RELATIVNA

MOLEKULSKA MASA
  Relativna molekulska masa
Postoje molekule iznimno složene građe
(primjerice, molekula DNA, bjelančevina i
mnogih drugih molekula organskih spojeva).
Međutim, mase tih tvari i dalje su u čovjeku
nepojmljivo male pa ih iskazujemo kao
relativne vrijednosti.

 Što označuje kratica DNA?

 Gdje se nalazi DNA u stanicama eukariota?
 Istraži kolika je ukupna masa svih molekula DNA u tijelu
prosječnog čovjeka.
  Masa molekule
Masa neke molekule (mf) građene od atoma XY jednaka je
zbroju masa atoma X i Y:

mf(XY) = ma(X) + ma(Y)

Uvrštavanjem jednakosti za mase atoma izvodimo formulu:

mf(XY) = Ar(X) ∙ Da + Ar(Y) ∙ Da

mf(XY) = Da [Ar(X) + Ar(Y)]

  Masa molekule
Molekula vode, H2O je građena od dvaju
vodikovih i jednog kisikova atoma pa je
masa molekule jednaka zbroju masa tih
atoma:
mf(H2O) = 2 ma(H) + ma(O)
Mase atoma nam nisu zadane pa ćemo se poslužiti poznatim
izrazom i zamijeniti nepoznato:
mf(H2O) = [2 Ar(H) + Ar(O)] ∙ Da
Vrijednosti Ar(H) i Ar(O) potražit ćemo u periodnom sustavu
elemenata.
  Masa molekule

mf(H2O) = [2 ∙ 1,008 + 16,00] ∙ Da

= (2,016 + 16,00) ∙ Da
= 18,016 Da

Kada bismo masu molekule vode htjeli iskazati u

gramima, tada bismo dobivenu vrijednost umjesto
Daltonom pomnožili s 1,66 x 10–24 g.
 Primjer 1.
Izračunaj masu molekule metana i molekule metanola i
iskaži je u daltonima.
Zadano je: Vrijednosti za Ar(C) i Ar(H) potraži
u periodnom sustavu elemenata.
Traži se: mf(CH4) = ?

mf(CH4) = ma(C) + 4 ma(H)

mf(CH4) = [Ar(C) + 4 ∙ Ar(H)] ∙ Da
= [12,01 + 4 ∙ 1,008] ∙ Da
= 16,042 Da Model molekule
metana
 Primjer 1.
Izračunaj masu molekule metana i molekule metanola i
iskaži je u daltonima.
Zadano je: Vrijednosti za Ar(C), Ar(H) i Ar(O) potraži
u periodnom sustavu elemenata.

Traži se: mf(CH4O) = ?

mf(CH4O) = ma(C) + 4 ma(H) + ma(O)

mf(CH4O) = [Ar(C) + 4 ∙ Ar(H) + Ar(O)] ∙ Da
= [12,01 + 4 ∙ 1,008 + 16,00] ∙ Da
Model molekule
= 32,042 Da metanola
  Relativna molekulska masa
Relativna molekulska masa (Mr) je broj koji pokazuje koliko
je puta prosječna masa molekule ili formulske jedinke (mf)
veća od atomske jedinice mase.

mf (XY)
Mr(XY) = mf (XY) = Mr(XY) ∙ Da
Da
 Relativna molekulska masa
Opća formula za izračunavanje relativne
molekulske mase:

Mr (XaYb) = a Ar(X) + b Ar(Y)

Izračunajmo relativnu molekulsku masu vode Mr(H2O).

Mr(H2O) = 2 . Ar(H) + Ar(O)

= 2 . 1,008 + 16,00
= 18,016
 Primjer 2.
Izračunaj relativne molekulske mase didušikova
tetraoksida, N2O4 i natrijeva karbonata, Na2CO3.
Zadano je: Vrijednosti za Ar(N) i Ar(O) potraži u
periodnom sustavu elemenata.
Traži se: Mr(N2O4) = ?

Mr(N2O4) = 2 ∙ Ar(N) + 4 ∙ Ar(O)

= 2 ∙ 14,01 + 4 ∙ 16,00
= 92,02 Model molekule
didušikova tetraoksida
 Primjer 2.
Izračunaj relativne molekulske mase didušikova
tetraoksida, N2O4 i natrijeva karbonata, Na2CO3.
Zadano je: Vrijednosti za Ar(Na), Ar(C) i Ar(O)
potraži u periodnom sustavu elemenata.
Traži se: Mr(Na2CO3) = ?

Mr(Na2CO3) = 2 ∙ Ar(Na) + Ar(C) + 3 ∙ Ar(O)

= 2 ∙ 22,99 + 12,01 + 3 ∙ 16,00
= 105,99
 Primjer 3.
Izračunaj relativnu molekulsku masu modre galice,
CuSO4 · 5 H2O.
Zadano je: Vrijednosti za Ar(Cu), Ar(S), Ar(O) i Ar(H)
potraži u periodnom sustavu elemenata.
Traži se: Mr(CuSO4 · 5 H2O) = ?

Mr(CuSO4 · 5 H2O) = Mr(CuSO4) + 5 · Mr(H2O)

= Ar(Cu) + Ar(S) + 4 ∙ Ar(O) + 5 · (2 ∙ Ar(H) + Ar(O))
= 63,55 + 32,06 + 4 ∙ 16,00 + 5 ∙ (2 ∙ 1,008 + 16,00)
= 249,69
 Molekulska i empirijska formula
Molekulska formula pokazuje točan broj i
vrste atoma u nekoj molekuli.

Empirijska formula pokazuje najmanji omjer

elemenata izražen cijelim brojevima.

Ako su nam poznate vrste i broj atoma koji

grade neku molekulu ili formulsku jedinku,
možemo izračunati masu te molekule ili
formulske jedinke.
 Primjer 4.
Empirijska je formula organskog spoja etina CH. Odredi
molekulsku formulu etina ako je njegova relativna molekulska
masa 26,036.

Zadano je: empirijska formula etina, CH

Mr(etin) = 26,036
Traži se: molekulska formula etina

Relativna masa empirijske formule etina je:

Er(CH) = Ar(C) + Ar(H)
= 12,01 + 1,008 = 13,018.
Primjer 4.
Podijelimo li relativnu molekulsku masu etina s
relativnom masom empirijske formule etina, doznat
ćemo koliko je puta Mr(etin) veća od Er(etin):

Mr(etin) 26,036
= =2
Er(etin) 13,018

Zaključujemo kako je masa molekulske formule

etina 2 puta veća od mase empirijske formule
etina te je njegova molekulska formula C2H2.
  Provjeri znanje
1. S kojom veličinom uspoređujemo mase molekula?
2. Što je relativna molekulska masa, Mr?
3. Izračunaj masu molekule kisika i izrazi je u daltonima.
4. Izračunaj relativnu molekulsku masu molekule sumporne
kiseline, H2SO4.
5. Izračunaj koliko je puta veća masa molekule glukoze
(C6H12O6) u odnosu na masu molekule etanola (C2H6O).
6. Izračunaj relativnu molekulsku masu zelene galice, ako joj je
kemijska formula FeSO4 ∙ 7 H2O.
7. Empirijska je formula octene kiseline CH 2O. Odredi
molekulsku formulu octene kiseline ako je njezina relativna
molekulska masa 60.