του συμπληρωματικού
Χ→ Qx αυξάνεται
Άρα υπάρχει αρνητική σχέση αφού Ρy μειώνεται και Qx αυξάνεται.
Για υποκατάστατα αγαθά ισχύει σ > 0

Ρy μειώνεται→Qy αυξάνεται → Mειώνεται η ζήτηση του ανταγωνιστικού Χ→
Qx μειώνεται
Άρα υπάρχει θετική σχέση αφού Ρy μειώνεται και Qx μειώνεται.
Εισοδηματική Ελαστικότητα Ζήτησης
Η εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης (n) μετράει την ευαισθησία της

ζητούμενης ποσότητας στις μεταβολές του εισοδήματος των καταναλωτών.
Η εισοδηματική ελαστικότητα μπορεί να είναι θετική ή αρνητική.
Για n < 0 τα αγαθά λέγονται κατώτερα.

Για n > 1 τα αγαθά λέγονται πολυτελείας.
Για n από 0 μέχρι 1 τα αγαθά λέγονται βασικής κατανάλωσης.
Εισοδηματική Ελαστικότητα Ζήτησης
Ένα κανονικό αγαθό έχει θετική εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης.

Συνεπώς μια αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση της ζήτησης του
αγαθού αυτού.
Ένα κατώτερο αγαθό έχει αρνητική εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης.
Συνεπώς μια αύξηση του εισοδήματος οδηγεί σε μείωση της ζήτησης του
αγαθού αυτού.
Ένα πολυτελές αγαθό έχει εισοδηματική ελαστικότητα ζήτησης
μεγαλύτερη του 1 ενώ ένα αναγκαίο αγαθό μικρότερη του 1.
9
Προσδιοριστικοί παράγοντες ελαστικότητας
Ζήτησης
Ο κυριότερος παράγοντας είναι η ευκολία υποκατάστασης δηλαδή η ευκολία
με την οποία οι καταναλωτές μπορούν να υποκαταστήσουν ένα αγαθό με ένα
άλλο που κατά προσέγγιση ικανοποιεί την ίδια ανάγκη.
Μεγάλος αριθμός υποκατάστατων σημαίνει και υψηλή ελαστικότητα ζήτησης.
Ένας δεύτερος παράγοντας είναι το ποσοστό εισοδήματος που δαπανάται.
Όσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό του συνολικού εισοδήματος που
δαπανάται για το αγαθό, τόσο μεγαλύτερη είναι η ελαστικότητα αυτού προς
την τιμή.
Αυτό συμβαίνει γιατί μικρή μεταβολή στην τιμή του αγαθού επιφέρει
σημαντική μεταβολή της συνολικής δαπάνης.
Ένας τρίτος παράγοντας είναι η φύση της ανάγκης που ικανοποιεί το αγαθό.
Όσο πιο αναγκαίο είναι ένα αγαθό (πχ φάρμακα) τόσο πιο μικρή είναι η
ελαστικότητα ζήτησης.
Καμπύλη Ζήτησης
Βραχυχρόνια-Μακροχρόνια
Η ζήτηση τείνει να είναι περισσότερο ελαστική
μακροχρόνια και σχετικά ανελαστική βραχυχρόνια.
Αιτιολογία:
Σε μεταβολές των τιμών βραχυχρόνια, οι καταναλωτές
ενδέχεται να μην μπορούν ή να μην είναι έτοιμοι να
προσαρμόσουν τις συνήθειες κατανομής των δαπανών
τους.
Στη μακροχρόνια κατάσταση, οι καταναλωτές είναι
περισσότερο πιθανό ότι θα προσαρμόσουν τις δαπάνες
τους στις νέες τιμές, αν αυτές διατηρηθούν, και έχουν
χρόνο να αλλάξουν τις προτιμήσεις τους.
Ελαστικότητα Προσφοράς
Η ελαστικότητα προσφοράς δείχνει την ευαισθησία του παραγωγού στις

μεταβολές της τιμής.
Παρατηρήσεις σχετικά με την ελαστικότητα καμπυλών
• Γενικά, όσο η καμπύλη ζήτησης (ή προσφοράς) τείνει να γίνει

παράλληλη στον άξονα Qx (που σε αυτήν την ακραία περίπτωση ε=
άπειρο),τόσο πιο ελαστική είναι η καμπύλη αυτή. Για παράδειγμα, η D2
είναι πιο ελαστική από την D1.
• Αντίθετα όσο πιο απότομη είναι η κλίση της τόσο πιο ανελαστική είναι

Εφαρμογή
Τι θα συμβεί στην τιμή και ποσότητα ισορροπίας όταν αυξηθεί η ζήτηση

στις περιπτώσεις:
(α) πλήρως ανελαστικής προσφοράς και ελαστικής ζήτησης
(β) ελαστικής προσφοράς και ελαστικής ζήτησης
Οικονοµικά της ευηµερίας
 ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ

Το πλεόνασµα του καταναλωτή µετρά
την οικονοµική ωφέλεια των καταναλωτών
 ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ ΤΟΥ ΠΑΡΑΓΩΓΟΥ

Το πλεόνασµα του παραγωγού µετρά την
οικονοµική ωφέλεια των παραγωγών

Πλεόνασμα του καταναλωτή (1)
 Η καμπύλη ζήτησης δείχνει τις ανώτερες τιμές που ο
καταναλωτής είναι πρόθυμος να πληρώσει για
διαφορετικές ποσότητες ενός αγαθού
 Ο καταναλωτής πληρώνει συνήθως την ίδια τιμή

ανεξάρτητα από την ποσότητα που αγοράζει
 Η διαφορά μεταξύ της μέγιστης τιμής που είναι

πρόθυμος να πληρώσει και της πραγματικής τιμής που
πληρώνει ονομάζεται πλεόνασμα καταναλωτή
(consumer’s surplus)
Πλεόνασμα του καταναλωτή (2)
 Το πλεόνασμα του καταναλωτή είναι η περιοχή κάτω

από την συνάρτηση ζήτησης και πάνω από την τιμή της
αγοράς
 Το πλεόνασμα του καταναλωτή αυξάνεται όταν η τιμή

της αγοράς μειώνεται
 Το πλεόνασμα του καταναλωτή μειώνεται όταν η τιμή

της αγοράς αυξάνεται

Πλεόνασμα του παραγωγού
 H καμπύλη προσφοράς δείχνει τις ποσότητες τις οποίες
οι παραγωγοί θέλουν και μπορούν να προσφέρουν στα
διάφορα επίπεδα τιμών
 Μπορεί να θεωρηθεί ως μέτρηση του κόστους των
παραγωγών, δηλαδή του κόστους ευκαιρίας παραγωγής
του αγαθού
 Το οριακό κόστος ευκαιρίας της παραγωγής αυξάνει
καθώς αυξάνει το παραγόμενο προϊόν
 Το πλεόνασμα του παραγωγού (producer’s surplus)
είναι η πρόσοδος του παραγωγού μείον το κόστος
παραγωγής
 Είναι η περιοχή πάνω από την καμπύλη προσφοράς και
κάτω από την τιμή της αγοράς
Πλεόνασμα καταναλωτή και παραγωγού

Προσφορά, Ζήτηση
και Κυβερνητικές Πολιτικές
 Σε µια αγορά που λειτουργεί χωρίς

παρεμβάσεις, οι δυνάμεις της αγοράς
οδηγούν στην τιμή και ποσότητα ισορροπίας
 Αν και στην ισορροπία επιτυγχάνεται
μεγιστοποίηση της αποδοτικότητας, ένα
μέρος του κοινωνικού συνόλου μπορεί να
µην είναι ικανοποιημένο
 Τότε έχουμε κρατική παρέμβαση
Έλεγχοι τιμών
 Επιβολή ανώτατων τιμών

⚫ Η επιβολή μέσω νομοθεσίας μιας ανώτατης
τιμής (η τιμή αυτή πρέπει να είναι
μικρότερη της τιμής ισορροπίας)
 Επιβολή κατώτατων τιμών
⚫ επιβολή μέσω νομοθεσίας μιας κατώτατης
τιμής (η τιμή αυτή πρέπει να είναι
μεγαλύτερη της τιμής ισορροπίας)
Επιβολή ανώτατων τιμών
Επιβολή κατώτατων τιμών

Επιβολή κατώτατων τιμών και
ελαστικότητα
Φορολογία και επιπτώσεις

Οι κυβερνήσεις επιβάλουν φόρους σε αγαθά
και υπηρεσίες µε σκοπό την αύξηση των
εσόδων για την υποστήριξη δημοσίων
δαπανών
⚫ Οι φόροι αποθαρρύνουν την δραστηριότητα
των αγορών
⚫ Η πωλούμενη ποσότητα ενός
φορολογούμενου αγαθού μειώνεται
⚫ Αγοραστές και πωλητές μοιράζονται το
κόστος φορολόγησης
Επιμερισμός Φόρων
 Με την βοήθεια των καμπυλών ζήτησης και
προσφοράς μπορούμε να εξετάσουμε τον
επιμερισμό του φόρου
 Οι φόροι επιφέρουν αλλαγή στην ισορροπία
της αγοράς
 Οι αγοραστές πληρώνουν περισσότερο και οι
πωλητές λαμβάνουν μικρότερο ποσό,
άσχετα µε το εάν ο φόρος επιβάλλεται στους
αγοραστές ή τους πωλητές
Επίδραση ενός φόρου 0,50€

στους αγοραστές
Επίδραση ενός φόρου 0,50€
στους πωλητές
Επιμερισμός φόρου
 Το ποσοστό του φόρου που επιβαρύνει τους
καταναλωτές και πωλητές εξαρτάται από την
ελαστικότητα της ζήτησης και
προσφοράς
 Ένας φόρος βαρύνει περισσότερο το μέρος
της αγοράς που είναι λιγότερο ελαστικό
⚫ Όσο πιο ανελαστική είναι η ζήτηση και πιο
ελαστική η προσφορά, τόσο μεγαλύτερο
μέρος του φόρου πληρώνει ο αγοραστής
Ελαστική προσφορά,
ανελαστική ζήτηση
Ανελαστική προσφορά,
ελαστική ζήτηση
Περίληψη
 Η οικονομία κυριαρχείται από δύο είδη νόμων:
⚫ Τους νόμους της προσφοράς και της ζήτησης
⚫ Τους νόμους που θεσπίζει η κυβέρνηση
 Οι φόροι δημιουργούν έσοδα που

χρησιμοποιούνται από την κυβέρνηση για
δημόσιες δαπάνες
 Οι φόροι οδηγούν σε νέες ισορροπίες στις οποίες
αγοραστές και πωλητές μοιράζονται το βάρος
 Οι αγοραστές πληρώνουν περισσότερο και οι
πωλητές εισπράττουν λιγότερο, άσχετα µε το εάν
ο φόρος επιβάλλεται στους αγοραστές ή τους
πωλητές.
 Ένας φόρος βαρύνει περισσότερο το λιγότερο
ελαστικό μέρος της αγοράς.
Παξαγωγή θαη Κόζηνο
Ζ ΢ΤΜΠΔΡΗΦΟΡΑ ΣΖ΢ ΔΠΗΥΔΗΡΖ΢Ζ΢
 Μνξθέο Δπηρείξεζεο
 Έλλνηα θφζηνπο (ινγηζηηθή-νηθνλνκηθή)
 Τν θφζηνο παξαγσγήο θαη ε απφθαζε γηα
ην άξηζην επίπεδν παξαγσγήο
 Κακπχιεο παξαγσγήο
 Κακπχιεο θφζηνπο –
Βξαρπρξφληα θαη καθξνρξφληα αλάιπζε
 Οηθνλνκίεο θιίκαθαο
ΚΑΘΗΓ. Σ. ΓΗΜΔΛΗ OIKONOMIKA MEΡΟΣ Γ 2
Μνξθέο επηρεηξεκαηηθήο νξγάλσζεο

 Αηομική επιτείρηζη
- αλήθεη ζε έλα άηνκν ην νπνίν είλαη δηθαηνχρνο
ησλ εζφδσλ, αιιά θαη ππεχζπλνο γηα ηηο δεκίεο ηεο
επηρείξεζεο.
 Προζωπική επιτείρηζη
- αλήθεη απφ θνηλνχ ζε δχν ή πεξηζζφηεξα άηνκα.
- απεξηφξηζηε επζχλε.
 Μεηοτική εηαιρεία
- ε ηδηνθηεζία δηαηξείηαη κεηαμχ ησλ κεηφρσλ.
- λνκηθφ δηθαίσκα παξαγσγήο θαη εκπνξίαο.
- πεξηνξηζκέλε επζχλε.
- νη κεηνρέο ησλ εηαηξεηψλ κπνξνχλ λα
επαλαπσιεζνχλ ζην ρξεκαηηζηήξην.

Βαζηθνί όξνη ζηε δηαδηθαζία παξαγωγήο (1)
 Έζοδα
- ην πνζφ πνπ εηζπξάηηεη ε επηρείξεζε κέζσ ηεο
πψιεζεο αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ ζε κηα δεδνκέλε
ρξνληθή πεξίνδν.
 Κόζηη
- νη δαπάλεο πνπ απαηηεί ε παξαγσγή αγαζψλ θαη
ππεξεζηψλ θαηά ηε ρξνληθή πεξίνδν απηή.
 Κέρδη
- ε δηαθνξά κεηαμχ εζφδσλ θαη θφζηνπο.
Βαζηθνί όξνη ζηε δηαδηθαζία παξαγωγήο (2)

 Ταμειακή ροή
- ην θαζαξφ ρξεκαηηθφ πνζφ πνπ
εηζπξάρηεθε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ.
 Φσζικό κεθάλαιο
- ηα κεραλήκαηα, ν εμνπιηζκφο θαη ηα θηίξηα
πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ παξαγσγή.
 Απόζβεζη
- ε απψιεηα ηεο αμίαο ελφο θεθαιαηνπρηθνχ
αγαζνχ ζηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ.
 Αποθέμαηα
- αγαζά πνπ θξαηάεη ε επηρείξεζε ζηηο
απνζήθεο ηεο γηα κειινληηθέο πσιήζεηο.

Ο ηζνινγηζκόο ηεο επηρείξεζεο
 Δνεργηηικό
- ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία ηεο
επηρείξεζεο.
 Παθηηικό
- νη ππνρξεψζεηο ηεο επηρείξεζεο.
 Ιζολογιζμός
- παξνπζηάδεη ηα πεξηνπζηαθά ζηνηρεία
θαη ηηο ππνρξεψζεηο κηαο επηρείξεζεο
ζε θάπνηα δεδνκέλε ρξνληθή ζηηγκή.
Λνγηζηηθό Κόζηνο έλαληη Οηθνλνκηθνύ

 Λογιζηικό κόζηος
- πξαγκαηνπνηνχκελεο πιεξσκέο ηεο επηρείξεζεο
ζηε δηάξθεηα κηαο ρξνληθήο πεξηφδνπ.
 Κόζηος εσκαιρίας
- ην πνζφ πνπ ράλεηαη απφ ηε κε ρξεζηκνπνίεζε
ελφο πφξνπ ζηελ θαιχηεξε ελαιιαθηηθή ηνπ ρξήζε.
 Οικονομικό κόζηος= Σσνολικό κόζηος
εσκαιρίας
- πεξηιακβάλεη ην ινγηζηηθφ θφζηνο θαη φια ηα
έκκεζα ή αθαλή θφζηε φπσο ην θεθάιαην ηεο
επέλδπζεο, κηζζφ επηρεηξεκαηία θ.α.
 Άξα, έλλνηα θφζηνπο θαηά ηνλ νηθνλνκνιφγν
δηαθνξεηηθή απφ απηή ηνπ ινγηζηή.

Η απόθαζε γηα ην ύςνο ηεο παξαγσγήο
 Γηα θάζε επίπεδν πξντφληνο, ε επηρείξεζε
πξνζπαζεί λα ειαρηζηνπνηήζεη ην θφζηνο.
 Σθνπφο ηεο επηρείξεζεο είλαη ε
κεγηζηνπνίεζε ησλ θεξδψλ (ή
ειαρηζηνπνίεζε δεκηψλ).
 Τα θέξδε εμαξηψληαη ηφζν απφ ηα ΔΣΟΓΑ
φζν θαη απφ ηα ΔΞΟΓΑ (ΣΥΝΟΛΙΚΟ
ΚΟΣΤΟΣ) Καη ηα δχν κεηαβάιινληαη θαζψο
κεηαβάιιεηαη ην επίπεδν ηνπ πξντφληνο.
 Οηθνλνκηθφ θέξδνο =
[Σπλνιηθά έζνδα] – [Σπλνιηθφ θφζηνο θαηά
νηθνλνκνιφγν]
΢πλνιηθό θαη Οξηαθό έζνδν

Σσνολικά έζοδα (TR-Total Revenue) = Τηκή x Πξντόλ = P x Q
Oριακό έζοδο ( MR- Marginal Revenue) = Γ(TR) / ΓQ
To νξηαθό έζνδν κεηώλεηαη ζηαζεξά γηα δύν ιόγνπο :

(i) Οη θακπύιεο δήηεζεο έρνπλ αξλεηηθή θιίζε.
Απηό ζεκαίλεη όηη ε ηειεπηαία κνλάδα πξέπεη λα πνπιεζεί ζε ρακειόηεξε
ηηκή, όζν πςειόηεξν είλαη ην επίπεδν πξντόληνο.
(ii) Οη δηαδνρηθέο κεηώζεηο ηεο ηηκήο κεηώλνπλ ηα έζνδα από ηηο
πξνεγνύκελεο κνλάδεο πξντόληνο.
Επνκέλσο:
(i) Τν νξηαθό έζνδν πέθηεη κε ηελ αύμεζε ηνπ πξντόληνο.
(ii) Τν νξηαθό έζνδν πξέπεη λα είλαη κηθξόηεξν από ηελ ηηκή ζηελ νπνία
πσιείηαη ε ηειεπηαία κνλάδα πξντόληνο. Από απηό ζα πξέπεη λα
αθαηξέζνπκε ηελ επίδξαζε ησλ ρακειόηεξσλ ηηκώλ ζηα έζνδα πνπ
πξνέξρνληαη από ηηο πξνεγνύκελεο κνλάδεο πξντόληνο.
΢ρέζε Κακπύιεο Εήηεζεο (D),
΢πλνιηθνύ Δζόδνπ (TR) θαη Οξηαθνύ Δζόδνπ (MR)
Άξηζην επίπεδν παξαγσγήο

 Το οριακό κόζηος (MC) είλαη ε αχμεζε
ηνπ ζπλνιηθνχ θφζηνπο φηαλ ην πξντφλ
απμάλεηαη θαηά κία κνλάδα.
 Το οριακό έζοδο (MR) είλαη ε αχμεζε
ησλ ζπλνιηθψλ εζφδσλ φηαλ ην πξντφλ
απμάλεηαη θαηά κία κνλάδα.
 Τν χςνο παξαγσγήο πνπ ηθαλνπνηεί ην
ζηφρν ( κεγηζηνπνίεζε θεξδψλ)
θαζνξίδεηαη ζην ζεκείν φπνπ
MC = MR

Οη απνθάζεηο ηεο επηρείξεζεο γηα ηελ
παξαγωγή
 Αλ MR>MC, κία αχμεζε
ηνπ πξντφληνο ζα
απμήζεη ηα θέξδε.
MC, MR
 Αλ MR<MC, κία κείσζε

ηνπ πξντφληνο ζα
MC απμήζεη ηα θέξδε.
 Άξα, ηα θέξδε
κεγηζηνπνηνχληαη φηαλ
ηζρχεη MC=MR, ζην
E ζεκείν Q1
 Δ = άξηζην επίπεδν
MR παξαγσγήο
0 Q1 Προϊόν
Γηαηί νη επηρεηξήζεηο πξνζπαζνύλ

λα κεγηζηνπνηήζνπλ ηα θέξδε;
 Οη κεγάιεο επηρεηξήζεηο δελ δηνηθνχληαη απφ ηνπο
ηδηνθηήηεο ηνπο
- δηαρσξηζκφο ηδηνθηεζίαο θαη ειέγρνπ.
 Οη δηεπζπληέο κπνξεί λα έρνπλ δηαθνξεηηθνχο
ζηφρνπο
- π.ρ. κέγεζνο ή αλάπηπμε ηεο επηρείξεζεο.
 Αιιά νη επηρεηξήζεηο πνπ δελ κεγηζηνπνηνχλ ηα θέξδε
κπνξεί λα είλαη επάισηεο ζε εμαγνξέο
- ή νη ηδηνθηήηεο κπνξεί λα δίλνπλ ζηνπο δηεπζπληέο
κεηνρέο κε ζθνπφ λα επεξεάζνπλ ηα θίλεηξά ηνπο
πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο κεγηζηνπνίεζεο ησλ
θεξδψλ.

Δπηιέγνληαο ην επίπεδν πξνϊόληνο
ΚΟ΢ΣΟ΢ Δ΢ΟΓΑ
Σερλνινγία θαη
θόζηνο ρξήζεο Κακπύιε
παξαγωγηθώλ δήηεζεο
ζπληειεζηώλ
Κακπύιεο ζπλνιηθνύ Κακπύιεο κέζνπ

θόζηνπο θόζηνπο
Κακπύιε
(βξαρπρξόληεο θαη (βξαρπρξόληεο κέζνπ
καθξνρξόληεο) θαη εζόδνπ
καθξνρξόληεο)
Έιεγρνη: Αλ πξέπεη λα παξάγεη βξαρπρξόληα.

Αλ πξέπεη λα θιείζεη καθξνρξόληα.
Οξηαθό
Οξηαθό
Δπηινγή επηπέδνπ πξνϊόληνο έζνδν
θόζηνο
Δπηρείξεζε -Παξαγωγή
 Τν παξαγφκελν επίπεδν πξντφληνο εμαξηάηαη
απφ ηηο εηζξνέο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηελ
παξαγσγηθή δηαδηθαζία.
 Σσντελεστής παραγωγής (εηζξνή)
νλνκάδεηαη θάζε αγαζφ ή ππεξεζία πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ παξαγσγή
πξντφληνο.
 Η σσνάρτηση παραγωγής θαζνξίδεη ην
κέγηζην επίπεδν πξντφληνο πνπ κπνξεί λα
παξαρζεί γηα δεδνκέλα επίπεδα εηζξνψλ.

΢πλάξηεζε παξαγωγήο
Η ζσνάρηηζη παραγωγής θαζνξίδεη ηε κέγηζηε πνζφηεηα πξντφληνο
πνπ κπνξεί λα παξαρζεί απφ δεδνκέλεο πνζφηεηεο εηζξνψλ.
Βπασςσπόνια (Σςνηελεζηήρ κεθαλαίος Κ αμεηάβληηορ και

ζςνηελεζηήρ επγαζίαρ L μεηαβληηόρ)
Σπλάξηεζε παξαγσγήο
Μακποσπόνια (Όλοι οι ζςνηελεζηέρ μεηαβληηοί)
Q=f(K,L,T,..)
__
Βρατστρόνια ιζτύει Q=f( K , L)=g( L )

Πξνϊόληα εληάζεωο θεθαιαίνπ:
Απαηηνύλ πεξηζζόηεξν ζπληειεζηή θεθαιαίνπ γηα λα παξαρζνύλ.
Πξνϊόληα εληάζεωο εξγαζίαο:
Απαηηνύλ πεξηζζόηεξν ζπληειεζηή εξγαζίαο γηα λα παξαρζνύλ.
Οξηαθό πξνϊόλ θαη Μέζν πξνϊόλ

Οξηαθό πξνϊόλ (Marginal Product) ελόο ζπληειεζηή, έζησ ηεο εξγαζίαο L,
νλνκάδεηαη ε κεηαβνιή πνπ επέξρεηαη ζην ζπλνιηθό πξντόλ ζαλ
απνηέιεζκα ηεο ρξεζηκνπνίεζεο κηαο πξόζζεηεο κνλάδαο ηνπ
ζπληειεζηή απηνύ, όηαλ νη πνζόηεηεο όισλ ησλ άιισλ ζπληειεζηώλ
παξακέλνπλ ακεηάβιεηεο.
MP = ΓQ / ΓL
Μέζν πξνϊόλ (Average Product) ή πξντόλ αλά κνλάδα εξγαζίαο είλαη ν

ιόγνο ηνπ ζπλνιηθνύ πξντόληνο πξνο ηε ζπλνιηθή απαζρόιεζε
(απαζρνινύκελα άηνκα ή ώξεο εξγαζίαο).
ΑΡ = Q / L

Κακπύιεο Οξηαθνύ πξνϊόληνο (MP) θαη
Μέζνπ πξνϊόληνο (AP)
Q
Αύξοςζερ MP=ΑΡ
αποδόζειρ
Φθίνοςζερ
αποδόζειρ
Απνηηικέρ
αποδόζειρ
Q L
MP
{0,L2} Αχμνπζεο
{L2,L3}Φζίλνπζεο AP
{L3,-}Αξλεηηθέο
L1 L2 L3 L
Νόκνο θζηλνπζώλ απνδόζεωλ

Q
Αύξοςζερ
αποδόζειρ
Φθίνοςζερ
αποδόζειρ
Απνηηικέρ
αποδόζειρ
L1 L2 L3 L
Νόκνο θζηλνπζώλ απνδόζεωλ: Όηαλ ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία

πξνζηίζεληαη δηαδνρηθά ίζεο πνζόηεηεο ηνπ κεηαβιεηνύ ζπληειεζηή θαη νη
πνζόηεηεο ζηαζεξνύ ζπληειεζηή παξακέλνπλ ακεηάβιεηεο, ζα θζάζνπκε ζε
έλα ζεκείν πέξα από ην νπνίν ε αύμεζε ζην ζπλνιηθό πξντόλ (πνπ ζα
επέιζεη σο απνηέιεζκα ηεο αύμεζεο ηνπ κεηαβιεηνύ ζπληειεζηή θαηά κηα
κνλάδα) ζα βαίλεη κεηνύκελε.

Κακπύιεο Κόζηνπο - Βξαρπρξόληα πεξίνδνο
Βρατστρόνια περίοδο νλνκάδνπκε ηελ πεξίνδν ζηελ νπνία ε

επηρείξεζε δελ κπνξεί λα πξνζαξκόζεη πιήξσο ηηο εηζξνέο ηεο ζε
θάπνηα κεηαβνιή ησλ ζπλζεθώλ, αιιά ηηο πξνζαξκόδεη κεξηθώο.
Σσνολικό κόζηος (TC-Total Cost): Οη δαπάλεο ηεο επηρείξεζεο ζηε
δηάξθεηα ηεο παξαγσγήο ησλ αγαζώλ ή ησλ ππεξεζηώλ πνπ πξνζθέξεη ζ’
έλα ρξνληθό δηάζηεκα. Γεληθόηεξα κε ηνλ όξν ζπλνιηθό θόζηνο ελλννύκε ην
θόζηνο όισλ ησλ ζπληειεζηώλ παξαγσγήο θαη θάζε κνξθήο εμόδσλ.
Σσνολικό ζηαθερό κόζηος (TFC-Total Fixed Cost): Πεξηιακβάλεη όιεο

ηηο δαπάλεο ιεηηνπξγίαο ηεο επηρείξεζεο πνπ δελ επεξεάδνληαη από κεηαβνιέο
ηνπ επηπέδνπ παξαγσγήο. Παξακέλεη ζηαζεξό ζε θάζε επίπεδν παξαγσγήο.
Σσνολικό μεηαβληηό κόζηος (TVC-Total Variable Cost):
Πεξηιακβάλεη όιεο ηηο δαπάλεο πνπ εμαξηώληαη από ην επίπεδν
παξαγσγήο.
TC=TFC+TVC
Mέζν θαη Οξηαθό Κόζηνο- Βξαρπρξόληα

Τν κέζν θόζηνο παξαγωγήο (ATC) ππνινγίδεηαη από ην ιόγν ηνπ
ζπλνιηθνύ θόζηνπο (ΤC) πξνο ηελ πνζόηεηα (Q) ηνπ παξαγόκελνπ
πξντόληνο.
Οξηαθό θόζηνο (MC) νλνκάδνπκε ην πξόζζεην ζπλνιηθό θόζηνο πνπ

πξνθύπηεη από ηελ αύμεζε ηνπ πξντόληνο θαηά κηα κνλάδα.
Πξνθύπηεη ιακβάλνληαο ηελ πξώηε παξάγσγν ηεο ζπλάξηεζεο
ζπλνιηθνύ θόζηνπο (TC) σο πξνο ηελ πνζόηεηα Q:

Κακπύιεο Κόζηνπο - Βξαρπρξόληα πεξίνδνο
Κόζηορ
MC
ATC
AVC
AFC
Q
 Σηηο αχμνπζεο απνδφζεηο ην θφζηνο θζίλεη.

 Η θακπύιε νξηαθνύ θόζηνπο - MC ηέκλεη ηηο θακπύιεο κέζνπ κεηαβιεηνύ -
AVC θαη κέζνπ ζπλνιηθνύ θόζηνπο - ATC ζην ειάρηζην ζεκείν ηνπο.
 Η κνξθή ησλ θακππιώλ θόζηνπο πξνζδηνξίδεηαη από ην λόκν ησλ
θζηλνπζώλ απνδόζεσλ.
Οηθνλνκίεο θιίκαθαο
Μεγέζπλζε κηαο επηρείξεζεο δειαδή αχμεζε ηεο θιίκαθαο
παξαγσγήο κπνξεί λα νδεγήζεη αξρηθά ζε εμνηθνλφκεζε
θφζηνπο.
Όκσο απηό δελ ηζρύεη γηα πάληα.
Κάπνηα πεξίνδν ππάξρνπλ ζηαζεξέο νηθνλνκίεο.
Πεξαηηέξσ κεγέζπλζε ηεο επηρείξεζεο νδεγεί ζε αληηνηθνλνκίεο.

Απνδόζεηο θιίκαθαο θαη
Μαθξνρξόληα θακπύιε Μέζνπ Κόζηνπο (LAC)
Μέζο κόζηορ
Πποϊόν Πποϊόν Πποϊόν

(α) Αύξοςζερ αποδόζειρ (β) Σηαθεπέρ αποδόζειρ (γ) Φθίνοςζερ αποδόζειρ
κλίμακαρ, ή θεηικέρ κλίμακαρ κλίμακαρ, ή απνηηικέρ
οικονομίερ κλίμακαρ οικονομίερ κλίμακαρ
Θεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ππάξρνπλ όηαλ ην καθξνρξόλην κέζν θόζηνο

κεηώλεηαη κε ηελ αύμεζε ηνπ πξντόληνο.
΢ηαζεξέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ππάξρνπλ όηαλ ην καθξνρξόλην κέζν θόζηνο
παξακέλεη ζηαζεξό κε ηελ αύμεζε ηνπ πξντόληνο.
Αξλεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο ππάξρνπλ όηαλ ην καθξνρξόλην κέζν θόζηνο
απμάλεηαη κε ηελ αύμεζε ηνπ πξντόληνο.
ΚΑΘΗΓ. Σ. ΓΗΜΔΛΗ 24
OIKONOMIKA MEΡΟΣ Γ
Θεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο
Θεηικές οικονομίες κλίμακας ππάξρνπλ γηα ηξεηο ιφγνπο.

• Ο πξώηνο αθνξά ηηο αδηαηξεηόηεηεο ηεο παξαγωγηθήο δηαδηθαζίαο.
Κάπνηα ειάρηζηε πνζόηεηα εηζξνώλ είλαη απαξαίηεηε γηα ηε δξαζηεξηόηεηα
ησλ επηρεηξήζεσλ , αλεμάξηεηα αλ παξάγεηαη ή όρη πξντόλ. Είλαη απηό πνπ
νλνκάδνπκε ζηαζεξό θόζηνο. Καζώο ην πξντόλ απμάλεηαη ην ζηαζεξό θόζηνο
θαηαλέκεηαη ζε πεξηζζόηεξεο κνλάδεο πξντόληνο. Άξα ππάξρνπλ ζεηηθέο
νηθνλνκίεο θιίκαθαο.
• Ο δεύηεξνο ιόγνο είλαη ε εμεηδίθεπζε.
Με ηελ επέθηαζε ηεο επηρείξεζεο θαη ηελ απαζρόιεζε πεξηζζόηεξσλ
εξγαδνκέλσλ, θάζε εξγαδόκελνο κπνξεί λα αζρνιείηαη απνθιεηζηηθά κε
κηα ζπγθεθξηκέλε εξγαζία θαη λα είλαη πην απνηειεζκαηηθόο.
• Ο ηξίηνο ιόγνο είλαη όηη ε κεγάιε θιίκαθα είλαη ζπρλά απαξαίηεηε
γηα λα κπνξέζεη κηα επηρείξεζε λα εθκεηαιιεπηεί ηα πιενλεθηήκαηα ησλ
θαιύηεξσλ κεραλεκάησλ.

Αξλεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο
Η θύξηα αηηία γηα ηελ εκθάληζε αξλεηηθώλ νηθνλνκηώλ θιίκαθαο είλαη ην

γεγνλόο όηη ε δηνίθεζε ηεο επηρείξεζεο θαζίζηαληαη δπζθνιόηεξε
κε ηελ επέθηαζε ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηεο.
Eκθαλίδνληαη νη ιεγόκελεο δηνηθεηηθέο αξλεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο.
Η επηρείξεζε γίλεηαη πην γξαθεηνθξαηηθή θαη αλαθύπηνπλ πξνβιήκαηα

ζπληνληζκνύ θαη επηθνηλσλίαο. Δπζθνιεύεη ε δηαρείξηζε θαη ε νξγάλσζε ηεο.
Επίζεο νη αξλεηηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο νθείινληαη θαη ζε γεωγξαθηθνύο

ιόγνπο. Γηα παξάδεηγκα όηαλ ην πξώην εξγνζηάζην έρεη εγθαηαζηαζεί ζηελ
θαιύηεξε δπλαηή ηνπνζεζία, ν ηόπνο εγθαηάζηαζεο ελόο δεύηεξνπ
εξγνζηαζίνπ ζα έρεη αλαγθαζηηθά ιηγόηεξα πιενλεθηήκαηα.
Ζ απόθαζε ηεο επηρείξεζεο γηα ην επίπεδν

ηνπ πξνϊόληνο καθξνρξόληα
 Η απφθαζε
£ - αλ ε ηηκή είλαη ίζε ή
κεγαιχηεξε απφ ην
LMC LAC1, ε επηρείξεζε
παξάγεη Q1.
LAC
- αλ ε ηηκή είλαη
κηθξφηεξε ηνπ LAC1,
ε επηρείξεζε θιείλεη.
AC1  Σεκείσζε: ην LMC
LMC = MR δηέξρεηαη πάληα απφ
MR ην ειάρηζην
Q1
ζεκείν ηνπ LAC.
Προϊόν
(αγαθά ανά εβδομάδα)

Ζ απόθαζε ηεο επηρείξεζεο γηα ην
επίπεδν ηνπ πξνϊόληνο βξαρπρξόληα
Η επηρείξεζε επηιέγεη ην
επίπεδν παξαγσγήο Q1,
φπνπ ηζρχεη SMC=MR, ππφ
£ ηηο παξαθάησ πξνυπνζέζεηο:
SMC - αλ ε ηηκή είλαη κεγαιχηεξε
απφ SATC1, ε επηρείξεζε
πξαγκαηνπνηεί θέξδε ζην
επίπεδν παξαγσγήο Q1.
SATC - αλ ε ηηκή βξίζθεηαη κεηαμχ
SATC1 θαη SAVC1, ε
SATC1
SAVC επηρείξεζε παξάγεη Q1 αλ
SAVC1 θαη έρεη δεκίεο.
SMC = MR - αλ ε ηηκή είλαη κηθξφηεξε
απφ SAVC1, ε επηρείξεζε
MR ζηακαηάεη ηελ παξαγσγή.
Q1 Προϊόν
Ζ καθξνρξόληα θακπύιε κέζνπ θόζηνπο

(LAC)
 Κάζε κέγεζνο
εγθαηαζηάζεσλ έρεη
ζρεδηαζηεί γηα έλα
Μέζο κόζηος
SATC1
SATC2 SATC4
LAC δεδνκέλν επίπεδν
SATC3 πξντφληνο.
 Άξα ππάξρεη κηα
.
αθνινπζία θακππιψλ
SATC, θάζε κία εθ
ησλ νπνίσλ
αληηζηνηρεί ζε έλα
δηαθνξεηηθφ βέιηηζην
Προϊόν επίπεδν πξντφληνο.
Σηη μακροτρόνια περίοδο, ηο μέγεθος
Των εγκαηαζηάζεων μπορεί να μεηαβληθεί,
επομένως η LAC είναι η περιβάλλοσζα
καμπύλη ηων καμπσλών SATC.
ΣΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗ΢
OIKONOMIA_5:
MΟΡΦΕ΢ ΑΓΟΡΑ΢
ΣΕΛΕΙΟ΢ ΑΝΣΑΓΩΝΙ΢ΜΟ΢ - ΜΟΝΟΠΩΛΙΑ
Καζεγήηξηα: ΢νθία Γεκέιε
© 2007 Δθδόζεηο Κξηηηθή
Γνκή ηεο αγνξάο
Αξηζκόο Δπίδξαζε Δκπόδηα

επηρ/ζεσλ ζηελ ηηκή εηζόδνπ Παξάδεηγκα
Τέιεηνο αληαγσληζκόο Πνιιέο Κακία Καλέλα Φξνύηα
Αηειήο αληαγσληζκόο:
Μνλνπσιηαθόο αληαγσληζκόο Πνιιέο Διάρηζηε Καλέλα Ψηιηθαηδίδηθα
Οιηγνπώιην Διάρηζηεο Μέηξηα Κάπνηα Απηνθίλεηα
Μνλνπώιην Μία Μεγάιε Τεξάζηηα Δηαηξεία Νεξνύ

(ΔΥΓΑΠ)

Τέιεηνο αληαγσληζκόο
Υαξαθηεξηζηηθά κηαο ηέιεηα αληαγσληζηηθήο αγνξάο

 Πνιινί αγνξαζηέο θαη πσιεηέο.
- έηζη ώζηε θαλέλα άηνκν λα κελ πηζηεύεη όηη νη πξάμεηο ηνπ
κπνξνύλ λα επεξεάζνπλ ηελ ηηκή ηεο αγνξάο.
 Οη επηρεηξήζεηο ιακβάλνπλ ηελ ηηκή σο δεδνκέλε.
- άξα αληηκεησπίδνπλ κία νξηδόληηα θακπύιε δήηεζεο.
 Σν πξντόλ είλαη νκνηνγελέο.
 Οη θαηαλαισηέο έρνπλ ηέιεηα πιεξνθόξεζε.
 Διεύζεξε είζνδνο θαη έμνδνο ησλ επηρεηξήζεσλ. Έιιεηςε
θηλήηξσλ γηα ζπλελλνήζεηο κεηαμύ επηρεηξήζεσλ γηα άζθεζε
θνηλήο πνιηηηθήο.
Κακπύιε Εήηεζεο αληαγσληζηηθήο επηρείξεζεο

Ζ θακπύιε δήηεζεο ηεο αληαγσληζηηθήο επηρείξεζεο είλαη πλήρως ελαζηική
.Κάζε παξαγσγόο-επηρείξεζε ποσλάει ζηην ίδια ηιμή, ζηελ ηηκή ηζνξξνπίαο.
Κάζε παξαγσγόο είλαη αδύναμος να επηρεάζει ηην ηιμή
Πξνζθνξά θαη Εήηεζε Κιάδνπ Εήηεζε ηεο επηρείξεζεο
Pο D
Pο

Απόθαζε πξνζθνξάο ηεο επηρείξεζεο ζηνλ
ηέιεην αληαγσληζκό βξαρπρξόληα (1)
Δπηρείξεζε Κιάδνο
Δπξώ Δπξώ
MC
S
ATC
Δ
Α
P P
p=MR=AR
D
q Ποσότητα Ποσότητα
Q
Η ηηκή θαζνξίδεηαη ζηνλ θιάδν, ζην ζεκείν ηζνξξνπίαο Ε
(ηνκή θακππιώλ δήηεζεο θαη πξνζθνξάο θιάδνπ)
Η επηρείξεζε ιακβάλεη ωο δεδνκέλε ηελ ηηκή ηνπ θιάδνπ P θαη επηιέγεη
επίπεδν παξαγωγήο q, όπνπ MC=MR=P, γηα λα κεγηζηνπνηήζεη ηα θέξδε.
Απόθαζε πξνζθνξάο ηεο επηρείξεζεο ζηνλ

ηέιεην αληαγσληζκό βξαρπρξόληα (2)
Δπξώ Δπξώ
S
MC
S1
ATC E
A
P P
p=MR=AR
C B
D
q
Ποσότητα Q Ποσότητα
Γηα πνζόηεηα q ζηελ ηηκή P, ηα θέξδε δίλνληαη από ηε ζθηαζκέλε πεξηνρή.
Τα θέξδε πξνζειθύνπλ λέεο επηρεηξήζεηο ζηνλ θιάδν => κεηαηόπηζε
θακπύιεο S δεμηά (αύμεζε) => ηηκή ηζνξξνπίαο κεηώλεηαη θαη ηα θέξδε
πεξηνξίδνληαη.
Υπεξθαλνληθά θέξδε ζηελ Π.Α επηρείξεζε
Υπερκανονικά Κέρδη
΢πλνιηθά έζνδα (ΣR=PxQ): Δκβαδόλ ΟΡΒQ*

Μέζν θόζηνο ζην Q*: Απόζηαζε ΚQ*
΢πλνιηθό θόζηνο (TC=ATCxQ): Δκβαδόλ ΟΕΚQ
Κέξδε : Δκβαδόλ ZPΒΚ
Εεκηέο ζηελ αληαγσληζηηθή επηρείξεζε
Ζημίες
Μέζν θόζηνο: Απόζηαζε ΚQ*

Μέζν έζνδν: ΒQ*
΢πλνιηθά έζνδα(TR): Δκβαδόλ ΟΡΒQ*
΢πλνιηθό θόζηνο (TC): Δκβαδόλ ΟΕΚQ *
Εεκίεο : Δκβαδόλ ZPΒΚ
Απνθάζεηο γηα ηε ιεηηνπξγία ηεο αληαγσληζηηθήο
επηρείξεζεο βξαρπρξόληα
Γηα Q*:
ATC: Απόζηαζε ΚQ* ,AVC:απόζηαζε NQ* , AFC: Απόζηαζε ΚΝ
Ζ επηρείξεζε θαιύπηεη ην κέζν κεηαβιεηό ηεο θόζηνο θαη έλα κέξνο ηνπ κέζνπ
ζηαζεξνύ. ΢πκθέξεη ηνλ επηρεηξεκαηία λα κελ θιείζεη.
Όηαλ P>=AVC ε επηρείξεζε ιεηηνπξγεί βξαρπρξόληα, δηαθνξεηηθά αλ
P<AVC θιείλεη πξνζσξηλά.
Ζ θακπύιε πξνζθνξάο ππό ζπλζήθεο ηέιεηνπ

αληαγσληζκνύ (1)
Πάνω από ηελ ηηκή P3 (ζεκείν C) ε


Δπξώ επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί θέξδε
πνπ ππεξβαίλνπλ ην θόζηνο
επθαηξίαο ηνπ θεθαιαίνπ ζηε
βξαρπρξόληα πεξίνδν.
MC
 Στην ηηκή P3 (ζεκείν C) ε
επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί
ΚΑΝΟΝΗΚΑ ΚΔΡΓΖ.
ATC  Μεηαμύ ησλ P1 θαη P3 (A θαη C), ε
C
P3 επηρείξεζε έρεη δεκία
AVC
βξαρπρξόληα, αιιά παξακέλεη
P1 ζηελ αγνξά.
A
 Κάτω από ην P1 (ηηκή θιεηζίκαηνο),
ε επηρείξεζε απνηπγράλεη λα
θαιύςεη ην SAVC θαη θεύγεη από
Q1 Q3 Προϊόν ηελ αγνξά.

Ζ θακπύιε πξνζθνξάο ππό ζπλζήθεο
ηέιεηνπ αληαγσληζκνύ (2)
Δπξώ
 Άξα ην ηκήκα ηεο
θακπύιεο SMC πνπ
MC
βξίζθεηαη πάλσ από ηελ
θακπύιε SAVC, είλαη ε
ΒΡΑΥΤΥΡΟΝΗΑ
ATC
C ΚΑΜΠΤΛΖ ΠΡΟ΢ΦΟΡΑ΢
P3 AVC ηεο επηρείξεζεο.
P1
A  Γείρλεη πόζν ζα παξάγεη ε
επηρείξεζε γηα θάζε
δεδνκέλν επίπεδν ηηκήο.
Q1 Q3 Προϊόν
Βξαρπρξόληα θακπύιε Πξνζθνξάο θιάδνπ
Ζ βξαρπρξόληα θακπύιε πξνζθνξάο ηνπ θιάδνπ πξνθύπηεη από ηελ

νξηδόληηα άζξνηζε όισλ ησλ βξαρπρξόλησλ θακππιώλ πξνζθνξάο ησλ
επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ. Γηα θάζε ηηκή αζξνίδσ ηηο πνζόηεηεο.
Μεηαβαηηθή θαηάζηαζε αληαγσληζηηθήο επηρείξεζεο
Βρατστρόνια ε επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί σπερκανονικά κέρδη. Σα θέξδε απηά

πξνζειθύνπλ λέεο επηρεηξήζεηο ζηελ αγνξά ηνπ θιάδνπ. Eκπόδηα εηζόδνπ ζηελ
αγνξά δελ ππάξρνπλ.
Καζώο λέεο επηρεηξήζεηο εηζέξρνληαη ζηελ αγνξά ηνπ θιάδνπ, ε θακπύιε
πξνζθνξάο ηνπ θιάδνπ κεηαηνπίδεηαη πξνο ηα δεμηά θαη ε αγνξαία ηηκή
κεηώλεηαη κέρξη ηνπ ζεκείνπ πνπ εθάπηεηαη ηης καμπύλης μακροτρόνιοσ μέζοσ
κόζηοσς LAC.
Ζ απόθαζε ΠΑ επηρείξεζεο γηα ην ύςνο

ηεο πξνζθνξάο ηεο
Μέζη ζσνθήκη
Οριακή ζσνθήκη Βρατστρόνια Μακροτρόνια
Αν Ρ<AVC Αν Ρ<LAC
Παραγωγή ζηο κλείνει εγκαηαλείπει
ζημείο Ρ=MC=MR προζωρινά ηον κλάδο

Μαθξνρξόληα θακπύιε Πξνζθνξάο
ζηνλ Πιήξε Αληαγσληζκό
Ζ καθξνρξόληα θακπύιε πξνζθνξάο ηεο πιήξσο αληαγσληζηηθήο

επηρείξεζεο είλαη περισσότερο οριζόντια-ελαστική από ηελ βξαρπρξόληα γηα
δπν ιόγνπο :
(α) ΢ηε καθξνρξόληα πεξίνδν όινη νη ζπληειεζηέο είλαη κεηαβιεηνί θαη άξα
έρεη κεγαιύηεξε επειημία.
(β) Οη πςειόηεξεο ηηκέο ειθύνπλ θαη άιιεο επηρεηξήζεηο ζηνλ θιάδν, κε
απνηέιεζκα ην πξντόλ ηνπ θιάδνπ λα απμεζεί πεξηζζόηεξν από ηελ
αύμεζε ηεο πξνζθνξάο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ ήδε ιεηηνπξγνύλ ζηνλ
θιάδν.
Μαθξνρξόληα ηζνξξνπία
LMC
Δπξώ LAC SRSS
LRSS
P* P*
D=MR=AR
D
q* Προϊόν Q Προϊόν
Ζ αγνξά βξίζθεηαη ζε καθξνρξόληα ηζνξξνπία όηαλ ε αληηπξνζσπεπηηθή
επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί θαλνληθά θέξδε ζέηνληαο LMC=MR ζην ειάρηζην ζεκείν
ηεο θακπύιεο LAC. Ζ καθξνρξόληα θακπύιε πξνζθνξάο ηνπ θιάδνπ είλαη νξηδόληηα.
Αλ ε επέθηαζε ηνπ θιάδνπ νδεγήζεη ζε αύμεζε ησλ ηηκώλ ησλ εηζξνώλ
(π.ρ. κηζζνί), ε καθξνρξόληα θακπύιε πξνζθνξάο δελ ζα είλαη νξηδόληηα,
αιιά ζα έρεη ζεηηθή θιίζε.
Πξνζαξκνγή ζε κηα αύμεζε ηεο δήηεζεο:
ε βξαρπρξόληα πεξίνδνο
 Έζησ κηα ηέιεηα αληαγσληζηηθή

Δπξώ αγνξά ε νπνία βξίζθεηαη ζε
D D' SRSS ηζνξξνπία ζην ζεκείν P0Q0.
 Αλ ε θακπύιε δήηεζεο
κεηαηνπηζηεί ζηε ζέζε D'D'...
 Ζ λέα βξαρπρξόληα ηζνξξνπία
P1
ζα είλαη ζην ζεκείν P1Q1.
P0  Ζ πξνζαξκνγή ιακβάλεη ρώξα
κέζσ ηεο επέθηαζεο ησλ
επηρεηξήζεσλ θαηά κήθνο ηεο
θακπύιεο βξαρπρξόληνπ
D' νξηαθνύ θόζηνπο.
D
Q0 Q1 Προϊόν
Πξνζαξκνγή ζε κηα αύμεζε ηεο δήηεζεο:

ε καθξνρξόληα πεξίνδνο
΢ηε καθξνρξόληα πεξίνδν, λέεο


Δπξώ επηρεηξήζεηο πξνζειθύνληαη
D D' SRSS ζηνλ θιάδν ιόγσ ησλ θεξδώλ
θαη νη επηρεηξήζεηο είλαη πιένλ ζε
ζέζε λα πξνζαξκόζνπλ ηελ
P1
εηζξνή ησλ ζηαζεξώλ
ζπληειεζηώλ.
LRSS  Αλ ε επέθηαζε απηή νδεγήζεη ζε
P2
P0 αύμεζε ησλ κηζζώλ, ε
καθξνρξόληα θακπύιε
πξνζθνξάο ζα έρεη ζεηηθή θιίζε
θαη ε αγνξά ζα ηζνξξνπήζεη
D D' ηειηθά ζην ζεκείν P2Q2.
Q0 Q1 Q2
Προϊόν
Βξαρπρξόληα-Μαθξνρξόληα θαηάζηαζε
αληαγσληζηηθήο επηρείξεζεο
Βξαρπρξόληα θαηάζηαζε Μαθξνρξόληα θαηάζηαζε

(1) TC=TVC+TFC (ζηαζεξνί θαη ηζνξξνπίαο
κεηαβιεηνί ζπληειεζηέο (1) TC=TVC (όινη νη ζπληειεζηέο
παξαγσγήο) είλαη κεηαβιεηνί)
(2) ΢ηαζεξόο αξηζκόο (2) Μεηαβιεηόο αξηζκόο
επηρεηξήζεσλ επηρεηξήζεσλ πξνο ηε κεηάβαζε
(3) Οη ηηκέο ησλ ζπληειεζηώλ πξνο ηε καθξνρξόληα ηζνξξνπία
παξαγσγήο παξακέλνπλ
(3) Πην νξηδόληηα - ειαζηηθή
ζηαζεξνί
θακπύιε πξνζθνξάο.
(4) Αλ Ρ<AVC ε επηρείξεζε
θιείλεη πξνζσξηλά. (4) Αλ Ρ<LAC ε επηρείξεζε
(5) Μπνξεί λα έρεη ππεξθαλνληθά απνρσξεί από ηνλ θιάδν.
θέξδε. (5) Μόλν θαλνληθά θέξδε
Μνλνπώιην
Έλαο κνλνπσιεηήο
 είλαη ν κνλαδηθόο παξαγσγόο ηνπ πξντόληνο ελόο
θιάδνπ, θαζώο θαη ν κνλαδηθόο δπλεηηθόο
παξαγσγόο
=> Δπηρείξεζε θαη θιάδνο ηαπηίδνληαη
 πξνζηαηεύεηαη από θάπνηαο κνξθήο εκπόδηα
εηζόδνπ ζηνλ θιάδν
 αληηκεησπίδεη άκεζα ηελ αγνξαία θακπύιε
δήηεζεο (αξλεηηθή θιίζε)
 ζε αληίζεζε κε ηελ πεξίπησζε ηνπ ηέιεηνπ
αληαγσληζκνύ, ην νξηαθό έζνδν (MR) είλαη πάληα
κηθξόηεξν ηνπ κέζνπ εζόδνπ (AR).
Λόγνη ύπαξμεο Μνλνπσιίσλ (1)
 Απνθιεηζηηθή εθκεηάιιεπζε ησλ πξώησλ πιώλ
πνπ απαηηνύληαη γηα ηελ παξαγσγή ηνπ πξντόληνο,
π.ρ. ε εηαηξεία δηακαληηώλ deBeers είρε ηνλ
απνθιεηζηηθό έιεγρν ησλ πεξηζζόηεξσλ νξπρείσλ
ηεο παγθόζκηαο πξνζθνξάο νξπθηώλ δηακαληηώλ.
 Ζ επηρείξεζε δηαζέηεη κία παηέληα ή πλεπκαηηθά
δηθαηώκαηα, π.ρ. ε Xerox είρε κνλνπώιην ζηα
κεραλήκαηα θσηναληηγξαθήο θαη ε Polaroid ζηηο
απηόκαηεο θσηνγξαθηθέο κεραλέο.
 Ζ ύπαξμε νηθνλνκηώλ θιίκαθαο π.ρ. θπζηθό
κνλνπώιην όπσο νη επηρεηξήζεηο θνηλήο σθειείαο
(ύδξεπζε, θπζηθό αέξην, ηνπηθέο ζπγθνηλσλίεο)
Λόγνη ύπαξμεο Μνλνπσιίσλ (2)

Ζ ύπαξμε ηζρπξώλ νηθνλνκηώλ δηθηύσλ
π.ρ. ην δίθηπν ρξεζηώλ ηεο εηαηξείαο Facebook
απμάλεηαη ιόγσ ησλ θνηλσληθώλ ζρέζεσλ κεηαμύ
ρξεζηώλ θαη κε ρξεζηώλ.
 Αδεηνδόηεζε από ηελ ίδηα ηελ θπβέξλεζε κηαο
ρώξαο γηα ηε ιεηηνπξγία θάπνησλ ππεξεζηώλ ή
παξαγσγή νξηζκέλσλ πξντόλησλ κόλν ζε
επηρεηξήζεηο πνπ έρνπλ ηελ άδεηα απνθιεηζηηθήο
ρξήζεο (frachise) θαη ππόθεηληαη ζε θπβεξλεηηθέο
ξπζκίζεηο. Γλσζηά παξαδείγκαηα ηέηνησλ
κνλνπσιηαθώλ κνξθώλ είλαη ηα θαηαζηήκαηα
πώιεζεο πνηώλ, ηειενπηηθνί ζηαζκνί, ηα ηαμί θ.α.
Εήηεζε, Σπλνιηθά έζνδα θαη Οξηαθό έζνδν
p
Α
Β
| ε |=1
Ζ κνλνπσιηαθή επηρείξεζε
δελ παξάγεη πνηέ
ζην αλειαζηηθό ηκήκα ηεο
DD
MR
θακπύιεο δήηεζεο. TR
Q
| ε | >1 | ε | <1
TR
Q
Δπεηδή |ε|>1, |%ΓQ| > |%ΓΡ| θαη άξα TR απμάλεηαη από
ην ζεκείν Α ζην Β.
Μεγηζηνπνίεζε θεξδώλ ηνπ κνλνπσιίνπ
Σα θέξδε κεγηζηνπνηνύληαη ζην

ζεκείν P1Q1 όπνπ MC=MR.
£ ΢ην ζεκείν απηό ην AR είλαη
MC κεγαιύηεξν ηνπ AC, άξα ε
επηρείξεζε πξαγκαηνπνηεί
θέξδε πέξαλ ηνπ θόζηνπο
AC επθαηξίαο ηνπ θεθαιαίνπ.
P1 Σα εκπόδηα εηζόδνπ
απνηξέπνπλ λέεο επηρεηξήζεηο
από ην λα εηζέιζνπλ ζηνλ θιάδν.
D = AR
MC=MR MR
Q1 Προϊόν
Μνλνπσιηαθή Γύλακε (ΜΓ)
 Γηαθνξά Σηκήο Μνλνπσιεηή από Οξηαθό Κόζηνο

MΓ = P – MC
 Όζν πην κεγάιε, ηόζν ηζρπξόηεξν ην κνλνπώιην
Σύγθξηζε κνλνπσιίνπ θαη ηέιεηνπ

Έζησ όηη έλαο αληαγσληζηηθόο θιάδνο θαηαιακβάλεηαη από έλαλ κνλνπσιεηή
Ζ αληαγσληζηηθή ηζνξξνπία είλαη

Ευρώ
SRSS =SMC ζην ζεκείν Α, κε πξντόλ Q1 θαη
ηηκή P1.
Γηα ηνλ κνλνπσιεηή, ε
καθξνρξόληα θακπύιε
πξνζθνξάο είλαη ε θακπύιε
LMC, ελώ ε βξαρπρξόληα
P2
A LRSS θακπύιε πξνζθνξάο είλαη ε
P1 SMC.
= LMC Ο κνλνπσιεηήο κεγηζηνπνηεί ηα
θέξδε ηνπ βξαρπρξόληα ζην
MR D ζεκείν P2Q2 όπνπ MR=SMC.
Q2 Q1
Προϊόν
Έζησ όηη έλαο αληαγσληζηηθόο θιάδνο θαηαιακβάλεηαη από έλαλ κνλνπσιεηή
΢ηε καθξνρξόληα πεξίνδν, ε

Δπξώ
SRSS επηρείξεζε κπνξεί λα
=SMC πξνζαξκόζεη ηηο ππόινηπεο
εηζξνέο θαη λα ζέζεη MR=LMC
ζην ζεκείν P3Q3.
P2
A LRSS
P1
= LMC
MR D
Q2 Q1 Προϊόν

 Βιέπνπκε ινηπόλ όηη, ζε ζρέζε κε ηνλ ηέιεην
αληαγσληζκό, ην κνλνπώιην ζπλεπάγεηαη
- πςειόηεξε ηηκή
- ρακειόηεξν πξντόλ
- ρακειόηεξε επεκεξία
 Υάλεηπάληα ν θαηαλαισηήο εμαηηίαο ηνπ
κνλνπσιίνπ;
- κεηαμύ άιισλ, απηό εμαξηάηαη θαη από ην αλ ν
κνλνπσιεηήο αληηκεησπίδεη ηελ ίδηα δηάξζξσζε θόζηνπο.
- ίζσο λα ππάξρεη ε δπλαηόηεηα επίηεπμεο νηθνλνκηώλ
θιίκαθαο.
Απνηειεζκαηηθόηεηα ηεο αγνξάο
 Τπνζέηνληαο ηελ ύπαξμε ηέιεηνπ αληαγσληζκνύ

θαη ηελ απνπζία εμσηεξηθνηήησλ . . .
. . . Ζ νηθνλνκηθή σθέιεηα κηαο θνηλσλίαο
µεηξάηαη από ην άζξνηζκα ησλ πιενλαζκάησλ
ησλ θαηαλαισηώλ θαη ησλ παξαγσγώλ
Ζ θνηλσληθή σθέιεηα κεγηζηνπνηείηαη ζηηο αγνξέο

ηέιεηνπ αληαγσληζκνύ.
Σύγθξηζε Τέιεηνπ Αληαγσληζκνύ θαη Μνλνπσιίνπ
(1) Μεγάινο αξηζκόο κηθξώλ (1) Μία επηρείξεζε

επηρεηξήζεσλ
(2) Κάζε επηρείξεζε αδύλακε λα
επεξεάζεη ηελ ηηκή – θακπύιε (2) Θέηεη ηελ ηηκή –
δήηεζεο πιήξσο ειαζηηθή θακπύιε δήηεζεο αξλεηηθή
(3) Βξαρπρξόληα κπνξεί λα έρεη
ππεξθαλνληθά θέξδε. (3) Πάληα ππεξθαλνληθά θέξδε
Μαθξνρξόληα έρεη κόλν (4) Μεγηζηνπνίεζε θεξδώλ ή
θαλνληθά. ειαρηζηνπνίεζε δεκηώλ
(4) Μεγηζηνπνίεζε θεξδώλ ή ΜR=MC<P
ειαρηζηνπνίεζε δεκηώλ
Ρ=MC=MR
(5) Γελ ππάξρεη θακπύιε
πξνζθνξάο
(5) Βξαρπρξόληα θακπύιε
πξνζθνξάο είλαη ην ηκήκα ηεο (6) Ζ θνηλσλία επηβαξύλεηαη
MC από ηελ ηνκή κε AVC θαη από ηε ιεηηνπξγία
πάλσ. κνλνπσιίσλ.
(6) Οδεγεί ζε θνηλσληθή επεκεξία (7) Αλάπηπμε έξεπλαο
(7) Όρη αλάπηπμε έξεπλαο

Φπζηθό κνλνπώιην
Ζ επηρείξεζε απηή επηηπγράλεη

ζεκαληηθέο νηθνλνκίεο θιίκαθαο
Δπξώ
ζε ζρέζε κε ηε δήηεζε ηεο
αγνξάο.
 Ζ θακπύιε LAC είλαη θζίλνπζα
ζην ζεκείν πνπ ηέκλεηαη από ηελ
θακπύιε δήηεζεο.
 Ζ κεγαιύηεξε επηρείξεζε θαηέρεη
P1 πάληα ηελ εγεζία θόζηνπο θαη
LMC θαηαιήγεη λα θπξηαξρήζεη ζηνλ
θιάδν.
LAC  Δίλαη έλα ΦΤ΢ΗΚΟ
ΜΟΝΟΠΩΛΗΟ.
MR D
Q1 Προϊόν
Μνλνπώιην κε δηαθνξνπνίεζε ηηκήο

 Έζησ όηη έλαο κνλνπσιεηήο πσιεί ην πξντόλ ηνπ
ζε δύν μερσξηζηέο νκάδεο θαηαλαισηώλ κε
δηαθνξεηηθέο ειαζηηθόηεηεο δήηεζεο.
- π.ρ. επηρεηξεκαηίεο πνπ ηαμηδεύνπλ γηα επαγγεικαηηθνύο ιόγνπο
κπνξεί λα είλαη ιηγόηεξν επαίζζεηνη ζηηο δηαθπκάλζεηο ησλ ηηκώλ
ησλ αεξνπνξηθώλ εηζηηεξίσλ ζε ζρέζε κε ηνπο ηνπξίζηεο.
Ο κνλνπσιεηήο κπνξεί λα απμήζεη ηα θέξδε ηνπ

ρξεώλνληαο πςειόηεξεο ηηκέο ζηνπο επηρεηξεκαηίεο
θαη ρακειόηεξεο ζηνπο ηνπξίζηεο.
Ζ δπλαηόηεηα εθαξκνγήο δηαθνξνπνηήζεσλ ηηκήο

είλαη κεγαιύηεξε γηα αγαζά πνπ δελ είλαη δπλαηό λα
επαλαπσιεζνύλ, π.ρ. επίζθεςε ζε νδνληίαηξν.
OIKONOMIA_6:
ΑΣΕΛΗ΢ ΑΝΣΑΓΩΝΙ΢ΜΟ΢-ΟΛΙΓΟΠΩΛΙΑ
ΜΕΡΟ΢ Ε
ΔΟΜΕ΢ ΑΣΕΛΟΤ΢ ΑΝΣΑΓΩΝΙ΢ΜΟΤ
Μνλνπσιηαθόο Αληαγσληζκόο
Οιηγνπώιην
Θεσξία παηγλίσλ
΢ύγθξηζε ησλ αγνξώλ
΢πκπξάμεηο-ζπγρσλεύζεηο
© 2007 Εθδόζεηο Κξηηηθή

Οη πεξηζζόηεξεο αγνξέο βξίζθνληαη κεηαμύ ησλ δύν
άθξσλ ηνπ κνλνπσιίνπ θαη ηνπ ηέιεηνπ
αληαγσληζκνύ
 Μηα αηειψο αληαγσληζηηθή επηρείξεζε
- ζα επηζπκνχζε λα πσιεί κεγαιχηεξε πνζφηεηα
πξντφληνο ζηελ επηθξαηνχζα ηηκή.
- αληηκεησπίδεη κηα θακπχιε δήηεζεο κε αξλεηηθή
θιίζε.
- αλαγλσξίδεη φηη ε ηηκή ηνπ πξντφληνο ηεο εμαξηάηαη
απφ ηελ πνζφηεηα πνπ παξάγεηαη θαη πσιείηαη.
Αηειήο αληαγσληζκόο
 Έλα νιηγνπψιην
- είλαη έλαο θιάδνο κε ιίγνπο παξαγσγνχο
- ν θαζέλαο εθ ησλ νπνίσλ αλαγλσξίδεη φηη ε ηηκή εμαξηάηαη
ηφζν απφ ηηο δηθέο ηνπ πξάμεηο φζν θαη απφ ηηο πξάμεηο ησλ
αληαγσληζηψλ ηνπ.
 ΢ε έλαλ θιάδν κνλνπσιηαθνχ αληαγσληζκνχ
- ππάξρνπλ πνιινί πσιεηέο πνπ παξάγνπλ πξντφληα ηα
νπνία είλαη, κεηαμχ ηνπο, ζηελά ππνθαηάζηαηα.
- θάζε επηρείξεζε έρεη κηα πεξηνξηζκέλε κφλν δπλαηφηεηα λα
επεξεάζεη ηελ ηηκή ηνπ πξντφληνο.

Ειάρηζηε απνηειεζκαηηθή θιίκαθα θαη
δήηεζε ηεο αγνξάο
• Η ειάρηζηε απνηειεζκαηηθή θιίκαθα είλαη ην επίπεδν πξντφληνο
ζην νπνίν ε καθξνρξφληα θακπχιε κέζνπ θφζηνπο ηεο
επηρείξεζεο ζηακαηάεη λα θζίλεη.
• Σν κέγεζνο ηεο ειάρηζηεο απνηειεζκαηηθήο θιίκαθαο ζε ζρέζε
κε ηε δήηεζε επεξεάδεη ζε κεγάιν βαζκφ ηε δνκή ηεο αγνξάο.
£ LAC2
LAC3
LAC1
D
Πποϊόν
Μνλνπσιηαθόο αληαγσληζκόο
 Υαξαθηεξηζηηθά
- πνιιέο επηρεηξήζεηο.
- θαλέλα εκπφδην εηζφδνπ.
- δηαθνξνπνίεζε πξντφληνο (άξα ε
επηρείξεζε αληηκεησπίδεη κηα θακπχιε
δήηεζεο κε αξλεηηθή θιίζε).
- ε απνπζία εκπνδίσλ εηζφδνπ ζπλεπάγεηαη
φηη ηα θέξδε εμαλεκίδνληαη κέζσ ηνπ
αληαγσληζκνχ.

Μνλνπσιηαθόο αληαγσληζκόο (2)
 Η ηζνξξνπία επηηπγράλεηαη ζην

MC ΢ΗΜΔΙΟ ΔΠΑΦΗ΢, φπνπ νη
£ επηρεηξήζεηο πξαγκαηνπνηνχλ
θαλνληθά θέξδε.
AC  Οη επηρεηξήζεηο δελ ιεηηνπξγνχλ
ζην ειάρηζην ζεκείν ηεο
F θακπχιεο LAC.
P1=AC1  Η ηηκή ππεξβαίλεη ην νξηαθφ
θφζηνο.
 ΢ε αληίζεζε κε ηνλ ηέιεην
αληαγσληζκφ, ε επηρείξεζε εδψ
είλαη πξφζπκε λα πσιήζεη
D κεγαιχηεξε πνζφηεηα ζηελ
MR
επηθξαηνχζα ηηκή.
Q1 Πποϊόν
Οιηγνπώιην
 Μηα αγνξά κε ιίγνπο πσιεηέο.

 Η νπζία ελφο νιηγνπσιηαθνχ θιάδνπ είλαη ε
αλάγθε θάζε επηρείξεζεο λα ζθεθηεί πψο νη
πξάμεηο ηεο επεξεάδνπλ ηηο απνθάζεηο ησλ,
ζρεηηθά ιίγσλ, αληαγσληζηψλ ηεο.
 Σν νιηγνπψιην κπνξεί λα ραξαθηεξίδεηαη
απφ ζύμππαξη ή απφ έλλειψη ζςνεπγαζίαρ.

΢ύκπξαμε θαη θαξηέι
 ΢ΤΜΠΡΑΞΗ
- κηα ξεηή ή άξξεηε ζπκθσλία κεηαμχ ησλ
επηρεηξήζεσλ ηνπ θιάδνπ κε ζθνπφ ηελ
απνθπγή ή ηνλ πεξηνξηζκφ ηνπ κεηαμχ ηνπο
 ΚΑΡΣΔΛ
- κηα θαηάζηαζε φπνπ επίζεκεο ζπκθσλίεο
κεηαμχ ησλ επηρεηξήζεσλ επηηξέπνληαη απφ
ηνλ λφκν, π.ρ. ν ΟΠΔΚ.
Η ζύκπξαμε είλαη δύζθνιε αλ
 Τπάξρνπλ πνιιέο επηρεηξήζεηο ζηνλ θιάδν.

 Σν πξντφλ δελ είλαη ηππνπνηεκέλν.
 Οη ζπλζήθεο δήηεζεο θαη θφζηνπο
κεηαβάιινληαη ξαγδαία.
 Γελ ππάξρνπλ εκπφδηα εηζφδνπ.
 Οη επηρεηξήζεηο έρνπλ πιενλάδνπζα
παξαγσγηθή δπλαηφηεηα.

Η ηεζιαζκέλε θακπύιε δήηεζεο
 ΢θεθηείηε πψο κπνξεί κηα

επηρείξεζε λα
£ αληηιακβάλεηαη ηελ
θακπχιε δήηεζεο πνπ
P0 αληηκεησπίδεη θάησ απφ
ζπλζήθεο νιηγνπσιίνπ.
 Μπνξεί λα παξαηεξεί ηελ
επηθξαηνχζα ηηκή θαη
πνζφηεηα, αιιά πξέπεη λα
πξνζπαζεί λα πξνβιέπεη
ηηο αληηδξάζεηο ησλ
αληαγσληζηψλ ηεο ζε θάζε
κεηαβνιή ηεο ηηκήο.
Q0 Ποζόηηηα
Η ηεζιαζκέλε θακπύιε δήηεζεο (2)
Η επηρείξεζε κπνξεί λα

αλακέλεη φηη νη
£
αληαγσληζηέο ηεο ζα
αληηδξάζνπλ αλ κεηψζεη
ηελ ηηκή ηεο, θαζψο απηφ
P0
ζα ζεσξεζεί σο κία
επηζεηηθή θίλεζε.
 Άξα ε δήηεζε ζα είλαη
ζρεηηθά αλειαζηηθή σο
πξνο κηα κείσζε ηεο ηηκήο.
 Η θακπχιε δήηεζεο ζα
D είλαη απφηνκε γηα ηηκέο
Q0 Ποζόηηηα
θάησ απφ ηελ P0.

Αιιά είλαη ιηγφηεξν πηζαλφ


φηη νη αληαγσληζηέο ζα
£
αληηδξάζνπλ ζε κία αχμεζε
ηεο ηηκήο.
P0
 Άξα ε δήηεζε ζα είλαη
ζρεηηθά ειαζηηθή πάλσ
απφ ην P0.
 Δπνκέλσο, ε επηρείξεζε
αληηιακβάλεηαη φηη
αληηκεησπίδεη κηα
D ηεζιαζκέλε θακπχιε
Q0 Ποζόηηηα δήηεζεο.
 Με δεδνκέλε ηελ αληίιεςε

απηή, ε επηρείξεζε βιέπεη
£ φηη ηα έζνδά ηεο ζα
κεησζνχλ είηε απμήζεη είηε
P0 κεηψζεη ηελ ηηκή.
 Άξα ε θαιχηεξε ζηξαηεγηθή
είλαη λα θξαηήζεη ηελ ηηκή
ζηαζεξή ζην P0.
 Η ηηκή ζα ηείλεη λα
παξακείλεη ζηαζεξή, αθφκε
D θαη ζηελ πεξίπησζε
αχμεζεο ηνπ νξηαθνχ
Q0 Ποζόηηηα θφζηνπο.

Θεσξία παηγλίσλ: θάπνηνη βαζηθνί όξνη
 Παίγλην
- κηα θαηάζηαζε φπνπ νη νξζνινγηθέο απνθάζεηο
είλαη εμ αλάγθεο αιιεινεμαξηψκελεο.
 ΢ηξαηεγηθή
- έλα ζρέδην πνπ πεξηγξάθεη πψο ν παίθηεο ζα
ελεξγήζεη ή ζα θηλεζεί ζε θάζε πηζαλή θαηάζηαζε.
 Κπξίαξρε ζηξαηεγηθή
- ε θαηάζηαζε φπνπ ε βέιηηζηε ζηξαηεγηθή ελφο
παίθηε είλαη αλεμάξηεηε απφ ηηο ζηξαηεγηθέο ησλ
άιισλ παηθηψλ.
Σν δίιεκκα ηνπ θπιαθηζκέλνπ

Έζησ φηη έρνπκε δχν επηρεηξήζεηο ζε έλαλ θιάδν (δπνπψιην), θάζε κία εθ
ησλ νπνίσλ κπνξεί λα επηιέμεη κεηαμχ πςεινχ θαη ρακεινχ επηπέδνπ
πξντφληνο. Οη αξηζκνί ζε θάζε θειί δείρλνπλ ηα θέξδε ηεο θάζε
επηρείξεζεο. Η επηρείξεζε Α έρεη θέξδνο 1 αλ επηιέμεη ζηξαηεγηθή πςεινχ
πξντφληνο, θαη 0 αλ επηιέμεη ηε ζηξαηεγηθή ρακεινχ πξντφληνο. Σν
αληίζηνηρν ηζρχεη θαη γηα ηελ επηρείξεζε Β. Κπξίαξρε ζηξαηεγηθή γηα Α θα Β
ε ζηξαηεγηθή πςεινχ πξντφληνο
Επηρείξεζε B πξντόλ
Υακειό
Επηρείξεζε A πξντόλ
Τςειό
Τςειό 1 1 3 0
Υακειό 0 3 2 2

Σν δίιεκκα ηνπ θπιαθηζκέλνπ
Η θπξίαξρε ζηξαηεγηθή γηα θάζε επηρείξεζε είλαη λα

παξάγεη πςειή πνζφηεηα πξντφληνο
 Άξα ην θέξδνο ηεο θάζε κίαο ζα ηζνχηαη κε κία
κνλάδα.
 Αιιά ζα ήηαλ θαη νη δχν ζε θαιχηεξε ζέζε αλ
παξήγαγαλ ρακειή πνζφηεηα, ππφ ηελ
πξνυπφζεζε φηη θάζε επηρείξεζε ζα ήηαλ ζίγνπξε
φηη θαη ε άιιε ζα παξήγαγε ρακειή πνζφηεηα.
 Άξα ε ζχκπξαμε κπνξεί λα επηθέξεη ακνηβαία
νθέιε.
 Αιιά θάζε επηρείξεζε ζα έρεη θίλεηξν λα αζεηήζεη
ηε ζπκθσλία.
Ιζνξξνπία Nash (Nobel Prize 1994)
H ηζνξξνπία θαηά Nash επηηπγράλεηαη φηαλθάζε

παίθηεο επηιέγεη ηελ θαιχηεξε ζηξαηεγηθή
δεδνκέλσλ ησλ ζηξαηεγηθψλ ησλ ππνινίπσλ
παηθηψλ

Καηαζθεπή ηεο ζπλάξηεζεο αληίδξαζεο
κηαο επηρείξεζεο
p0  Αλ ε επηρείξεζε Β παξάγεη κεδεληθφ

πξντφλ, ε Α αληηκεησπίδεη ηελ
p1 θακπχιε δήηεζεο ηεο αγνξάο D0 θαη
p2 κεγηζηνπνηεί ηα θέξδε ηεο ζέηνληαο
MR0=MC, δειαδή παξάγεη QA0.
MC  Όηαλ ε Β παξάγεη θάπνηα ζεηηθή
πνζφηεηα, ε Α αληηκεησπίδεη ηελ
ππνιεηπφκελε θακπχιε δήηεζεο D1,
D ζέηεη MR1=MC θαη παξάγεη QA1.
MR2 MR D2 MR0 1 D0
1  Όηαλ ε Β απμάλεη ηελ παξαγσγή ηεο,
QB QA ε Α ζέηεη MR2=MC θαη παξάγεη QA2.
 Σν απνηέιεζκα είλαη ε ζπλάξηεζε
αληίδξαζεο πνπ παξνπζηάδεηαη ζην
θάησ δηάγξακκα. Όζν κεγαιχηεξε
είλαη ε πνζφηεηα πνπ αλακέλεηαη λα
πσιήζεη ε Β ηφζν κηθξφηεξε είλαη ε
RA βέιηηζηε πνζφηεηα γηα ηελ Α.
QA2 QA1 QA0 QA
Ιζνξξνπία Nash-Cournot
Οη RA θαη RB είλαη νη

QB ζπλαξηήζεηο αληίδξαζεο γηα ηηο
RA επηρεηξήζεηο Α θαη Β
αληίζηνηρα. Γείρλνπλ ηε
βέιηηζηε αληίδξαζε θάζε
επηρείξεζεο, δεδνκέλσλ ησλ
πξνζδνθηψλ ηεο γηα ηηο
q B*
ελέξγεηεο ηεο άιιεο.
E
QB*   Η ηζνξξνπία Nash-Cournot
βξίζθεηαη ζην ζεκείν Δ.
RB  ΢ην Δ, νη πξνζδνθίεο θαη ησλ
δχν επηρεηξήζεσλ είλαη ζσζηέο
q *AA* θαη θακία δελ επηζπκεί λα
Q QA
αιιάμεη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο.

Παξαδείγκαηα
 Apple θαη Microsoft:

Οιηγνπψιηα ή κνλνπψιηα
 Γηαθνξνπνηεκέλν νιηγνπψιην, επεηδή ηα
ιεηηνπξγηθά ζπζηήκαηα ησλ δπν εηαηξηψλ
είλαη αξθεηά δηαθνξεηηθά κεηαμχ ηνπο.
 ΢ηε ζεσξία, είλαη δπλαηφλ λα εηζέιζνπλ λένη
αληαγσληζηέο ζηνλ θιάδν, αιιά ζηελ πξάμε
δχζθνιν ιφγσ εκπνδίσλ εηζφδνπ
Η Microsoft θαη ε Apple είλαη πνιχ κεγάιεο ζε

κέγεζνο θαη νηθνλνκηθή ηζρχ, ελψ επσθεινχληαη
απφ ηηο νηθνλνκίεο θιίκαθαο. Έηζη είλαη κηα κεγάιε
πξφθιεζε γηα κηα λέα εηαηξία λα εηζέιζεη ζε έλαλ
νιηγνπσιηαθφ θιάδν φπσο απηφλ ησλ πξνζσπηθψλ
ππνινγηζηψλ.
 Ο αληαγσληζκφο κεηαμχ ησλ δπν εηαηξηψλ είλαη
πνιχ έληνλνο. Γεληθά, νη νιηγνπσιηαθέο
επηρεηξήζεηο δηαζέηνπλ επαξθείο ρξεκαην-
νηθνλνκηθνχο πφξνπο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ
πξντφληνο θαη ηε δηαθήκηζε θαζφζνλ πηζηεχνπλ φηη
απηά ζα ηνπο δηαζθαιίζνπλ κεγαιχηεξν κεξίδην
ζηελ αγνξά θαη άξα πςειφηεξα θέξδε.

Πεξίιεςε
 Οη δηακεηξηθά αθξαίεο πεξηπηψζεηο ηνπ

ηέιεηνπ αληαγσληζκνχ θαη ηνπ κνλνπσιίνπ
ζπάληα ζπλαληψληαη ζηελ πξάμε.
 Ο αηειήο αληαγσληζκφο είλαη κάιινλ ν
θαλφλαο.
 Οη νηθνλνκνιφγνη ζεσξνχζαλ φηη ε δνκή ηεο
αγνξάο επεξεάδεη ηε ζπκπεξηθνξά θαη ε
ηειεπηαία επεξεάδεη κε ηε ζεηξά ηεο ηελ
απφδνζε.
Πεξίιεςε (ζπλέρεηα)
 Σψξα γλσξίδνπκε φηη ε δνκή θαη ε

ζπκπεξηθνξά θαζνξίδνληαη ηαπηφρξνλα.
 Ο δςνηηικόρ αληαγσληζκφο κπνξεί λα
επεξεάζεη ηε ζπκπεξηθνξά ησλ
επηρεηξήζεσλ πνπ βξίζθνληαη ήδε ζηνλ
θιάδν.
 Πνιιέο επηρεηξεκαηηθέο πξαθηηθέο κπνξνχλ
λα εθινγηθεπηνχλ σο κνξθέο ζηξαηεγηθνχ

OIKONOMIA_7:
OIKONOMIKA ΑΓΑΘΑ ΣΗ΢ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ΢
© 2007 Εκδόζειρ Κπιηική
Αγαθά ηηρ Πληποθοπίαρ
 Έλα ειεθηξνληθό πξντόλ

- κπνξεί λα θσδηθνπνηεζεί ςεθηαθά θαη ύζηεξα λα
κεηαδνζεί κε ηαρύ, αθξηβή θαη θηελό ηξόπν.
- π.ρ. κνπζηθή, ηαηλίεο, βηβιία, αζιεηηζκόο...
 Τν ζηαζεξό θόζηνο ηεο δεκηνπξγίαο ειεθηξνληθώλ
πξντόλησλ είλαη ηεξάζηην,
 ...αιιά ην νξηαθό θόζηνο ηεο δηαλνκήο ηνπο είλαη
ειάρηζην.
 Απηό ππνδειώλεη ηελ ύπαξμε ηεξάζηησλ
νηθνλνκηώλ θιίκαθαο.

Σέζζεπα βαζικά σαπακηηπιζηικά ηων
ηλεκηπονικών πποϊόνηων
1. Εκπεηξία.
2. Υπεξπιεζώξα πιεξνθνξηώλ.
3. Κόζηνο αιιαγήο.
4. Εμσηεξηθέο επηδξάζεηο δηθηύνπ.
1. Πποϊόνηα εμπειπίαρ
 Έλα αγαζό ή κηα ππεξεζία εκπεηξίαο πξέπεη λα

δεηγκαηηζηεί πξηλ κάζεη ν ρξήζηεο ηελ αμία ηνπ.
- νη πιεξνθνξίεο είλαη ζρεδόλ πάληνηε θαηλνύξηεο
- πξέπεη λα δνζεί ηδηαίηεξε πξνζνρή ζην κάξθεηηλγθ
- δσξεάλ δείγκαηα
- «πξνζερώο» (ηαηλίεο)
- θαζηέξσζε θήκεο

2. Τπεππληθώπα πληποθοπιών
 ...δεκηνπξγείηαηόηαλ ν όγθνο ησλ δηαζέζηκσλ

πιεξνθνξηώλ είλαη κεγάινο,
 ...αιιά ην θόζηνο επεμεξγαζίαο ηνπο είλαη
πςειό.
 Οη ηερληθέο επηινγήο θαζίζηαληαη εμαηξεηηθά
θξίζηκεο.
 Νέα επηζηεκνληθή πεξηνρή:
BIG DATA SCIENCE
3. Κόζηορ αλλαγήρ (α)

Οη πξνκεζεπηέο κπνξνύλ λα πξνζθέξνπλ δσξεάλ
ππεξεζίεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αξρηθήο πεξηόδνπ κε
ζθνπό λα πξνζειθύζνπλ ηνπο ρξήζηεο. Οη ρξήζηεο απηνί
αληηκεησπίδνπλ κόζηορ αλλαγήρ πξνκεζεπηή.
Επνκέλσο νη ρξήζηεο πξέπεη λα έρνπλ καθξνρξόληα
νπηηθή όηαλ επηιέγνπλ πξνκεζεπηή. Από ηελ πιεπξά ηνπ
ν πξνκεζεπηήο επηδνηεί ηελ αξρηθή ρξήζε θαη κεηέπεηηα
θαηαζθεπάδεη ηερλεηό θόζηνο αιιαγήο ρξεζηκνπνηώληαο
πξνγξάκκαηα αληακνηβήο θαη αθνζίσζεο.
Η πιεξνθνξηθή έθαλε εύθνιε ππόζεζε ηελ μερσξηζηή
παξαθνινύζεζε ηνπ πειάηε.

3. Κόζηορ αλλαγήρ (β)
 ...πξνθύπηεη όηαλ ην ππάξρνλ θόζηνο δελ

είλαη δπλαηό λα αλαθηεζεί.
 Τόηε, ε αιιαγή πξνκεζεπηή ζπλεπάγεηαη
πξόζζεην θόζηνο.
 Οη έμππλνη πξνκεζεπηέο επηλννύλ
ζηξαηεγηθέο γηα λα δηαηεξήζνπλ ηνπο
πειάηεο ηνπο.
- π.ρ. αεξνπνξηθά κίιηα, bonus αληακνηβήο
ζηα ζνππεξκάξθεη...
3. Κόζηορ αλλαγήρ: Παπάδειγμα
Κάπνηεο πηζησηηθέο θάξηεο πξνζθέξνπλ bonus

επηζηξνθήο ρξεκάησλ αλάινγα κε ην ύςνο ησλ
αγνξώλ πνπ θάλεη ν θαηαλαισηήο ζε
ζπγθεθξηκέλα θαηαζηήκαηα.
Απηό είλαη νπζηαζηηθά δεκηνπξγία ηερλεηνύ
θόζηνπο αιιαγήο από ηελ ηξάπεδα.
Η ηξάπεδα δεζκεύεη ηνλ πειάηε θαη έρεη ηελ
επθαηξία ζην κέιινλ λα αλαθηήζεη ηελ αξρηθή
ηεο επέλδπζε κε ηόθν.

4. Εξωηεπικέρ επιδπάζειρ Δικηύος
Σι ζημαίνει Εξωηεπική επίδπαζη δικηύος;
Αύμεζε νθέινπο ζε εθείλνπο πνπ ήδε αλήθνπλ ζην
δίθηπν από ηελ πξνζζήθε ελόο λένπ κέινπο
(ζεηηθή εμσηεξηθή επίδξαζε)
Ο πξνκεζεπηήο επελδύεη ζηελ ελίζρπζε ηνπ δηθηύνπ, δειαδή ζηελ

αύμεζε ησλ ρξεζηώλ, κεηώλνληαο ηελ ηηκή ή αθόκε θαη κε δσξεάλ
παξνρή. Από ηε ζηηγκή πνπ ζα απμεζνύλ νη θαηαλαισηέο ε ηηκή
κπνξεί λα απμεζεί.
Οη εμσηεξηθέο επηδξάζεηο εμεγνύλ ηε ζπγθέληξσζε ησλ ρξεζηώλ:

Αξρηθά αξγνύλ λα πηνζεηήζνπλ ην λέν πξντόλ, αιιά κεηέπεηηα ην
ρξεζηκνπνηνύλ ζρεδόλ όινη.
Εξωηεπικέρ επιδπάζειρ: Παπαδείγμαηα

Η αγνξά θαη ρξήζε θηλεηνύ ηειεθώλνπ δελ έρεη θακία
ρξεζηκόηεηα αλ θαλέλαο από ηνπο θίινπο ζαο ή ηνπο
πειάηεο ζαο δελ ην ρξεζηκνπνηεί.
Αλ όκσο γλσξίδεηε όηη ην ρξεζηκνπνηνύλ ηόηε ην
πηνζεηείηε θη εζείο πνιύ γξήγνξα.
Δεκηνπξγείηαη δειαδή εμσηεξηθή επίδξαζε: θάζε λέν

κέινο πνπ πξνζηίζεηαη ζηνπο ρξήζηεο θηλεηήο
ηειεθσλίαο παξαρσξεί νθέιε ζε απηνύο πνπ ήδε
ππάξρνπλ, αθνύ κπνξνύλ λα επηθνηλσλήζνπλ καδί ηνπ
αλά πάζα ώξα θαη ζηηγκή.

Εξωηεπικέρ επιδπάζειρ δικηύος
 Έζησ όηη ε D1 είλαη ε θακπύιε

δήηεζεο γηα έλα πξντόλ πνπ έρεη
εμσηεξηθέο επηδξάζεηο δηθηύνπ.
£  Με ηελ ηηκή λα βξίζθεηαη ζην P1
D ε δήηεζε είλαη πεξηνξηζκέλε.
 Αλ ε ηηκή κεησζεί ζην P2,
πεξηζζόηεξα άηνκα ζα
P1 ζεσξήζνπλ ην δίθηπν ειθπζηηθό,
επνκέλσο ζα ιάβεη ρώξα όρη
κόλν κηα θίλεζε θαηά κήθνο ηεο
θακπύιεο δήηεζεο, αιιά θαη κηα
κεηαηόπηζή ηεο.
P2
 Η καθξνρξόληα θακπύιε
δήηεζεο (DD) είλαη πεξηζζόηεξν
D1
D ειαζηηθή.
D2
Πληποθοπία: η πλεςπά ηηρ πποζθοπάρ
 Δεδνκέλεο ηεο ύπαξμεο ζεκαληηθώλ

νηθνλνκηώλ θιίκαθαο, αλακέλνπκε ηελ
ύπαξμε κνλνπσιηαθώλ πξνκεζεπηώλ
πξντόλησλ πιεξνθνξίαο.
 Κπξίαξρε επηρείξεζε κε έλαλ αληαγσληζηηθό
πεξίγπξν.
- π.ρ. Microsoft
 Μνλνπώιηα ζε λεζίδεο ζηελ αγνξά.

Σιμολόγηζη πποϊόνηων πληποθοπίαρ
Τα κνλνπώιηα ζέινπλ λα θάλνπλ διαθοροποίηζη ηων

ηιμών όηαλ νη ρξήζηεο δηαθέξνπλ.
• προζωπική ηιμολόγηζη, νη πσιεηέο δηαζέηνπλ
ιεπηνκεξή ζηνηρεία γηα ηνπο θαηαλαισηέο.
• νη πσιεηέο παξάγνπλ ζθόπηκα δηάθνξεο εκδόζεις

ηοσ προϊόνηος ώζηε λα επηηύρνπλ ηε δηαθνξνπνίεζε
θαη ζπλεπώο ηε δηαθνξνπνίεζε ηεο ηηκήο.
• Όηαλ νη πσιεηέο δελ γλσξίδνπλ ηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ
θαηαλαισηή ηόηε ομαδοποιούν διαθορεηικά αγαθά
ώζηε λα κεηώζνπλ ηελ αλάγθε δηαθνξνπνίεζεο ησλ
ηηκώλ.
΢ηπαηηγικέρ ηιμολόγηζηρ αγαθών πληποθοπίαρ
 Δηπιή ηηκνιόγεζε
- κηα εηήζηα ρξέσζε γηα ηελ θάιπςε ηνπ ζηαζεξνύ θόζηνπο
θαη κηα κηθξή ηηκή αλά κνλάδα πνπ ζρεηίδεηαη κε ην νξηαθό
θόζηνο.
 Δεκηνπξγία δηαθνξεηηθώλ εθδόζεσλ
- ε ζθόπηκε δεκηνπξγία δηαθνξεηηθώλ πνηνηήησλ κε ζθνπό
ηε δηεπθόιπλζε ηεο δηαθνξνπνίεζεο ηηκώλ.
 Οκαδνπνίεζε
- ε πξνζθνξά πεξηζζνηέξσλ ηνπ ελόο πξντόλησλ καδί, έηζη
ώζηε λα πεξηνξηζηεί ε αλάγθε δηαθνξνπνίεζεο ηηκώλ.

Ανηαγωνιζμόρ και ζςνεπγαζία
Η ζηξαηεγηθή ζπκκαρία είλαη έλα κείγκα

ζπλεξγαζίαο θαη αληαγσληζκνύ, ζην νπνίν
κηα νκάδα πξνκεζεπηώλ πξνζθέξεη κηα
ζεηξά πξντόλησλ πνπ ελ κέξεη
ζπκπιεξώλνπλ ην έλα ην άιιν.
- π.ρ. Microsoft θαη Intel
- ζπκκαρίεο αεξνπνξηθώλ εηαηξεηώλ
π.ρ. Star Alliance
Καηανοώνηαρ ηην ηλεκηπονική οικονομία
Η επαλάζηαζε ηεο πιεξνθνξίαο αιιάδεη ηηο

δσέο καο,
- ...αιιά ιίγεο κόλν από ηηο δξαζηεξηόηεηεο ή
ηηο ηαθηηθέο πνπ ζρεηίδνληαη κε απηήλ είλαη
πξαγκαηηθά θαηλνύξηεο.
 Η επαλάζηαζε ζηελ ηερλνινγία δελ έρεη
απαηηήζεη κηα αληίζηνηρε επαλάζηαζε ζηελ
νηθνλνκηθή ζεσξία.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αγαθά πληποθοπίαρ
• Υςειό ζηαζεξό θόζηνο
• Φακειό-ειάρηζην νξηαθό θόζηνο
• Εμσηεξηθέο επηδξάζεηο
• Αγνξέο γηα δπλεηηθά κνλνπώιηα.
Πιθανέρ μονοπωλιακέρ μοπθέρ:
(α) Μηα κςπίαπση επισείπηζη κε πεξίγπξν κηθξόηεξσλ αληαγσληζηώλ
πρ Microsoft-έξεπλα θαη αλάπηπμε DOS-πιαηθόξκα WINDOWS
(β Μονοπωλιακός ανηαγωνιζμός. Κάζε επηρείξεζε ζηνρεύεη ζε
ζπγθεθξηκέλε νκάδα θαηαλαισηώλ. Η πνηθηινκνξθία πξνηηκήζεσλ
ησλ θαηαλαισηώλ επηηξέπεη ηελ ζπλύπαξμε ησλ κεξηδίσλ αγνξάο.
Αιιά, νη ππάξρνπζεο αγνξέο γίλνληαη ζηόρνο λενεηζεξρόκελσλ
αληαγσληζηώλ
=> ρξενθνπία πνιιώλ ηέηνησλ εηαηξεηώλ
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ
ΣΗ΢ ΕΛΛΗΝΙΚΗ΢ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ΢
Κεφάλαια 1 και 2
Σοθία Π. Γημέλη
Καθηγήηπια
Δθμζλθ Σοφία, Δεκζμβριοσ 2018

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 1
Ακακάριςτο Εγχώριο Προϊόν, Οικονομικι Ανάπτυξθ
και Οικονομικοί Κφκλοι
• Διαχρονικι Πορεία του Ακακάριςτου

Εγχϊριου Προϊόντοσ (ΑΕΠ)
• Διάςπαςθ του ΑΕΠ ςε Τάςθ και Οικονομικοφσ
Κφκλουσ
• Ανάλυςθ τθσ Αναπτυξιακισ Πορείασ τθσ
Ελλθνικισ Οικονομίασ
• Πορεία Σφγκλιςθσ τθσ Ελλάδασ ςτθν
Ευρωπαϊκι Ζνωςθ
Ακακάριςτο Εγχώριο Προϊόν

Gross Domestic Product (GDP)
• Αποτελεί το ςθμαντικότερο μακροοικονομικό

μζγεκοσ μιασ χϊρασ.
• Αποτελεί ζνα δείκτθ τθσ γενικισ οικονομικισ
κατάςταςθσ ι τθσ δραςτθριότθτασ τθσ
οικονομίασ.
• Μετρά τθν αξία όλων των τελικϊν αγακϊν και
υπθρεςιϊν που παράγονται ςε μια γεωγραφικι
περιοχι ςε δεδομζνθ χρονικι περίοδο.
• Τρζχουςεσ τιμζσ ζναντι ςτακερϊν τιμϊν (ενόσ
ζτουσ βάςθσ)
Ακακάριςτο Εκνικό Προϊόν
Gross National Product (GNP)
• Διαχωρίηει τθν εκνικι οικονομία από τθν
εγχϊρια.
• Το Ακαθάριςτο Εθνικό Προϊόν αναφζρεται ςτο
ςφνολο των παραγωγικϊν δραςτθριοτιτων των
ελλήνων υπηκόων που πραγματοποιοφνται ςτθ
χϊρα και τον υπόλοιπο κόςμο, ενϊ το
• Ακαθάριςτο Εγχώριο Προϊόν αναφζρεται ςτο
ςφνολο των παραγωγικϊν δραςτθριοτιτων που
λαμβάνουν χϊρα μόνο ςτθν ελληνική
επικράτεια από όλουσ τουσ κατοίκουσ.
Δγσώπιο Πποφόν και Δθνικό Πποφόν ηηρ Δλλάδαρ

Τρέτοσσες τιμές σε εκατ. Εσρώ 2000 2007 2008 2011 2013 2016
ΑΚΑΘΑΡΙ΢ΣΟ ΕΓΥ. ΠΡΟΙΟΝ

136.281 228.180 242.946 208.532 180.654 174.199
(% μεηαβολήρ ΑΕΠ
(4,5%) (3,5%) (-0,2%) (-7,1%) (-5.,%) (-1.2)
από πποηγούμενο έηορ)
Ππωηογενή Ειζοδήμαηα από εξωη. 6.948 7.891 8.930

Ππωηογενή Ειζοδήμαηα ππορ εξωη. 6.581 14.399 17.656
ΑΚΑΘΑΡΙ΢ΣΟ ΕΘΝΙΚΟ
ΕΙ΢ΟΔΗΜΑ 136.648 221.672 234.221
Αποζβέζειρ παγίος κεθαλαίος 15.541 24.641 26.322
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝΙΚΟ ΕΙ΢ΟΔΗΜΑ 121.107 197.031 207.899
Σπέσοςζερ μεηαβιβάζειρ από εξωη. 3.100 2.476 3.095
Σπέσοςζερ μεηαβιβάζειρ ππορ εξωη. 1.482 4.098 3.660
ΚΑΘΑΡΟ ΕΘΝ. ΔΙΑΘ.
ΕΙ΢ΟΔΗΜΑ 122.725 195.409 207.334
Σελική καηαναλωηική δαπάνη 122.899 200.530 213.870
ΚΑΘΑΡΗ ΑΠΟΣΑΜΙΕΤ΢Η -174 -5.121 -6.536
Κεθαλαιακέρ μεηαβιβάζειρ από
αλλοδαπή 3.415 4.675 4.503
Κεθαλαιακέρ μεηαβιβάζειρ ππορ
87 300 501
αλλοδαπή
Ακαθάπιζηορ ΢σημαηιζμόρ
Κεθαλαίος 31.778 51.578 50.501
Αποζβέζειρ παγίος κεθαλαίος 15.541 24,641 26.322
ΚΑΘΑΡΗ ΥΟΡΗΓΗ΢Η(+)
/ ΚΑΘΑΡΗ ΛΗΦΗ (-) ΔΑΝΕΙΧΝ -13.082 -27.682 -26.714

Προβλιματα ςτθ χριςθ του ΑΕΠ

• (α) Δεν λαμβάνει υπόψθ τθ ςθμαςία που δίνει θ κοινωνία
ςτισ διαφορζσ του ειςοδιματοσ
• (β) Δεν μετράει τθν αξία του ελεφκερου χρόνου.
• (γ) Δεν μετράει τθν αξία των αγακϊν και υπθρεςιϊν που
κινοφνται εκτόσ επιςιμων αγορϊν, όπωσ εκείνα που
παράγονται ςτο ςπίτι και επίςθσ όςα είναι το αντικείμενο
νομίμων ι παρανόμων ςυναλλαγϊν τθσ παραοικονομίασ.
• (δ) Δεν υπολογίηει το κοινωνικό κόςτοσ τθσ ηθμιάσ ςτο
περιβάλλον που προζρχεται από τθν παραγωγι οριςμζνων
αγακϊν και υπθρεςιϊν και
• (ε) δεν λαμβάνει επαρκϊσ υπόψθ αλλαγζσ ςτθν ποιότθτα των
αγακϊν και υπθρεςιϊν.
Μακροχρόνιεσ/Βραχυχρόνιεσ Κυμάνςεισ
Οικονομικοί Κφκλοι
• Πραγματικό ΑΕΠ = Οικονομικι Ανάπτυξθ
% Δ(ΑΕΠ) +
• Πραγματικό ΑΕΠ = Οικονομικι Φφεςθ
% Δ(ΑΕΠ) -
Ρυκμοί Aνάπτυξθσ τθσ Ελλθνικισ Οικονομίασ

1961-2015
12.00
10.00
8.00 % Μεταβολισ ΑΕΠ
6.00
4.00
2.00
0.00
-2.00
-4.00
-6.00
-8.00
2001
2003
2005
2007
2009
2011
2013
2015
61
63
65
67
69
71
73
75
77
79
81
83
85
87
89
91
93
95
97
99
1960-1980 Fast growth (AVG = 7%)

1981-1993 Sluggish growth (AVG = 0.7%)
1994-2008 Boom – 15 year of high growth (AVG = 3.6%)
2009-2013 Deep recession (AVG = -5.6%)

Η πενταετία τθσ βακιάσ κρίςθσ
ΜΕ΢Η
2009 2010 2011 2012 2013 ΣΙΜΗ 2014 2015
Greece* -4.3 -5,5 -9,2 -7,3 -3,2 -5,9 0.4 -0.2
Eurozone -4,4 1,9 1,6 -0,8 -0,3 -0.5 0.9 1.5
* ΕΛΣΤΑΤ, 14.10.2016
Πορεία ελλθνικισ οικονομίασ

Χαρακτθρίηεται από τζςςερισ περιόδουσ:
1960-80: Περίοδοσ ςχετικά πολφ γριγορθσ ανάπτυξθσ, με ρυκμό 7% ετθςίωσ
κατά μζςο όρο.
1980-94: Περίοδοσ πολφ χαμθλϊν ρυκμϊν ανάπτυξθσ, τθσ τάξεωσ του 0,7%
ετθςίωσ μζχρι το 1993.
1994-2008: Περίοδοσ πιο μακρόχρονθσ ανάπτυξθσ ςτθν ιςτορία τθσ ελλθνικισ
οικονομίασ, διάρκειασ 15 ετϊν και ρυκμοφσ 2% ζωσ 4,5% μζχρι τισ
αρχζσ του 2000, κορυφϊκθκε ςτο 5,6% το 2003 και επανζκαμψε ςτο
2,9% το 2008. Μζςοσ ετιςιοσ ρυκμόσ ανάπτυξθσ: 3,6%.
2009-2013 : Πιο μακρόχρονθ υφεςιακι περίοδοσ όλων των ετϊν, με μζςο
ρυκμό -5,6% ςτο διάςτθμα 2009-2013.
2014 -2015: Μικρι ανάκαμψθ το 2014 (+0.4%), αλλά πάλι φφεςθ το 2015 (-
0.2%).
2016 : Εκτίμθςθ ΕΛΣΤΑΤ +0.3% - Εκτίμθςθ ΟΟΣΑ 0.0 %.
2018: Πρόβλεψθ για +2%
Παράγοντεσ ανάπτυξθσ 1995-2008
Οι ςθμαντικότεροι παράγοντεσ που ςυνετζλεςαν ςτθ
κεαματικι ανάκαμψθ τθσ περιόδου εκτιμάται ότι είναι:
1. Τα δθμοςιονομικά μζτρα για τθν επίτευξθ
μακροοικονομικισ ςτακερότθτασ που εξαςφάλιςαν
τθν είςοδο τθσ χϊρασ ςτθν ευρωηϊνθ το 2001.
2. Οι χρθματικοί πόροι από το 2ο και 3ο Κοινοτικό
Πλαίςιο Στιριξθσ των περιόδων 1994-1999 και 2006
αντίςτοιχα.
3. H οικονομικι δραςτθριότθτα γφρω από τθν
προετοιμαςία διεξαγωγισ των Ολυμπιακϊν Αγϊνων
ςτθν Ακινα το 2004.
Περίοδοσ Βακιάσ Υφεςθσ: 2008-2013

• Η προθγοφμενθ αναπτυξιακι πορεία ανακόπθκε ςταδιακά
από τα τζλθ του 2007, εν μζςω τθσ χρθματοπιςτωτικισ
κρίςθσ των ΗΠΑ από τθν κατάρρευςθ των αγορϊν
ςτεγαςτικϊν δανείων υψθλοφ κινδφνου.
• Στισ αρχζσ του 2008 θ ελλθνικι οικονομία ειςιλκε ςταδιακά
ςε βακιά φφεςθ που το 2011 ξεπζραςε το -9%.
• Οι τεράςτιεσ δανειακζσ ανάγκεσ τθσ χϊρασ λόγω τθσ
επιδείνωςθσ των δθμοςιονομικϊν μεγεκϊν και θ μθ
βιωςιμότθτα του χρζουσ οδιγθςαν τθ χϊρα το Μάιο του
2010 ςε κακεςτϊσ επιτιρθςθσ υπό τθν Τρόϊκα (Διεκνζσ
Νομιςματικό Ταμείο, Ευρωπαϊκι Κεντρικι Τράπεηα και
Ευρωπαϊκι Ζνωςθ).

Διάςπαςθ ΑΕΠ
ςε Σάςθ και Οικονομικοφσ κφκλουσ
• Τάςθ (trend):
Η μακροχρόνια εξομαλυμζνθ πορεία του ΑΕΠ
• Οικονομικόσ κφκλοσ (business cycle):

H απόκλιςθ του ΑΕΠ από τθν τάςθ του
Οικονομικόσ Κφκλοσ (Business Cycle)

Η βραχυχρόνια διακφμανςθ του ςυνολικοφ προϊόντοσ
γφρω από τθ μακροχρόνια τάςθ του
Η ηάζη ηος πποφόνηορ αςξάνεηαι ζηαθεπά, καθώρ αςξάνεηαι η παπαγυγική δςναμικόηηηα.
Το ππαγμαηικό πποφόν κςμαίνεηαι
γύπυ από ηην ηάζη αςηή.
A – ζηαζιμόηηηα
C B – απσή ηηρ ανάκαμτηρ
Ππαγμαηικό
πποφόν D E
Τάζη πποφόνηορ C – άνθηζη
D – απσή ηηρ ύθεζηρ
B E – ζηαζιμόηηηα και πάλι
A
Χρόνος

Τπολογιςμόσ τθσ Σάςθσ
Οικονομικζσ Διακυμάνςεισ
• Οι περίοδοι που θ απόκλιςθ του ΑΕΠ από τθν τάςθ

του μειϊνεται αποκαλοφνται οικονομικέσ υφέςεισ.
• Οι περίοδοι που θ απόκλιςθ αυτι αυξάνεται

αποκαλοφνται οικονομικέσ ανθήςεισ.
• Μια οικονομικι φφεςθ μαηί με μια γειτονικι τθσ

οικονομικι άνκθςθ ςυνκζτουν ζναν οικονομικό κφκλο.

Μακροχρόνια Σάςθ και Οικονομικοί Κφκλοι
τθσ Ελλάδασ
Διεκνισ οικονομικόσ κφκλοσ;

Αφξθςθ του ΑΕΠ ςε επιλεγμζνεσ χϊρεσ
16
14
12
% εηηζίυρ
10
8
6
4
2
0
-2
-4
ΗΠΑ ΗΒ Γαλλία Ιηαλία

΢χόλια γφρω από τουσ Κφκλουσ
• Οι οικονομικοί κφκλοι όπωσ και θ οικονομικι ανάπτυξθ,
είναι φαινόμενα μεγάλθσ και κακολικισ ςθμαςίασ.
• Κφριοι ςτόχοι τθσ μακροοικονομικισ πολιτικισ είναι:

 Επιτάχυνςθ τθσ οικονομικισ ανάπτυξθσ
 Κανονικότθτα των οικονομικϊν κφκλων
• Ζλλειψθ κανονικότθτασ ςτθν διάρκεια και δριμφτθτα των

οικονομικϊν κφκλων είναι αυτό που κακιςτά δφςκολο να
προβλεφκοφν.
΢φγκριςθ ρυκμών ανάπτυξθσ μεταξφ χωρών

(% μεταβολισ κατά κεφαλι ΑΕΠ)

Κατά κεφαλι ΑΕΠ
ςε Μονάδεσ Αγοραςτικισ Δφναμθσ
Παραγωγικότθτα εργαςίασ ςε ςχζςθ με ΕΕ15=100

ΑΕΠ ςε PPS ανά εργαηόμενο: 1997-2008
Ελλάδα
Ιρλανδία
Πορτογαλία
ΕΕ-15
ΕΕ-27
ΗΠΑ

ΚΕΥΑΛΑΙΟ 2
Μζτρθςθ και Ιςτορικι Εξζλιξθ των Βαςικών
Μακροοικονομικών Μεγεκών
• Τρόποι Μζτρθςθσ των Μακροοικονομικϊν

Μεγεκϊν
• Τρία Συνολικά Μεγζκθ:
Δαπάνθ, Ειςόδθμα, Προϊόν
και οι Συνιςτϊςεσ τουσ
• Η Συμβολι των Συνιςτωςϊν του Δαπάνθσ
ςτθν Ανάπτυξθ τθσ Ελλθνικισ Οικονομίασ
• Θζματα Απαςχόλθςθσ και Παραγωγικότθτασ
Κατθγορίεσ Μεγεκών
• Ονομαςτικά και πραγματικά μεγζκθ.
• Ακακάριςτα ι μικτά και κακαρά μεγζκθ.
• Μεγζκθ εκνικισ οικονομίασ και εγχϊριασ
οικονομίασ.
• Μεγζκθ ςε τιμζσ αγοράσ και ςε τιμζσ κόςτουσ.
• Μεγζκθ δαπάνθσ, ειςοδιματοσ και
προϊόντοσ.

Ζμμεςοσ αποπλθκωριςτισ
(implicit deflator)

Σιμζσ αγοράσ ζναντι τιμών κόςτουσ
• Ακαθάριςτο εγχώριο προϊόν ςε τιμέσ κόςτουσ
(GDP, factor cost):
ΑΕΠ (τιμζσ κόςτουσ) = ΑΕΠ (τιμζσ αγοράσ) – NIBT
όπου
NIBT =κακαροί ζμμεςοι φόροι
= φόροι ςτα προϊόντα (ΦΠΑ, κλπ) μείον τισ
επιδοτιςεισ.
• Κακαρό Εγχϊριο Προϊόν
= ΑΕΠ - Αποςβζςεισ φυςικοφ κεφαλαίου
Bαςικι Εκνικολογιςτικι Σαυτότθτα

Υ = C + I + DH + G + X – M
Υ = Εκνικι δαπάνθ (national expenditure) ι εκνικό
ειςόδθμα (national income) ι εκνικό προϊόν
(national product)
C = Ιδιωτικι κατανάλωςθ (private consumption)
Ι = Ιδιωτικι επζνδυςθ παγίου κεφαλαίου (private
fixed capital formation)
DH = Μεταβολζσ αποκεμάτων (inventory change)
G = Δθμόςια δαπάνθ (government expenditure)
Χ = Εξαγωγζσ Αγακϊν και Υπθρεςιϊν (exports)
Μ = Ειςαγωγζσ Αγακϊν και Υπθρεςιϊν (imports)
΢υνιςτώςεσ δαπάνθσ τθσ ελλθνικισ
οικονομίασ το 2005
• Κατανάλωςθ Ιδιωτϊν (C) → 67,6% του ΑΕΠ
• Επζνδυςθ Ιδιωτϊν (I) → 26,5% του ΑΕΠ
• Δθμόςια Δαπάνθ (G) → 16,7% του ΑΕΠ
• Εξαγωγζσ αγακϊν και υπθρεςιϊν (X)
→ 20% του ΑΕΠ
• Ειςαγωγζσ αγακϊν και υπθρεςιϊν(M)
→ 30,5% του ΑΕΠ


Σομείσ Δραςτθριότθτασ
Οι διάφοροι οικονομικοί κλάδοι ταξινομοφνται

ςε τρείσ βαςικζσ κατθγορίεσ:
• Πρωτογενισ τομζασ (αγροτικι παραγωγι).
• Δευτερογενισ τομζασ (βιομθχανία, ενζργεια
και καταςκευζσ).
• Τριτογενισ τομζασ (υπθρεςίεσ).

Η παραγωγι τθσ Ελλάδασ ανά τομείσ:
Μζςοι όροι μεριδίων 2000-07
Αγροτικι
παραγωγι Βιομθχανία
5% και ενζργεια
23%
Υπθρεςίεσ
62%
Καταςκευζσ
10%
Πθγι: OECD, STAN, INdustry and Services 2009
΢υμβολι ΢υνιςτωςών Δαπάνθσ ςτθν

Ανάπτυξθ Ελλάδασ
10,0
8,0
6,0
4,0 Εξαγωγές-Ειζαγωγές
Επ ενδύζεις π αγίων
2,0
Kαηανάλωζη
0,0
-2,0
61-73 74-85 86-90 91- 95 96- 00 2001-06
-4,0

Απαςχόλθςθ και Παραγωγικότθτα
• Το κατά κεφαλι ΑΕΠ μπορεί να διαςπαςτεί ςε δφο ςυςτατικά
μζρθ:
ΑΕΠ / Ν = (ΑΕΠ / Ε) (Ε /Ν)
• Ο λόγοσ του ΑΕΠ προσ Ν=πλθκ. εκφράηει το κατά κεφαλι ΑΕΠ,
ο λόγοσ του ΑΕΠ προσ το Ε=εργαη. τθν παραγωγικότθτα τθσ
εργαςίασ και ο λόγοσ του Ε προσ Ν το ποςοςτό απαςχόλθςθσ.
• Λογαρικμίηοντασ και λαμβάνοντασ τισ πρϊτεσ διαφορζσ
Δlog(ΑΕΠ / Ν) = Δlog(ΑΕΠ / Ε) + Δlog(E/N)
• O ρυκμόσ ανάπτυξθσ του ΑΕΠ ερμθνεφεται αφενόσ από
μεταβολζσ ςτθν παραγωγικότθτα τθσ εργαςίασ (ΑΕΠ ανά
εργαηόμενο), αφετζρου από μεταβολζσ ςτο επίπεδο τθσ
απαςχόλθςθσ (ποςοςτό εργαηόμενου πλθκυςμοφ).
΢υνολικι παραγωγικότθτα των ςυντελεςτών (΢Π΢)

(Total Factor Productivity, TFP)
• Εκφράηει όλουσ εκείνουσ τουσ παράγοντεσ που

ςυνειςφζρουν ςτθν παραγωγι του προϊόντοσ, πζραν των
βαςικϊν ειςροϊν του κεφαλαίου και τθσ εργαςίασ.
• Τζτοιοι παράγοντεσ είναι ςυνικωσ οι τεχνολογικζσ
βελτιϊςεισ, οι καινοτομίεσ, θ ζρευνα και ανάπτυξθ (Ε&Α),
διοικθτικζσ και οργανωτικζσ μζκοδοι, κακϊσ και άλλοι μθ
οικονομικοί παράγοντεσ.
• Στθν Ελλάδα θ ςυμβολι τθσ βαίνει αυξανόμενθ. Η πορεία
αυτι είναι πολφ ςθμαντικι για τισ προοπτικζσ τθσ ανάπτυξθσ,
αν λάβουμε υπόψθ ότι θ ΣΠΣ εξθγεί ςε μεγάλο βακμό τισ
οικονομικζσ διακυμάνςεισ και τισ ειςοδθματικζσ διαφορζσ
μεταξφ των χωρϊν.
Λογιςτικι τθσ Ανάπτυξθσ ι Μεγζκυνςθσ
(Growth Accounting)
• Αποτελεί μια πολφ διαδεδομζνθ τεχνικι μζτρθςθσ
τθσ ςυνειςφοράσ των βαςικϊν ςυντελεςτϊν
παραγωγισ ςτθν οικονομικι ανάπτυξθ, χωρίσ τθ
χρθςιμοποίθςθ κάποιου ςυγκεκριμζνου κεωρθτικοφ
υποδείγματοσ.
• Με τθν τεχνικι αυτι επιτυγχάνεται θ διάςπαςθ του
ςυνολικοφ ρυκμοφ μεταβολισ του προϊόντοσ ςε
ςυνιςτϊςεσ από τθν πλευρά τθσ παραγωγισ και όχι
τθσ δαπάνθσ.
΢υνιςτώςεσ τθσ ανάπτυξθσ

Ζςτω μια γενικι νεοκλαςικι ςυνάρτθςθ παραγωγισ
για το ςφνολο τθσ οικονομίασ
Υ = F(A, K, L)
όπου K, L, Y είναι το ςυςςωρευμζνο κεφάλαιο, εργαςία
και προϊόν αντίςτοιχα. Α είναι θ εξωγενισ τεχνολογικι
πρόοδοσ (ουδζτερθ κατά Hicks).
Παραγωγίηοντασ ωσ προσ το χρόνο και κεωρϊντασ ότι
ςε μια ανταγωνιςτικι οικονομία τα οριακά προϊόντα
των ςυντελεςτϊν κεφαλαίου και εργαςίασ ιςοφνται με
τισ πραγματικζσ αμοιβζσ τουσ λαμβάνουμε τθ βαςικι
εξίςωςθ τθσ λογιςτικισ τθσ ανάπτυξθσ.
Εξίςωςθ τθσ λογιςτικισ τθσ ανάπτυξθσ
(βλ. Κεφάλαιο 7)
gY = gΑ + sK gK + sL gL
gY = ρυκμόσ οικονομικισ ανάπτυξθσ, gK = ρυκμόσ μεταβολισ
κεφαλαίου, gL = ρυκμόσ μεταβολισ τθσ εργαςίασ
gA = ρυκμόσ μεταβολισ τθσ ςυνολικισ παραγωγικότθτασ ΣΠΣ
sK = r K/Y και sL = w L/Y (από εκνικολογιςτικά ςτοιχεία)
Η ςχζςθ μασ λζει ότι ο ςυνολικόσ ρυκμόσ μεταβολισ του
προϊόντοσ μπορεί να προκφψει εν μζρει από τθ ςυμβολι των
δφο ςυντελεςτϊν παραγωγισ ςτακμιςμζνων με το μερίδιο του
κεφαλαίου (sK) και τθσ εργαςίασ (sL).
Το υπολειπόμενο μζροσ τθσ ανάπτυξθσ αποδίδεται ςε όλουσ
τουσ άλλουσ ςυντελεςτζσ παραγωγισ ςυμπεριλαμβανομζνθσ
τθσ τεχνολογίασ.
΢Π΢ ι Solow residual

• H υπολειμματικι ςυνιςτϊςα, gA , αποκαλείται ςυνολική
παραγωγικότητα των ςυντελεςτών παραγωγήσ (Total Factor
Productivity, TFP) ςτο εξισ ΣΠΣ:
gA = gY - αgK - (1-α)gL
• Η ςυνιςτϊςα αυτι είναι γνωςτι ςτθ βιβλιογραφία και ωσ

κατάλοιπο του Solow (Solow residual) και θ ςθμαςία του ζχει
τονιςτεί ιδιαίτερα ςτισ πρόςφατεσ μελζτεσ μετά τθν
ανάπτυξθ των οικονομιϊν τθσ νζασ τεχνολογίασ.
• Από το νεοκλαςικό υπόδειγμα εξωγενοφσ ανάπτυξθσ (Solow,
1956, 1957) ςτα υποδείγματα ενδογενοφσ ανάπτυξθσ Romer
(1990), Aghion and Howitt (1992).

΢υμβολι Κεφαλαίου, Εργαςίασ και ΢Π΢
ςτθν Οικονομικι Ανάπτυξθ τθσ Ελλάδασ, 1960-1992
Δθμζλθ, Κολλίντηασ, Χριςτοδουλάκθσ (1997)
Ρυκμόσ Μεταβολισ(%)
Μζςοι Όροι περιόδων: 1960-
1992 1960-69 1970-79 1980-92
ΑΕΠ 4,50 6,90 5,40 1,54
΢υνολικι ςυμβολι 2,72 3,18 3,51 1,58

ειςροών
Κεφαλαίου 2,52 3,48 3,13 1,11
Εργαςίασ 0,20 -0,30 0,38 0,47
Κατάλοιπο Solow (΢Π΢) 1,78 3,72 1,89 -0,04
Ποςοςτό ΢Π΢ ςτο

ςυνολικό ρυκμό 40% 54% 35% -3%
Εκτιμιςεισ Αντωνόπουλου Εναρμονιςμζνο

Όμοιο Μοντζλο
(2006) για Ελλάδα Μοντζλο
1996- 1989-
1989-1995 2003 1995 1996-2003
Ακακάριςτο Εγχώριο Προϊόν 1,43 3,67 1,43 3,67
Μερίδιο τθσ Εργαςίασ 0,98 0,71 0,98 0,71
Ποιότθτα τθσ Εργαςίασ 0,22 0,36 0,22 0,36
Ώρεσ Εργαςίασ 0,77 0,35 0,77 0,35
Μερίδιο του Κεφαλαίου* 0,80 1,97 0,86 2,23
Τπολογιςτζσ 0,17 0,20 0,20 0,38
΢υςκευζσ Επικοινωνιών 0,08 0,18 0,11 0,24

Λογιςμικό 0,02 0,11 0,02 0,14
Καταςκευζσ 0,44 0,72 0,44 0,71
Λοιπό Κεφάλαιο 0,09 0,76 0,09 0,77
΢υνολικι Παραγωγικότθτα
΢υντελεςτών -0,35 0,99 -0,41 0,73

Ποςοςτό Ανεργίασ ςε Ελλάδα,
Ευρωηώνθ και ΟΟ΢Α: 1970-2014
• Η ανεργία είναι ςυνυφαςμζνθ με τθν πορεία τθσ οικονομίασ
και αποτελεί μζροσ των οικονομικϊν κφκλων που ορίςαμε ςτο
Κεφάλαιο 1.
• Υπάρχει μια κυκλικι ςχζςθ ανάμεςα ςτθ ηιτθςθ, το προϊόν, τθν
απαςχόλθςθ και τθν ανεργία.
• Οι πιο απότομεσ διακυμάνςεισ ςυνικωσ προκαλοφνται από
μεταβολζσ ςτθν πλευρά τθσ ηιτθςθσ, οι οποίεσ εξαπλϊνονται
ςτθν παραγωγι και τθν προςφορά αγακϊν και υπθρεςιϊν, με
επιπτϊςεισ ςτθν απαςχόλθςθ και τθν ανεργία.
• Για παράδειγμα, μια οικονομικι κρίςθ οδθγεί βραχυχρόνια ςε
μείωςθ τθσ ηιτθςθσ, θ οποία προκαλεί μείωςθ τθσ παραγωγισ
και τθσ προςφοράσ, με ςυνζπεια τθ μείωςθ τθσ απαςχόλθςθσ
και τελικά τθν αφξθςθ τθσ ανεργίασ.
Ποςοςτά (%) ανεργίασ κατά φφλο ςε
Ευρωηώνθ και Ελλάδα
ΣΥΝΟΛΟ
Εξζλιξθ ποςοςτών ανεργίασ ανά φφλο

• Τα ποςοςτά ανεργίασ ςτισ γυναίκεσ είναι πολφ υψθλότερα
ςτθν Ελλάδα από το μζςο ςυνολικό επίπεδο, ενϊ είναι
ςχετικά πολφ μικρότερα μεταξφ των ανδρϊν. Ζτςι ςτθν
Ελλάδα το 2008, το ποςοςτό ανεργίασ ςτο γυναικείο
πλθκυςμό ιταν 11,4% ζναντι 7,7% ςτο ςφνολο και 5,1%
ςτουσ άνδρεσ.
• Το 2014, τα αντίςτοιχα ποςοςτά ανιλκαν ςε 30,2 για
γυναίκεσ ζναντι 26,5 ςτο ςφνολο και 23,6 ςτουσ άνδρεσ.
• Πολφ μικρότερεσ αποκλίςεισ παρουςιάηονται ςτα ποςοςτά
του ςυνόλου των χωρϊν τθσ ευρωηϊνθσ.
• Το χάςμα ςτα ποςοςτά ανεργίασ μεταξφ των δφο φφλων, το
2000 ιταν γφρω ςτισ δφο ποςοςτιαίεσ μονάδεσ ςτθ
ευρωηϊνθ, αλλά ςτθν Ελλάδα ιταν κοντά ςτο 10%, το οποίο
μειϊκθκε το 2008 αλλά παραμζνει ςτισ 6,6 ποςοςτιαίεσ
μονάδεσ. Δθμζλθ Σοφία, Δεκζμβριοσ 2018
ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΓΕΘΗ
ΚΑΙ ΑΝΑΠΣΤΞΗ
ΣΗ΢ ΕΛΛΗΝΙΚΗ΢ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ΢
Κεφάλαιο 3-5
Σοθία Π. Δημέλη
Καθηγήηρια
Δθμζλθ ΢οφία, Δεκζμβριοσ 2018
ΚΕΥΑΛΑΙΑ 3-5
• Δθμοςιονομικά Μεγζκθ
• Εξωτερικό Εμπόριο
• Θζματα Ανταγωνιςτικότθτασ

Οικονομικι Σαξινόμθςθ των Δθμόςιων Δαπανών
ΔΑΠΑΝΕ΢ ΓΙΑ ΑΓΑΘΑ ΚΑΙ ΤΠΗΡΕ΢ΙΕ΢ ΜΕΣΑΒΙΒΑ΢ΣΙΚΕ΢ ΠΛΗΡΩΜΕ΢
Καταναλωτικζσ → Δθμόςια κατανάλωςθ Μεταβιβάςεισ ςτα νοικοκυριά

o Για αγακά (Β1) → Δαπάνεσ Κοινωνικισ αςφάλιςθσ (Β4)
(π.χ. αναλώςιμα, ςυγγράμματα) o΢υντάξεισ
o Για μιςκοφσ δθμόςιων υπαλλιλων oΕπιδόματα (ανεργίασ, οικογενειακά,…)
(Β2) oΆλλεσ παροχζσ (αςκενείασ. …)
o Για άλλεσ υπθρεςίεσ (ενοίκια) (Β2) → Μεταβιβάςεισ κεφαλαίου (Β5)
(για αγορά κατοικίασ, ανακαίνιςθ,…)
Επενδυτικζσ → Δθμόςια επζνδυςθ (Β7) Μεταβιβάςεισ ςτισ επιχειριςεισ

Επενδφςεισ παγίου κεφαλαίου o Επιδοτιςεισ τιμών, πρώτων υλών,…(Β5)
Αγορά κεφαλαιουχικών αγακών o Μεταβιβάςεισ κεφαλαίου (Β5)
(π.χ. καταςκευζσ ςχολικών κτιρίων, (για αγορά μθχανολογικοφ εξοπλιςμοφ,
ζργων υποδομισ –δρόμοι, γιπεδα, εγκατάςταςθσ επιχείρθςθσ,…)
πάρκα, …)
Σόκοι Δθμόςιου Χρζουσ (Β3)
Βαςικζσ Κατθγορίεσ Φόρων
ΑΜΕ΢ΟΙ ΦΟΡΟΙ ΕΜΜΕ΢ΟΙ ΦΟΡΟΙ
Φόροι ειςοδιματοσ Φόροι ΢υναλλαγών (Γενικοί φόροι)

oΦυςικών προςώπων oΦΠΑ
oΝομικών προςώπων oΛοιποί
oΕιδικών κατθγοριών (Μεταβίβαςθσ κεφαλαίων)
( χαρτόςθμο, κ.ά.)
Φόροι ςτθν περιουςία Φόροι κατανάλωςθσ
oΚατοχισ περιουςίασ oΕιδικοί φόροι κατανάλωςθσ (ΕΦΚ)
oΜεταβίβαςθσ (καυςίμων-καπνοφ-ποτών)
(ςτθν πώλθςθ, δωρεά ι κλθρονομιά) oΦόροσ αςφαλίςτρων
oΣζλθ κυκλοφορίασ, κ.ά.
Λοιποί άμεςοι φόροι Λοιποί ζμμεςοι φόροι

Δθμοςιονομικά Μεγζκθ Ελλάδασ
Εξζλιξθ Εςόδων και Δαπανών
Γενικισ Κυβζρνθςθσ ωσ % του ΑΕΠ
65
60
55
Δθμόςιεσ δαπάνεσ, % ΑΕΠ
50
93 2000
89-90 2004
45
96
40
85
35 81
Δθμόςια ζςοδα, % ΑΕΠ
30
25
20
Εξζλιξθ δθμόςιων δαπανών (1)

Οι δθμόςιεσ δαπάνεσ εμφανίηουν μεγάλθ
μεταβλθτότθτα διαχρονικά. Αυτό οφείλεται ςε
πολλοφσ παράγοντεσ όπωσ είναι:
• Οι διαρκρωτικζσ αλλαγζσ ςτον παραγωγικό
ιςτό τθσ οικονομίασ,
•Η ζλλειψθ ςτακερότθτασ ςτον τρόπο
διαχείριςθσ των δθμοςιοοικονομικϊν κεμάτων
από τισ ελλθνικζσ κυβερνιςεισ,
•Οι οικονομικοί κακϊσ και οι πολιτικοί κφκλοι.
Εξζλιξθ δθμόςιων δαπανών (2)
• Βαςικό χαρακτθριςτικό τθσ διαχρονικισ πορείασ των
δθμόςιων εςόδων και δαπανϊν τθσ ελλθνικισ οικονομίασ
είναι θ μεταξφ τουσ απόκλιςθ που ξεκίνθςε ςτισ αρχζσ του
1980, δθμιουργϊντασ ζνα δθμοςιονομικό ζλλειμμα που
διογκωνόταν ςταδιακά μζχρι τα μζςα του 1990.
• Σο ζλλειμμα αυτό περιορίςκθκε μεν ςτθ διάρκεια τθσ
δθμοςιονομικισ προςαρμογισ τθσ οικονομίασ για ζνταξθ
τθσ Ελλάδασ ςτθν Ευρωηϊνθ (1994-2000), αλλά
διευρφνκθκε ξανά ςτθ διάρκεια προετοιμαςίασ των
Ολυμπιακϊν αγϊνων.
• Αντίκετα, ςτθ διευρυμζνθ Ευρωπαϊκι Ζνωςθ των 27 χωρϊν
παρατθροφμε μια πορεία ςφγκλιςθσ των δυο μεγεκϊν ςτθ
δεκαετία του 2000.

΢φνκεςθ Δθμόςιων Εςόδων
Ελλάδα
Γενικι Κυβζρνθςθ EE-27
΢ε % ΑΕΠ 1995 2000 2005 2008 2008
΢ΤΝΟΛΙΚΑ ΔΗΜΟ΢ΙΑ Ε΢ΟΔΑ, %
36,5 43,0 38,1 39,9 44,5
ΑΕΠ
΢φνολο φόρων 19,0 23,5 20,1 20,3 26,5
Εμμεςοι φόροι 12,1 13,6 11,5 12,3 13,0
Άμεςοι φόροι 6,6 9,7 8,4 7,7 13,1
Ειςφορζσ Κοινωνικισ Αςφάλιςθσ 11,2 12,5 13,2 14,0 13,7
Ζςοδα και φόροι κεφαλαίου 1,4 2,9 1,6 2,0 0,6
Άλλα ζςοδα 5,1 4,4 3,4 3,9 4,1

Ιςοηφγια Δθμόςιου Σομζα
Ιςοηφγιο Δθμόςιου Σομζα =

Δθμόςια Ζςοδα –Δθμόςιεσ Δαπάνεσ
Πρωτογενζσ Ιςοηφγιο =
΢υνολικά Ζςοδα – Πρωτογενείσ Δαπάνεσ
Πρωτογενείσ Δαπάνεσ =
΢υνολικζσ Δαπάνεσ – Πλθρωμζσ Σόκων
Ιςοηφγιο Δθμόςιου Σομζα =
Πρωτογενζσ Ιςοηφγιο - Πλθρωμζσ Σόκων
Ζλλειμμα Γενικισ Κυβζρνθςθσ και

Πρωτογενζσ Ιςοηφγιο Ελλάδασ
5.0
0.0
-5.0
Πτωτογενζσ
-10.0
΢υνολικό
-15.0
1970
1972
1974
1976
1978
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008
2010
2012
2014

Δθμόςια ελλείμματα τθσ δεκαετίασ ‘80
• Τπζρογκεσ αυξιςεισ τθσ δθμόςιασ κατανάλωςθσ και των
μεταβιβαςτικϊν πλθρωμϊν (αυξιςεισ μιςκϊν, ςυντάξεων,
επιδομάτων και άλλων παροχϊν) για άςκθςθ ‘κοινωνικισ’
πολιτικισ από τισ ςοςιαλιςτικζσ κυβερνιςεισ τθσ περιόδου
αυτισ.
• Οι δραματικζσ αυξιςεισ ςτισ δθμόςιεσ δαπάνεσ (κατά 53%
του ΑΕΠ μεταξφ ‘80 και ‘90) δε ςυνοδεφτθκαν από
αντίςτοιχεσ αυξιςεισ ςε φορολογικά και άλλα ζςοδα (αφξθςθ
μόνο κατά 15% ωσ ποςοςτό του ΑΕΠ τθν ίδια περίοδο).
• Απροκυμία τθσ κυβζρνθςθσ να επιβάλλει υψθλότερουσ
φόρουσ.
• Αδυναμίεσ φοροειςπρακτικοφ μθχανιςμοφ και φοροδιαφυγι.
Εξζλιξθ Ελλείμματοσ και Χρζουσ τθσ Ελλάδασ, %ΑΕΠ

18 200
Χρζοσ 180
16
160
14 Ζλλειμμα
140
12
120
10
100
8
80
6
60
4
40
2 20
0 0

Ρυκμόσ ςυςςώρευςθσ του χρζουσ (α)
Δb = b (r - y) – x
b = ο λόγοσ δθμόςιου ανεξόφλθτου χρζουσ
προσ το προϊόν
r = πραγματικό (αποπλθκωριςμζνο) επιτόκιο
y = ρυκμόσ αφξθςθσ του πραγματικοφ προϊόντοσ
x = λόγοσ πρωτογενοφσ ιςοηυγίου προσ το προϊόν
Δb = θ μεταβολι του b ςε ςχζςθ με τθν
προθγοφμενθ περίοδο
Ρυκμόσ ςυςςώρευςθσ του χρζουσ (β)
Tο χρζοσ ωσ % του ΑΕΠ αυξάνει διαχρονικά όταν

Δb = b (r - y) – x > 0
Δθλ. όταν το πραγματικό επιτόκιο είναι μεγαλφτερο
από το ρυκμό ανάπτυξθσ τθσ οικονομίασ και το
πρωτογενζσ ιςοηφγιο ιςοςκελιςμζνο ι ελλειμματικό:
(r – y) > 0
x≤0

Προςδιοριςτικοί παράγοντεσ χρζουσ
 Σο ετιςιο πρωτογενζσ ζλλειμμα ι πλεόναςμα
 Οι δαπάνεσ πλθρωμισ των τόκων
 Ο ρυκμόσ αφξθςθσ του πραγματικοφ ΑΕΠ
 Σα πραγματικά επιτόκια
 Ο πλθκωριςμόσ
 Σο χρζοσ που ςυςςωρεφεται από άλλεσ
υποχρεϊςεισ του κράτουσ
Εξωτερικό Εμπόριο τθσ Ελλάδασ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΞΑΓΩΓΩΝ ΚΑΤΑ
ΣΥΝΟΛΑ ΦΩΡΩΝ TO 2006
Αζία Λοιπέρ Χώπερ

8.7% 11.1%
Αμεπική
5.9%
ΕΕ15
Αθπική 44.1%
4.6%
Κ. & Α.
Εςπώπη
16.6% EE+10
9.1%

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΕΙΣΑΓΩΓΩΝ ΚΑΤΑ
ΣΥΝΟΛΑ ΦΩΡΩΝ TO 2006
Λοιπέρ Χώπερ
13.1%
Αζία
22.5%
ΕΕ15
Αμεπική
52.0%
3.3%
Αθπική
2.8% Κ. & Α. EE+10
Εςπώπη 2.8%
3.5%
Κυριότεροι εμπορικοί εταίροι τθσ Ελλάδασ
Εξαγωγζσ (Χ) Ειςαγωγζσ (Μ)

Θζςθ Χϊρα Μερίδια 2005 Χϊρα Μερίδια 2005
% ΢φνολο(%) % ΢φνολο(%)
1 Γερμανία 12,34 12,34 Γερμανία 12,66 12,66

2 Ιταλία 10,37 22,71 Ιταλία 12,36 25,02
3 Ην. Βαςίλειο 6,70 29,41 Ρωςία 7,80 32,82
4 Βουλγαρία 5,88 35,29 Γαλλία 5,71 38,53
5 ΗΠΑ 5,31 40,60 Ολλανδία 5,46 44,00
6 Κφπροσ 5,16 45,76 ΢. Αραβία 4,16 48,15
7 Σουρκία 5,13 50,89 Κίνα 3,92 52,07

Παγκόςμιεσ Εξαγωγζσ τθσ Ελλάδασ:
Μερίδια κλάδων ςτο ςφνολο τθσ μεταποίθςθσ
20.0
15.0
95-99
00-04
10.0
5.0
0.0
Παγκόςμιεσ Ειςαγωγζσ τθσ Ελλάδασ:

14.0 Μερίδια κλάδων ςτο ςφνολο τθσ μεταποίθςθσ
12.0 95-99
10.0 00-04
8.0
6.0
4.0
2.0
0.0

Σσγκριηικό πλεονέκηημα κλάδων ελληνικής μεηαποίηζης
ένανηι OOΣΑ ζηο παγκόζμιο εμπόριο
Κλωζηοϋθ/πγία, ένδςζη, δέπμα, ςποδ/ηα

Μη ζιδηπούσα μέηαλλα
Πποϊόνηα διύλιζηρ πεηπελαίος
Τπόθιμα, ποηά, καπνόρ
Mη μεηαλλικά οπςκηά
Σίδηπορ και αηζάλι 2004
Φαπμακεςηικά 2000
Μεηαλλικά πποϊόνηα 1995
Ελαζηικά & πλαζηικά
Φημικά πλην θαπμ.
Ναςπήγηζη & επιζκεςή πλοίων
Ηλεκηπικέρ μησανέρ και ζςζκεςέρ
Βιομησανία σαπηιού, εκδόζ./εκηςπώζειρ
Βιομησανία ξύλος
Λοιπέρ βιομησανίερ (έπιπλα, ανακ/ζη)
Εξοπλιζμόρ ζιδηποδπόμων & μεηαθοπών
Μησανήμαηα & είδη εξοπλιζμού
Εξοπλιζμόρ παδιο-TV & επικοινωνιών
Επιζηημονικά Όπγανα
Καηαζκεςή αεποζκαθών
Μησανέρ γπαθείος & Η/Υ
Αςηοκίνηηα οσήμαηα
0.00 1.00 2.00 3.00 4.00 5.00 6.00 7.00
Γενικό ζςμπέπαζμα παπαμένει όηι η ελληνική

μεηαποίηζη εξακολοςθεί να παποςζιάζει μεγάλη
εξειδίκεςζη ζηοςρ παπαδοζιακούρ κλάδοςρ οι
οποίοι είναι:
 Κλωζηοϋθανηοσργία, ένδσζη, δέρμαηα, σποδήμαηα
 Προϊόνηα διύλιζης πεηρελαίοσ
 Τρόθιμα, ποηά, καπνός
 Μη μεηαλλικά ορσκηά
 Βαζικά μέηαλλα (ζίδηρος - αηζάλι και μη ζιδηρούτα)
 Μεηαλλικά προϊόνηα, και
 Ελαζηικά και πλαζηικά

ΔΕΙΚΣΕ΢ ΑΝΣΑΓΩΝΙ΢ΣΙΚΟΣΗΣΑ΢
• Η μζτρθςθ τθσ ‘ςυνολικισ’ ανταγωνιςτικότθτασ μιασ χϊρασ

επιτυγχάνεται με τθ κατάρτιςθ διαφόρων δεικτϊν ςχετικϊν
τιμϊν και κόςτουσ.
• Οι δείκτεσ αυτοί ονομάηονται επίςθσ δείκτεσ πραγματικισ
ςτακμιςμζνθσ ςυναλλαγματικισ ιςοτιμίασ (real effective
exchange rate, REER).
• Δείχνουν πϊσ μεταβάλλονται οι τιμζσ ι το κόςτοσ παραγωγισ
των εγχϊριων προϊόντων ςε ςχζςθ προσ τισ τιμζσ ι το κόςτοσ
παραγωγισ των προϊόντων που παράγονται από τισ
ανταγωνίςτριεσ χϊρεσ, κατόπιν μετατροπισ όλων των
μεγεκϊν ςε κοινό νόμιςμα.
Δείκτεσ Ανταγωνιςτικότθτασ
• Ζτςι ζνασ δείκτθσ πραγματικισ ςυναλλαγματικισ
ιςοτιμίασ επθρεάηεται αφενόσ από τισ μεταβολζσ
ςτο ςχετικό κόςτοσ ι τισ ςχετικζσ τιμζσ τθσ εγχϊριασ
οικονομίασ και αφετζρου από τισ μεταβολζσ τθσ
ονομαςτικισ ςτακμιςμζνθσ ςυναλλαγματικισ
ιςοτιμίασ (nominal effective exchange rate, NEER).
• Γεωμετρικόσ ‘ςτακμικόσ’ μζςοσ όροσ των διμερϊν
ςυναλλαγματικϊν ιςοτιμιϊν του εγχϊριου
νομίςματοσ ζναντι των νομιςμάτων των
ανταγωνιςτριϊν χωρϊν.

PCP = αποπλθκωριςτισ τιμϊν καταναλωτι
PGDP = αποπλθκωριςτισ ακακάριςτου εγχϊριου
προϊόντοσ
PX = αποπλθκωριςτισ τιμϊν εξαγωγϊν αγακϊν και
υπθρεςιϊν
ULCE = κόςτοσ εργαςίασ ανά μονάδα προϊόντοσ ςτο
ςφνολο τθσ οικονομίασ
ULCM = κόςτοσ εργαςίασ ανά μονάδα προϊόντοσ ςτθ
μεταποίθςθ
Ανταγωνιςτικότθτα κόςτουσ Ελλάδασ

130
120
110
100
90
ULCE
80
ULCM
70
60
1970
1972
1974
1976
1978
1980
1982
1984
1986
1988
1990
1992
1994
1996
1998
2000
2002
2004
2006
2008

΢φγκριςθ ανταγωνιςτικότθτασ μεταξφ χωρών
115.00
105.00
95.00
Germany
Greece
85.00 Spain
France
Italy
75.00 Turkey
65.00
55.00
1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008
“What Greece Needs to Prosper”

Nobel laureate Edmund Phelps from New York Times on Aug. 6,
2015:
“Some economists overlook the modern idea that a country’s
prosperity depends on innovation and entrepreneurship. They take
the mechanistic view that prosperity is a matter of employment,
and that employment is determined by ‘demand’ – government
spending, household consumption, and investment demand….
The remedy must lie in adopting the right structural reforms…
Greece must dismantle corporatist arrangements and practices that
obstruct whatever innovation and entrepreneurship might emerge.
Nurturing an abundance of imaginative innovators and vibrant
entrepreneurs requires embracing a vision of venturesome lives of
creativity and discovery.”

1

ΤΜΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ
ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Ακαδ. Έτος 2013-14
Καθηγήτρια Σ. Δημέλη
Άσκηση 1
Ο παρακάτω πίνακας παραγωγικών δυνατοτήτων περιλαμβάνει εναλλακτικούς συνδυασμούς υφάσματος

και ρυζιού που μπορεί να παράγει μια υποθετική οικονομία, ανάλογα με την κατανομή των παραγωγικών
συντελεστών στην παραγωγή των δύο αυτών αγαθών. Έστω ότι το ρύζι μετριέται σε μονάδες των 100 χιλ.
τόνων και το ύφασμα σε μονάδες των 100 χιλ. μέτρων.
Εναλλακτικοί συνδυασμοί
Αγαθά Α Β Γ Δ Ε Ζ Η Θ Ι
Ύφασμα 0 1 2 3 4 5 6 7 8
Ρύζι 36 35 33 30 26 21 15 8 0
3
1 Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας.
Κόστος ευκαιρίας Μονάδες Κόστος ευκαιρίας σε
Μονάδες ρυζιού σε ύφασμα ανά υφάσματος ρύζι ανά μονάδα

υφάσματος
μονάδα ρυζιού
Πρώτες 8 Πρώτη
Από 9 μέχρι 15 Δεύτερη
Από 16 μέχρι 21 Σρίτη
Από 22 μέχρι 26 Σέταρτη
Από 27 μέχρι 30 Πέμπτη
Από 31 μέχρι 33 Έκτη
Από 34 μέχρι 35 Έβδομη
Από 35 μέχρι 36 Όγδοη
2 Σε ποια σημεία μπορεί να λειτουργεί μια Ρύζι

οικονομία;
3 Από τι εξαρτάται ο συνδυασμός αγαθών που θα (3)

παράγει μια οικονομία;
Λ
4 Να ερμηνευθούν οι συνδυασμοί των δύο αγαθών
που σημειώνονται με τα γράμματα Κ και Λ. (1)
5 Να ερμηνευθεί η μετατόπιση της καμπύλης
παραγωγικών δυνατοτήτων από τη θέση (1) στη Κ (2)
θέση (2) και από τη θέση (1) στη θέση (3).
Ύφασμα
5
Άσκηση 1- Απάντηση
1 Το κόστος ευκαιρίας είναι αυξανόμενο.
Μονάδες ρυζιού Κόστος ευκαιρίας σε Μονάδες Κόστος ευκαιρίας σε

ύφασμα ανά μονάδα υφάσματος ρύζι ανά μονάδα
ρυζιού υφάσματος
Πρώτες 8 1/8 Πρώτη 1

Από 9 μέχρι 15 1/7 Δεύτερη 2
Από 16 μέχρι 21 1/6 Σρίτη 3
Από 22 μέχρι 26 1/5 Σέταρτη 4
Από 27 μέχρι 30 1/4 Πέμπτη 5
Από 31 μέχρι 33 1/3 Έκτη 6
Από 34 μέχρι 35 1/2 Έβδομη 7
Από 35 μέχρι 36 1 Όγδοη 8
2 Μια οικονομία μπορεί να λειτουργεί κάτω από την καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων ή επάνω
σε αυτήν.
3 Ο συνδυασμός αγαθών που θα παράγει η οικονομία εξαρτάται από τις ποσότητες και την ποιότητα
των πόρων της, τους πόρους και την τεχνολογία της, το βαθμό απασχόλησης των συντελεστών της
και τις προτιμήσεις των μελών της κοινωνίας.
4 Ο συνδυασμός των δύο αγαθών που σημειώνεται με το γράμμα Κ αντιπροσωπεύει ποσότητες που
η οικονομία μπορεί να παράγει, αλλά ο συνδυασμός δεν είναι ικανοποιητικός (εφικτός). Ο
συνδυασμός των δύο αγαθών που σημειώνεται με το γράμμα Λ αντιπροσωπεύει ποσότητες που η
οικονομία δεν μπορεί να παράγει, διότι δεν επαρκούν οι πόροι για να παραχθεί (ανέφικτος).
5 Η μετατόπιση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων από τη θέση (1) στη θέση (2) δείχνει ότι
οι παραγωγικές δυνατότητες αυξήθηκαν για το ύφασμα, αλλά όχι για το ρύζι.
Η μετατόπιση της καμπύλης παραγωγικών δυνατοτήτων από τη θέση (1) στη θέση (3) δείχνει ότι
οι παραγωγικές δυνατότητες αυξήθηκαν για το ρύζι, αλλά όχι για το ύφασμα.
7
Άσκηση 2
Ένας οικονομολόγος διαπίστωσε ότι την περίοδο 2000-09 υπήρξε μια θετική σχέση μεταξύ της
τιμής και του αριθμού των αυτοκινήτων που πωλήθηκαν στη χώρα του, δηλαδή ενώ αυξήθηκε η
τιμή αυξήθηκε και η ποσότητα. Θεωρείτε ότι αυτό το γεγονός έρχεται σε αντίθεση με το νόμο της
ζήτησης; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.
Η θετική σχέση μεταξύ της τιμής και του αριθμού των αυτοκινήτων που πωλήθηκαν, προφανώς
οφείλεται στο ότι για κάποιους λόγους (π.χ. αύξηση του εισοδήματος), η καμπύλη ζήτησης των
αυτοκινήτων μετατοπίστηκε προς τα πάνω δεξιά.
Έτσι, σε κάθε επίπεδο τιμής, η ζητούμενη ποσότητα έγινε μεγαλύτερη. Άρα, το γεγονός αυτό
δεν έρχεται σε αντίθεση με το νόμο της ζήτησης.
Άσκηση 3
Για μια επιχείρηση έχει υπολογιστεί ότι η συνάρτηση ζήτησης για το προϊόν Φ για
μία τυπική εβδομάδα είναι η ακόλουθη:
Q = 1000 –4P
α. Ποια ποσότητα θα πουληθεί αν η τιμή του προϊόντος είναι € 10;
β. Αν η επιχείρηση επιδιώκει να πουληθούν 800 μονάδες, ποια πρέπει να είναι η τιμή;
γ. Ποια είναι η υψηλότερη τιμή στην οποία μπορεί να πουληθεί το προϊόν;
δ. Ποια ποσότητα θα διατεθεί, αν η επιχείρηση αποφασίσει να δώσει δωρεάν το προϊόν;
Απάντηση
α. Q = 1000 – 4P = 1000 – 4x10, => Q = 960
β. 800 = 1000 – 4P, => P = 50
γ. Q = 1000 – 4P, ή 4P = 1000 – Q => P = 250 – 0,25Q
Για Q = 1, έχουμε: P = 250 – 0,25x1 = > P = 249,75
δ. Για P = 0, έχουμε: Q = 1000 – 4P = 1000 – 4x0 => Q = 1000
Άσκηση 4
«Όταν μειώνεται η τιμή ενός προϊόντος, αυξάνεται η ζήτηση και μειώνεται η προσφορά του».
Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη;
Απάντηση
Όταν μειώνεται η τιμή ενός προϊόντος δεν αυξάνεται η ζήτηση, αλλά η ζητούμενη ποσότητα.
Επίσης, με τη μείωση της τιμής δε μεταβάλλεται η προσφορά, αλλά η προσφερόμενη ποσότητα.
Άρα, η άποψη αυτή δεν είναι σωστή
9
Άσκηση 5
«Αν μετά από μια αύξηση της προσφοράς ενός προϊόντος μειωθεί η τιμή του, η μείωση αυτή είναι
επόμενο να αυξήσει τη ζήτησή του και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία τάσης για αύξηση
της τιμής του». Συμφωνείτε με την παραπάνω άποψη;
Απάντηση
Αν αυξηθεί η προσφορά ενός προϊόντος, θα μειωθεί η τιμή του και αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα
την αύξηση της ζητούμενης ποσότητας και όχι της ζήτησης.
Αφού δε θα υπάρξει αύξηση της ζήτησης, δεν είναι σωστό ότι θα υπάρξει τάση για αύξηση της τιμής
του προϊόντος. Άρα, η άποψη αυτή δεν είναι σωστή.
10
Άσκηση 6
Σο ακόλουθο διάγραμμα παρουσιάζει την καμπύλη ζήτησης και την καμπύλη προσφοράς για
τηλεοράσεις. Η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας είναι P0 και Q0,αντίστοιχα.
Να βρεθεί το αποτέλεσμα των παρακάτω περιπτώσεων:
α. Οι εργαζόμενοι που παράγουν τηλεοράσεις παίρνουν αύξηση.

β. Αυξάνεται ο φόρος στα εισιτήρια των κινηματογράφων και των
θεάτρων.
γ. Αυξάνεται η προσφορά των τηλεοράσεων.
δ. Σα καταστήματα που πωλούν τηλεοράσεις ανακοινώνουν ότι σε ένα μήνα θα
αρχίσουν εκπτώσεις.
ε. Αυξάνεται η φορολογία του εισοδήματος.
στ. Βελτιώνεται η τεχνολογία παραγωγής των τηλεοράσεων.
ζ. Αυξάνεται η τιμή των εισιτηρίων του κινηματογράφου και του θεάτρου.
11
α. Αν οι εργαζόμενοι που παράγουν τηλεοράσεις πάρουν αύξηση, η προσφορά θα μεταβληθεί και η σχετική καμπύλη
θα μετατοπιστεί προς τα αριστερά. Δηλαδή, η προσφορά θα μειωθεί.
β. Αν αυξηθεί ο φόρος στα εισιτήρια των κινηματογράφων και των θεάτρων, η ζήτηση τηλεοράσεων θα αυξηθεί,
δηλαδή η σχετική καμπύλη θα μετατοπιστεί προς τα δεξιά. Αυτό θα σημαίνει ότι η τηλεόραση, ο
κινηματογράφος και το θέατρο είναι υποκατάστατα αγαθά.
γ. Αν αυξηθεί η προσφορά των τηλεοράσεων, η ζητούμενη ποσότητα θα αυξηθεί επειδή η τιμή των
τηλεοράσεων θα μειωθεί.
δ. Αν τα καταστήματα που πωλούν τηλεοράσεις ανακοινώνουν ότι σε ένα μήνα θα αρχίσουν εκπτώσεις, η ζήτηση
θα μειωθεί τώρα. Η τιμή ισορροπίας θα μειωθεί και η ποσότητα ισορροπίας θα μειωθεί.
ε. Αν αυξηθεί η φορολογία του εισοδήματος και έτσι μειωθεί το προσωπικό διαθέσιμο

εισόδημα, η ζήτηση θα μειωθεί, η τιμή ισορροπίας θα μειωθεί και η ποσότητα ισορροπίας θα
μειωθεί.
στ. Αν λόγω βελτιώσεων στην τεχνολογία παραγωγής των τηλεοράσεων μειωθούν οι ποσότητες συντελεστών που
απαιτούνται για την παραγωγή μιας τηλεόρασης, η προσφορά θα αυξηθεί, η τιμή ισορροπίας θα μειωθεί και η
ποσότητα ισορροπίας θα αυξηθεί.
ζ. Αν αυξηθεί η τιμή των εισιτηρίων του κινηματογράφου και του θεάτρου, η ζήτηση για τηλεοράσεις θα
αυξηθεί. Αυτό θα προκαλέσει αύξηση της προσφερόμενης ποσότητας των τηλεοράσεων, αφού η τιμή τους θα
αυξηθεί.
12
Άσκηση 7
Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις ποσότητες ενός προϊόντος Φ, που οι καταναλωτές Α, Β και Γ είναι
διατεθειμένοι να αγοράσουν, καθώς και οι ποσότητες που οι παραγωγοί Υ, Φ και Χ είναι
διατεθειμένοι να πουλήσουν, σε διαφορετικές τιμές.
a) Να συμπληρωθεί ο παρακάτω πίνακας, υποθέτοντας ότι υπάρχουν 1000 άτομα που συμπεριφέρονται
ομοιοτρόπως με την κάθε κατηγορία καταναλωτή και παραγωγού, αντιστοίχως.
b) Να βρεθεί η τιμή και η ποσότητα ισορροπίας της αγοραίας καμπύλης ζήτησης και προσφοράς.
c) Να βρεθεί το πλεόνασμα / έλλειμμα, αν επιβληθεί από το κράτος η τιμή i) € 9,5 και ii) € 7,5
QD (σε QS (σε
P A κιλά)
B Γ Σύνολο P Υ κιλά)
Φ Χ Σύνολο
10 2 1 0 10 22 28 14
9,5 3 3 1 9,5 18 21 10
9 4 6 4 9 13 16 7
8,5 5 10 9 8,5 9 10 5
8 6 15 15 8 7 5 3
7,5 7 18 20 7,5 4 1 2
7 8 23 24 7 1 0 1
13
QD (σε QS (σε
P A κιλά)
B Γ Σύνολο P Υ κιλά)
Φ Χ Σύνολο
σε χιλ. σε χιλ.
10 2 1 0 3 10 22 28 14 64
9,5 3 3 1 7 9,5 18 21 10 49
9 4 6 4 14 9 13 16 7 36
8,5 5 10 9 24 8,5 9 10 5 24
8 6 15 15 36 8 7 5 3 15
7,5 7 18 20 45 7,5 4 1 2 7
7 8 23 24 55 7 1 0 1 2
b) Τιμή ισορροπίας αυτή για την οποία

QS = QD => P0 = €8,5 και Q = 24 χιλ.
0
c) Για τιμή 9,5 έχουμε Q = 7, Q = 49 => πλεόνασμα = QS – QD = 49 – 7 = 42 χιλ.
D S
Για τιμή 7,5 έχουμε Q = 45, Q = 7 => έλλειμμα = QD – QS 45 – 7 = 38 χιλ.
D S
14
Άσκηση 8
Μία επιχείρηση πωλεί υπολογιστές. Για να αυξήσει τα έσοδά της διαφήμισε μείωση της τιμής
κατά 20%. Οι πωλήσεις αυξήθηκαν από 1500 σε 1950 μονάδες. Να υπολογιστεί η ελαστικότητα
ζήτησης σημείου.
Απάντηση
ΔQ% = (1950 – 1500) / 1.500 = 30%.

ΔP% = 20%.
ε = ΔQ% / ΔP% = 30% / 20% = 1,5
Άσκηση 9
a) Ένας χώρος στάθμευσης αυτοκινήτων αύξησε την τιμή στάθμευσής τους από € 2 σε € 2,5 και
τα έσοδά του αυξήθηκαν από € 1600 σε € 1750 την ημέρα. Η ζήτηση για το χώρο στάθμευσης
είναι ελαστική ή ανελαστική;
b) Να υπολογιστεί η ελαστικότητα ζήτησης για το χώρο στάθμευσης.
c) Να υπολογιστεί η τοξοειδής ελαστικότητα ζήτησης για το χώρο στάθμευσης.
15
a) Εφόσον με την αύξηση της τιμής αυξήθηκε το συνολικό έσοδο, η ζήτηση θα είναι ανελαστική.
b) Αρχική ποσότητα Q0 ίση με 1600 / 2 = 800
Τελική ποσότητα QΣ ίση με 1750 / 2,5 = 700 => ΔQ = -100 και ΔP = 0,5
Η ελαστικότητα ζήτησης για το χώρο στάθμευσης θα είναι ίση με ε = (-100 / 800) / (0,5 / 2) = -
0,5
c) Η τοξοειδής ελαστικότητα ζήτησης για το χώρο στάθμευσης θα είναι ίση με
τ = [-100 / (800+700) ] / [0,5/(2 + 2,5)] = -0,6
Άσκηση 10
Έστω ότι σε μια βιομηχανική επιχείρηση ισχύει η ακόλουθη βραχυχρόνια συνάρτηση παραγωγής:
2
TP = 50L –L όπου TP = συνολικό προϊόν και L = εργασία
a) Να υπολογιστεί η συνάρτηση του μέσου προϊόντος.
b) Να υπολογιστεί η συνάρτηση του οριακού προϊόντος.
Απάντηση
2
AP = TP/L = (50L – L )/L = 50 –L
MP = dTP/dL = 50 –2L
16
Άσκηση 11
Σε μια φυτεία τεύτλων παρατηρήθηκε ότι η σχέση μεταξύ της ποσότητας του προϊόντος και ενός
είδους λιπάσματος περιγράφεται από τη σχέση: TP = 50L +8L2 –5L3
όπου TP = προϊόν, L = σάκοι λιπάσματος που χρησιμοποιούνται σε κάθε στρέμμα
• Ποια είναι η αναμενόμενη ποσότητα προϊόντος, αν χρησιμοποιούνται 2 σάκοι

λιπάσματος σε κάθε στρέμμα;
• Ποιο θα είναι το οριακό προϊόν για κάθε σάκο λιπάσματος;
• Συμφωνείτε με το να χρησιμοποιηθούν 3 σάκοι λιπάσματος σε κάθε στρέμμα;
Απάντηση
TP = 50(2) +8(22 ) - 5(23 ) = 132 – 40 = 92.
• MP = 50 +16L –15L2 = 50 +16(2) – 15(22 ) = 82 – 60 = 22.
• MP = 50 +16L –15L2 = 50 +16(3) – 15(32 ) = 98 – 135 = -37 < 0,
άρα δε συμφωνούμε με το να χρησιμοποιηθούν 3 σάκοι λιπάσματος σε κάθε στρέμμα, διότι ο τρίτος

σάκος έχει αρνητική συμβολή στο συνολικό προϊόν (το μειώνει).
Αριθμός Αριθμός Οριακό Μέσο 17
εργατών μονάδων προϊόν προϊόν
(L) που εργασίας εργασίας
παράγοντ (ΜΡ) (ΑΡ)
Άσκηση 12 αι (ΣΡ)
0 0
 Να συμπληρωθεί ο διπλανός πίνακας με 1 20
τα στοιχεία του οριακού και του μέσου 2 44
προϊόντος που αντιστοιχούν στο κάθε 3 71
επίπεδο απασχόλησης. 4 100
 Σχεδιάστε τις καμπύλες συνολικού, 5 130
μέσου και οριακού προϊόντος. 6 158
7 183
8 204
9 220
10 230
11 233
12 228
13 214
 Πώς επηρεάζεται η σχέση μεταξύ των μεταβλητών και των σταθερών συντελεστών καθώς
μεταβάλλεται η απασχόληση των εργατών;
 Αν αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εργατών, τι θα συμβαίνει στο συνολικό προϊόν;
 Τι θα συμβαίνει τότε στο οριακό προϊόν;
 Τι θα συμβαίνει τότε στο μέσο προϊόν;
 Μέχρι ποιο επίπεδο απασχόλησης του μεταβλητού συντελεστή εργασίας παρουσιάζεται αύξουσα
οριακή απόδοση; Σε ποιο επίπεδο παρουσιάζεται φθίνουσα οριακή απόδοση;
18
Αριθμός Αριθμός Οριακό Μέσο

εργατών μονάδων προϊόν προϊόν
(L) που εργασίας εργασίας
παράγοντ (ΜΡ) (ΑΡ)
0 αι (ΣΡ)
0 - -
1 20 20 20
2 44 24 22
3 71 27 23,67
4 100 29 25
5 130 30 26
6 158 28 26,34
7 183 25 26,14
8 204 21 25,5
9 220 16 24,44
10 230 10 23
11 233 3 21,18
12 228 -5 19
13 214 -14 16,46
19
• Αυξάνεται η αναλογία μεταβλητών προς σταθερούς συντελεστές.

• Αν αυξάνεται συνεχώς ο αριθμός των εργατών, το συνολικό προϊόν θα αυξάνεται μέχρι να φτάσει
σε ένα μέγιστο επίπεδο (στην αρχή με αύξοντα και μετά με φθίνοντα ρυθμό) και μετά θα μειώνεται.
• Το οριακό προϊόν αρχικά, θα αυξάνεται, μετά θα μειώνεται, θα γίνει μηδέν και μετά αρνητικό.
• To μέσο προϊόν αρχικά, θα αυξάνεται και μετά θα μειώνεται.
• Αύξουσα οριακή απόδοση παρουσιάζεται στον 5ο εργάτη, φθίνουσα οριακή απόδοση
παρουσιάζεται από τον 6ο εργάτη και μετά.
Άσκηση 13
Ένας κύριος εργαζόταν στο τμήμα οικονομικής ανάλυσης της επιχείρησης Α και έπαιρνε € 24.000
ετησίως. Πριν από ένα χρόνο αποφάσισε να χρησιμοποιήσει για ιδιόχρηση ένα γραφείο που είχε
νοικιάσει σε άλλους και έπαιρνε ετησίως € 2.500, για να αυτοαπασχοληθεί ως εμπειρογνώμων. Στο
τέλος του έτους βρήκε ότι κατά τη διάρκεια του έτους είχε συνολικά έσοδα € 40.00, ενώ οι δαπάνες
του γραφείου ήταν € 8.000.
Ποιο είναι το οικονομικό του κέρδος;
Απάντηση
Οικονομικό κέρδος = Συνολικά έσοδα – (εμφανές κόστος + αφανές κόστος)
= 40.000 – (8.000 + 24.000 + 2.500) = €5.500
20
Άσκηση 14
Έστω ότι το σταθερό κόστος μιας επιχείρησης είναι 50.000 € και ότι η συνάρτηση του μέσου μεταβλητού
κόστους είναι η ακόλουθη: AVC = 20 –3Q + 0,2Q2
όπου AVC = μέσο μεταβλητό κόστος, Q = ποσότητα προϊόντος
• Να υπολογιστεί η συνάρτηση του οριακού κόστους.

• Να υπολογιστεί σε ποιο επίπεδο προϊόντος ελαχιστοποιείται το AVC και ποιο είναι αυτό.
Απάντηση
2 3
• VC = ΑVC x Q = 20Q –3Q + 0,2Q
• TC = FC + VC = 50.000 + 20Q –3Q2 + 0,2Q3
2
• MC = dTC/dQ = dVC/dQ = 20 –6Q + 0,6Q
Σημείωση: Η παράγωγος του VC δίνει πάλι το MC
• Tο AVC ελαχιστοποιείται για το επίπεδο προϊόντος όπου AVC’= 0:

– 3Q + 0,4Q = 0, άρα για Q = 7,5.
2
• Για Q = 7,5, το ελάχιστο AVC έχει την τιμή: 20 – 3(7,5) + 0,2(7,5 ) = 8,75.
21
Άσκηση 15
Έστω ότι για την παραγωγή ενός προϊόντος χρησιμοποιούνται ένας σταθερός (π.χ. στρέμματα
γης) κι ένας μεταβλητός συντελεστής (π.χ. εργασία). Η τιμή του σταθερού συντελεστή είναι €200
ανά μονάδα και η τιμή του μεταβλητού συντελεστή είναι € 50 ανά μονάδα.
Να συμπληρωθούν οι στήλες του μέσου και οριακού προϊόντος, καθώς επίσης του
σταθερού, μεταβλητού, συνολικού, μέσου σταθερού, μέσου μεταβλητού, μέσου συνολικού
και οριακού κόστους.
Να σχεδιαστούν τα αντίστοιχα διαγράμματα.
Σταθερ Μεταβ Συνολ. Μέσο Οριακ Συνολι Συνολι Συνολι Μέσο Μέσο Μέσο Οριακ ό
συντελ συντ ελ. προϊόν προϊόν προϊόν κό κό κό σταθερ ό μεταβλ. κόστος κόστος
(L) (TP) (AP) (MP) σταθερ ό μεταβ λ. κόστος κόστος κόστος (ATC) (MC)
.
κόστος Κόστο ς (TC) (AFC) (AVC)
(FC) (VC)
10 0 0 - - 2000 0 2000 - - - -
10 1 8 8 8 2000 50 2050 250 6,25 256,25 6,25
10 2 20 10 12 2000 100 2100 100 5 105 4,17
10 3 39 13 19 2000 150 2150 51,3 3,85 55,15 2,63
10 4 54 13,5 15 2000 200 2200 37 3,7 40,7 3,33
10 5 66 13,2 12 2000 250 2250 30,3 3,8 34,1 4,17
10 6 75 12,5 9 2000 300 2300 26,7 4 30,7 5,56
10 7 80 11,4 5 2000 350 2350 25 4,4 29,4 10
10 8 83 10,4 3 2000 400 2400 24,1 4,8 28,9 16,67
10 9 84 9,3 1 2000 450 2450 23,8 5,35 29,15 50
22
 Όσο το AP αυξάνεται, τόσο το AVC μειώνεται. Όσο το AP μειώνεται, τόσο το AVC

αυξάνεται.
 Όταν αυξάνεται το ΜΡ, μειώνεται το MC. Όταν μεγιστοποιείται το ΜΡ,

ελαχιστοποιείται το MC. Όταν μειώνεται το ΜΡ, αυξάνεται το MC.
 Το AFC μειώνεται συνεχώς καθώς αυξάνεται η ποσότητα του προϊόντος,

δεδομένου ότι στο κλάσμα (FC/Q) ο αριθμητής μένει σταθερός, ενώ αυξάνεται ο
παρανομαστής.
 Το AVC πρώτα μειώνεται (λόγω αύξουσας απόδοσης) και μετά αυξάνεται

(λόγω φθίνουσας απόδοσης του μεταβλητού συντελεστή).
 Το ATC πρώτα μειώνεται, διότι μειώνονται τόσο το AFC, όσο και το AVC και μετά
αυξάνεται, διότι η αύξηση του AVC εξουδετερώνει την επίδραση της μείωσης του
AFC.
 Το MC πρώτα μειώνεται και μετά αυξάνεται για τους ίδιους λόγους με το AVC.
 Όσο το MC είναι μικρότερο του AVC, το AVC μειώνεται. Όταν το MC γίνει

μεγαλύτερο από το AVC, το AVC αυξάνεται.
23
Άσκηση 16
Για μια τέλεια ανταγωνιστική επιχείρηση δίνονται τα Μονάδες Οριακό
ποϊόντος κόστος
ακόλουθα δεδομένα.
Αν η τιμή του προϊόντος είναι € 81 και το συνολικό 1 50
σταθερό κόστος είναι € 300, ποια ποσότητα έχει
2 40
συμφέρον να παράγει η επιχείρηση στο
βραχυχρόνιο διάστημα και ποιο θα είναι το συνολικό 3 60
κέρδος ή η ζημία της; 4 80
Απάντηση:
Συνθήκη μεγιστοποίησης κερδών (ελαχιστ. ζημιών) 5 110
ανταγωνιστικής επιχείρησης: P = MC
Για τιμή € 81, η επιχείρηση έχει συμφέρον να παράγει 4 μονάδες. Για να βρούμε αν πρέπει
να παράγει πρέπει να υπολογίσουμε το μέσο μεταβλητό κόστος και να το συγκρίνουμε με την
τιμή του προϊόντος.
Για να βρούμε το μέσο μεταβλητό κόστος των 4 μονάδων πρέπει να βρούμε το συνολικό μεταβλητό
κόστος. Αυτό θα ισούται με το άθροισμα του οριακού κόστους καθεμίας από τις 4 μονάδες:
(50 + 40 + 60 + 80 = 230).
Tο μέσο μεταβλητό κόστος των 4 μονάδων θα είναι : 230 / 4 = 57,5
Εφόσον η τιμή είναι υψηλότερη από το μέσο μεταβλητό κόστος, η επιχείρηση θα έχει συμφέρον στο
βραχυχρόνιο διάστημα να παράγει τις 4 μονάδες.
Συνολικό έσοδο (TR) = 4 x 81 = 324. Συνολικό κόστος (TC) = 230 + 300 = 530.
Κ έ ρ δ ο ς / ζ η μ ι ά = T R – T C = 3 2 4 – 5 3 0 = - 2 0 6 => Ζημιά
Αν όμως σταματήσει την παραγωγή της, η ζημία θα είναι ίση με το σταθερό της κόστος= € 300.
Κατά συνέπεια, στο βραχυχρόνιο διάστημα, τη συμφέρει να συνεχίσει την παραγωγή της.
24
Άσκηση 17
Μια τέλεια ανταγωνιστική επιχείρηση έχει

τα ακόλουθα δεδομένα.
Μονάδες Μέσο Μέσο
Αν είναι γνωστό ότι το οριακό κόστος της 6ης προϊόντος κόστος σταθερό
μονάδας είναι €40, ποιο είναι το μέσο κόστος και το (Q) (AC) κόστος
μέσο σταθερό κόστος των 6 μονάδων;
(AΣC)
Αν στο βραχυχρόνιο διάστημα η επιχείρηση παράγει 5 50 10
5 μονάδες και η τιμή του προϊόντος είναι €41,
συμφέρει η παραγωγή της 6ηςμονάδας αν είναι
6
γνωστό ότι το οριακό κόστος αυξάνεται με την
αύξηση της παραγωγής;
Αιτιολογήστε.
25
Άσκηση 18
Έστω ότι η συνάρτηση του συνολικού κόστους μιας επιχείρησης, που λειτουργεί υπό συνθήκες
πλήρους ανταγωνισμού, είναι η ακόλουθη:
TC = 200.000 + 2Q + 0,2Q2
όπου ΤC = μέσο μεταβλητό κόστος

Q = ποσότητα προϊόντος
Αν η τιμή του προϊόντος είναι € 900, να βρεθεί:
α) Η ποσότητα που μεγιστοποιεί το κέρδος της επιχείρησης.

β) Το κέρδος όταν η επιχείρηση αριστοποιεί τη θέση της.
γ) Το μέσο κόστος όταν η επιχείρηση αριστοποιεί τη θέση της.
δ) Η ποσότητα όπου ελαχιστοποιείται το μέσο κόστος και το αντίστοιχο
κέρδος της.
ε) Αν όλες οι επιχειρήσεις του κλάδου έχουν την ίδια συνάρτηση κόστους, βρίσκεται ο κλάδος σε
ισορροπία;
στ) Η τιμή του προϊόντος που μπορεί να διατηρηθεί στο μακροχρόνιο διάστημα.
26
Άσκηση 19
Συμφωνείτε με την πιο κάτω πρόταση; Εξετάστε αναλυτικά όλα τα σημεία της πρότασης αυτής και
εκφράστε τις απόψεις σας.
«Όταν μειώνεται η τιμή του προϊόντος μιας μονοπωλιακής επιχείρησης αυξάνεται η ζήτηση για το
προϊόν αυτό και, κατά συνέπεια, η επιχείρηση πουλάει μεγαλύτερη ποσότητα. Η αύξηση αυτή
της ποσότητας είναι επόμενο να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του συνολικού εσόδου της
επιχείρησης. Η αύξηση όμως του συνολικού εσόδου μιας επιχείρησης ύστερα από αύξηση της
ποσότητας που πουλιέται δε σημαίνει πάντοτε και αύξηση του συνολικού κέρδους».
Απάντηση:
Όταν μειώνεται η τιμή του προϊόντος μιας μονοπωλιακής επιχείρησης αυτή
πουλάει μεγαλύτερη ποσότητα, γιατί αυξάνεται η ζητούμενη ποσότητα και όχι η
ζήτηση.
Η αύξηση της ποσότητας όταν μειώνεται η τιμή του προϊόντος δε σημαίνει απαραίτητα αύξηση
του συνολικού εσόδου. Θα υπάρξει αύξηση του συνολικού εσόδου με τη μείωση της τιμής μόνο
εφόσον η ζήτηση είναι ελαστική.
Αν πράγματι αυξηθεί το συνολικό έσοδο μετά από μια μείωση της τιμής, είναι σωστό ότι αυτό
δε σημαίνει πάντοτε και αύξηση του συνολικού κέρδους.
Το συνολικό κέρδος θα αυξηθεί μόνον όταν η αύξηση του συνολικού εσόδου είναι
μεγαλύτερη από την αύξηση του συνολικού κόστους που θα συνεπάγεται η αυξημένη
ποσότητα.
27
Άσκηση 20
Η εταιρεία Α έχει αποκτήσει δικαίωμα ευρεσιτεχνίας για ένα προϊόν. Η σχέση μεταξύ τιμής και
ζητούμενης ποσότητας είναι η ακόλουθη: Q = 8000 –2P (1)
όπου P = τιμή, Q = ποσότητα προϊόντος
Έστω ότι η συνάρτηση του συνολικού κόστους είναι: TC = 100000 + 2Q2

Να υπολογιστούν τα ακόλουθα:
α) Η ποσότητα που μεγιστοποιεί το συνολικό κέρδος.
β) Το συνολικό κέρδος όταν παράγεται η πιο πάνω ποσότητα.
γ) Η ελαστικότητα της ζήτησης ως προς την τιμή στο επίπεδο τιμής και ποσότητας που
μεγιστοποιείται το κέρδος.
δ) Η ποσότητα που μεγιστοποιεί το συνολικό έσοδο και το κέρδος ή η ζημία στην ποσότητα
αυτή.
ε) Η ποσότητα στην οποία ελαχιστοποιείται το μέσο κόστος και το κέρδος ή η ζημία στην
ποσότητα αυτή.
Απάντηση:
α) Από την (1) έχουμε P = 4000 – 0,5Q, οπότε
TR = P x Q = (4000 – 0,5Q)Q = 4000Q –0,5Q2.
MR = 4000 –Q και MC = 4Q
Μεγιστοποίηση κερδών συμβαίνει όταν MR = MC, δηλαδή: 4000 – Q = 4Q, άρα Q = 800.
Η αντίστοιχη τιμή θα είναι: P = 4000 – (0,5 x 800) = 3600.
28
β) π = TR – TC = 3600 x 800 – (100000 + 2 x 8002) = 1500000.
γ) dQ / dP = – 2 και άρα ε = (dQ / dP) x (P / Q) = – 2 x (3.600 / 800) = –9.
δ) Για να μεγιστοποιηθεί το συνολικό έσοδο θέτουμε MR = 0,

δηλαδή 4.000 – Q = 0, άρα Q = 4000.
Η αντίστοιχη τιμή είναι:
P = 4000 – 0,5 x 4000 = 2000.
TR = 4000 x 2000 = 8000000.
TC = 100000 + 2 x 40002 = 32100000.
π = TR – TC = 8000000 – 32100000 = –24100000.
ε) AC = TC / Q = (100.000 + 2Q2) / Q = 100000 / Q + 2Q.
dAC / dQ = 0, δηλαδή – 100.000 / Q2 + 2 = 0, άρα Q = 223,6.
Η αντίστοιχη τιμή θα είναι Ρ = 4000 – 0,5 x 223,6 = 38882. TR = 3888,2 x 223,6 =

86940152.
TC = 100.000 + 2 x 223,62 = 199993,92.
π = TR – TC = 869401,52 – 199993,92 = –669407,6.
29
Άσκηση 21
Μια μεγάλη επιχείρηση που λειτουργεί κάτω από συνθήκες ατελούς ανταγωνισμού παράγει
5000 μονάδες ενός προϊόντος που η τιμή του είναι €400. Το οριακό έσοδο είναι € 300 και η
επιχείρηση παράγει το προϊόν με το ελάχιστο μέσο κόστος που είναι € 250.
Μεγιστοποιεί η επιχείρηση το κέρδος της; Τι πρέπει να γίνει;
Απάντηση:
Για να μεγιστοποιήσει η επιχείρηση το κέρδος της θα πρέπει το οριακό έσοδο να είναι ίσο με το
οριακό κόστος. Εφόσον η επιχείρηση παράγει με το ελάχιστο μέσο κόστος, το οριακό κόστος θα
είναι ίσο με το μέσο κόστος και συνεπώς θα είναι ίσο με 250. Το οριακό έσοδο που είναι ίσο με
300 είναι μεγαλύτερο από το οριακό κόστος.
Η επιχείρηση μπορεί να αυξήσει το κέρδος της αυξάνοντας την ποσότητα που παράγει.
Συνεπώς, όταν παράγει 5000 μονάδες δε μεγιστοποιεί το κέρδος της.
Για να πουλήσει μεγαλύτερη ποσότητα η επιχείρηση θα πρέπει να μειώσει την τιμή. Η
μείωση της τιμής μπορεί να δημιουργήσει και ένα πρόσθετο όφελος γιατί θα αποθαρρύνει την
είσοδο περισσότερων ανταγωνιστών στην αγορά του προϊόντος.
30
Άσκηση 22 (χωρίς λύση)
Έστω ότι η επιχείρηση ΦΧ έχει εισάγει στην αγορά ένα πρωτοποριακό προϊόν και έτσι η
επιχείρηση απολαμβάνει μονοπωλιακή δύναμη.
Οι συναρτήσεις ζήτησης και συνολικού κόστους της επιχείρησης είναι οι ακόλουθες:

P = 245 –2Q
TC = 250 + 5Q + 0,4Q2
όπου P = τιμή
Q = ποσότητα προϊόντος
TC = συνολικό κόστος
 Ποιος είναι ο συνδυασμός τιμής και ποσότητας που μεγιστοποιεί το κέρδος της επιχείρησης και
ποιο είναι το κέρδος όταν η επιχείρηση αριστοποιεί τη θέση της;
 Επειδή αναμένεται να γίνει απομίμηση του προϊόντος πολύ σύντομα, ποια είναι τα όρια μέσα
στα οποία μπορεί να κυμανθεί η τιμή του προϊόντος αν από την είσοδο ανταγωνιστών στον
κλάδο εξαλειφθούν πλήρως τα υπερκέρδη και υπάρχει μακροχρόνια ισορροπία στον κλάδο;
 Για να υπολογίσετε το ανώτατο όριο τιμής υποθέστε ότι με την είσοδο των ανταγωνιστών η
καμπύλη ζήτησης θα μετακινηθεί προς τα κάτω παράλληλα προς την αρχική της θέση, ενώ για
να υπολογίσετε το κατώτατο όριο υποθέστε ότι ο κλάδος θα προσεγγίσει συνθήκες πλήρους
ανταγωνισμού. Να γίνει η υπόθεση ότι η συνάρτηση κόστους δε μεταβάλλεται;
31
Ασκηση 22-Aπάντηση
 TR = (245 – 2Q)Q = 245Q – 2Q2.

MR = 245 – 4Q.
MC = 5 + 0,8Q.
Όμως MR = MC, δηλαδή 245 – 4Q = 5 + 0,8Q, άρα Q = 50.
Η αντίστοιχη τιμή θα είναι 245 – 2 x 50, άρα Ρ=145.
π = P x Q – TC = 245 x 50 – 2 x 502 – (250 + 5 x 50 + 0,4 x 502) = 10.750
 Για να υπολογίσουμε το ανώτατο όριο τιμής αν αναπτυχθούν ανταγωνιστικά προϊόντα και

εξαλειφθούν πλήρως τα κέρδη της επιχείρησης, υποθέτουμε ότι η καμπύλη ζήτησης μετακινείται
προς τα αριστερά, παράλληλα προς την αρχική της θέση, και γίνεται εφαπτόμενη της καμπύλης
του μέσου κόστους. Στην περίπτωση αυτή μπορούμε να βρούμε ποια ποσότητα αντιστοιχεί στο
σημείο επαφής των δύο καμπυλών και μετά είναι εύκολο να βρούμε από τη συνάρτηση ζήτησης
ποια τιμή αντιστοιχεί στην ποσότητα αυτή.
Στο σημείο επαφής της καμπύλης ζήτησης με την καμπύλη του μέσου κόστους, οι κλίσεις των
δύο αυτών γραμμών θα είναι ίσες.
Η κλίση της καμπύλης ζήτησης, είναι – 2. Εφόσον η καμπύλη κινείται παράλληλα προς την
αρχική της θέση, η κλίση της δεν αλλάζει.
 Για να βρούμε τη συνάρτηση της κλίσης της καμπύλης μέσου κόστους βρίσκουμε πρώτα το
μέσο κόστος και μετά υπολογίζουμε την παράγωγο:
AC = TC / Q = (250 + 5Q + 0,4Q2) / Q = 250 / Q + 5 + 0,4Q, dΑC / dQ = –250 / Q2 + 0,4.
32
Εξισώνουμε την κλίση της καμπύλης μέσου κόστους με την κλίση της καμπύλης ζήτησης:
250 / Q2 + 0,4 = – 2, άρα Q = 10,2
Άρα, η καμπύλη ζήτησης εφάπτεται στην καμπύλη του μέσου κόστους και συνεπώς εξαλείφεται το
κέρδος της επιχείρησης (διότι μέσο κόστος = τιμή) όταν η ποσότητα είναι 10,2. Σε αυτήν την
περίπτωση, το μέσο κόστος θα είναι:
AC = (250 + 5 x 10,2 + 0,4 x 10,2 2) / 10,2 = 33,59.
Συνεπώς, η τιμή θα είναι ίση με 33,59, όσο δηλαδή είναι το μέσο κόστος.
Για να υπολογιστεί το κατώτατο όριο τιμής που θα εξασφαλίζει ισορροπία στον κλάδο στο
μακροχρόνιο διάστημα, υποθέτουμε ότι δημιουργούνται συνθήκες πλήρους ανταγωνισμού. Άρα,
η τιμή θα τείνει να γίνει ίση με το χαμηλότερο μέσο κόστος.
Για να βρούμε την ποσότητα στην οποία ελαχιστοποιείται το μέσο κόστος, εξισώνουμε την
παράγωγο της συνάρτησης του μέσου κόστους με το μηδέν:
– 250 / Q2 + 0,4 = 0, δηλαδή Q = 25.

Αντίστοιχα, το μέσο κόστος θα είναι:
AC = (250 + 5 x 25 + 0,4 x 252) / 25 = 25.

 Συνεπώς, το κατώτατο όριο τιμής που μπορεί να διατηρηθεί στο μακροχρόνιο διάστημα θα
είναι 25 που είναι η τιμή που ισούται με το ελάχιστο μέσο κόστος.
33
Άσκηση 23
Έστω ότι σε έναν ολιγοπωλιακό κλάδο υπάρχει μία μεγάλη επιχείρηση με ηγετικό ρόλο και ένας αριθμός
μικρών επιχειρήσεων. Η μεγάλη επιχείρηση ασκεί ηγεσία τιμής και οι μικρές επιχειρήσεις ακολουθούν την
τιμή που προσδιορίζει η μεγάλη επιχείρηση και πωλούν όλη την ποσότητα που τις συμφέρει να παράγουν.
Η σχέση μεταξύ τιμής και ποσότητας που ζητείται για το προϊόν του κλάδου είναι η ακόλουθη:
Q = 30.000 –40P
Η συνάρτηση συνολικού κόστους για την ηγετική επιχείρηση είναι:
TCL = 4.000.000 + 30QL

Η συνάρτηση συνολικού κόστους για τις υπόλοιπες επιχειρήσεις είναι:
TCF = 250QF + 0,08QF2

α) Ποια είναι η συνάρτηση προσφοράς των μικρών επιχειρήσεων και ποια η συνάρτηση ζήτησης για την
επιχείρηση που ασκεί ηγεσία τιμής;
β) Ποιος είναι ο συνδυασμός τιμής και ποσότητας που μεγιστοποιεί το κέρδος της μεγάλης επιχείρησης;
γ) Ποιο θα είναι το κέρδος της μεγάλης επιχείρησης;
δ) Ποια ποσότητα θα προσφερθεί από τις μικρές
επιχειρήσεις;
ε) Ποιο θα είναι το κέρδος των μικρών επιχειρήσεων;
34
Απάντηση:
α) Εφόσον το MCF πρέπει να είναι ίσο με την τιμή για να μεγιστοποιούν οι επιχειρήσεις το κέρδος τους,
θα έχουμε: 250 + 0,16QF = P,
δηλαδή η συνάρτηση προσφοράς των μικρών επιχειρήσεων θα είναι: QF = 6,25P –1562,5.
Για να βρεθεί η συνάρτηση ζήτησης της επιχείρησης που ασκεί ηγεσία τιμής θα πρέπει από τη συνάρτηση ζήτησης
του κλάδου να αφαιρεθεί το προϊόν που θα προσφέρουν οι μικρές επιχειρήσεις.
Συνεπώς, η συνάρτηση ζήτησης της ηγετικής επιχείρησης θα είναι:
QL = 30000 –40P –(6,25P –1562,5)

QL = 31562,5 –46,25P
ή P = 682,4 –0,02QL
β) MCF = dTCF / dQF = 250 + 0,16QF.
Εφόσον το MCF πρέπει να είναι ίσο με την τιμή για να μεγιστοποιούν οι επιχειρήσεις το κέρδος τους, θα έχουμε:
250 + 0,16QF = P,
δηλαδή η συνάρτηση προσφοράς των μικρών επιχειρήσεων θα είναι:
35
TRL = P x QL = 682,4QL – 0,02Q 2.

L
MRL = dTRL / dQL = 682,4 – 0,04QL.
MCL = dTCL / dQL = 30.
Για να μεγιστοποιήσει το κέρδος της η ηγετική επιχείρηση
πρέπει να ισχύει η ακόλουθη σχέση: MRL = MCL,
δηλαδή: 682,4 – 0,04QL = 30, άρα QL = 16310.
Η αντίστοιχη τιμή θα είναι:
P = 682,4 – 0,02QL = 682,4 – 0,02 x 16310 = 356,2.
γ) Σο κέρδος της μεγάλης επιχείρησης θα είναι: πL = P x QL – TCL =
= 356,2 x 16310 – [4000000 + (30 x 16310)] = 1320322.
δ) Από τη συνάρτηση προσφοράς για τις μικρές επιχειρήσεις που έχουμε ήδη υπολογίσει, βρίσκουμε ότι οι
επιχειρήσεις αυτές θα προσφέρουν την ακόλουθη ποσότητα:
QF = 6,25 x 356,2 – 1.562,5 = 663,75.
ε) Σο κέρδος των μικρών επιχειρήσεων θα είναι:

πF = P x QF – TCF =
= 356,2 x 663,75 – [250 x 663,75 + 0,08 x 663,752 ] = 35245,12.
36
Άσκηση 24
Σε μια υποθετική οικονομία, ο αριθμοδείκτης τιμών με βάση το έτος 2003 αυξήθηκε από 140 που ήταν το 2005 σε
160 το 2008. Επίσης, δίνεται ότι το ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές το 2005 ήταν 500 δις ευρώ και μεταξύ του 2005 και
του 2008 η αύξηση του ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές ήταν 40%.
Να βρεθεί η πραγματική ποσοστιαία μεταβολή του ΑΕΠ μεταξύ 2005 και 2008.
Απάντηση:
ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές του 2005 = 500 δις ευρώ.

ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές του 2008 = 500 + (500 x 0,4) = 700 δις ευρώ.
ΑΕΠ του 2005 σε τιμές του 2003 = (500 / 140) x 100 = 357,14.
ΑΕΠ του 2008 σε τιμές του 2003 = (700 / 160) x 100 = 437,5.
Η αύξηση του ΑΕΠ μεταξύ 2005 – 2008 σε σταθερές τιμές ήταν 80,36.
Η ποσοστιαία αύξηση ήταν 80,36 / 357,14 = 22,5%.
Επομένως, από την αύξηση του 40%, μόνο το 22,5% αντιπροσωπεύει πραγματική αύξηση, ενώ το υπόλοιπο
οφείλεται στην αύξηση των τιμών (πληθωρισμός).
37
Άσκηση 25
Από τα πιο κάτω κονδύλια που αφορούν το έτος t να υπολογιστούν τα ακόλουθα:
α) Το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν σε αγοραίες τιμές και σε τιμές συντελεστών παραγωγής. Να

χρησιμοποιηθεί η μέθοδος της τελικής δαπάνης και η εισοδηματική μέθοδος.
β) Το προσωπικό εισόδημα.
γ) Το διαθέσιμο εισόδημα.
Αν ένα κονδύλι δε δίνεται άμεσα ή έμμεσα, θα πρέπει να υποτεθεί ότι η αξία του είναι μηδέν.
δ) Υποθέστε ότι η αξία του ΑΕΠ σε τιμές κόστους συντελεστών παραγωγής την περίοδο t + 1 είναι 520 δις ευρώ,
αλλά ο αριθμοδείκτης την περίοδο αυτή έχει αυξηθεί από 125 σε 150. Να υπολογιστεί η πραγματική μεταβολή
του προϊόντος.
38
Δις ευρώ
Δαπάνες καταναλωτών 300
Καθαρή επένδυση ιδιωτών και Δημοσίου σε πάγιο κεφάλαιο 100
Μισθοί και ημερομίσθια 175
Εισοδηματικές μεταβιβάσεις (συντάξεις, κλπ) 52
Δημόσιες δαπάνες για την αγορά αγαθών και υπηρεσιών για τρέχουσες ανάγκες 120
Φόρος εισοδήματος προσώπων 62
Φόρος κερδών ανωνύμων εταιρειών 20
Μερίσματα ανωνύμων εταιρειών 45
Αδιανέμητα κέρδη ανωνύμων εταιρειών 15
Κέρδη επιχειρήσεων που δεν είναι ανώνυμες εταιρείες 90
Έμμεσοι φόροι 55
Ενοίκια 65
Ακαθάριστη επένδυση ιδιωτών και Δημοσίου σε πάγιο κεφάλαιο 150
Τόκοι 35
Εισφορές κοινωνικών ασφαλίσεων 38
Εξαγωγές 25
Εισαγωγές 75
Αύξηση αποθεμάτων 30
39
AEΠ σε αγοραίες τιμές
Μέθοδος τελικής δαπάνης Εισοδηματική μέθοδος
Δαπάνες καταναλωτών 300 Μισθοί και ημερομίσθια 175

Ακαθάριστη επένδυση 150 Κέρδη ανωνύμων εταιρειών 80
(20 + 45 + 15)
Δημόσιες δαπάνες 120 Κέρδη άλλων επιχειρήσεων 90
Εξαγωγές μείον εισαγωγές – 50 Ενοίκια 65
Αύξηση αποθεμάτων 30 Τόκοι 35
ΑΕΠ = 550 Αποσβέσεις (150 – 100) 50
Έμμεσοι φόροι 55
ΑΕΠ = 550
ΑΕΠ σε τιμές συντελεστών παραγωγής = 550 – 55 = 495.
40
β) Για να βρεθεί το προσωπικό εισόδημα, πρέπει να υπολογιστεί το καθαρό εγχώριο εισόδημα σε

τιμές συντελεστών παραγωγής, δηλαδή αν αφαιρεθούν οι αποσβέσεις και οι έμμεσοι φόροι από το
ΑΕΠ.
Καθαρό εγχώριο εισόδημα σε τιμές συντελεστών παραγωγής = 550 – (50 + 55) = 445
Προσωπικό εισόδημα = 445 – (20 + 15 + 38) + 52 = 424.
γ) Διαθέσιμο εισόδημα = Προσωπικό εισόδημα - Φόροι εισοδήματος προσώπων= 424 – 62 = 362.
δ) Η πραγματική μεταβολή είναι ίση με:
(520 / 150) x 100 – [(550 – 55) / 125 x 100] = 346,7 – 396 = – 49,3

Εισαγωγή Στην Οικονομική Επιστήμη Δημέλη Σοφία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Εισαγωγή Στην Οικονομική Επιστήμη Δημέλη Σοφία Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Εισαγωγή στην Οικονομική Επιστήμη

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 2

Τι είναι η οικονομική επιστήμη;

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 3

Παράδειγμα: Η τιμή του πετρελαίου

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες

Μια αύξηση στην τιμή του πετρελαίου

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 7

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 8

Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων (1)

ΔF/ΔG = κόστος ευκαιρίας (=1/2)

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 10

Η λειτουργία των αγορών

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 11

Νοικοκυριά Αγορά Επιχειρήσεις

Αγαθά και υπηρεσίες

Κατανομή των πόρων

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 13

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 14

Μικροοικονομική και μακροοικονομική

 Η Μικροοικονομική προσφέρει μια λεπτομερή

 Η Μακροοικονομική δίνει έμφαση στις

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 16

Επιχείρηση και αγορές

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 17

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 18

Επιχείρηση και εξωτερικοί παράγοντες (2)

 Οι τέσσερις παραπάνω παράγοντες αποτελούν την

 κοστολόγηση του παραγόμενου προϊόντος,

 απαιτούμενες επενδύσεις, κ.λπ.

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 20

Οικονομικά στοιχεία και υποδείγματα

 Η μελέτη των οικονομικών σχέσεων και

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 21

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 22

Αριθμοδείκτες & άλλοι δείκτες

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 23

Μέρος Α: Εισαγωγικές Έννοιες 24

Διαγράμματα και εξισώσεις

Βασικά μικροοικονομικά ερωτήματα

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά

 Ισορροπία - ανισορροπία αγοράς

 Μετατόπιση καμπύλης ζήτησης

 Μετατόπιση καμπύλης προσφοράς

– ορισμός, σημασία, μορφές

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 2

Ζήτηση ενός αγαθού Χ είναι η ποσότητα του αγαθού Χ που επιθυμούν

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 3

«Οι άλλοι παράγοντες» περιλαμβάνουν:

Παράδειγμα Γραμμικής Συνάρτησης Ζήτησης

Qx = α – βPx + γ Py + δ1 Y + δ2R + δ3 Π, για β > 0

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 4

 H καµπύλη ζήτησης είναι το διάγραµµα το

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 5

Καμπύλη Ζήτησης (2)

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 6

Δείχνει τους παράγοντες που προσδιορίζουν την προσφερόμενη

Qx = f ( Px(+) ,Pi(-) , T(+) , Π, G, Κ )

Κ : Καιρικές συνθήκες (κυρίως για αγροτικά προϊόντα)

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 8

Προσφερόµενη ποσότητα είναι η ποσότητα ενός αγαθού ή υπηρεσίας

Μέρος Β: Ζήτηση και Προσφορά 9

Καμπύλη Προσφοράς (2)

Μεταβολή της τιμής Px → Μεταβολή της προσφερόμενης ποσότητας Qx

Για |ε |< 1 → Ρ.Q > P.Q