Dragan Knežević

dragan.knezevic@logos-centar.com

OPASNOSTI OD POŽARA I
EKSPLOZIJA
OPASNOTI OD POŽARA I EKSPLOZIJA

TEME KOJE ĆEMO OBRADITI

Hidrantska mreža (vanjska i
unutarnja)
Stabilne instalacije za
gašenje požara
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)

HIDRANTSKA MREŽA
Hidrantska mreža za gašenje požara je skup cjevovoda, uređaja
i opreme kojima se voda od sigurnog izvora dovodi do štićenih
prostora, objekata i građevina.
Hidrantska mreža se prema načinu izvedbe dijeli na:
Unutrašnju hidrantsku mrežu i vanjsku hidrantsku mrežu.
Prema ispunjenosti cjevovoda vodom hidrantska mreža se
dijeli na: Suvu hidrantsku mrežu i mokru hidrantsku mrežu.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Hidrantska mreža za gašenje požara po pravilu mora biti
izgrađena kao mokra hidrantska mreža. Izuzetno, zbog
opasnosti od smrzavanja, specifičnosti tehnološkog procesa ili
građevine hidrantska mreža za gašenje požara ili njeni pojedini
dijelovi po odobrenju nadležnog tijela za zaštitu od požara
mogu biti izgrađeni kao suva hidrantska mreža. U tom slučaju
mora biti omogućeno automatsko otvaranje sigurnosnog
ventila na početku cjevovoda suve hidrantske mreže i
otvaranjem sigurnosnog ventila bilo kojeg hidranta suve
hidrantske mreže za gašenje požara. Prostor oko hidranta mora
biiti očišćen, kako bi hidrant bio stalno dostupan.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Unutrašnja hidrantska mreža - za gašenje požara je hidrantska
mreža za gašenje požara izvedena u objektu koji se štiti, a
završava bubnjem (kolutom) sa namotanim cijevima stalnog
presjeka i mlaznicom ili vatrogasnom cijevi sa spojnicama i
mlaznicom.
Vanjska hidrantska mreža - za gašenje požara je hidrantska
mreža za gašenje požara izvedena izvan građevine koja se štiti,
a završava nadzemnim ili podzemnim hidrantima.
Suva hidrantska mreža – je hidrantska mreža za gašenje požara
koja je suva do daljinski upravljanog sigurnosnog ventila, od
kojeg je stalno ispunjena vodom pod pritiskom.
Mokra hidrantska mreža - je hidrantska mreža za gašenje
požara koja je stalno ispunjena vodom pod pritiskom do
sigurnosnog ventila na svakom hidrantu.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Unutrašnja hidrantska mreža – u građevini koja se štiti unutrašnjom
hidrantskom mrežom za gašenje požara postavljaju se na cjevovod zidni
hidranti koji su smješteni u hidrantske ormariće sa pripadajućom
opremom. Zidni hidranti moraju biti ofarbani crvenom bojom i sa jasno
vidljivom opremom za gašenje požara. Unutrašnja hidrantska mreža za
gašenje požara mora imati protočnu količinu vode i mora biti izvedena na
takav način da se ostvari potpuno prekrivanje prostora koji se štiti
najmanje jednim mlazom vode. U slučaju da se protočna količina vode u
požarnom sektoru koji se štiti ostvaruje sa dva ili više hidranata potrebno
je da se cjelokupna štićena površina prekrije sa onoliko hidranata koliko
je potrebno da se ostvari potrebna protočna količina vode. Zaštita
požarnog sektora koji obuhvata dva ili više spratova mora se izvesti na
takav način da se svaki sprat štiti sa najmanje jednim zasebnim
hidrantom. Zidni hidranti moraju biti izvedeni tako da omoguće sigurno i
efikasno rukovanje i upotrebu.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Vanjska hidrantska mreža – za gašenje požara se izvodi izvan
građevine, odnosno objekta koji se štiti, a završava nadzemnim ili
podzemnim hidrantom. Hidrantskom mrežom se voda od izvora za
snabdijevanje dovodi cjevovodima do hidrantskih priključaka koji se
neposredno koriste za gašenje požara, ili se na njih priključuju
vatrogasna vozila sa ugrađenim pumpama ili prijenosne vatrogasne
pumpe. Udaljenost bilo koje vanjske tačke građevine ili neke druge
tačke štićenog prostora ili objekta i najbližeg hidranta ne smije biti
veća od 80 metara, niti manja od 5 metara. Udaljenost između dva
susjedna hidranta smije iznositi najviše 150 metara, ako posebnim
propisom nije drugačije regulisano. U izuzetnim slučajevima, kao što
su naselja sa individualnim stambenim objektima, udaljenost između
hidranata smije iznositi najviše 300 metara.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Za zaštitu objekata ili prostora vanjskom hidrantskom mrežom
za gašenje požara potrebno je obezbijediti najmanje protočnu
količinu vode kao što je prikazano u tablici. Pri pritisku koji ne
smije biti manji od 0,25 MPa na izlazu iz bilo kojeg podzemnog
ili nadzemnog hidranta vanjske hidrantske mreže.

Za zaštitu naseljenih mjesta vanjskom hidrantskom mrežom za

gašenje požara, potrebno je obezbijediti najmanje protočnu
količinu vode od 600 l/min i pritisak od najmanje 0,25 Mpa. Na
cjevovodima vanjske hidrantske mreže za gašenje požara
postavljaju se po pravilu nadzemni hidranti, a samo u izuzetnim
slučajevima kada bi oni ometali saobraćaj postavljaju se
podzemni hidranti.
Hidrantska mreža (vanjska i unutarnja)
Suva hidrantska mreža - se postavlja na objektima višim od 75m, i služi za
intervencije vatrogasnih jedinica. Spoljni priključak za vatrogasno vozilo na
cjevovodu za suvu hidrantsku mrežu se postavlja u limenom ormaru na visini
H=60-120cm od nivoa terena. Računa se da na najvišim spratovima potreban
pritisak iznosi 5 bara.
Minimalan uslov da bi objekat imao hidrantsku mrežu je da ima preko 4
sprata i površinu od minimum 150m2.
Hidrantska mreža mora biti konstantno pod pritiskom (ne smije biti
ispražnjena). Danas se često predviđa zagrijavanje hidrantske mreže ili
oblaganje termoizolacijom radi spriječavanja zamrzavanja (nije obavezno
zakonom).
Rezervoar hidrantske mreže može služiti i za druge potrebe (voda za piće i sl.),
ali se proračunata količina vode potrebna za gašenje požara od 2 x mora
uvijek zadržati i ne smije se trošiti ni za šta drugo osim za gašenje požara
(blokada za dalje korišćenje se vrši elektromagnetnim ventilom na zatvaraču).
 Stabilne instalacije za gašenje požara
STABILNE INSTALACIJE ZA GAŠENJE POŽARA VODOM
SPRINKLER UREĐAJI
Pod stabilnim protiv-požarnim sistemima za gašenje vodom podrazumijevaju se
sprinkler uređaji, zatim uređaji sa otvorenim i grupnim rasprskivačima drendžer
uređaji i vodene zavjese. Stabilni protivpožarni sistemi za gašenje požara mogu
biti automatski ili poluautomatski. Automatski sistemi dejstvuju bez učešća
čovjeka potpuno ne zavisno. Pod poluautomatskim sistemima podrazumijevaju
se uređaji čije aktiviranje obavlja čovjek sa daljine. Stabilni protivpožarni sistemi
za gašenje požara vodom, bilo da su automatski ili poluautomatski, montiraju se
po sljedećim zahtjevima:
a) Zbog velike brzine prostiranja požara i moguće velike štete,
b) Zbog odsustva vatrogasne jedinice ili zbog njene velike udaljenosti,
c) Zbog teških uslova gašenja požara mobilnom protivpožarnom opremom i
d) Zbog neophodne velike količine vode za gašenje, u prvim trenucima
izbijanja požara
 Stabilne instalacije za gašenje požara
SPRINKLER UREĐAJI

Sprinkler uređaji su stabilna protiv požarna postrojenja za gašenje

rasprskavajućim vodenim mlazom. Voda, se preko čvrsto
postavljenih cjevovoda dovodi neposredno do mjesta požara.
Rasprskivači-sprinkleri su zatvoreni i otvaraju se pri određenoj
povišenoj temperaturi. Na taj način započinje automatsko aktiviranje
postrojenja, a voda se dovodi na mjesto izbijanja požara. Pri tome se
dobija i požarna signalizacija, pa postrojenje ima i funkciju
signalizacije pojave požara. Cjevovodi koji dovode vodu do sprinklera
su pod stalnim pritiskom. Ako se cjevovod, od njegove ventilske
stanice , nalazi pod vazdušnim pritiskom, onda imamo suvi sprinkler
sistem, a ako su cjevovodi ispunjeni vodom pod pritiskom, onda
imamo mokri sprinkler sistem. Kod jednog te istog sprinkler sistema
pojedine prostorije ili grane istovremeno mogu da budu pod
vazdušnim ili pod vodenim pritiskom.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Suvi sprinkler sistem - se postavlja u prostorijama
gdje može doći do smrzavanja, ali postavljanjem
vazdušnog ventila cjevovod se zimi može nalaziti
pod vazdušnim, ljeti pod vodenim pritiskom. U
principu mokri sistem je mnogo efikasniji, jer se za
kraće vrijeme dobija vodeni mlaz, a to je zbog toga
što se voda nalazi pod pritiskom neposredno do
sprinklera. Ovo naročito dolazi do izražaja kod dužih
cjevovoda, računajući od ventilske stanice do
sprinklera. Zbog toga standard daje veću površinu
koja treba da se štiti zbog brzine aktiviranja mokrog
u odnosu na suvi sistem.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Opšta šema i princip rada uređaja;
Opšta šema sprinkler uređaja sa mokrim i suvim sistemom
Elementi sprinkler uređaja;
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Osnovni princip rada sprinkler uređaja sa suvim sistemom
Pri povišenoj temperaturi koja se javlja usljed požara, ampula sprinklera
prska ili se topi lem, i na taj način se aktivira otvor sprinklera. U cijevnoj
mreži dolazi do naglog pada pritiska, jer kompresor, zbog prigušnice, ne
može brzo postići pritisak. Pad pritiska dovodi do otvaranja ventila i voda
kroz sprinkler , izlazi u rasprskavajućem mlazu. Pri svom kretanju posebnim
manjim cjevovodom voda prolazi kroz električni signalni uređaj koji se
aktivira vodenim protokom ili pritiskom. Ovaj signal se najčešće prosleđuje
na centralu za dojavu požara.
Kod suvog sistema, u zavisnosti od udaljenosti sprinklera, može proći 2 – 3
min, pa i više dok voda počne da izlazi iz sprinkler mlaznica. U objektima,
prema veličini površine prostorije i broju sprinklera, vrši se podjela na
sekcije, odnosno zone. Svaka zona ima svoj kontrolno-signalni sprinkler
ventil.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Elementi sprinkler sistema;
1.Rezervoar pod vazdušnim pritiskom koji služi za početno gašenje požara, obično
do 10 min,
2.Snadijevanje vodom iz vodovodne mreže ili pomoćne pumpe,
3.Kompresor koji održava stalni vazdušni pritisak iznad vode,
4.Sprinkler pumpa koja preuzima gašenje, poslije pražnjenja rezervoara pod
pritiskom u trajanju od jednog sata,
5.Bazen za vodu,
6.Suvi kontrolno-signalni ventil-ventil stanica kod suvog sistema,
7.Mokri kontrolno-signalni ventil-ventil stanica kod mokrog sistema,
8.Elektro-signalni uređaj,
9.Mehanički signalni uređaj,
10.Priključci za vatrogasna crijeva,
11.Glavni cjevovod za snabdijevanje vodom suvog sistema.
12.Glavni cjevovod za snabdijevanje vodom mokrog sistema.
13.Grane sprinkler mreže i
14.Rasprskivači - sprinkleri
 Stabilne instalacije za gašenje požara
• Snabdijevanje sprinkler sistema vodom i energijom
• Tehničkim propisima za sprinkler sisteme precizno se određuje snabdijevanje
vodom, električnom energijom i komprimovanim vazduhom. Njima se definiše
broj izvora snabdijevanja, njhova veličina i rezerve.
• Snabdijevanje vodom ne smije da bude ugroženo od mraza. Voda mora biti čista
bez stranih tijela.
• Izvori vode prema količini koju mogu dati dijele se na iscrpne i ne iscrpne:
– Iscrpni izvori su: - Rezervoari pod vazdušnim pritiskom, - Gravitacioni
rezervoari, - Rezervoari među-rezervoari ako se snabdijevaju iz neiscrpnog
izvora, odnosno imaju 2/3 potrebne količine vode.
– Ne iscrpni izvori su: - Vodovodna mreža, - Požarni bazeni otvoreni ili
podzemni, - Gravitacioni rezervoari, -bazeni za opštu potrošnju vode, -
Prirodni izvori.
• Izvori vode moraju imati adekvatan pritisak, kapacitet u jedinici vremena i
ukupnu potrebnu količinu vode. Sistem snabdijevanja mora da bude takav da se
za 36 sati poslije aktiviranja ponovo napuni.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Snabdijevanje sistema električnom strujom u komprimovanim
vazduhom

Snabdijevanje električnom energijom sprinkler sistema vrši se na

sljedeći način:

– Javna električna mreža,

– Sopstveni elektro generator,
– Dizel-električni agregat,
– Električni agregat za nužno snabdijevanje strujom.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Snabdijevanje sprinkler sistema za gašenje komprimovanim
vazduhom:

Pritisak vazduha u rezervoaru i mreži suvog sprinkler sistema zavisi

od izračunatog hidrauličnog pritiska. Postizanje i održavanje
planiranog pritiska vrši se automatski kompresorom ili
kompresorskom mrežom. Svaki rezervoar mora imati kompresor.
Tehničke karakteristike kompresora ili mreže (količina vazduha i
vrijeme) treba da odgovaraju proračunatim karakteristikama.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
STABILNE INSTALACIJE ZA GAŠENJE POŽARA PJENOM

Stabilni sistemi za gašenje požara pjenom (teškom, srednjom i lakom)

najviše se koriste za zaštitu nadzemnih rezervoara za goriva (teška
pjena). Oni su proistekli iz zahtjeva za gašenje požara sa daljine i
velikom količinom pjene. Ovi sistemi po pravilu su centralni jer se iz
jednog mjesta protiv-požarne stanice, preko sistema razvoda smješa
(ili samo voda) šalje do upaljenog rezervoara. Ovi sistemi se po
pravilu aktiviraju ručno mada mogu biti i automatski. Stabilni sistemi
za vazdušnu pjenu su isti kao i sistemi za vodu.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Pumpa, cjevovodi i armatura koja se koristi kod sistema za
vodu odgovaraju uređajima za vazdušnu pjenu. To
olakšava postavljanje ovih postrojenja, jer se za to mogu
koristiti izvori, rezervoari i instalacija za vodu. Režim rada
uređaja za pjenu sa aspekta pritiska je između (8 – 10 at),
računajući gubitke u otporima (2 – 4 at). U posljednje
vrijeme se kod stabilnih instalacija uvodi srednja pjena za
gašenje požara u zatvorenom prostoru. Ovdje pjena ima
zadatak brzog ispunjenja prostorije, što znači da se
pojavljuje trodimenzionalni efekat gašenja (ugušujući).
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Tehnički opis stabilnog protivpožrnog sistema za gašenje pjenom

Stabilni protivpožarni sistem sastoji se od protiv-požarne stanice i

razvodnog sistema sa mlaznicama. U protiv-požarnoj stanici nalaze
se: pumpe za pjenu, pumpe za hlađenje, pumpe za ekstrakt,
rezervoar ekstrakta, razvodnik za pjenu i hlađenje sa ventilima,
priključci za vatrogasce i ostali cjevovodi sa nepovratnim ventilima i
td. Ispod poda stanice nalazi se bazen sa vodom. Pumpa za vodu je
na elekto pogon najčešće horizontalna ili centrifugalna ređe
vertikalna. Kapacitet i pritisak pumpe mora biti dimenzionisan da
gasi i da imaju dovoljan zahtijevani pritisak na ulazu u mlaznice, za
najudaljenije mlaznice i raspršivače.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Snabdijevanje pumpe vodom vrši se po pravilu iz protiv-požarnog
bazena. Pumpa za ekstrakt je obična pumpa, serijske proizvodnje.
Treba da ima veći kapacitet prema procentu miješanja u odnosu
na kapacitet pumpe za pjenu i za 1-2 at veći pritisak. Pumpa je na
elektro-pogon postavljena na nivo niži od rezervoara za ekstrakt,
kako bi ekstrakt mogao doticati.

Protiv požarna stanica za

Vazdušnu pjenu i vodu
 Stabilne instalacije za gašenje požara

Montažna šema za postavljanje mlaznica za pjenu i hlađenje rezervoara

za gorivo
 Stabilne instalacije za gašenje požara
STABILNE INSTALACIJE ZA GAŠENJE POŽARA (CO2) UGLJENDIOKSIDOM
Stabilni sistemi za gašenje požara sa CO2 gasom su postrojenja za
zapreminsko trodimenzionalno gašenje sa CO2. Ugljendioksid se preko
mlaznica u prostoriji ili iznad objekta dovodi na mjesto požara. U prostoriji
se stvara prostorna koncentracija CO2 gasa, a kada ova koncentracija bude
tolika da smanjuje količinu kiseonika u vazduhu, do iznosa manjeg od onog
koji je potreban za proces sagorijevanja, požar će se ugasiti. Slično se dešava
i kod zaštite objekata, CO2 gas, s obzirom da je teži od vazduha pada u donju
zonu i na taj način se povećava njegova koncentracija. Stabilni protiv-požarni
sistemi za gašenje požara sa CO2 gasom su, pored stabilnih uređaja za
gašenje požara vodom i pjenom, najviše primjenjivani sistemi u protiv-
požarnoj zažtiti. Zbog toga je razvoj ove vrste protiv-požarne tehnike
najrazvijeniji. Postoji više tehničkih rješenja osnovnih tipova stabilnih
sistema koji se razlikuju u detaljima.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Aktiviranje ovih uređaja može biti automatsko, poluautomatsko, daljinsko i
ručno. Kod automatskog aktiviranja mora postojati i mogućnost ručnog
aktiviranja i to na dva različita mjesta. S obzirom da stabilni sistemi imaju
obaveznu signalizaciju požara, kod automatskog aktiviranja mogu se
uključiti i druge neophodne komande koje mogu isključiti tehnološki proces
proizvodnje. Signalizacija požara bilo da je zvučna ili svjetlosna ima osnovni
zadatak alarmiranje požara. To znači da signal o pojavi požara mora biti
izveden sa mjesta gdje je izbio požar do dežurne vatrogasne službe,
tehničkog rukovodstva, spoljnje vatrogasne jedinice itd. Sve ovo mora biti
automatizovano i predviđeno u procesu projektovanja. Kod izbora
tehničkog rješenja stabilnog CO2 sistema za gašenje požara mora se
razmišljati o različitim zahtjevima tako da se ne može računati samo sa
jednim tipom sistema kao što je mehanički sistem ili mehaničko pneumatski
sistem. U većini slučajeva kod automatskog aktiviranja primjenjuju se ne
samo mehaničke, nego pneumatske i električne komande. Aktiviranje
sistema može inicirati temperatura, dim ili svjetlost. Od izbora indikacije
požara zavisi način aktiviranja uređaja.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Princip rada stabilnog CO2 uređaja sa mehaničko-pneumatsko-
električnim komandama

Pri povišenoj temperaturi, koja se javlja pri požaru, topljivi elementi ili
staklene ampule uzrokuju kidanje veze čeličnog užeta. Na taj način
oslobađa se teg koji svojom težinom probija membranu komandne boce za
automatsko aktiviranje sistema. Ovo mehaničko aktiviranje sistema sada
prelazi u pneumatsko aktiviranje gdje pogonska energija CO2 gasa u
komandnoj boci treba da izvrši dvije komandne radnje, a to je aktiviranje
baterije boca i otvaranje ventila koji vodi u prostoriju gdje je požar izbio,
odnosno usmjeri CO2 odgovarajućim cjevovodom u odgovarajuću
prostoriju. Ova komanda se prenosi preko cjevovoda visokog pritiska do
razvodnika. Preko pneumatskog okidača otpušta se teg na razvodniku i
otvara ventil i uključuje električni prekidač koji ima zadatak da uključi
sirenu 30 sekundi prije isticanja ugljendioksida.
 Stabilne instalacije za gašenje požara
Od razvodnika zajednički vod visokog pritiska odlazi na baterije
boca i preko pneumatskog okidača oslobađaju se tegovi
baterije boca, ali se aktiviranje ne vrši odmah, nego će
pneumatski cilindar sa sistemom poluga otpuštati teg poslije
izvjesnog vremena, odnosno vremena na koje je podešen, ali
ne manje od 30 sekundi. Poslije toga tegovi svojom težinom,
preko poteznih poluga probijaju membranu ventila i CO2 gas
preko magistralnog voda, razvodnika cjevovoda i mlaznica
odlazi u prostoriju gde je izbio požar. Na magistralni vod obično
se postavlja i pneumatska sirena (pored električne) koja ima
zadatak da obavijesti nadležne o pravilnom funkcionisanju
sistema. Ona se i po zvuku razlikuje od električne sirene. Opšta
šema stabilnog automatskog CO2 sistema sa mehaničko-
pneumatskom automatikom data je na
Stabilne instalacije za gašenje požara

Šema stabilnog CO2 uređaja; mehaničko-pneumatski sistem

 Stabilne instalacije za gašenje požara
Princip rada i elamenti sistema CO2 za automatsko gašenje požara
sa modernom centralom za dojavu požara

Detektori dima u jednoj zoni detektuju požar, centrala uključuje

upozoravajuće sirene. Detektori dima u drugoj zoni detektuju požar,
centrala uključuje evakuacione sirene i nakon toga u roku od 30 sekundi
centrala električnom komandom otvara ventil na pilot boci, a ona pritiskom
azota otvara ventile na bocama sa CO2 gasom. Gas kroz cjevovod stiže do
mlaznica kroz koje ulazi u prostor zahvaćen požarom. Prije aktivranja
sistema za gašenje požara, električnom komandom se također zatvaraju
vrata na štićenom prostoru kao i protiv-požarna klapna na ventilacionom
kanalu i isključuje ventilacioni sistem. Kod CO2 sistema potrebno je obratiti
pažnju na značajno povećanje pritiska u štićenom prostoru pa se zbog toga
projektuju uređaji za rasterećenje pritiska (nadpritisne klapne) koje se u
slučaju potrebe otvaraju i na taj način spriječe oštećenje štićene prostorije
od narastajućeg pritiska.
Stabilne instalacije za gašenje požara

Opšta šema sistema CO2 za automatsko gašenje požara sa

modernom centralom za dojavu požara
Stabilne instalacije za gašenje požara
OPASNOSTI OD POŽARA I EKSPLOZIJA

HVALA NA PAŽNJI