BALNEOLOGIJA

Prof. dr Mihajlo Stefanovski

 BALNEOLOGIJA je medicinska disciplina ili
nauka o djelovanju prirodnih faktora tla
(mineralnih voda i peloida) na ljudski organizam.
 Sama riječ je kovanica od latinske riječi BALNEUM
što znači kupka i grčke riječi LOGOS što znači
rasprava, odnosno nauka.

 Termin balneologija, osim kod nas, još koriste i u

Njemačkoj, Švajcarskoj i Austriji, dok Englezi koriste
termin medicinska hidrologija, a Francuzi
krenoterapija sa istim značenjem. Rusi koriste termin
kurortologija.
 Korjeni balneologije sežu u našu davnu prošlost
kada je povezanost čovjeka sa prirodom bila
veća nego danas i kada se ljekovitim faktorima
prirode pridavala veća važnost nego danas.

 Razvojem medicine, a i samog društva, u

liječenju raznih oboljenja i stanja, korištene su
druge metode pa i novopronađeni fizički agensi,
čija se primjena i način djelovanja proučava u
fizikalnoj medicini.
POSTANAK MINERALNIH
VODA
 Da bi ispravno koristili ljekoviti balneo faktor u
balneologiji, potrebno je poznavati sastav i svojstva
mineralne vode, načine njenog korištenja i terapijskog
djelovanja.

 Mineralna voda je ona voda koja ima 1 000mg

minerala u 1l vode.
 Da bi neku vodu klasifikovali kao mineralnu, mora da
ispunjava sledeće uslove:
1. da ima 1g mineralnog ostataka na 1l vode
2. da se crpi sa dubine veće od 250 m
3. da sadrži poznate farmakološki aktivne supstance.
 GENEZA

1) Atmosferskog porjekla
- nastaju iz atmosferskih padavina (vadozne)

2) Morskog porjekla
- zarobljene morske vode (fosilne)

3) Prelaz vezane u slobodnu vodu

- u procesu zagrijavanja stijena blizu magmatkih
ognjišta (juvenilne)
 PORJEKLO

 Vadozne (površinske)
- nastaju iz padavina
- prodiru do vodonepropusnog sloja
- imaju veoma dug podzemni put
- mogu biti, ali ne moraju, stabilnog sastava,
temperature, izliva (količine)
 PORJEKLO
 Juvenilne (dubinske)
- iz većih dubina, prvi put se pojavljuju na površini
- magmatskog su porjekla
- u ovim su vodama rastvoreni brojni minerali
- imaju veoma stabilan hemijski sastav, temperaturu i izliv
Mlječanica
 Fosilne (petrolejske)
- “zarobljene“ vode u pješčanim i šljunkovitim slojevima,
prekrivene nepropusnim slojem
- hipertermalne
- ograničenog života Lješljani
 POSTANAK SULFATNO-SULFIDNIH
MINERALNIH VODA
Geološka struktura tla
“ Kakvo zemljište – takva voda“
Prof.Marko Leko 1882.god
 HIDROGEOLOŠKA CJELINA ILI TEKTONSKA
JEDINICA
mineralna voda Mlječanica pripada oblasti DINARIDA

 DINARIDI pripadaju najmlađem velikom ubiranju

ALPSKOM OROGENU, ukojem su u toku tercijara,
stvarane sve venačne planine Evrope i Azije (Alpi,
Himalaji)
 KLASIFIKACIJA MINERALNIH VODA
po Quentinu
 Prva grupa > od 1000mg/l min.

a) Hidrokarbonatne vode anion HCO3

- natrijum-hidrokarbonatne (alkalne)
- kalcijum ili magnezijum hidrokarbonatne (zemnoalkalne)

b) Sulfatne vode anion SO 4

- natrijum-sulfatne (salinične)
- magnezijum-sulfatne (gorke) Mlječanica

c) Hloridne vode anion Cl

- natrijum-hloridne (murijatične)
- magnezijum-hloridne
 U mineralne vode koje sadrže biološki aktivne materije
ubrajamo:

a) Sulfidne (sumporovite) najmanje 1 mg / 1 S

b) Jodne vode najmanje 1 mg / 1 J
c) Gvožđevite vode najmanje 10 mg / 1 Fe
d) Arsenske vode najmanje 0,7 mg / 1 As
e) Litijumske vode iznad 5 mg / 1 Li
f) Stroncijumske vode iznad 10 mg / 1 Sr
g) Barijumske vode iznad 2 mg / 1 Ba
h) Manganske vode iznad 5 mg / 1 Mn
i) Fluorne vode iznad 1 mg / 1 F
j) Silikatne vode iznad 70 mg / 1 H2SiO3
k) Borske vode iznad 30 mg / 1 H3BO3
 Prema sadržaju gasova mineralne vode se svrstavaju u :
a) Ugljeno – kisele najmanje 1 000 mg / 1 CO2
b) Vodonik – sulfidne najmanje 1 mg / 1 H2S
c) Radonske najmanje 50 Bq / 1 Rn
 STAROST VODE
He
e = ---- x 27.10 6 godina
Ar

za He i Ar uzimaju se vol.%

Mlječanica 5 650 god.± 500 god.

Vranjska banja 80 000 god.
Vrnjačka banja 2 520 000 god.
Gamzigradska banja 3 530 000 god.
 HEMIJSKI SASTAV I FIZIOLOŠKO
DJELOVANJE
 Sulfidne mineralne vode

Sumporvodonik H2S
- hidrosulfidni-jon
- sulfid-jon
- biosulfat-jon biološko djelovanje
- ditionat-jon
- tetrotionat-jon
- pentationat-jon
 HEMIJSKI SASTAV I FIZIOLOŠKO
DJELOVANJE

H2S

resorpcija eliminacija
- koža - urinarni
- sluzokoža GIT - digestivni trakt
- pluća - pluća
max. 3h/poslije kupanja max. 10h/poslije kup.
 HEMIJSKI SASTAV I FIZIOLOŠKO
DJELOVANJE
 Sulfatne mineralne vode
* Holagogni efekat
* Resorpcija u duodenumu Stvaranje holecistokinina

Kontrakcija žučne kese

* Odsustvo resorpcije Osmotsko vezanje vode

u collonu vode u lumenu

Hladna voda Pojačana peristaltika

* Hopoglikemijski efekat
* Afinitet SH jedinjenja prema teškim metalima
* Izgradnja bjelančevina (aminokiselina)
* Oksidoredukcioni procesi ćelija - simulator ćelijskog
disanja
* Antinflamatorno
* Keratolitičko
* Detoksikaciono
* Poboljšanje cirkulacije
FIZIOLOŠKO DJELOVANJE MINERALNIH
VODA
1. Promjene izazvane neposrednim uticajem na kožu i
sluzokožu: a) mehaničkog faktora
b) termičkog faktora
c) hemijskog faktora

2. Promjene u ekstracelularnoj (ECT) i intracelularnoj

(ICT) tečnosti organizma

3. Složene reakcije prilagođavanja koje su rezultat

aktiviranih neurorefleksnih i humoralnih
mehanizama
1. Djelovanje mehaničkog faktora
a) utjecaj hidrostatskog pritiska
b) utjecaj hidrostatskog potiska
c) draženje receptora

2. Djelovanje termičkog faktora

- povećava se enzimska aktivnost
- raste brzina katalitičkih biohemijskih procesa
- rastu lokalni metabolički procesi sa oslobađanjem aktivnih
materija

3. Djelovanje hemijskog faktora

- refleksno specifičnim hemijskim nadražajima eksteroceptora i
interoceptora
- humoralnim putem
FIZIOLOŠKO DJELOVANJE MINERALNIH
VODA
* Složene reakcije prilagođavanja

V.Kenon 1929.god. Homeostasis

I. Pavlov 1932.god. Samoregulacija
P.I. Anohin 1962.god Funkcionalni sistemi

“...Funkcionalni sistem je razgranat morfološki aparat

koji obezbjeđuje,kako hmeostazu, tako i
samoregulaciju organizma u odnosu sa faktorima
spoljne sredine.“
P.I.Anohin
 HEMIJSKI SASTAV I FIZIOLOŠKO
DJELOVANJE

 Sulfidne mineralne vode

“...Kroz empiriju u toku više hiljada godina potvrdila se

terapijske djelotvornost prirodnih sumporovitih voda
u okviru indikacija čiji široki okvir primjene nije
dostignut ni od jednog drugog tipa mineralnih voda.“

Prof. Dr Joachim Kühnau

 INDIKACIJE

 Oboljenja lokomotornog aparata

 Postraumatska stanja
 Postoperativna stanja
 Ginekološka oboljenja
 Kožna oboljenja
 Oboljenja kardiovaskularnog sistema
 Neurološka oboljenja
 Gastrointestinalna obioljenja
INDIKACIJE ZA PRIMJENU SULFATNIH
MINERALNIH VODA
 Hronični kolitis
 Hronični hepatitis
 Holecistitis
 Diskinezija holeciste
 Hronični pankreatitis
 Šećerna bolest
 Gojaznost
 Trovanje teškim metalima
 KONTRAINDIKACIJE

 Maligni tumori
 Akutni zapaljenski procesi
 Hronični zapaljenski procesi u fazama
egzacerbacije
 Dekompenzacija srca
 Koronarna insuficijencija
 Stenokardija sa izraženim aritmijama srca
(fibrilacije,...)
 Aneurizma aorte i većih krvnih sudova
 Varikoziteti
 Limfoedema
 Limfoadenopatije
 Jako povećan krvni pritisak sa sistolnim tlakom
preko 160mHg i dijastolnim preko 110mHg
 Bronhiaktazije
 Obliterirajuća oboljenja krvnih sudova
 Nefritisi i nefroze
 Dijaliza
 Hipertireoza
 Astma bronhijae
 Krvarenja i sklonosti ka krvarenjima
 Kaheksija
 Trudnoća
 Bolesti koje slabe organizam (TBC, AIDS)
 EPI
 Psihoze
 Svježi hemoragisti
 Moždani udar
 Inzulin ovisni dijabetes
 Reumatoidni artritisi u akutnoj fazi i fazi
egzacerbacije