VATRODOJAVA I

PROTIVPOARNI
SISTEMI

Protivpoarni alarmni sistemi su posebna kategorija alarmnih

sistema kojima se nastoji otkriti poar ili neposredna poarna
opasnost. Spadaju meu najstarije alarmne sisteme.
Senzorima protivpoarnih alarmnih sistema se registruju anomalije
koje prate oksidacione procese, poput:
- pojave dima i pare,
- pojaan intenzitet zagrijavanja,
- visoka ambijentalna temperatura,
- visok prirast temperature,
- promjena pritiska usljed zagrijavanja,
- strujanje gasova i para,
- pojava otvorenog plamena i
- pojava gasovitih produkata.
U odnosu na protivprovalne alarme ovi alarmi se razlikuju po vrsti i
strukturi senzora, dok je princip rada centralne procesorske jedinice i
komunikacije vrlo slian.
Moderni protivprovalni alarmi mogu imati jednu ili vie zona sa
instalisanim protivpoarnim sektorima i raditi kombinirano.

to je sistem za dojavu poara i od ega se sastoji?

Sistem za dojavu poara ini skup elemenata, funkcionalno

povezanih i neprenosivih (automatski i runi javljai poara, centrala
za dojavu poara, ureaji za signalizaciju poara, ureaji za napajanje
i dr.), a koji se koriste za otkrivanje i dojavu poara u unaprijed
odabranom prostoru.
To je sistem u kojem primjenom specijalnih ureaja i opreme te
organizacijom meusobnih odnosa dobivamo informaciju o pojavi
poara.
Svrha ovih sistema je otkrivanje poara u najranijoj fazi te davanje
alarmnog signala i prosljeivanje signalizacije na predviena mjesta
radi preduzimanja odgovarajuih protivpoarnih mjera.

Provoenje mjera zatite od poara kao i ispravnost,

periodino odravanje i servisiranje sistema za dojavu
poara zakonska su obveza vlasnika odnosno korisnika
prostora.
Vrijeme od nastanka poara do poetka gaenja dijelimo
na dvije faze:
I faza ja vrijeme koje protee od nastanka poara do
njegova otkrivanja odnosno dojave poara,
II faza obuhvata vrijeme od dojave poara do poetka
njegova gaenja.
Vrijeme potrebno za provedbu tih dviju faza je period
kanjenja u gaenju poara.
Krae vrijeme za provedbu prvih dviju faza moe se postii
pomou automatskih javljaa poara, automatskim
ureajima za gaenje poara i organizacijom rada
vatrogasne slube.

Vrste automatskih javljaa poara

Detektor dima optiki

Rade na principu analize svjetlosnog toka u
kontrolnoj komori. Svjetlost se emitira iz izvora a
prijemni dio je elektroniki sklop tako
pozicioniran da svjetlosni tok ne dopre do njega.
Pojavom estica dima u komori mijenja su smjer
svjetlosnog toka i prijemni sklop reagira na
prisutstvo svjetlosti.

Detektor plamena
Ima dva piroelektrina senzora, podeena za dvije
razliite valne duine. Jedan senzor reagira na valne
duine izmeu 4,1 i 4,7 m, koje nastaju gorenjem.
Drugi senzor je kontrolni i reagira na valne duine 5 6
m koje emitiraju izvori smetnji (sunce, umjetno svjetlo i
sl.). Usporedbom oba signala detektor pouzdano
registrira pojavu plamena.
Detektor temperature
Moe reagirati na maksimalnu temperaturu na koju je
detektor podeen ili na brzinu porasta temperature. Za
odreivanje maksimalne temperature koriste bimetale,
termistore ili rastezljive fluide a za brzinu porasta
najee NTC otpornike.

Ionizacijski dimni klasini

javlja poara serije 60
Njegove karakteristike su:
- napon napajanja: 17 -28 V,
DC
- struja mirovanja: 30 - 45 mA
- alarmna struja: 52 mA (kod 24
V, DC)
- osjetljivost: Y = 0,7
- max. brzina strujanja zraka:
10 m/s
- radioaktivni izvor: Americij 241
- aktivnost: 33,3 BECQ
- temperaturno podruje: -20C
do+60C
- zatita IP 43

Optiki dimni klasini javlja

poara serije 60
Njegove karakteristike su:
- napon napajanja: 17 -28 V,
DC
- struja mirovanja: 30 - 45 mA
- alarmna struja: 52 mA (kod
24 V, DC)
- osjetljivost: 3 % zadimljenosti
sivim dimom/metru
- max. brzina strujanja zraka:
neosjetljivi
- temperaturno podruje: -20C
do+60C
- zatita IP 43

Termiki klasini javlja

poara serije 60
Njegove karakteristike su:

- napon napajanja: 17 -28 V,

DC
- struja mirovanja: 51 mA
- alarmna struja: 52 mA (kod 24
V, DC)
- temperaturno podruje: -20C
do+90C
- temperatura aktiviranja: 60C,
65C, 75C, 80C, 100C
- zatita IP 54

Ionizacijski analogni adresabilni

javlja poara serije 95
Sa sljedeim karakteristikama:
- napon napajanja: 17 -28 V, DC
- potronja iz petlje: 500 mA
- osjetljivost: Y = 0,7
- zatita IP 43
- max. brzina strujanja zraka: 10
m/s
- radioaktivni izvor: Americij 241
- aktivnost: 33,3 BECQ
- temp. podruje: -20C do +60C

Optiki analogni adresabilni

javlja poara serije 95
Karakteristike javljaa su:
- napon napajanja: 17 -28 V,
DC
- potronja iz petlje: 340 mA
- osjetljivost: 2,4 %
zadimljenost/m
- zatita IP 43
- temp. podruje: -20C do
+60C

Termiki analogni
adresabilni javlja poara
serije 95
Karakteristike su:
- napon napajanja: 17 -28 V, DC
- potronja iz petlje: 340 mA
- osjetljivost: (25C do 90C)
1C po znamenci
- zatita IP 53
- temp. podruje: -20C do
+70C

Termiki javlja TM-1S

Sa sljedeim
karakteristikama:
napon napajanja: 24 -250
V, DC
temp. podruje: -25C do
+250C
granine temperature:
+57C do +220C

Termiki javlja TMT

sa karakteristikama:
napon napajanja: 24 -250 V,
DC
temp. podruje: -25C do
+250C
granine temperature: +57C
do +220C

Izbor vrste javljaa ovisi o vrsti poarne opasnosti objekta koji

elimo zatititi, vrsti i vrijednosti sadraja objekta, parametrima
okoline, konstrukciji objekta, vrsti ventilacije i sl.

NADZOR OBJEKTA

CJELOVIT

Obuhvata sve
prostore,
objekte i komunikacije u
preduzeu

DJELIMIAN

POJEDINAAN

Potpuni nadzor
pojedinanog
poarnog sektora

Nadzirano podruje
prua se samo preko
pojedinanog tehnikog
ureaja i/ili prostora koji
ne predstavlja poarni sektor

Dojavno podruje - dio graevine ili prostora koji slui

za nedvojbeno prepoznavanje mjesta dojave opasnosti,
ne smije se rasprostirati izvan poarnog sektora.
Dojavna grupa (zona)- jedan ili vie javljaa poara ija
se razliita pogonska stanja (uzbuna, smetnja, isklop)
grupno pokazuju na centrali za dojavu poara.
Broj i smjetaj javljaa poara odreuje se prema vrsti
primjenjenih javljaa, prostornoj geometriji (veliina,
visina, oblik stropa, oblik krova i sl.), vrsti primjene i
uslovima u nadziranim prostorima. Javljai se smjetaju
tako da se sprijee lana uzbunjivanja.

Vatrodojavna centrala

Centrala za dojavu poara:

nadzire sistem za dojavu poara, prima obavijesti

od drugih dijelova sistema, obrauje ih i
prosljeuje te dojavljuje stanja sistema i/ili
upravlja drugim sistemima ili njihovim dijelovima.

Centrala za dojavu poara i centrala za prijam dojave

poara moraju biti sposobne:

- primiti dojavu odnosno odgovarajuu obavijest

od dojavnih grupa,
- nadzirati glavne vodove,
- automatski pokazivati pogonska stanja sistema.

Centrale, ovisno o izvedenom sistemu za dojavu poara, mogu

biti sposobne i:
- ukljuiti ureaj za uzbunjivanje,
- ukljuiti ureaj za prosljeivanje dojave poara,
- ukljuiti ureaj za upravljanje ureajima zatite od poara,
- primiti dojavu ostalih ureaja zatite od poara (npr. stabilnog
sistema za gaenje poara vodom - "prinkler"),
- omoguiti prikljuenje paralelnog pokazivanja,
- omoguiti prikljuenje vatrogasne jedinice prema mjesnim
uslovima,
- ubiljeiti dojavu poara,
- prihvatiti poziv runih javljaa poara,
- spojiti se s drugim sistemima dojave na daljinu ukljuujui i sistem
za obradu podataka,
- ispitivati i privremeno ogranieno iskljuiti pojedine dojavne grupe
ili glavne vodove pri emu odreeni upravljaki izlazi moraju biti
blokirani.

Vodovi
Glavni vodovi- nadzirani prijenosni putevi.
Sporedni vodovi - nenadzirani prijenosni putevi.
Glavni vodovi moraju biti, pri ukljuenom sistemu
za dojavu poara, nadzirani na prekid i kratki spoj.
Polaganje, uvrenje i oznaavanje vodova
izvodi se shodno odredbama vaeih standarda
(norme HRN DIN VDE 0833 dio 2 te normi HRN
EN 54-2 i 4).

Napajanje energijom
Napajanje energijom sistema za dojavu poara izvodi se sa dva
meusobno neovisna izvora shodno odredbama norme HRN EN
54-4.
Glavni izvor je elektrina mrea ili druga jednakovrijedna mrea
(npr. diesel agregat), a drugi, priuvni izvor, je akumulatorska
baterija sa mogunou punjenja.
Prijelaz napajanja s jednog energetskog izvora na drugi mora se
obaviti automatski u vremenu kraem od 30 s te ne smije uticati na
ispravno djelovanje sistema za dojavu poara.
Za dovod energije mora biti upotrijebljen poseban strujni krug, s
posebno obiljeenim osiguraem. Mora biti onemogueno
iskljuivanje strujnog kruga vatrodojavne centrale u sluaju
iskljuivanja drugih pogonskih ureaja.
Priuvni ureaj za napajanje energijom (akumulatorska baterija)
mora se automatski puniti tokom normalnog rada sistema za dojavu
poara.
Ureaji pridodani sistemu za dojavu poara (npr. ureaj za
upravljanje ureajima protupoarne zatite) smiju se napajati izvan
sistema za dojavu poara.

Uzbunjivanje
Ureaj za uzbunjivanje:
- ureaj za dozivanje pomoi od vatrogasne slube ili upozorenje
osoblja, moe biti dio sistema ili pridodan sistemu za dojavu poara.
- ureaji za zvuno uzbunjivanje moraju proizvoditi signal razliit
zvukom od slinih signala koji se koriste za druge svrhe unutar istog
podruja i taj signal se ne smije koristit u druge svrhe.

Plan uzbunjivanja
Planom uzbunjivanja utvruju se postupci uzbunjivanja za vrijeme i
izvan radnog vremena. Plan uzbunjivanja mora biti u skladu s
Opim aktom korisnika, odnosno Planom zatite od poara.
Planom uzbunjivanja smije se predvidjeti davanje signala
preduzbune samo za deurno osoblje. Signal preduzbune daju
automatski javljai poara, nakon ega slijedi potvrivanje prijema
signala preduzbune od strane deurne osobe i provjera stanja
javljaa poara. Provjera traje najdulje 3 min unutar kojeg vremena
se, po potrebi, poniti. Ukoliko se u tom vremenu signal preduzbune
ne poniti stanje uzbune nastupa automatski.

U plan uzbunjivanja unose se i upute kako:

- upozoriti osobe u opasnosti i pravodobno ih
evakuirati,
- ukljuiti u gaenje poara deurno osoblje i
vlastite vatrogasne jedinice (ako su osnovane),
- uzbuniti najbliu profesionalnu (dobrovoljnu)
vatrogasnu jedinicu,
- uzbuniti osoblje koje ima posebne dunosti
glede zatite od poara (prema Opem aktu
korisnika ili Planu zatite od poara).

Ispitivanje
sistema
vatrodojave
Prvo ispitivanje
ili ispitivanje
preuzimanja:

provjera ispravnosti koja se obavlja prije tehnikog pregleda novoizgraene

graevine odnosno nakon izvrene rekonstrukcije sistema.
Periodino ispitivanje:
provjera ispravnosti koja se obavlja periodino, u propisanim vremenskim
razmacima, nakon prvog ispitivanja.
Provjera ispravnosti djelovanja:
provjera djelovanja koju obavlja korisnik u okviru redovnog odravanja i u
sluajevima pojave smetnje.
Provjera ispravnosti djelovanja sistema za dojavu poara obavlja se
najmanje 2 (dva) puta godinje u priblino istim vremenskim razmacima.
Pri tome se provjerava ispravnost:
glavnih vodova, od toga najmanje jedan javlja (kod automatskih javljaa
samo oni koji se mogu provjeriti bez smetnji),
ureaja za pokazivanje odnosno upravljanje u centrali za dojavu poara ili
izvan centrale za dojavu poara,
ureaja za upravljanje u svezi s ureajima za prosljeivanje signala,
ureajima za upravljanje, ureajima za uzbunjivanje i dr.
napajanja energijom.
Korisnik sistema za dojavu poara mora biti obuena osoba ili mora ovlastiti
obuenu osobu.

Pravilnik o uvjetima za obavljanje ispitivanja stabilnih sistema za dojavu i

gaenje poara (NN broj 57/96)
Provjera ispravnosti izvedenog sistema za dojavu poara, ako posebnim
propisom nije drugaije odreeno, sastoji se od:
- pregleda odobrene tehnike (projektne) dokumentacije,
- pregleda izvedenog stanja u odnosu na projektovano,
- pregleda isprava o kvalitetu elemenata izvedenog sustava shodno lanu 2. ovog
Pravilnika,
- provjera ispravnosti rada automatskih i runih javljaa poara,
- provjera ispravnosti rada centrale za dojavu poara (prihvat signala, signalizacija
dojave poara i smetnji, prosljeivanje signala dojave i smetnji, upravljanje ureajima
pridodanih sistema i dr.),
- provjera ispravnosti vodova sistema,
- provjera ispravnosti glavnog i pomonog izvora napajanja sistema energijom
ukljuujui i punja akumulatorske baterije,
- provjere ispravnosti rada ostalih dijelova sistema i sistema u cjelini,
- provjere ispravnosti rada dijelova sistema za gaenje poara i zatitnih ureaja i
instalacija za spreavanje irenja poara i nastajanja eksplozija koji djeluju u sprezi
sa izvedenim sistemom i drugih ispitivanja i provjera koji su neophodni za utvrivanje
njegove ispravnosti.

SISTEMI ZA DOJAVU POARA

Da bi lake uoili prednosti modernih sistema za dojavu poara, navest

emo osnovne karakteristike konvencionalnih sistema.
Bez obzira kakva je tehnologija primjenjivana kod pojedinih ureaja, sistem
radi tako da nadzire odreeni broj linija na koje se prikljuuje odreeni broj
konvencionalnih javljaa poara. Javljai se obino napajaju s te iste linije.
U sluaju aktiviranja javljaa poara, na centrali za dojavu poara javlja se
signal alarma na pripadnoj nadziranoj liniji (zoni). Nije mogue s centrale
ustanoviti koji je javlja aktiviran.
Budui da je jedan od osnovnih zahtjeva, koji se postavljaju na sistem, to
tanije lokaliziranje mjesta nastanka poara, kod konvencionalnih sistema je
standardima ogranien broj javljaa koji se smiju postaviti na jednu
nadziranu liniju (EN54,predvia do 30 javljaa na konvencionalnoj liniji).
Javljai poara, kako konvencionalni tako i moderni analogni adresabilni,
koriste iste fizikalne principe za detekciju poara: mjerenje temperature,
prisutnosti dima (raznih vrsta), treperenje plamena ili izvora topline.
Pri tome se razlikuju takasti javljai (iji se senzorski dio moe
aproksimirati jednom takom) i linijski javljai (iji senzorski dio predstavlja
liniju npr. izmeu meusobno udaljenih predajnika i prijemnika).

Centrala za dojavu poara nadzire linije s javljaima poara. U sluaju

prekida ili kratkog spoja na liniji, ne smije ispasti iz funkcije vie od jedne
konvencionalne zone tj. najvie 30 javljaa. Taj zahtjev je vaan kod
modernih adresabilnih sistema
Ako se u javlja poara ugradi sklop koji, na upit centralnog ureaja alje
svoju adresu (broj koji odreuje tonu lokaciju), nastaje adresabilni sistem
za dojavu poara. Budui da je sada mogue tano odrediti lokaciju
nastanka dogaaja, dozvoljeno je staviti na liniju vie od 30 javljaa, ali pod
uslovom da u sluaju jednostrukog kvara linije (prekida ili kratkog spoja) ne
ispadne iz funkcije vie od 30 javljaa (jedna konvencionalna zona).
Standard EN-54 propisuje da, u sluaju adresabilnog sistema, na liniji ne
smije biti vie od 128 adresibilnih elemenata (javljaa).
Da bi se zadovoljio zahtjev obzirom na prekid linije, detektori se spajaju u
petlju (dvoina linija iji se poetak i kraj nalae u centralnom ureaju). U
sluaju jednostrukog prekida svi detektori i dalje rade, jer je petlja napajana
s obje strane.
Da bi bio zadovoljen zahtjev obzirom na jednostruki kratki spoj na liniji,
nakon svakih maksimalno 20-30 javljaa ugrauje se ureaj (izolator), koji
detektira kratki spoj. Budui da nastali kratki spoj detektiraju dva izolatora,
iskljuit ce se linija izmeu njih (do otklanjanja kvara).

Adresabilni sistem (koji u pravilu sadri mikroprocesorski

centralni ureaj) u odnosu na konvencionalni ima viestruke
prednosti:
-tana lokacija javljaa koji je izazvao signal alarma ili kvara
-pridruivanje teksta javljau ili grupi javljaa (opis lokacije)
-pridruivanje vremena dogaaja
-registriranje dogaaja, ukljuujui i postupak operatera (prihvaanje
signala), na printeru i ugraenoj memoriji (koja se naknadno moe
pregledati)
-jednostavnije i, kod veih sistema, jeftinije oienje
-manje dimenzije ureaja i manja potronja sistema
Adresabilni sistem koji koristi adresabilne javljae, koji su u principu
konvencionalni javljai s adresnim sklopom, koristi isti nain
detekcije poara kao i konvencionalni sistem, tj. javlja je taj
element sistema u kojem nastaje informacija POAR (sklop unutar
detektora donosi odluku da li je nastao alarm poara). Svjetlosna
signalizacija na detektoru (crveni LED) se pali kad detektor
"ustanovi" poar, neovisno o tome da li je taj signal prihvatio
centralni ureaj.

Moderniji sistem od adresabilnog je ANALOGNI ADRESABILNI

SISTEM.
Pored svih prednosti koje ima adresabilni sistem, analogni adresabilni
sistem ima prednosti u nainu obrade informacije dobivene od javljaa, koji
su u ovom sluaju analogni adresabilni.
Analogni adresabilni javlja je u ovom sluaju senzor (monitor) odreene
fizikalne veliine (temperatura, koncentracija dima, optika vidljivost itd.). Na
upit centralnog ureaja ovakav senzor alje, pored svoje adrese i tipa (vrste
senzora), takoder informaciju o MJERENOJ vrijednosti. Budui da ima
ugraeni precizni A/D konvertor (analogno-digitalni konverter), on
informaciju o mjerenoj vrijednosti alje u digitalnoj formi. To je izmjerena
ANALOGNA VRIJEDNOST.
Centralni ureaj obrauje taj podatak, usporeuje ga s programiranim za taj
tip senzora i za konkretni prostor. Ako je izmjerena vrijednost vea od
programirane, centralni ureaj generira signal alarma, te informaciju o tome
alje senzoru, koji tek tada ukljuuje svoju svjetlosnu signalizaciju.
Obzirom da je komunikacija dvosmjerna, centralni ureaj moe poslati nalog
i nekom drugom tipu linijskog ureaja (adresabilni ureaj ija funkcija nije
detekcija ve izvrenje komandi) da izvre programiranu komandu
(ukljuenje sirena, signalizatora, iskljuenje klapni, napajanja itd.). Na taj
nain je mogue programirati i podsisteme za automatsko gaenje poara.
Kontinuirano mjerenje omoguuje koritenje meustanja izmeu normalnog
stanja i alarma. Koristi se signal predalarma, koji upozorava da stanje nije
normalno, no jo uvijek nije nastupilo alarmno.

Signal predalarma je koristan iz dva razloga:

-upozorava na nenormalno stanje,
-upozorava na moguu zaprljanost dimnih javljaa (potrebu za
servisiranjem)
Mogunost programiranja praga predalarma i alarma za svaki detektor,
omoguuje koritenje istog tipa detektora u razliitim uslovima. Termiki
senzori mogu biti programirani tako da imaju razliite odzive u razliitim
prostorima. Ionizacijski ili optiki senzori isto tako mogu imati razliite
"osjetljivosti".
U svakom trenutku mogue je s centralnog ureaja dobiti informaciju o
analognoj vrijednosti odabrane adrese (senzora).
Isto tako, mogue je s centralnog ureaja testirati senzore, ukljuiti lokalnu
svjetlosnu signalizaciju i aktivirati odabrane komande (aktiviranje izvrnih
linijskih ureaja).
Standard EN-54 propisuje da jedan glavni procesor ne smije nadzirati vie
od 32 lokalna procesora (svaka petlja ima svoj kontrolor petlje, koji sadri
lokalni procesor).
To znai da veliki sistemi (sistemi s vie od 32 petlje) moraju biti distribuirani
(vie manjih podcentrala prikljuenih na glavnu centralu).
Integriranje takvog sistema vri neki trei nadreeni procesor. Povezivanje
takvih sistema jednostavnije je, a pouzdanost vea, jer lokalni podsistem
moe raditi iako je u prekidu komunikacija s nadreenim sistemom.

Moderni sistemi omoguuju kompletan nadzor i upravljanje

podsistema s centralnog mjesta.
Prikljuenje na grafiki terminal (PC s odgovarajuim software-om)
omoguuje brzi i pregledni prikaz sistema i dijelova sistema u kojima
je nastao novi dogaaj (alarm, predalarm, kvar, iskljuenje).
Koritenje dodatnih ureaja (repeater panels) omoguuje kompletni
prikaz dogaaja u sistemu na vie mjesta. Informacija je prikazana
na LCD-u, zonskim LED indikatorima i printeru. Repeater-i mogu biti
konfigurirani tako da je ostvarena jednosmjerna ili dvosmjerna
komunikacija. U sluaju dvosmjerne komunikacije, s repeater-a je
mogue i djelomino upravljanje sistemom (prihvaanje signala,
testiranje). Repeater moe biti pridruen podsistemu. To omoguuje
samo prikaz stanja i upravljanje tim podsistemom (podstanicom).
Daljnja poboljanja svojstava analogno adresibilnih sistema vrena
su u detektorskom dijelu.
-svaki javlja prati i kompenzira promjene normalne analogne
vrijednosti (kompenzacija drifta)
-za svaki javlja moe se odabrati jedna od nekoliko osjetljivosti
-u sluaju kvara komunikacije, u sluaju alarma ulazi u alarmno
stanje kao konvencionalni javlja.

SAVREMENA SREDSTVA ZA OTKRIVANJE I

JAVLJANJE POARA
Zadatak savremenih
protivpoarnih sistema je:
1. otkrivanje poara,
2.provjeravanje signala poara,
3. iniciranje reakcija na signal
poara, ovisno o:
- trenutku pojavljivanja poara,
- mjestu pojavljivanja poara,
- nainu signaliziranja poara.

SIGNALIZIRANJE
POARA

LOKALNO
ALARMNO
SIGNALIZIRANJE

DALJININSKO
ALARMNO
SIGNALIZIRANJE

INTERVENTNIH
CENTARA

PROFESIONALNE
VATROGASNE
JEDINICE

VLASTITE ILI
UNAJMLJENE
VATROGASNE
JEDINICE

GAENJE
GAENJE
ELEKTRINIH
ELEKTRINIH
INSTALACIJA
INSTALACIJA

PARKIRANJE
PARKIRANJE
LIFTOVA
LIFTOVA
U PRIZEMLJE
U PRIZEMLJE

AUTOMATSKO
AUTOMATSKO
GAENJE
GAENJE
POARA
POARA

LOKALNE
LOKALNE
PREVENTIVNE
PREVENTIVNE
REAKCIJE
REAKCIJE

GAENJE
GAENJE
VENTILACIJE
VENTILACIJE

ZATVARANJE
ZATVARANJE
PROTIVPOARNIH
PROTIVPOARNIH
VRATA
VRATA

Savremeni protupoarni sistemi mogu biti elementi sloenih sistema,

te mogu imati:
1. nadreene sisteme vri se programiranje, upravljanje, nadziranje,
2. paralelne sisteme s kojima koordinirano rade,
3. podreene sisteme koji alju pojedine alarmne signale i vre pojedine
reakcije (npr. podcentrala za gaenje).
Tehnika rjeenja
Vatrodojavni senzori otkrivaju:
- toplinu,
- zraenje,
- dim.
U 95 % sluajeva razvoj poara kree se u tri faze:
- tinjanje uz isputanje nevidljivih plinova,
- dimljenje uz isputanje sagorjelih estica i uz zraenje i strujanje topline,
- otvoreni plamen.

Fizikalni principi vatrodojavnih senzora:

- detektori dima,
- ionizacijski detektori (radioaktivni element ionizira zrak u komori),
- optiki detektori (LE dioda emitira svjetlost u tamnu komoru),
- optiki detektori linijska izvedba - emitira zraku iz odailjaa,
- detektori topline - termomaksimalni detektori mjeri se
temperatura u prostoriji, mjeri se brzina porasta temperature u
prostoriji,
- detektor plamena,
- infracrveni detektori,
- ultraljubiasti detektori.
Prema nainu prosljeivanja signala vatrodojavni senzori se
dijele na:
- senzore sa graninom vrijednou koncentracija dima,
- senzore sa analognim mjerenjem - nivo zadimljenosti.

Vatrodojavne centrale
Vatrodojavne centrale primaju signale iz senzora.
Primaju se signali o:
- alarmima,
- kvarovima.
Centrale signaliziraju:
- zvuno,
- svjetlosno.
Izvravaju se operacije:
- signalizacije,
- dojave,
- gaenja.
Postoje dvije generacije sistema:
- klasini sistemi obilazak objekata i pronalaenje aktiviranog
senzora,
- adresibilni sistemi - individualno lociranje senzora.

Interventni centri
Interventni centri mogu biti:
- vlastita vatrogasna ekipa na objektu,
- unajmljena vatrogasna ekipa,
- profesionalna vatrogasna brigada.
Tehnika rjeenja za dojavljivanje dislociranoj vatrogasnoj jedinici putem:
- rezervirana telefonska parnica klasini sistemi,
- modemska veza - ADRESIBILNI SISTEM,
- internet veza - ADRESIBILNI SISTEM.
Svaki sistem za detekciju i dojavu poara sastoji se od slijedeih dijelova: centralni
ureaj, javljai poarnih veliina, ureaji za alarmiranje i signalizaciju te pomoni
ureaji. Ovaj se dio moe podjeliti na etiri dijela: detekcija vatre, signalizacija,
upravljanje i kontrola, te detekcija plina.

Vatrodojava i plinodojava

VATRODOJAVA - klasini vatrodojavni

detektori, specijalni detektori, runi
javljai, analogno adresabilni
vatrodojavni detektori, adresabilni
moduli, adresabilni runi javljai,
indikatori i signalni paneli, unutarnje
sirene, vanjske sirene, drai
vatrootpornih vrata, klasine
vatrodojavne centrale, izdvojeni ACS
signalni i upravljaki paneli i razglas,
analogno adresabilne vatrodojavne
centrale, komunikatori i dojavni centri,
software i hardware za vatrodojavne
centrale, ...
PLINODOJAVA - klasina detekcija
plina, proporcionalna detekcija plina,
adresabilna detekcija plina, ...

Savremene sisteme vatrodojavne odnosno plinodojavne sisteme

karakteriziraju slijedee osobine:
-podnoja detektora ne sadre elektroniku, to daje niz prednosti kao
smanjenje broj pinova za konektore, lake otkrivanje greke, neosjetljivost
na istou, ...
-jednostavno ienje detektora na lokaciji,
-kompezacija drifta, omoguava tono oitanje koliine dima odbacujui drift
zbog nakupljene praine i drugih sporih utjecaja okoline,
- prednost analogno adresabilnog sustava nad obinim analognim
sistemima, je u tome da se kod obinih sistema saznaje samo normalno
stanje odnosno alarmno stanje dok kod analognih adresabilnih sustava
detektor alje centrali analognu vijest o nivou dima na njegovoj lokaciji,
-mogunost spajanja velikog broja analogno adresabilnih ureaja u petlji, po
novom protokolu do ak 198 to smanjuje oienje i potreban broj petlji
centrala,
- iroki raspon adresabilnih ureaja i autoprogramiranje, odnosno
mogunost spajanja razliitih tipova detektora (optiki, ionizacijski, termiki),
- detektori s dvije LED lampice, svi detektori imaju dvije lampice za detekciju
to omoguava ugao pokrivanja od 360 stepeni,

- programiranje na lokaciji centrale, uz pomo tipke s terminalom ili upload /

download programom s PC raunala,
- walk test, omoguava jednoj osobi testiranje cijelog sistema,
- oienje s ili bez povrata petlje,
-podeavanje osjetljivosti dan / no, to je prednost kod radnog vremena
zbog prevencije lanog alarma, ondosno noi zbog to prijevremene
detekcije,
-gotovo sve centrale sadravaju izlaze za gaenje,
- laserska detekcija i AWACS algoritam, je specijalna tehnologija laserske
detekcije koja omoguava rano otkrivanje sporih tinjajuih poara te uz
pomo AWACS algoritmom obrade signala daje osjetljivost i do 50 puta
veu od osjetljivosti obinih optikih senzora,
-mogunost upravljanja i nadziranja s jednog PC-a vie sistema odnosno
centrala sa jedne ili vie objekata sve uz pomo programskog paketa, ...

Sistemi za dojavu poara omoguuju brzu i efikasnu dojavu

poara prema tanoj adresi, odnosno nazivu pojedinog
detektora.
Kao jedna od najveih svjetskih proizvoaa elektronikih
ureaja za vatrodojavu, Bentel i Notifire su paletom svojih
proizvoda osvojile i nae trite. Ponuda obuhvata klasine i
adresibilne vatrodojavne centrale i detektore, uz pomo kojih
se moe uspjeno zadovoljiti vatrodojavna zatita bilo koje
veliine i zahtjeva. Radi bolje preglednosti i lakeg snalaenja,
izvrena je slijedea podjela:
Klasine vatrodojavne centrale
Analogno adresabilne vatrodojavne centrale
Moderni beini sustavi za SOS i vatrodojavu
Detektori poara
Sirene
Runi javljai poara
Odvojeni signalizatori

KLASINE VATRODOJAVNE CENTRALE

Bentel vatrodojavne centrale svojim

mogunostima zadovoljavaju sve
zahtjeve projektanata vatrodojave, a
ujedno ekonominou i dobrim
omjerom mogunosti za uloeno,
predstavljaju vrh liste elje
naruitelja.
BENTEL-J524-F
EN54 standard (DAT UO860)
6 nadziranih, balansiranih ulaznih
zona s mogunou bypass-a
proirenje do 24 zone koritenjem 6
zonskih modula proirenja
Na zahtjev- LCD displej
Napajanje: 230Vac+/-10%
27.6 Vde, 1.4 A prekidaki
ispravlja/punja akumulatora
JME52F modul gaenja
Mogunost upravljanja pomou PC
raunala

ANALOGNO ADRESABILNE VATRODOJAVNE

CENTRALE

Analogno adresabilni vatrodojavni sistemi

preporuuju se za vee, ali i za manje
aplikacije s teim uslovima rada. Njihova je
prednost pred klasinim sistemima u
takastoj detekciji, mogunosti podeavanja
osjetljivosti i kompenzaciji oneienja, koja
omoguuje prilagodbu detektora okolini.

FC100/FC200
ANALOGNO ADRESABILNA VATRODOJAVNA CENTRALA S
1 PETLJOM ILI FC200 - 2 PETLJE

1 klasina zona: 16 programabilnih zona

16 alarmnih tranzistorskih izlaza za
svaku zonu
2 kontrolirana alarmna (releja) potpuno
programabilna i proiriva do 14 pomou
modula FC200/6OUT
RS485 prikljuak za spajanje FC200/REP
LCD tipkovnice za izdvojeno upravljanje i
signalizaciju (do 8 kom), a na FC 200 i
mogunost umreavanja do 7 kom FC200
SL vatrodojavnih centrala
RS 232 prikljuak za printer, upravljanje s
centrale ili PC raunala s
UPLOAD/DOWNLOAD programom
program s grafikim mapama za
upravljanje centralom
FC100/COM (FC200/COM) komunikacijski
meusklop za spajanje na telefonsku
liniju-govorne poruke ili digitalna
komunikacija

MODERNI BEINI SISTEM ZA SOS I VATRODOJAVU

TEMA 80 AW
Koritenje vatrodojavnih i SOS sistema zahtijevalo je skupo i
sloeno oienje (polaganje kabela podbukno ili nadbukno),
izmeu centralnog ureaja i svakog javljaa. Razvojem beine
tehnologije prijenosa podataka, otvorila se mogunost da se
pouzdano rijei nadzor objekata javljaima koji nee biti
kablovima povezani na centralni ureaj. TEMA 80 AW je upravo
takav sistem, koji koristei najmoderniju tehnologiju,
omoguuje brzu i jednostavnu a time i jeftinu montau sistema
bez kompromisa po pitanju pouzdanosti i kvalitete rada.

Sistem posebno karakterizira:

Najiri izbor beinih vatrodojavnih javljaa (optikih, termikih,
ionizacijski, runi)
SOS beini potezni javlja i javlja sa tipkom
Centralna jedinica ima mogunosti prikljuka do 1000 javljaa
iroki izbor pomonih jedinica (kontroleri sirene, relejni izlazi,
komunikator)
Zadovoljava relevantne norme za takve sisteme (HR EN54)
Programska podrka za brzo i efikasno projektiranje i programiranje
sistema
Sistem se sastoji od centralnog ureaja koncentratora, javljaa te
sirene i eventualno dodatnih ureaja (komunikator, komandni
sklopovi, i slino). Javljai komuniciraju s koncentratorima radio
putem, te je nepotrebno polaganje kablova do javljaa.
Na centralnoj jedinici se svaki alarm, kvar, smetnja ili drugo vano
stanje sistema prikazuje u najkraem roku na jasan i nedvosmislen
nain, te se svi dogaaji biljee u hronoloke liste za kasniju analizu.
Centralna jedinica se oprema sa akumulatorima koji osiguravaju
autonomiju sistema minimalno prema zahtjevima relevantnih propisa
(normi) ili prema dodatnim potrebama projekata.

DETEKTORI POARA

Klasini vatrodojavni detektori poara

Klasini vatrodojavni detektori koriste se u aplikacijama kada se tieni prostor moe
pokriti sa do 50 detektora. Ovakav, klasini sistem za dojavu poara s centralom poput
Bentel J524F i J506F, preporuljivo je koristiti za manje objekte, s prikljuenjem do 50
detektora te ako aplikacija ne zahtjeva specijalne vrste detektora ili takastu detekciju i
podeavanje osjetljivosti.

SERIJA 80, IONIZACIJSKI JAVLJA IDD 801

SERIJA 80, OPTIKI JAVLJA DIMA ODD 801
SERIJA 80, TERMIKI JAVLJA
ECO 1003 DVOINI OPTIKI NISKOPROFILNI VATRODOJAVNI DETEKTOR DIMA
ECO1005 DVOINI NISKOPROFILNI DETEKTOR BRZINE PORASTA TEMP.
SISTEM DETEKCIJE POARA 800 Exi

Sustav za detekciju poara 800Exi namijenjen je za detekciju poara u eksplozivno

ugroenim prostorima. Treba napomenuti da se u eksplozivno ugroenim prostorima
smiju upotrebljavati samo ureaji za koje je sigurno da nee izazvati paljenje eksplozivne
smijese. Takvi ureaji su specijalno konstruirani i graeni, a prije upotrebe tipski
certificirani, odnosno pojedinano ispitani na nain odreen normama i propisima.
Korisnik mora imati valjani certifikat o svakom pojedinom ureaju koji se ugrauje u
eksplozivno ugroene prostore.

ECO1005
DVOINI NISKOPROFILNI
DETEKTOR BRZINE PORASTA
TEMP.
radni napon 8 do 30V, potronja
130uA
ugraeni integrirani krug ASIC,
koristei posebne procesne
algoritme dodatno osigurava
detektor od lanih alarma
LED dioda za signaliziranje alarma
termodiferencijalni + termiki
detektor
mogunost daljinskog testiranja
detektora pomou S300RTU
laserskog ureaja

Analogno adresabilni detektori poara

Analogno adresabilni ionizacijski vatrodojavni detektor

CPX 551
Osnovne karakteristike:
analogno adresabilni ionizacijski vatrodojavni detektor
alje centrali analognu informaciju o temperaturi
podeavanje osjetljivosti iz centrale, nominalna osjetljivost 1,5 %
postavljanje adrese rotacijskim preklopnicima, ugraeno automatsko
prepoznavanje vrste detektora
LED trepu kada je detektor adresiran (mogue iskljuiti LED), konstantno
svijetle u alarmu
zatita od smetnji, gusta zatitna mrea, maksimalna brzina strujanja zraka 12 m/s
mogunost testiranja iz centrale, ugraen reed kontakt za testiranje magnetom
za ugradnju potrebno je standardno podnoje B501
Tehnike karakteristike:
napajanje 150-28 Vdc, potronja 150 mA, 5 mA za LED

SIRENE

U ponudi Bentel
vatrodojavnih ureaja, pored
ureaja za upravljanje,
detekciju i komunikaciju,
naroito se izdvajaju ureaji
za signalizaciju. Bentel
vanjske i unutarnje sirene
daju zvuni i svjetlosni
alarm, a atraktivnim se
dizajnom lako uklapaju u
svaki interijer ili eksterijer.

RUNI JAVLJAI POARA

BENT-MCP900
povrinska ili ugradbena
montaa
resetiranje alarmnog stanja
pomou kljua
MCP900/S- runi javlja poara
s beznaponskim izlazom
MCP900/CB - runi javlja
poara s ugraenim
indikatorom alarma
MCP900/Y - runi javlja poara
s ugraenim adresibilnim
modulom
MPC900/RB - podnoje za
montau

ODVOJENI SIGNALIZATOR

Odvojeni signalizator koristi se kao dodatna svjetlosna

signalizacija za jedan ili vie javljaa koji se nalaze u tienom
prostoru (sputeni stropovi, hotelski ili slini prostori
s duim hodnicima, prostori s ogranienim pristupom, klima
kanali i sl.)
Kao signalni elementi koriste se visokoefikasne LE diode.
Tehniki podaci:
Nadbukni i podbukni prikljuak kabla
Radni napon 8V 35V DC
Max. struja <3mA
Temperaturno podruje rada -20oC, +75oC

STABILNI UREAJI ZA GAENJE POARA

Stabilni ureaji za gaenje poara danas se sve vie primjenjuju u

raznim privrednim organizacijama.Razlog lei u injenici da se sve
vie ide u automatiziranu proizvodnju,gdje je neophodno
zapoljavanje malog broja radnika. U nedostatku fizike radne
snage, teko bi bilo predpostaviti uspijeno gaenje nastalog
poara,do kojeg moe doi i kod najsavrenijih strojeva i
postrojenja. Prema tome, logino je da se mora provoditi
odgovarajua zatita, a automatska zatita je najpovoljnija jer
istovremeno sa nastalom opasnou stupa u akciju.
Najnovija tehnika dostignua u tehnologiji, elektronici, atomatizaciji
i mehanizaciji proizvodnje,odnosno zatvoreni sistemi proizvodnje sa
visokim pritiscima,temperaturama i brzinama zahtijevaju korijenite
promjene u nainu i brzini zatite i gaenja poara.
U vezi s tim razvijaju se i primjenjuju najsavremeniji stabilni ureaji
za gaenje poara, koje prema njihovim tehnikim karakteristikama
moemo podijeliti na nekoliko grupa.

Prema vrsti sredstava za gaenje dijele se na:

ureaje za gaenje poara vodom
ureaje za gaenje poara pjenom
ureaje za gaenje poara plinom
ureaje za gaenje poara vodenom parom
ureaj za gaenje poara prahom
kombinovani sistemi za gaenje poara
istovremeno s vie razliitih sredstava za
gaenje.

Prema nainu gaenja poara dijele se na:

ureaji za gaenje poara zatvorenih prostora-ispunjavanjem
zapremine tienog prostora sredstvima za gaenje u ukupnom
iznosu ili u odreenom postotku (totalno potapanje odnosno
potpuna zatita);
ureaje za gaenje poara odreenih povrina (povrinsko gaenje
poara);
ureaje za gaenje poara pojedinih dijelova objekta tj. za
djeliminu zatitu (lociranje sistema za gaenje na pojedinane
objekte u nekom prostoru);
ureaje za kombinovano gaenje(potpuna + djelimina zatita).
Prema nainu ukljuivanja u rad dijele se na:
ureaje za gaenje poara s runim ukljuivanjem,
ureaje za gaenje poara s automatskim ukljuivanem koji mora
imati i rezervno runo ukljuivanje.

Prema vrsti automatskih javljaa poara dijele se

na:
ureaji za gaenje poara s termomaksimalnim
javljaima,
ureaji za gaenje poara s termodiferencijalnim
javljaima poara,
ureaje za gaenje poara s dimnim javljaima,
ureaji za gaenje poara s optikim javljaima,
ureaj za gaenje poara s elektronskim
javljaima,
ureaj za gaenje poara s kombinovanim
javljaima.

Prema utroenom vremenu za startanje ureaja dijele se na,

ureaji za gaenje poara koji se trenutno aktiviraju i gase poar
(ureaji bez inercije), tuklj0,1 s,
Ureaji za gaenje poara koji brzo djeluju (ureaji slabe inercije),
tuklj od 0,1 do 3 s,
Ureaje za gaenje poara prosjenog djelovanja (ureaji srednje
inercije) tuklj od 3 do 30 s,
Ureaje za gaenje poara koji djeluju s manjim zakanjenjem
usporenjem (ureaji poveane inercije), tuklj od 30 s.do 3 min.
Prema vremenu neprekidnog djelovanja dijele se na,
ureaje s kratkotrajnim djelovanjem trada do 15 min,
ureaje srednje dugog vremena djelovanja trada od 15 do 60 min,
ureaje s dugotrajnim djelovanjem trada preko 60 minuta.

STABILNI UREAJI ZA GAENJE POARA VODOM PRINKLER

Sprinklr instalacia spada mu nafikasni instalaci za ganj para. T

autmatska instalacia rasprskavauim mlazm vd, ka u priprmnm plau prije
aktiviranja ima zatvrn mlaznic, k s tvarau na drn tmpraturi i na ta
nain zapinj autmatsk aktiviranj instalaci. Cijvvdi ki dvd vdu d
mlaznica su pd stalnim pritiskm vd ili vazduha. Ganj para s vri drnim
brm mlaznica, zavisn d brzin irnja para.
Prilikm pav prktvan tmpratur, dlazi d pucanja ampul na mlaznici usld
irnja kspanzin tnsti ka s nalazi u ampuli. Na ta nain s tvara izlaz vdi.
Vda udara u dflktr i rasprava s tak da u krun lpzi pkriva pvrinu ka s
titi.
U sluau da prvaktivirana sprinklr mlaznica n uspij da ugasi par, pa s n
priri, tvarau s sld mlaznic u npsrdn blizini mjesta para.
Usld tvaranja mlaznic i pada pritiska u cijvvdu iza sprinklr vntila, pdi s
klapna u sprinklr vntilu i vda prti ka sprinklr mlaznicama.
Prk ljba u sjditu sprinklr vntila vda ulazi u cijvvd prma hidraulinm
alarmnm zvnu gd s dbia mhaniki signal prradi sprinklr instalaci.
Prd ganja, pri aktiviranju sprinklr instalaci pri krtanju vd krz cijvvd,
prstat sprinklr vntila i indikatri prtka u cijvvdima dau signal ki s prnsi
d cntral za davu para, a na da alarmni signal da instalacia prradila.
Prma statistikim pdacima sprinklr instalaci su nafikasnia mjra za zatitu d
para.

Osnovni dijelovi prinkler instalacije su,

- izvor vode,
- sistem cijevovoda za distribuciju vode,
- rasprskavajue mlaznice ( prinkleri),
- kontrolni ventili,
- pumpno postrojenje (ako je neophodno),
- ureaji za signalizaciju i alarm.
prinkler instalacije se instaliraju kao mokre,suhe i
kombinovane.

prinklr mlaznic

Sprinklr mlaznic su vma

vaan lmnt sprinklr
instalaci, r vr njn
aktiviranj. Sast s d:
tijla mlaznic
zatvaraa
ampul ispunjn
kspanzivnm tnu
rasprivaa (dflktra)

Otvaranje plinker mlaznice

ZAKLJUAK
Savremeni nain ivota i rada i savremena tehnologija ne samo da
poveaju vrijednost objekta ve i opasnost od poara. Svaki dodatni
ureaj, izvor napajanja ili vod za prenos energije predstavljaju i dodatni
potencijalni izvor poara i stoga se rijetko kad moe potpuno eliminisati
opasnost od poara.
Za smanjivanje posljedica poara vrlo je vano da se poar to ranije
otkrije i da se to prije pone sa odgovarajuim gaenjem. Da bi se ovi
uslovi zadovoljli u odreenom objektu mora postojati sistem za
automatsku dojavu poara (otkrivanje i javljanje), a da bi sistem bio
efikasan nuno je da:
- sistem bude dobro projektovan,
- postavljanje svih vodova i opreme sistema bude izvedeno kvalitetno i
struno prema projektu,
- se vri redovno funkcionalno ispitivanje i redovno odravanje,
- se obezbjedi odgovarajua zamjena elemenata sistema ako je neki
element u kvaru,
- postoji detaljno uraen alarmni plan za nunu intervenciju ako doe do
poara,
- postoji vatrogasna jedinica koja e u sluaju poara blagovremeno
intervenisati

Sistemi dojave poara baziraju se na klasinim ili

adresabilnim centralama dojave poara, kao i na
potrebnim elementima za detekciju i indikaciju.
U zapadnim zemljama uobiajeno je koritenje
samostalnih elektronskih ureaja za dojavu poara, ili u
kombinaciji sa ostalim sistemima obezbjeenja. Za
struno ugraene sisteme elektronske zatite
osiguravajua drutva na Zapadu daju popuste od 10 do
30% na premije za osiguranje zavisno od vrste i kvaliteta
zatite.
Svaki ugraeni sistem elektronskih ureaja za dojavu
poara ima svoju upotrebnu vrijednost koja se ispoljava
kroz neprekidan rad budnost nad ljudima i imovinom i,
ekonomski gledano, zanemarljiv je dio ukupne vrijednosti
objekta. Nestruno projektovanje i ugradnja djelimino ili
potpuno degradira performanse sistema zatite, te se
posao takve vrste mora povjeriti strunim i pouzdanim
ljudima i firmama.