ELEKTRİKSEL

BÜYÜKLÜKLERİN
ÖLÇÜLEBİLEN DEĞERLERİ
Dr. Kemal TÜTÜNCÜ
• Elektrik devrelerinde ölçülebilen büyüklükler olan;
 Periyodik Fonksiyon
• Değişimlerini belirli sürelerle tekrarlayan fonksiyonlardır.

• Genel olarak alternatif akım devrelerindeki değişimler (akım, gerilim,

güç) periyodik fonksiyonlardır.

• Akım, gerilim, güç fonksiyonlarına kısaca işaret de denilebilir.

Periyodik Fonksiyon
Periyot
• Periyodik bir fonksiyonun tam bir değişim yaptığı süreye denir.
• T ile gösterilir.
• Birimi saniyedir.
 Frekans
• 1 saniyedeki periyot sayısıdır.
• Fonksiyonun değişim sıklığını belirtir.
• Periyodun tersine eşittir. (f=1/T [Hz])
 Alternans
• Genel olarak periyodun yarısıdır.
• Bir periyot pozitif ve negatif alternanslardan oluşur.
• İşaret bazı durumlarda tek yönlü bir alternanstan da oluşabilir.
 Ani Değer
• Bir büyüklüğün herhangi bir t anındaki değerine denir. x=x(t)
• Bir büyüklüğün tam olarak ölçülmesi demek her t anı için, x ani
değerinin ayrı ayrı ölçülmüş olması demektir.
• Ani değer küçük harflerle gösterilir.
• u, i, p veya u(t1), i(t1), p(t1) (t1: herhangi bir an)
• Periyodik bir işarette ani değer genel olarak x(t)=x(t+nT) olarak ifade
edilir. n=1,2,3….
Ani Değer
Tepe Değer (Maksimum Değer)
• Bir fonksiyonun pozitif veya negatif yönde aldığı en büyük değere
denir.
• Eğer fonksiyonun pozitif ve negatif tepe değerleri aynı ve sabitse
genlik adını alır.
• Tepe değer büyük harflerle gösterilir.
• Um, Im, Pm
• Tepe değerin ölçülmesi için en basit ölçme düzeni;
Tepe Değer (Maksimum Değer)
Ortalama Değer
Ortalama Değer
Ortalama Değer
Ortalama Değer
Efektif (Etkin-Karesel Ortalama-RMS)
Değer
• Alternatif akımda en çok kullanılan büyüklüktür.
• Alternatif akımın ısı etkisi ile ilgilidir.
• Alternatif akımın oluşturacağı ısı etkisine eşit etki oluşturacak doğru
akım değeridir.
• Başka bir deyişle, bir direnç üzerinde doğru akımın yaptığı işe eşit iş
yapan (eşit ısı üreten) alternatif akımın doğru akıma eş olan değeridir.
Efektif (Etkin-Karesel Ortalama-RMS)
Değer
Efektif (Etkin-Karesel Ortalama-RMS)
Değer
 Biçim Katsayısı (Şekil faktörü)
• Periyodik bir büyüklüğün efektif (etkin) değerinin, mutlak ortalama
değerine oranına o büyüklüğün biçim katsayısı denir.

Bazı alternatif akım ölçü aletleri, mutlak ortalama değer ölçerek

bütün girişlerin sinüs biçimli olduklarını varsayar ve bu değeri
1.11 ile çarparak efektif (etkin) sonuçları gösterir. Eğer işaret
sinüs biçimli değilse gösterilen sonuç hatalı olur.
Biçim Katsayısı (Şekil faktörü)
Biçim Katsayısı (Şekil faktörü)
• Ders notunda sayfa 28. ve 29. sayfalar arasında yer alan soruları
çözünüz..
Fourier Bileşenleri
• Periyodik işaretler, Fourier bileşenleri ile ifade edilebilir. Yani
periyodik bir işaret, bir sabit büyüklük ile birçok sinüsoidal
büyüklüğün toplamı gibi düşünülebilir. Örnek olarak en genel halde
gerilim ve akım,
Fourier Bileşenleri
Fourier Bileşenleri
Fourier Bileşenleri
Ani Güç
Aktif (Etkin) Güç
Aktif (Etkin) Güç
Aktif (Etkin) Güç
• Aktif güç ifadesindeki büyüklükler gerilim ve akımın efektif
değerleridir. Gerilim ve akımın efektif değeri ölçülerek hesaplanan
güç aktif güçtür.
• Gücün efektif değerinin de tanımlanabilmesine karşın bu değerin
teknik yönden hiçbir önemi yoktur.
Reaktif Güç

• Reaktans elemanlarına (kondansatör/bobin) ait olan ve toplam

gücün sanal bileşenini oluşturan güce denir.
• Aktif güçten farklı olarak enerji kaybını ifade etmez.
• Kondansatör yada bobinde depolanan ve tekrar devreye geri verilen
enerji ile ilgili bir büyüklüktür. Birimi Volt-Amper-reaktif (VAr) olarak
ifade edilir. VARmetre ile ölçülür.
Görünür Güç
• Kaynak gerilimi ile toplam devre akımının efektif değerlerinin
çarpımına görünür güç denir.
• Birimi Volt-Amper (VA) dir.
• Devrenin toplam gücünü ifade eder. Toplam güç, devredeki akım ve
gerilimlerin efektif değerlerinin ölçü aletleri ile ölçümü sonucu
bulunan değerlerin çarpımı ile hesaplanarak bulunur.