Arti gotik

(gothic)
Arti Gotik, emrin e merr nga fiset gjermane gote, të
cilët pushtuan Galin dhe bashkë me fise të tjera
barbare shkartuan Perandorin Romake.

Barbar quheshin të gjithë ata popuj që nuk ishin

romak.
Kur u krijua si term?

Termi i artit gotik u krijua nga artistët e Rilindjes

Italiane, duke nënkuptuar të keqen e mbinatyrshme dhe
tmerrin.
 Rilindasit e përdorën këtë emërtim më tepër si një fyerje për
të përshkruar çdo gjë që nuk vinte nga bota e qytetëruar e Greqisë
antike dhe Romës.

Të tjerë duke u mbështetur të gjykimi i Rilinasve e përdorën:

• me kuptimin e një stili barbar, të egër, të zymtë;
• e quajtën primitive dhe pa vlerë një periudhe tre shekullore duke
hodhur poshtë artin dhe arkitekturën mesjetare.
Megjithatë:
• Disa nga ndërtimet e asaj kohe si: katedralet dhe kishat, do të
jenë më spektakolaret.
• Shumë prej të cilave do të kenë përmbajtje vizionare dhe
paralajmërime për Reforma Protestante që përfshin botën e
largët mesjetare.
Por periudha pas shekullit të nëntëmbëdhjetë shënon për artin
gotik një rivlerësimi pozitiv.
 Kushtet historike. (gjysma e shek. XII- fundi i shek. XV)

Gjatë kësaj periudhe qytetërimi mesjetar arriti një nivel të kënaqshëm zhvillimi ekonomik e
kulturor.
• U zhvillua tregtia
• Zhvillohet ngritja e qyteteve të cilat u bënë qendrat ekonomike dhe kulturor të dorës së
parë.
• Shfaqen e një shtrese të re shoqërore, borgjezia.
• Katedralet filluan të zëvendësonin kishat dhe manastiret rurale dhe u bënë vatra të
përhapjes së kulturës dhe artit.
• Si rrjedhojë u ngritën universitetet.
• Artizanët u organizuan në gilde.
• Pushteti i mbretërve u fuqizua përballë sundimtarëve feudal dhe së
bashku me fisnikët e borgjezinë u bënë mbështetësit e artistëve, që filluan
të shfaqen e të bëhen të njohur duke dalë nga pozicioni anonim.
• Nga ana tjetër, Kisha (kleri katolik) vazhdoi ta ruante pushtetin dhe
ekspansionin e saj, ndërsa shfaq një vizion më njerëzor të përmbajtjes
fetare, duke u munduar të afrohej me besimtarët nëpërmjet jetës së
shenjtorëve, përmendim këtu Shën-Barnardin (shek. XII) dhe Shën-
Françeskun (shek.. XIII) që kërkonin të rikthenin idenë e varfërisë dhe
thjeshtësisë së krishterë primitive.
• Borgjezia luajti një rol të rëndësishëm edhe në lindjen e një stili të ri, stilit
gotik ndonëse në një pjesë të madhe të porositësve kryesore të veprave të
artit mbetën mbretërit dhe kleri.
 STILI GOTIK

• Në Historinë e Artit, termi "stili gotik" i referohet stilit të arkitekturës, skulpturës (dhe arteve të
vogla) evropiane që lidhi artin mesjetar romanik me Rilindjen e Hershme. (1150-1400/1450)
• Periudha ndahet në:
 Gotik të Hershëm (1150-1250),
 Gotik të Lartë (1250-1375)
 Gotik Ndërkombëtar (1375-1450).
• Stili gotik paraqitet si një stil ndërtimi i arkitekturës mesjetar kushtuar lavdisë së Zotit duke i
dhënë një formë publike artit të krishterë, që lulëzoi fillimisht në France Veriore dhe rajonin
përreth në periudhën 1150-1250, dhe më pas u përhap në të gjithë Evropën deri në vitet 1500.
Bazilika e Shën Denisit,
Katedralja e Mbretërve të
Francës
• Basiliku Shën- Denis, është kisha më e rëndësishme Në Francë, vendi ku ka lindur stili
Gotik. Ajo u ndërtua me një kullë të vetme në mesin e vitit 1136, nga Abat Sauger, mik
dhe këshilltar i Sovranëve.
• Në ceremoninë e përkushtimit të kishës, fasada perëndimore dhe kori i lartë me dritë
prodhuan një përshtypje mbresëlënëse tek peshkopët dhe bënë që në gjysmën e
ardhshme Francën të mbushet me katedrale të mëdha Gotike, të ndërtuara sipas modelit
të Shën Denis-it, duke përfshirë Katedralen e Çarteve.
• Në qershor në bazilikë mbahet Festivali Shën-Denis-it me koncerte nga muzika klasike e
korale.
• Brenda kishës, tërheqja kryesore është nekropoli. Në Shën Denis, në fakt, jo vetëm
qenë kurorëzuar mbretërit francezë por edhe sovranët e varrosur për 1200 vjet, nga
Dagobert I, i cili sundoi nga 629 në 639 deri tek Luigi XVIII, i cili sundoi nga 1814
në 1824.
• Nekropoli është shumë mbresëlënës gjithashtu falë ambulatorit të
dyfishtë të shkëlqyer me kasafortën Revolucionare Të lundrimit të
ndriçuar nga dritaret e ngjyrosura të bazilikës. Midis varreve, më të
zgjedhurit, janë ai i Karlit V, mbreti i parë që skulpton varrimin e
efigjes kur ai ishte ende në jetë, që i takon gruas së tij, Xhoanës Së
Burbonit, Louis XVI dhe Antoinettes Së Detit që gjunjëzoheshin në
lutje, Klovis I, mbreti që i përzuri romakët nga Galati, Henri II dhe
Katerina de Mediçi dhe u varros në një mal klasik mbi statujat e çiftit
fisnor dhe Luis XII të Britanisë
 NDRYSHE NGA STILI ROMANIKE,
STIL I RI GOTIK DALLOHET:
 për prirjen drejt lartësive, me qëllim që shikuesi të shikonte lartë drejt
qielli
 për ndjenjën e lehtësisë, që krijonte në saj të përdorimit të shumë
elementeve të reja arkitekturor
 për vitrazhet e shumta nëpër dritare, që mbudhin mjedisin e
brendshëm me dritë
 për qemerët me kënde dhe harkun e mprehtë
 ndërsa tipari i pikturës dhe skulpturës gotike është natyralizmi.
 ARKITEKTURA GOTIKE
• Arkitektura gotike ishte forma mbizotëruese e artit në Evropën
e shekujve 13-15. Ajo u ngrit në fillim të shekullit të 12-të nga
përpjekjet e ndërtuesit mesjetar për të ngritur qemerët masive
të muraturar mbi hapësira të gjera.
• Elementi i rëndësishëm ndërtimor në këtë mënyrë të re dhe novatore të
ndërtimit të monumenteve të mëdha ishte shpikja e qemerit me brinjë
(qemeri transeptit), i cili u aplikua për herë të parë në rindërtimin e
Katedrales së Shën Denisit në vitin 1140, nga igumeni Suger (Syzher)
Bazilika e Shën Denisit,
Katedralja e Mbretërve të
Francës
• Qemerët e tillë bëjnë që pesha duke nisur nga harqet me majë të
shpërndarjet në brinjë, të cilat mbështeten mbi shtyllat e brendshme, të
cilat do të zëvendësonin muret e trasha të vazhdueshme, që
ngushtohen gjithnjë e më shumë dhe u mbështeten kolona elegante.
• Në stilin gotik u ruajtën përforcimet e jashtme, megjithëse edhe ato u
lehtësuan dhe u stilizuan me anë të një tjetër elementi të ri, harkut
mbështetës, i cili e detyronte peshën jashtë ndërtesës dhe mbyllet me
një kikël
• Në dizajnin gotik, format e mëparshme romane u zëvendësuan nga një
fokus i ri në linjë. Harqet fluturues dhe mbështetëset lejuan hapjen e
mureve për dritare të mëdha prej xhami të mbushura me imazhe
të tejdukshme frymëzuese të bukura të artit biblik, duke tejkaluar
shumë çdo gjë që ofronte piktura murale ose arti i mozaikut.
• E gjithë kjo krijoi një atmosferë ndjellëse humaniste krejt të ndryshme
nga periudha romane. (Gjatë fundit të shekullit të 14-të, u shfaq një stil
gotik më laik, i njohur si Gotik Ndërkombëtar, i cili u përhap në të
gjithë Burgundinë, Boheminë dhe Italinë veriore.)
 Forma të
dritareve gotike
 PERIUDHA E GJATË QË PËRFSHINË ARTIN GOTIK NDAHET:

 Sitilin e hershëm gotik: me qëllim për të lehtësuar muret u eksperimentua me

elementet mbështetës dhe mbulesat. Gjithashtu i për të rritur në lartësi ndërtesat
shtohet një kat (trifor) midis tribunës dhe klaristorit.
 Stilin klasik: eliminohet tribuna, për tu dhënë më shumë dritë hapësirave
zhvillohen më tepër klaristorit.
 Stilin radiante: i kushtohet më shumë vëmendje ndriçimit të katedraleve prandaj
dhe muret e tariforit hapen nga jashtë nëpërmjet boshllëqeve cila zgjerohet me
nefe dhe kapela dytësore.
 Stili flamigero: përdoret harku kanopial dhe traserit në formë flake, dhe
karakterizohet nga ekzagjerimi i zbukurimeve dhe shtimi i ndërtimeve në qemer.
Itali, Milano, Cathedral
from Piazza del Duomo
 SKULPTURA

 Zhvillohet drejt natyralizmit dhe vëllishmëris duke tejkaluar konvencionalizmin e përparshëm.

 Statujat stilizohen dhe fitojnë shumë hijeshi, ndërsa skenat janë më kompëekse.
 Fillojnë të dalin nga kuadri arkitektonik dhe fitojnë më tepër lëvizshmëri.
 Nëpërmjet gjesteve të personazheve statujat vendosin lidhje me spektatorin
 Statuja e ruaj rolin e tyre indoktrinues dhe mesazhet që itrametojnë janë pram[ ndjenjave
njerëzore.
 Krahas skulpturës monumentale u zhvillua skulptura me trajtë të rrumbullakët që zinte vendin
në brendësi të tempujve.
 Struktura e varrezave fitoi një rëndësi dhe filloi të aplikohej më shumë gjinia e portretit.
 Potretet tentojnë të jenë besnik të tipareve të modelit.
 Për zbukurimin e froneve të korit dh të altarit u zhvillua gdhendja e drurit.
 PIKTURA
 Miniatura merr një zhvillim të vrullshëm dhe nuk do të jetë vetëm në
duart e kishës, por filloi të pëlqehej edhe nga fisnikëria dhe oborri
mbretëror.
 Temat nuk ishin më ato me natyrë fetare, por temat jofetare bëhen
gjithmonë e më gjerë të pëlqyeshme. (skena barinjsh, bujqësi etj).
 Pikturat e altarit bëhen gjithnjë e më të zakonshme
 Piktura murale mbeti në vend. Vendin e saj e zë vidrazhi.
 VITRAZHI

• Gjatë kësaj periudhe, punimet në xham zëvendësuan pikturën murale,

si zbukurim për ciklin kryesor ikonografik fetar. Këto punime në xham
lejonin krijimin e dritëhijes, e cila i befasonte besimtarët dhe i shtynte
në mendim
• Gjatë gjysmës së parë të shek. XIII dhe fundit të shek. XV apo shek..
XVI periudhe vihet re një zhvillim i formave, teknikës dhe ngjyrave.
• Në shek. XIII mes ngjyrave të përdorura nga artizanët e xhamit bien
në sy tonalitetet e kuqe, bojëqielli, e gjelbër dhe e purpurta.
• Në gjysmën e dytë të shek. XIII gamat zgjerohen dhe fillon të marrin
shkëlqim kjo si rrjedhojë e zvogëlimit të trashësisë së xhamave.
• Shek. XIV u përdor xhami i dyfishtë, që konsiston në mbulimin e një
xhami të ngjyrosur me një tjetër, duke formuar kështu shkëlqimin dhe
kromatizimin.
• Zbulohet e verdha e platintë dhe toneve të ndryshme të të
verdhës duke çuar në braktisjen e ngjyrës së plumbit.
• Në fund të shek. XIV u fut teknika e re ajo, puntilado me
dritëhije.
• Më vonë do të shfaqet ngjyra rozë e mishit.
FALEMINDERIT