Τα ιερά μυστήρια της

Εκκλησίας
Η αντίληψη ότι η Εκκλησία είναι η
και ουσιαστική δομή του κόσμου
είναι εδώ καθοριστική
Ο Θεός αποκαλύπτεται και
μετέχεται από τα λογικά όντα
επειδή ο κόσμος δημιουργήθηκε
ως Εκκλησία.
Ενεργειακή σχέση Θεού και κόσμου
• Η αποκάλυψη του Θεού ως διαρκής
ενέργεια και φωτοφάνεια δεν γίνεται
πρωτίστως για να παράσχει στον
άνθρωπο γνώσεις, αλλά για να υπάρχει να
συνέχεται στο είναι ο κόσμος.

• Η αποκάλυψη είναι συνεχής πλουτισμός

της κτίσης, και από την άλλη η διαρκής
μετοχή των κτιστών στη θεία αγαθότητα.
Ενεργειακή σχέση Θεού και κόσμου
• Πλουτισμός και μετοχή δεν έχουν πρωτίστως ηθικό
νόημα· είναι οι ίδιες οι δυνάμεις της ζωής και του
θανάτου.
• Η σχέση Θεού και κόσμου είναι μυστηριακή, καθότι
ενεργειακή· η άκτιστη ουσιοποιός, ζωοποιός, σοφοποιός
και θεοποιός ενέργεια της Αγίας Τριάδος συγκροτεί τις
εκφάνσεις του μυστηρίου της δημιουργίας.
• Άρα, στην κτίση και την ιστορία υπάρχει πολλαπλότητα
μυστηριακών ενεργειών και μετοχών.
• Οι εκφάνσεις αυτές παίρνουν ιδιάζουσα και αποκλειστική
φανέρωση εντός του εκκλησιαστικού Σώματος, όπου
η σχέση κτιστού και ακτίστου καρποφορεί τον
αγιασμό, αφθαρσία, τη θέωση.
 Προϋποθέσεις ορθόδοξης
ερμηνείας των Μυστηρίων
• Τα μυστήρια είναι εκφάνσεις της ενεργειακής
σχέσης ακτίστου και κτιστού και φανερώνονται
ως λειτουργίες του χαρισματικού σώματος
της Εκκλησίας.
• Στα όριά τους τα κτιστά λογικά όντα αυξάνουν
και προκόπτουν στον εν χάριτι αγιασμό, και άρα
στην οδό της θεογνωσίας, στο βαθμό που
ελεύθερα συνεργούν με τον εν χάριτι
προσφερόμενο στα Μυστήρια ζωοδότη
Χριστό.
• Τούτη η αντίληψη εξάπαντος αποκλείει τη
μαγική κατανόηση των μυστηρίων.
Τα μυστήρια δεν είναι μαγικές τελετές· είναι
το αντίθετο από τη μαγεία

Ενεργειακή Ελεύθερη
Σχέση μετοχή,
Τριαδικού εν ασκήσει
Θεού Πίστη και
Και ανθρώπου αγάπη

Ζωντανές,
χαρισματικές,
εκφάνσεις
του σώματος
προς πλουτισμό
Οι προκείμενες των Μυστηρίων
• Ενεργειακή σχέση Θεού και κόσμου
• Ενότητα νοητών – αισθητών (αγιασμός υλικών
στοιχείων)
• Ιστορικό θεμέλιο – χαρισματική διάσταση (Τύπος και
εκπλήρωση)
• Η πραγματικότητα του χαρισματικού σώματος με την
ποικιλία των δώρων του Πνεύματος, το Οποίο ζωοποιεί
μυστικά την κοινότητα και ενεργεί με τη συνέργεια του
κλήρου την οικοδομή των μελών και την αύξησή τους
στη ζωή του Χριστού.
• Ελεύθερη συνέργεια του κτιστού λογικού όντος.
 Συμπεράσματα
• Πρόκειται για αλήθεια και ζωή (η εν Χριστώ ζωή) που
«σαρκώνονται» στην ιστορική και φυσική
πραγματικότητα.
• Η Εκκλησία είναι χαρισματικός οργανισμός, ο οποίος δεν
στερείται φυσικής υποδομής και εκφαίνεται σε συμβάντα
με σωτηριώδες (μεταμορφωτικό) νόημα.
• Η ύπαρξη της Εκκλησίας είναι μια διαρκής στράτευση και
θρίαμβος εναντίον των φθοροποών δυνάμεων, που
διαβρώνουν τη φύση.
• Ο Χριστός δια Του Παρακλήτου ενεργεί εντός της
μυστηριακής και εν ταυτώ ιστορικής κοινότητας της
Εκκλησίας του Θεού τη θεραπεία, την αύξηση, την
οικοδομή, τη στράτευση και το θρίαμβο κατά της
δαιμονικής διάβρωσης.
 Το πρόβλημα του σχολαστικού
ορισμού
• Μυστήρια είναι οι θεοσύστατες εκείνες τελετές
που εμφαίνουν και μεταδίδουν τη θεία χάρη.
• Είναι τυπικά ορθός· ευνοεί όμως παρεξηγήσεις:
• Κίνδυνος αυτονόμησης, μαγικής αντίληψης,
περιχαράκωσης των μυστηρίων ως κάτι το
επιπρόσθετο σε σχέση με το εκκλησιαστικό
σώμα.
• Όμως τα Μυστήρια δεν είναι απλώς μια τελετή.
Π.χ. Η Ευχαριστία συνιστά το ζωντάνεμα ενός
ολόκληρου δημιουργικού, λυτρωτικού και
ανακεφαλαιωτικού έργου, του μυστηρίου της εν
Χριστώ σωτηρίας.
Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας

• «Ἡ Ἐκκλησία σημαίνεται ἐν τοῖς

μυστηρίοις, ὡς’Ἐν ἀμπέλῳ κλήματα καὶ
ὡς ἐν ρίζῃ φυτοῦ κλάδοι».
 Αντιμηχανιστική αντίληψη
• Τα μυστήρια δεν είναι μεμονωμένες τελετές.

• Δεν έχουν μηχανιστικό χαρακτήρα

• Είναι φυσικά και ιστορικά γεγονότα που θεμελιώνουν

τα μυστήρια ως εκδηλώσεις του Σώματος.
• Έχουν εσχατολογικό χαρακτήρα: Στα μυστήρια η
Εκκλησία αποκαλύπτεται ως ο εσχατολογικός λαός του
Θεού, η εσχατολογική κοινωνία, στην οποία τα πάντα
κατά τρόπο αποφασιστικό τελειώθηκαν και εν ταυτώ
τελειούνται εν αγίω Πνεύματι κατά πρόληψη των
Εσχάτων.
 Η χάρις των Μυστηρίων
• Στα μυστήρια ενεργεί και παρέχεται η άκτιστη
χάρις του Τριαδικού Θεού, δηλ. η άκτιστη θεία
καθαρτική, φωτιστική, λυτρωτική και θεοποιός
ενέργεια του Μυστηρίου του Χριστού.
• Η άκτιστη θεία ενέργεια συνδέεται με τις
λειτουργίες του σώματος της κοινότητας, δηλ. τα
χαρίσματα.
• «Διαιρέσεις δὲ χαρισμάτων εἰσί, τὸ δὲ αὐτὸ
πνεῦμα» Α΄ Κορ. 12, 4 .
• Η χάρις νοείται ως η δύναμις που ζωοποιεί και
χαρίζει προκοπή στο σώμα του Χριστού.
 Χάρη και ιερά Μυστήρια

Ο Π. Ιωάννης Ρωμανίδης επέμενε ιδιαίτερα:

• τα Μυστήρια της Εκκλησίας συνδέονται
αναπόσπαστα με την κάθαρση, τον φωτισμό και
τη θεώση (πρβλ. Αρεοπαγίτη, «αἱ μὲν ἅγιαι τελεταὶ
κάθαρσίς ἐστι καὶ φωτισμός καὶ τελείωσις»).
• Το κατ’ εξοχήν μυστήριο της Εκκλησίας είναι ο
δοξασμός της Πεντηκοστής, δηλ. η δια της εν
Χριστώ καταλλαγής των ανθρώπων με το Θεό
Πατέρα «ἀγέννητος θέωσις», που θα τελειωθεί
στα Έσχατα.
 Μας θυμίζει ο άγιος Μάξιμος

• ΕΠΕ 14Γ, 216: «Τοῦτο… ἐστὶ τὸ τοῦ Θεοῦ

Εὐαγγέλιον, πρεβεία τοῦ Θεοῦ καὶ
παράκλησις πρὸς ἀμθρώπους δι’ Υἱοῦ
σαρκωθέντος καὶ τῆς πρὸς τὸν Πατέρα
καταλλαγῆς μισθὸν δωρουμένου τοῖς
πειθομένοις αὐτῷ τὴν ἀγέννητον θέωσιν».
 συνέχεια
• Η αύξηση των πιστών στη χάρη, η πορεία δια
της καθάρσεως και του φωτισμού προς τη
θέωση μυσταγωγείται εντός των ιερών
μυστηρίων της Εκκλησίας.

• Τα μυστήρια αποκαλύπτονται έτσι ως ζώσες,

χαρισματικές εκφάνσεις της ζωής του Χριστού,
είναι η εν Χριστώ ζωή των διά πίστεως, αγάπης
και ασκήσεως μετεχόντων σε αυτά.
Τα μυστήρια αποτελούν έτσι τον πυρήνα της ιεράς
Παραδόσεως.
Ο αριθμός και ο υποχρεωτικός ή μη
χαρακτήρας

• Δεν υπάρχει κλειστός αριθμός (Πρβλ. για την

εμφάνιση της σχετικής διδασκαλίας στη Δύση Μπιλμάιερ,
Εκκλ. Ιστορία, ΙΙ).

• Η διάκριση μεταξύ προαιρετικών και

υποχρεωτικών μυστηρίων είναι
προβληματική.