Fiziksel Risk Etmenleri

Doç. Dr. Deniz Akgül

Fiziksel Risk Etmenleri
 Gürültü
 Titreşim Fiziksel riskler çalışanların sağlığını ve
 Termal konfor güvenliğini önemli ölçüde etkileyebilmektedir
 Havalandırma ve
hava Akımı Bu risklerin yerinde ve zamanında tespit
 Radyasyon edilmesi önemlidir
 Basınç
 Nem Tespit edilen riskler kaynağında yok edilmeli ve
 Aydınlatma çalışanların korunması sağlanmalıdır
 Gürültü

Resmî Gazete Tarihi: 28.07.2013 Resmî Gazete Sayısı: 28721

ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR
YÖNETMELİK

 https://mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18647&MevzuatTur=7&MevzuatT
ertip=5
Gürültü
Gürültü için yapılan değerlendirmede kullanılacak parametreler:

 gürültünün şiddeti
 frekansı
 maruziyet süresi

Sesin frekansı: Saniyedeki titreşim sayısı

Birimi: hertz

İşitilebilir Frekans Aralığı: İnsan kulağının duyabildiği aralık 20 Hertz ile 20.000 Hertz
arasındadır

Gürültü şiddeti birimi: desibel (dB)

0 dB: duyma(işitme) eşiği
140 dB: ağrı(sancı) eşiği
Günlük konuşma şiddeti: 45-60 dB
Endüstriyel gürültü: Çalışanlar üzerinde fizyolojik ve psikolojik etkiler
bırakan ve iş verimini olumsuz yönde etkileyen sesler
Sınır Değerler

 En düşük maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 80 dB(A)

 En yüksek maruziyet eylem değerleri: (LEX, 8saat) = 85 dB(A)
 Maruziyet sınır değerleri: (LEX, 8saat) = 87 dB(A)

 Yeterli ölçümle tespit edilen haftalık gürültü maruziyet düzeyi,

87 dB(A) maruziyet sınır değerini aşamaz.
İşveren yükümlülüğü

 Çalışanın gürültüye maruziyeti en düşük maruziyet eylem değerlerini

aştığında (80 dB), kulak koruyucu donanımları çalışanların kullanımına
hazır halde bulundurur.
 Çalışanın gürültüye maruziyeti en yüksek maruziyet eylem değerlerine
ulaştığında ya da bu değerleri aştığında(85 dB), kulak koruyucu
donanımların çalışanlar tarafından kullanılmasını sağlar ve denetler.
 Kulak koruyucu donanımların kullanılmasını sağlamak için her türlü
çabayı gösterir ve bu madde gereğince alınan kişisel korunma
tedbirlerinin etkinliğini kontrol eder
Gürültünün insan üzerindeki etkisi
 fizyolojik etkiler
 İşitme kaybı
 Gürültünün Şiddeti, Frekansı, Etkilenme Süresi
 Gürültüye Karşı Kişisel Duyarlılık
 Kişinin Yaşı, Cinsiyeti
 psikolojik etkiler
 Uyku kalitesinin bozulması, sinirlilik hali
 iş verimine olan etkileri
 Dikkat dağınıklığı, verimsiz çalışma, kaza riski
 diğer etkiler
 Damarların daralması, kas gerilmeleri, yüksek tansiyon, adrenalin artması, konuşma
yeteneğinde bozulma
Gürültü ile ilgili risklerin
değerlendirilmesi -1
İşveren; İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca işyerinde
gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde, gürültüden kaynaklanabilecek riskleri
değerlendirirken aşağıdaki parametreleri dikkate almalıdır:
 Anlık darbeli gürültüye maruziyet dahil maruziyetin türü, düzeyi ve süresine,
 Maruziyet sınır değerleri ile maruziyet eylem değerlerine,
 Başta özel politika gerektiren gruplar olmak üzere tüm çalışanların sağlık ve
güvenliklerine olan etkilerine,
 Teknik olarak elde edilebildiği durumlarda, işle ilgili ototoksik maddeler ile gürültü
arasındaki ve titreşim ile gürültü arasındaki etkileşimlerin, çalışanların sağlık ve
güvenliğine olan etkisine,
 Kaza riskini azaltmak için kullanılan ve çalışanlar tarafından algılanması gereken uyarı
sinyalleri ve diğer seslerin gürültü ile etkileşiminin, çalışanların sağlık ve güvenliğine
olan dolaylı etkisine,
Gürültü ile ilgili risklerin
değerlendirilmesi -2
İşveren; İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği uyarınca işyerinde
gerçekleştirilen risk değerlendirmesinde, gürültüden kaynaklanabilecek riskleri
değerlendirirken aşağıdaki parametreleri dikkate almalıdır:
 İş ekipmanlarının gürültü emisyonu hakkında, ilgili mevzuat uyarınca imalatçılardan
sağlanan bilgilerine,
 Gürültü emisyonunu azaltan alternatif bir iş ekipmanının bulunup bulunmadığına,
 Gürültüye maruziyetin, işverenin sorumluluğundaki normal çalışma saatleri dışında
da devam edip etmediğine,
 Sağlık gözetiminde elde edinilen güncel bilgilere,
 Yeterli korumayı sağlayabilecek kulak koruyucularının bulunup bulunmadığına,
Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması - 1
 Gürültüye maruziyetin daha az olduğu başka çalışma yöntemlerinin seçilmesi,
 Yapılan işe göre mümkün olan en düşük düzeyde gürültü yayan uygun
iş ekipmanının seçilmesi,
 İşyerinin ve çalışılan yerlerin uygun şekilde tasarlanması ve düzenlenmesi,
 İş ekipmanını doğru ve güvenli bir şekilde kullanmaları için çalışanlara gerekli
bilgi ve eğitimin verilmesi,
 Gürültünün teknik yollarla azaltılması ve bu amaçla;
 Hava yoluyla yayılan gürültünün; perdeleme, kapatma, gürültü emici örtüler ve
benzeri yöntemlerle azaltılması,
 Yapı elemanları yoluyla iletilen gürültünün; yalıtım, sönümleme ve benzeri
yöntemlerle azaltılması
Maruziyetin önlenmesi ve azaltılması - 2
 İşyeri, işyeri sistemleri ve iş ekipmanları için uygun bakım programlarının
uygulanması,
 Gürültünün, iş organizasyonu ile azaltılması ve bu amaçla;
 Maruziyet süresi ve düzeyinin sınırlandırılması,
 Yeterli dinlenme aralarıyla çalışma sürelerinin düzenlenmesi,
 İşyerinde en yüksek maruziyet eylem değerlerinin aşıldığının tespiti halinde,
işveren;
 Gürültüye maruziyeti azaltmak için teknik veya iş organizasyonuna yönelik önlemleri
içeren bir eylem planı oluşturur ve uygulamaya koyar.
 Gürültüye maruz kalınan çalışma yerlerini uygun şekilde işaretler. İşaretlenen alanların
sınırlarını belirleyerek teknik olarak mümkün ise bu alanlara girişlerin kontrollü
yapılmasını sağlar.
 İşveren, çalışanların dinlenmesi için ayrılan yerlerdeki gürültü düzeyinin, bu
yerlerin kullanım şartları ve amacına uygun olmasını sağlar.
Titreşim
Titreşim için yapılacak değerlendirmede kullanılacak parametreler
 Titreşimin şiddeti (m/s2)
 Frekansı (Hertz)
 maruziyet süresi
 maruz kalan bölge
Titreşim
 titreşimin yönü.

bütün
El-kol
vücut
titreşimi
titreşimi
 Titreşim
Sınır Değerler:
a) El-kol titreşimi için;
1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 5 m/s2.
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 2,5 m/s2.

b) Bütün vücut titreşimi için;

1) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet sınır değeri: 1,15 m/s2.
2) Sekiz saatlik çalışma süresi için günlük maruziyet eylem değeri: 0,5 m/s2.

Beyaz parmak hastalığı

 Titreşime maruz kalan çalışanlarda görülen bir tür meslek hastalığı
 20-1000 Hz frekans aralığında oluşan sürekli titreşimler sonucu meydana gelir.
ÇALIŞANLARIN
TİTREŞİMLE İLGİLİ
RİSKLERDEN
Resmî
KORUNMALARINA DAİR 22 Ağustos 2013 PERŞEMBE Gazete Sayı :
28743
YÖNETMELİK

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?
MevzuatNo=18759&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Termal Konfor
 Verimli çalışmanın gerçekleşebilmesi için beyin ile eller arasında uyum
olmalıdır.

 Ağır fiziksel işlerde metabolik ısı üretimi artar=> soğuktan etkilenme azalır

 Vücuttaki ısı üretimi azaldığında adeleler titreyerek vücutta ısı üretimini

artırmaya çalışır.

 El sıcaklığı 15C nin altına indiğinde, ince işlerde adele ve eklem işlevlerinin
kısıtlanması, uyuşma ve dokunma hissinin kaybolması nedeni ile verim düşer,
hata ve kaza olasılığı artar.
 İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
17 Temmuz 2013

İşyerlerinde termal konfor şartlarının çalışanları rahatsız etmeyecek, çalışanların fiziksel ve

psikolojik durumlarını olumsuz etkilemeyecek şekilde olması esastır.

Çalışılan ortamı sıcaklığının çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olması
sağlanır. Dinlenme, bekleme, soyunma yerleri, duş ve tuvaletler, yemekhaneler, kantinler ve ilk
yardım odaları kullanım amaçlarına göre yeterli sıcaklıkta bulundurulur. Isıtma ve soğutma amacıyla
kullanılan araçlar, çalışanı rahatsız etmeyecek ve kaza riski oluşturmayacak şekilde yerleştirilir,
bakım ve kontrolleri yapılır. İşyerlerinde termal konfor şartlarının ölçülmesi ve
değerlendirilmesinde TS EN 27243 standardından yararlanılabilir.

Yapılan işin niteliğine göre, sürekli olarak çok sıcak veya çok soğuk bir ortamda çalışılması ve
bu durumun değiştirilmemesi zorunlu olunan hallerde, çalışanları fazla sıcak veya soğuktan
koruyucu tedbirler alınır.

İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencerelerin ve çatı aydınlatmalarının, güneş ışığının
olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olması sağlanır.
Termal Konfor
Yüksek sıcaklığa bağlı oluşabilecek sağlık etkileri

 Isı çarpması: vücudun normal sıcaklıkta dengelenememesi ve anormal olarak

yükselmesi
 Isı bitkinliği: yüksek sıcaklıktan kaynaklanan baş ağrısı, kusma, baş dönmesi,
zayıflık, ağız kuruluğu
 Isı krampları: sıcakta terlemeye bağlı olarak vücut sıvılarındaki elektrolit
dengesinin bozulması.
 Kramplara tuz seviyesi (çok fazla/az) sebep olur. Bu nedenle kaybedilen sıvıların geri
alınması gerekir.
 Bayılma: beynin yeterli oksijeni alamamasını takiben görünür. Kişi bilincini
kaybeder.
 Kızarıklıklar: ciltte terlemeye bağlı ve buharlaşmanın az olduğu yerlerde
görülür.
Havalandırma
 Oluşan kirli havayı dışarı atmak ve yerine temiz havayı almak için uygun bir
havalandırma yapılmalıdır.

 İdeal hava akım hızı 0,3-0,5 m/s’dir.

Hava akımı 0,5 m/s’yi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir.

 Hava akım hızı anemometre ile ölçülür

Radyasyon

İyonize eden

Radyasyon

İyonize etmeyen
Radyasyon

 İyonize radyasyon (alfa, beta, gama, x- ışınları): insan hücre yapısını bozan

 iyonize etmeyen radyasyon (kızılötesi, radyo/tv dalgaları, mikrodalga, cep

tel.): çok uzun süreli maruz kalınmadıkça hücre yapısında bir değişikliğe yol
açmayan
Radyasyon kaynakları
 Kozmik ışınlar
 Radon
 doğal radyoaktif kaynakla
 Besinlerdeki radyoaktif kaynaklar
 Endüstride kullanılan kaynaklar

 Medikal uygulamalar
 Nükleer tesisler
Basınç
 Atmosfer basıncından daha yüksek ya da daha düşük basınçlı yerlerde çalışanlarda;

 Kalp, dolaşım, solunum rahatsızlıkları görülebilir.

 Normalde 4 atmosfere kadar basınç değişimi organizmada rahatsızlık hissi dışında
sağlık sorunu yaratmaz.
 Balon ve uçak gibi araçlarla süratle yükseklere çıkılması halinde, doğal olarak
atmosfer basıncının düşmesi nedeniyle, normal atmosfer basıncı altında dokularda
erimiş olan gazların serbest hale gelmesi ile karıncalanma, kol ve bacaklarda
ağrılar ile bulanık görme, kulaklarının iç ve dış tarafındaki basınç farkından dolayı
kulak ağrıları gibi belirtiler meydana gelir. Vücuttaki oksijenin parsiyel basıncının
düşmesi sonucu anoksemi (Kanda oksijen yokluğu), taşikardi (Kalp çarpması)
görülebilir.
 Denizaltı personeli, dalgıçlar, gemi kurtarıcılarında ise, deniz dibine inildikçe vücut
üzerindeki basınç artması görülür. Bu basıncın 4 atmosferi aşması halinde, kişi
solunum ile fazla azot alacağından azot narkozu içine düşebilir.
Basınç
 Düşük ve yüksek basıncın işçiler üzerinde meydana getirdiği olumsuz etkiler bir
meslek hastalığıdır.
 Çalışma Gücü ve Meslekte Kazanma Gücü Kaybı Oranı Tespit İşlemleri Yönetmeliği’ne
ekli meslek hastalığı listesinde “E-4 Hava basıncındaki ani değişmelerden olan
hastalıklar” başlığı ile verilmiştir.

 Su altında basınçlı hava içinde çalışmayı gerektiren işlerde iniş, çıkış, geçiş dahil
çalışılabilecek azami süreler:
 - 20-25 metre derinlik veya 2-2,5 kg/cm2 basınçta 7 saat
 - 25-30 “ “ 2,5-3 “ “ 6 “
 - 30-35 “ “ 3-3,5 “ “ 5 “
 - 35-40 “ “ 3,5-4 “ “ 4 “

 Dalgıçlar için bu süre 18 metreye kadar 3 saat, 40 metreye kadar olan derinliklerde
yarım saattir.
Nem

 Nem: Havadaki su buharı miktarı

Mutlak
nem

Maks.
Nem nem
Bağıl
nem
Nem
 Mutlak nem: 1 m3 havadaki su buharı miktarının gram olarak ağırlığı

 Maksimum nem: Belli bir sıcaklıkta ve belli bir basınç altında 1 m 3

havanın taşıyabileceği en çok su buharı miktarı

 Bağıl nem: Belli bir sıcaklıkta, belli bir hacim havada bulunan su buharı
miktarının aynı sıcaklıkta ve aynı hacimdeki doymuş havada bulunan su
buharı miktarına oranıdır.

 Nem higrometre ile ölçülür.

https://www.google.com/imgres?imgurl=https%3A%2F%2Fcdn.akakce.com
%2Fanymetre%2Fanymetre-th101e-z.jpg&imgrefurl=https%3A%2F
%2Fwww.akakce.com%2Fhigrometre%2Fen-ucuz-anymetre-th101e-fiyati
%2C652402890.html&tbnid=HaeJnfB7yT-
sfM&vet=12ahUKEwjkpr3Vj_zzAhXGuqQKHWIXCX4QMygKegUIARDQAQ..i&doci
Aydınlatma
Aydınlatmanın önemi: Gözün temel fonksiyonlarını yerine getirebilmesi için
uygun aydınlatma şartlarının sağlanması gerekmektedir.

İyi bir aydınlatmanın özellikleri

 Aydınlatmanın şiddeti yapılan işe uygun olmalıdır
 Eş düzey aydınlatma sağlanmalıdır
 Göz kamaşmaları önlenmelidir

!!! Yapılan işin hassasiyeti arttıkça aydınlatma düzeyi de artırılmalı.

Aydınlatma
Uygun aydınlatmanın çalışanlar üzerindeki olumlu etkileri:
 Gözün ayırt edebilirliğini artırır.
 İş kazaları önlenebilir veya azalır.
 İşçilerin başarısını ve performansını artırır.
 Yapılan işte hız ve kalite artar.
Aydınlatma
Aydınlık düzeyi saptanırken dikkate alınacak faktörler
 Görülmesi gereken nesnenin boyutları
 Kontrast
 yaş

 İşyerlerinde tekdüze aydınlığın sağlanması için tavana yerleştirilen iki lamba arasındaki uzaklığın
ölçüsü lambaların çalışma yüzeyinden yüksekliğinin 1/2 katını aşmamalıdır.

Aydınlatma Türleri
 Dolaysız aydınlatma
 Dolaylı aydınlatma,
 Yarı dolaylı aydınlatma
 Karma aydınlatma.

!!! En iyi aydınlatma gün ışığıdır.

 İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİNDE ALINACAK SAĞLIK VE GÜVENLİK
ÖNLEMLERİNE İLİŞKİN YÖNETMELİK
17 Temmuz 2013

 İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin

konusu veya işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince
yararlanılamayan hallerde yahut gece çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve
yeterli aydınlatma sağlanır. İşyerlerinin aydınlatmasında TS EN 12464-1:
2013; TS EN 12464-1.2011: 2012; standartları esas alınır.

 Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için

kaza riski oluşturmayacak türde olur ve uygun şekilde yerleştirilir.

 Aydınlatma sisteminin devre dışı kalmasının çalışanlar için risk

oluşturabileceği yerlerde yeterli aydınlatmayı sağlayacak ayrı bir enerji
kaynağına bağlı acil aydınlatma sistemi bulunur.

https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130717-2.htm
Kimyasal Risk
Etmenleri
Doç. Dr. Deniz Akgül
Kimyasal Risk Etmenleri

Kimyasallar;
 Solunan havayı

 İçilen suyu Kontamine ederek dolaylı yoldan

çok geniş bir
alanı etkileyebilirler
 Yiyecekleri

Bu riskleri ortadan kaldırmanın öncelikli yolu=> tehlikeli kimyasalı tehlikesiz veya

daha az tehlikeli bir kimyasal ile değiştirmektir.
Yönetmelik
 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=23694&MevzuatTur=7&Mev
zuatTertip=5

AMAÇ:
 İnsan sağlığı ve çevrenin yüksek düzeyde korunmasını sağlamak
 maddelerin zararlarının değerlendirilmesine yönelik alternatif yöntemleri özendirmek
 rekabeti ve yeniliği artırmak üzere kimyasalların kaydı, değerlendirilmesi, izni ve
kısıtlanmasına ilişkin idari ve teknik usul ve esasları düzenlemektir
Yönetmelik

KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA

YÖNETMELİK

https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=18709&mevzuatTur=K
urumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5

 ÇALIŞANLARIN PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN KORUNMASI

HAKKINDA YÖNETMELİK
 Resmî Gazete Tarihi: 30.04.2013 Resmî Gazete Sayısı: 28633
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18335&MevzuatTur=7&Mevzua
tTertip=5
 Yönetmelik

https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=20309&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
Kimyasal madde

 Doğal halde bulunan, üretilen, herhangi bir işlem sırasında kullanılan veya
atıklar da dâhil olmak üzere ortaya çıkan,
 bizzat üretilmiş olup olmadığına ve piyasaya arz olunup olunmadığına
bakılmaksızın her türlü element, bileşik veya karışımlar
Kimyasal Risk Etmenleri
 Alerjik madde: Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet
meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda
karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddeler
Kimyasal Risk Etmenleri
 Alevlenir madde: Parlama noktası 21°C - 55°C arasında olan sıvı haldeki maddeler

 Alevlenir Gazlar
 Alevlenir Aerosoller
 Alevlenir Sıvılar
 Alevlenir Katılar
Kimyasal Risk Etmenleri
Kolay alevlenir madde:
 Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve
sonuç olarak alevlenen maddeyi
veya
 ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının
uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki maddeyi
veya
 parlama noktası 21°C’nin altında olan sıvı haldeki maddeyi veya su veya nemli hava
ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddeleri

Çok kolay alevlenir madde:

 0°C’den düşük parlama noktası ve 35°C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı
haldeki maddeler
 oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki
maddeler
Kimyasal Risk Etmenleri
 Aşındırıcı madde: Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen
maddeler
Kimyasal Risk Etmenleri
 Çevre için tehlikeli madde: Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç
unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren
maddeleri,
Kimyasal Risk Etmenleri
 Çok toksik madde: Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında,
deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya
ölüme neden olan maddeler
 Kanserojen madde: Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan kanserojen madde
 Mutajen madde: Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte tanımlanan mutajen maddeyi
Kimyasal Risk Etmenleri
 Oksitleyici madde: Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler
ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddeler

 Patlayıcı madde: Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile

ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile
kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak
parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddeler

 Tahriş edici madde: Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya
tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden
olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddeleri,
Kimyasal Risk Etmenleri
 Toksik madde: Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri
yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya
ölüme neden olan maddeler

 Üreme için toksik madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye

nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan
ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri
meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddeler

 Zararlı madde: Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla

emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme
neden olan maddeler
Kimyasal Risk Etmenleri
Tehlikeli kimyasal madde:
 Patlayıcı,
 oksitleyici, Bu özelliklerden bir veya birkaçına
 çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, sahip maddeleri ve müstahzarları veya

yukarıda sözü edilen sınıflamalara
toksik, çok toksik,
girmemekle beraber kimyasal, fiziko-
 zararlı, kimyasal veya toksikolojik özellikleri
 aşındırıcı, tahriş edici, ve kullanılma veya işyerinde
 alerjik,
bulundurulma şekli nedeni ile
çalışanların sağlık ve güvenliği
 kanserojen, mutajen, yönünden risk oluşturabilecek
 üreme için toksik maddeleri veya mesleki maruziyet
 çevre için tehlikeli sınır değeri belirlenmiş maddeler
Kimyasal Risk Etmenleri
 Biyolojik sınır değeri: Kimyasal maddenin ve metabolitinin uygun
biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun ve etki göstergesinin üst sınırı

 Mesleki maruziyet sınır değeri: Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik

sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal
madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı
Tehlikeli kimyasal maddelerle
çalışmalarda alınması gereken önlemler
MADDE 7 –(1) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda çalışanların sağlık ve güvenliği
yönünden riskler aşağıdaki önlemlerle ortadan kaldırılır veya en az düzeye indirilir:
 a) İşyerinde uygun düzenleme ve iş organizasyonu yapılır.
 b) Tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalar, en az sayıda çalışan ile yapılır.
 c) Çalışanların maruz kalacakları madde miktarlarının ve maruziyet sürelerinin
mümkün olan en az düzeyde olması sağlanır.
 ç) İşyerinde kullanılması gereken kimyasal madde miktarı en az düzeyde tutulur.
 d) İşyeri bina ve eklentileri her zaman düzenli ve temiz tutulur.
 e) Çalışanların kişisel temizlikleri için uygun ve yeterli şartlar sağlanır.
 f) Tehlikeli kimyasal maddelerin, atık ve artıkların işyerinde en uygun şekilde
işlenmesi, kullanılması, taşınması ve depolanması için gerekli düzenlemeler yapılır
Tehlikeli kimyasal maddelerle
çalışmalarda alınması gereken önlemler
g) İkame yöntemi uygulanarak, tehlikeli kimyasal madde yerine çalışanların sağlık ve
güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal madde kullanılır.
Yapılan işin özelliği nedeniyle ikame yöntemi kullanılamıyorsa, risk değerlendirmesi
sonucuna göre ve öncelik sırasıyla aşağıdaki tedbirler alınarak risk azaltılır:
 1) Çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek bakım onarım
işleri de dahil tehlikeli kimyasal maddelerle çalışmalarda ve teknolojik
gelişmeler de dikkate alınarak uygun proses ve mühendislik kontrol sistemleri
seçilir ve uygun makine, malzeme ve ekipman kullanılır.
 2) Riski kaynağında önlemek üzere; uygun iş organizasyonu ve yeterli
havalandırma sistemi kurulması
 3) Tehlikeli kimyasal maddelerin olumsuz etkilerinden çalışanların toplu olarak
korunması için alınan önlemlerin yeterli olmadığı hallerde bu önlemlerle birlikte
kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
Tehlikeli kimyasal maddelerle
çalışmalarda alınması gereken önlemler
 ğ) Alınan önlemlerin etkinliğini ve sürekliliğini sağlamak üzere yeterli kontrol,
denetim ve gözetim sağlanır.
 h) İşveren, çalışanların sağlığı için risk oluşturabilecek kimyasal maddelerin
düzenli olarak ölçümünün ve analizinin yapılmasını sağlar. İşyerinde
çalışanların kimyasal maddelere maruziyetini etkileyebilecek koşullarda
herhangi bir değişiklik olduğunda bu ölçümler tekrarlanır. Ölçüm sonuçları, bu
Yönetmelik eklerinde belirtilen mesleki maruziyet sınır değerleri dikkate
alınarak değerlendirilir.
 ı) İşveren, 6 ncımaddede belirtilen yükümlülükleri yerine getirirken, bu
maddenin birinci fıkrasının (h) bendinde belirtilen ölçüm sonuçlarını da göz
önünde bulundurur. Mesleki maruziyet sınır değerlerinin aşıldığı her durumda,
işveren bu durumun en kısa sürede giderilmesi için koruyucu ve önleyici
tedbirleri alır.
Tehlikeli kimyasal maddelerle
çalışmalarda alınması gereken önlemler
 i) işveren, çalışanları kimyasal maddelerin fiziksel ve kimyasal özelliklerinden
kaynaklanan tehlikelerden korumak için, bu maddelerin işlenmesi, depolanması,
taşınması ve birbirini etkileyebilecek kimyasal maddelerin birbirleriyle temasının
önlenmesi de dâhil olmak üzere, yapılan işin özelliğine uygun olarak aşağıda
belirtilen öncelik sırasına göre teknik önlemleri alır ve idari düzenlemeleri yapar:
 1) İşyerinde parlayıcı ve patlayıcı maddelerin tehlikeli konsantrasyonlara ulaşması ve
kimyasal olarak kararsız maddelerin tehlikeli miktarlarda bulunması önlenir. Bu mümkün
değilse,
 2) İşyerinde yangın veya patlamaya sebep olabilecek tutuşturucu kaynakların bulunması
önlenir. Kimyasal olarak kararsız madde ve karışımların zararlı etki göstermesine sebep
olabilecek şartlar ortadan kaldırılır. Bu da mümkün değilse,
 3) Parlayıcı ve/veya patlayıcı maddelerden kaynaklanan yangın veya patlama halinde veya
kimyasal olarak kararsız madde ve karışımlarının zararlı fiziksel etkilerinden çalışanların
zarar görmesini önlemek veya en aza indirmek için gerekli önlemler alınır.
Tehlikeli kimyasal maddelerle
çalışmalarda alınması gereken önlemler
 j) İş ekipmanı ve çalışanların korunması için sağlanan koruyucu sistemlerin
tasarımı, imali ve temini, sağlık ve güvenlik yönünden yürürlükteki mevzuata
uygun şekilde yapılır. İşveren, patlayıcı ortamlarda kullanılacak bütün
donanım ve koruyucu sistemlerin Muhtemel Patlayıcı Ortamda Kullanılan
Teçhizat ve Koruyucu Sistemlerle İlgili Yönetmelik (94/9/AT) hükümlerine
uygun olmasını sağlar.
 k) Patlama basıncının etkisini azaltacak düzenlemeler yapılır.
 l) Tesis, makine ve ekipmanın sürekli kontrol altında tutulması sağlanır.
 m) İşyerlerinde, sıvı oksijen, sıvı argon ve sıvı azot bulunan depolama
tanklarının yerleştirilmesinde Ek-4’te belirtilen asgari güvenlik mesafelerine
uyulur.
Acil Durumlar
a)
 Acil durumların olumsuz etkilerini azaltacak önleyici tedbirler derhal alınır
 çalışanlar durumdan haberdar edilir
 Acil durumun en kısa sürede normale dönmesi için gerekli çalışmalar yapılır
 etkilenmiş alana sadece bakım, onarım ve zorunlu işlerin yapılması için acil
durumlarda görevlendirilen çalışanlar ile işyeri dışından olay yerine intikal eden
ekiplerin girmesine izin verilir.
Acil Durumlar
b)
 Etkilenmiş alana girmesine izin verilen kişilere uygun kişisel koruyucu donanım ve
özel güvenlik ekipmanı verilir
 acil durum devam ettiği sürece kullanmaları sağlanır
 Uygun kişisel koruyucu donanımı ve özel güvenlik ekipmanı bulunmayan kişilerin
etkilenmiş alana girmesine izin verilmez.
Acil Durumlar
c)
 Tehlikeli kimyasallarla ilgili bilgiler ve acil durum müdahale ve tahliye
prosedürleri kullanıma hazır bulundurulur.
 İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki ilk
yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda
faaliyet gösteren kuruluşların bu bilgilere ve prosedürlere kolayca ulaşabilmeleri
sağlanır.
 Bu bilgiler;
1) İşyerindeki acil durumlarda görevlendirilen çalışanların ve işyeri dışındaki ilk yardım,
acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele gibi konularda faaliyet gösteren
kuruluşların önceden hazır olabilmeleri ve uygun müdahaleyi yapabilmeleri için,
yapılan işteki tehlikeleri, alınacak önlemleri ve yapılacak işleri,
2) Acil durumda ortaya çıkması muhtemel özel tehlike ve yapılacak işler hakkındaki
bilgileri, içerir.
Çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi
 MADDE 9 – (1) İşveren, çalışanların ve temsilcilerin eğitimini ve
bilgilendirilmelerini sağlar. Bu eğitim ve bilgilendirilmeler özellikle aşağıdaki
hususları içerir:
 a) Risk değerlendirmesi sonucunda elde edilen bilgileri.
 b) İşyerinde bulunan veya ortaya çıkabilecek tehlikeli kimyasal maddelerle
ilgili bu maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, meslek hastalıkları,
mesleki maruziyet sınır değerleri ve diğer yasal düzenlemeler hakkında
bilgileri.
 c) Çalışanların kendilerini ve diğer çalışanları tehlikeye atmamaları için
gerekli önlemleri ve yapılması gerekenleri.
 ç) Tehlikeli kimyasal maddeler için tedarikçiden sağlanan Türkçe malzeme
güvenlik bilgi formları hakkındaki bilgileri.
 d) Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri
tesisatla ilgili mevzuata uygun olarak etiketleme/kilitleme ile ilgili bilgileri.
Çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi

 MADDE 9 –(2) Tehlikeli kimyasallarla yapılan çalışmalarda çalışanlara

veya temsilcilerine verilecek eğitim ve bilgiler, yapılan risk
değerlendirmesi sonucu ortaya çıkan riskin derecesi ve özelliğine bağlı
olarak belirlenir
 sözlü talimat ve yazılı bilgilerle desteklenmiş eğitim şeklinde olur.
 Bu bilgiler değişen şartlara göre güncellenir.
 (3) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri, işverenin talep
etmesi halinde, risk değerlendirmesi için gerekli olan, gerekli tüm
bilgileri vermek zorundadır.
Yasaklar
Ek-3’te belirtilen kimyasal maddelerle yapılacak çalışmalarda aşağıda belirtilen
hususlara uyulur:
 a) Ek-3’te belirtilen kimyasal bu maddelerin belirtilen oranlardan fazla
bulunması halinde bu maddelerin üretilmesi, kullanılması ve işlemlerin
yapılması yasaktır.
 b) Ancak, tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve
çalışanların bu maddelere maruziyetlerinin önlenmesi şartı ile Bakanlıktan izin
alınarak Ek-3’te belirtilen maddelerle sadece aşağıdaki hallerde çalışma
yapılır;
 1) Bilimsel araştırma ve deneylerde,
 2) Yan ürünlerde veya atık maddelerde bulunan bu maddelerin ayrılması işlerinde,
 3) Teknoloji gereği ara madde olarak kullanılması zorunlu olan üretimlerde.
Yasaklar

 Bu çalışmalar için izin isteyenler aşağıdaki bilgileri Bakanlığa vermekle

yükümlüdür:
 1) İzin isteme nedeni
 2) Kimyasal madde veya maddelerin yıllık kullanım miktarları
 3) Bu maddelerde çalışacakların sayısı
 4) Maddelerin kullanılacağı işler, reaksiyonlar ve prosesler
 5) Çalışanların bu maddelere maruziyetini önlemek için alınan önlemler
Yürürlükten kaldırılan
yönetmelik
 MADDE 13 – (1) 26/12/2003
tarihli ve 25328 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Kimyasal
Maddelerle Çalışmalarda Sağlık
ve Güvenlik Önlemleri Hakkında
Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.