SZTUKA

STAROŻYTNEJ
MEZOPOTAMII
SZTUKA STAROŻYTNEJ MEZOPOTAMII
Sztuka starożytnej Mezopotamii - przejaw działalności artystycznej człowieka na obszarze,
położonym w dorzeczu Tygrysu i Eufratu, w okresie od VI tysiąclecia p.n.e., tj. początków
rolnictwa, do VI wieku p.n.e., tj. do upadku ostatniego niezależnego państwa na tym terenie.
Teren Mezopotamii to miejsce, gdzie rozwinęło się wiele kultur i starożytnych cywilizacji.
Pierwotnie znane były one jedynie z przekazów pozostawionych przez starożytnych Greków.
Pierwsze badania archeologiczne, prowadzone początkowo przez amatorów i poszukiwaczy
skarbów, miały miejsce w XIX wieku. Jednym z najcenniejszych znalezisk były gliniane tabliczki
pokryte pismem klinowym. Odczytanie ich rozpoczęło czas poznawania długich dziejów
Mezopotamii.
RODZAJE SZTUK STAROŻYTNEJ
MEZOPOTAMII
Międzyrzecze było zamieszkane już w okresie paleolitu. W VI tysiącleciu p.n.e., gdy osiadły tryb
życia zastąpił koczowniczy, na tym obszarze powstawały kolejno takie państwa, jak: Sumer,
Akad, Asyria, Babilonia i inne. Tak więc sztukę tego rejonu świata reprezentują:

• Sztuka sumeryjska i akadyjska

• Sztuka babilońska
• Sztuka asyryjska
ODKRYWANIE MEZOPOTAMII
Najstarszym świadkiem kultur, istniejących na terenie Mezopotamii jest Biblia, przekazująca
informacje o potędze i okrucieństwach wschodnich sąsiadów Izraela i Judy. Dzieła autorów
hellenistycznych dostarczyły o kulturach Mezopotamii kilka skąpych wzmianek i anegdot. Dla
Rzymian Babilonia była ojczyzną wróżbitów i magów, zaś wczesne opisy podróżników
europejskich do Mezopotamii nie wpływają bezpośrednio na poznanie charakteru sztuki
mezopotamskiej.
ODKRYWANIE MEZOPOTAMII
Początki naukowych badań nad Mezopotamią sięgają XVIII wieku, gdy po raz pierwszy została
opisana Niniwa. Pierwszy znany zabytek starożytnej Mezopotamii pojawił się w Europie w 1786
roku. Był to kudurru, którego przeznaczenia nikt wówczas nie potrafił ustalić (tzw. kamień
Michaux). Od XIX wieku w Mezopotamii zaczęto prowadzić wykopaliska. Prace archeologiczne
rozpoczęli niemal jednocześnie Francuzi i Anglicy. Kolejno odkrywano Dur-Szarrukin, Niniwę,
Kalhu, a do muzeów europejskich zaczęły napływać zabytki sztuki asyryjskiej i babilońskiej.
ODKRYWANIE MEZOPOTAMII
Po drugiej wojnie światowej zmieniono stosunek do badań nad kulturą Mezopotamii. Przedtem
duży wpływ na jej poznanie miało poszukiwanie korzeni opowieści biblijnych, co doprowadziło
niektórych uczonych do przekonania, że wszystko, co zostało opisane w Biblii, wywodziło się z
Mezopotamii. Szczególnie do utrwalenia podobnych poglądów przyczyniło się odkrycie i
odczytanie Eposu o Gilgameszu.
PISMO KLINOWE
Jedna z najstarszych na świecie odmian pisma, powstała na Bliskim Wschodzie, stworzona
najprawdopodobniej przez Sumerów ok. 3500 lat p.n.e.
Pierwotnie było złożone z przedstawień rysunkowych, które wyobrażały przedmioty albo jeden
charakterystyczny ich element, a przy bardziej abstrakcyjnych pojęciach – kompozycje
symboliczne. Na początku system był całkowicie obrazkowy. Każdy znak miał znaczenie
podstawowe, do którego dochodziły znaczenia poboczne. Nazwa pochodzi od kształtu znaków
odciskanych na glinianych tabliczkach za pomocą kawałka trzciny. Jego powstanie, w lV
tysiącleciu p.n.e., związane było z administracyjnymi i gospodarczymi potrzebami rozwijającej
się cywilizacji.
SZTANDAR Z UR
Jest to zabytek sztuki sumeryjskiej, pochodzący z okresu wczesnodynastycznego (2900-2334
p.n.e.), znaleziony w południowej Mezopotamii w jednym z Grobów Królewskich z Ur. Jeden z
najważniejszych przykładów sztuki Sumeru. Przechowywany obecnie w Muzeum Brytyjskim.
Wbrew nazwie jest to drewniana skrzynia o nieznanej funkcji (prawdopodobnie służyła jako
pudło rezonansowe harfy). Pokryta jest z czterech stron mozaiką z muszli i lazurytem. Mierzy ok.
20 cm wysokości i ok. 50 cm długości. Po jednej stronie przedmiotu przedstawione zostało życie
ludności w czasie pokoju. Widać tu przygotowania do uczty w trzech pasach kompozycji. Po
drugiej stronie uwieczniono czas wojny, a więc rydwany z oszczepnikami, wojowników, jak też
pokonanych jeńców. W najwyższym pasie przedstawiono samego króla. Panele boczne skrzyni
ukazują ludzi i zwierzęta w scenach figuralnych.
KODEKS HAMMURABIEGO
Jest to babiloński zbiór praw zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za panowania króla
Hammurabiego, szóstego przedstawiciela I dynastii z Babilonu.
Z dotychczas odnalezionych podczas wykopalisk archeologicznych mezopotamski zbiór praw -
kodeks Hammurabiego jest w najlepszym stanie. Odnaleziony w 1902 roku w Suzie (dzisiejszy
Iran) przez francuskiego archeologa − M. Jequier, członka wyprawy de Morgana. Tekst wyryto w
diorycie pismem klinowym , niemal kompletny. Jako pierwszy tłumaczeniem 51 zachowanych
kolumn tekstu zajął się francuski asyriolog Vincent Scheil. Sama stela znajduje się obecnie w
Luwrze. Jej górna część przedstawia boga Szamasza dającego Hammurabiemu insygnia władcy.
BRAMA ISZTAR
Jest to brama w Babilonie, wzniesiona za panowania króla Nabuchodonozora ll i poświęcona
bogini Isztar. Była ona północną bramą miasta, otwierającą tzw. drogę procesyjną, która ciągnęła
się aż do E-sagili- świątyni boga Marduka.
Brama Isztar oblicowana była glazurowaną cegłą w kolorze niebieskim. Na tym tle, widoczne
jako dekoracja, rozmieszczone były wyobrażenia 575 zwierząt, które symbolizowały
poszczególne bóstwa: węże i smoki – Marduka, byki – Adada i lwy – Isztar. Same drzwi bramy i
sklepienie były wykonane z drzewa cedrowego.
Obecnie zrekonstruowana, prawdziwa Brama Isztar znajduje się w Muzeum Pergamońskim w
Berlinie. W Iraku natomiast wykonano jej replikę, będącą tam dużą atrakcją turystyczną Babilonu
DZIĘKUJĘ Z A
UWAGĘ!