Professional Documents
Culture Documents
Udana
Vyana
Samana
Apana
Prana
‘µÉxÉç mÉëÉhÉlÉã’
‘mÉëÉhÉrÉÌiÉ eÉÏuÉrÉÌiÉ CÌiÉ
mÉëÉhÉ:|’
Location - Murdha – Kandha, ura,
jihwa, asya, nasika (Nabhi)
Function
Maintaining dhamanis of Budhi, Indriya,
Hridaya & Mana
Urdhwanga gata Vegapravarthi - Steevana,
Kshavadhu, Udgara
Praswasa & Uchwasa, Annapravesa
‘lÉÉÍpÉxjÉ mÉëÉhÉmÉuÉlÉ: xmÉ×wOèuÉÉ
Udana
Location – Uras – Kanta, nasika,
nabhi
Function
Vak pravarthi
Srotah preenana
Prayatna, Urja, Bala
Dhee, Dhrithi, Smrithi, Mano bodhana
‘E²WûlÉ-CÎlSìrÉÉlÉÉqÉç SÉUhÉqÉç-
ESÉlÉ’
Vyana
Location – Hrudaya – Entire body
Function
All 5 types of physical activities
Nimesha, Unmesha, Jrumbha,
Annaswadana,
Srothovisodhana
Motility of Rakta and Sweda
Proper conveyance of Sukra in Yoni
Separation of food into Sara & Kitta,
Circulation of poshya bhavas to all
Dhatus
Samana
Location – Near Agni
Ama pakwasaya chara
(Su)
Function
Agnideepana
Anna dharana
Annapachana
Sara – kitta vivechana
Kitta adho nayana
Promotes movement of Dosha, sweda,
Sukra, Artava and in their Srothases
Apana
‘Apanayanat apanah’
Location – Apana – Vasthi, Sroni,
Medra, Vrishana, Vamshana, Uru
(Anthra)
Function
Expulsion of Pureesha, Mutra,
Sukra, Artava & Garbha
Physiological Variations
Diurnal Variations
Last 1/3 of Day
Last 1/3 of Night
In relation to food
Last stage of digestion
In relation to Age
At old age
Seasonal Variations (Kalakrithagathi)
Chaya in Greeshma (Ushna + Rukshadi)
Prakopa in Varsha (Seeta + Rukshadi)
Prasama in Sarat (Ushna + Snigdhadi)
Pathological States
Vatha Kshaya
Ksheena dosha will not cause disease
independently or directly as they cant attain
Unmargagamana and hence unable to vitiate the
dushyas
“…….. lÉ ¤ÉÏhÉ: xuÉrÉqÉãuÉ SÒÈÎxjÉiÉiuÉÉiÉç ”
Chakrapani
Sthanasamsraya –
Symptoms specific to a particular
disease begins - Purvarupas
Visishta Purvarupa – eg: Vathika
Jwara – Jrimbha, Anga
Nidana
Dhatukshaya janya
Rasa -Tikta, Katu, Pramitabhojana
Kashaya Nisa jagarana, adhyayana
Guna – Ruksha, laghu, Atyuchacha bhaashana
seetha, ghara,
Vyayama, balavadvigraha
sukshma, chala,
daruna, visada Vyavaya, plavana, patana
Articles – Sushka, saka, Vegodeerana,
roasted meat, varaka, Bhee, Soka, Chinta
syamaka, nivara, Kriya atiyoga
masura, uddalaka,
mudga, adhaki, Raktamokshana
kalaya, harenu,
nishpava
Alpa bhojana
Nidanas specific for
subtypes of Vatha
Prana – Roukshya, Vyayama, Langhana, Atyahara,
Abhighata, adhwa, Vegodeerana, Vegadharana
Udana – Dharana of Kshavadhu, Udgara, Chardi &
Nidra, Guru bhara, Atirodana, Atihasya
Vyana – Atigamana, Dhyana, Kreeda, Vishama
cheshta, Virudha ahara, Ruksha, Bhee, Harsha,
Vishada
Samana – Vishama anna, Ajeerna, Seeta,
Sankeerna bhojana, Akala sayana & jagarana
Apana – Ruksha, Guru ahara, Adhogata
vegadharana, Ativahana, Atiyanayana,
Atyasana, Atisthana, Atichankramana
Pathological Actions of Vata
Sramsa Veshta
Vyasa Bhanga
Sanga Soola
Bheda Sosha
Thoda Swapa
Parushya
Harsha
Soushirya
Tharsha
Sankocha
Vartha Spandana
Angamarda Kashayarasatwa
Kampa Syava aruna
Vyadha varnata
Pathological Actions of Vata …contn
Karsya Asthisoola
Karshnya Majjasosha
Gatrakampa Malasanga
Sphurana Adhmana
Ushnakamita Atopa
Sanjanasa Moha
Nidranasa Dainya
Bala upaghata Bhaya
Soka
Indriya upaghata
Pralapa
Sama – Nirama Vatha
Vibandha Staimitya
Agnisada Gowrava
Tandra Alasya
Antrakoojana Snigdhatwa
Vedana Saitya
Sopha Katu, ruksha abhilasha
Nistoda Vridhi with Sneha
Angagraha Vridhi during
Arochaka mornings, nights and
Tandra cloudy season
Diseases caused by Vatha
Samanyaja
Nanatmaja
Nanatmaja
Na anatmaja
Vatha alone responsible
80 types
They may be manifestations produced
by vatha in a localised part alone
Some may be self limiting also
Samanyaja rogas
Udana
Vyana
Samana
Apana
Category 3
Vatha vyadhis
Apatantraka Dandakam
Antarayama Apabahuka / Viswachi
Bahyayama Khanjam / Pangu
Vranayama Kalayaghanjam
Hanusramsa Urustambha
Jihwastambha Kroshtukaseersha
Ardita Vatakandakam
Siragraha Gridhrasi / Khalwi
Pakshavadham Padaharsha
Sarvanga roga Padadaha
Other conditions of Vatha
predominance
Ama vatha
Vatha sonitha
During Dhatupaka state in any disease
During stage of Bheda – Chronicity of any
disease