2.

5 ΔΙΑΧΩΡΙΣΜΟΣ ΜΕΙΓΜΑΤΩΝ
ΧΗΜΕΙΑ Β’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Τί είναι ο διαχωρισμός μείγματος;

*Είναι η διαδικασία που ακολουθείται για το

διαχωρισμό (απομάκρυνση) των συστατικών ενός
μείγματος με φυσικές μεθόδους

*Στηρίζεται στις διαφορετικές ιδιότητες των

συστατικών του μείγματος
 8 κλασσικές μέθοδοι διαχωρισμού μειγμάτων

1. Απόχυση

2. Διήθηση ή Φιλτράρισμα

3. Εξάτμιση

4. Απόσταξη

5. Εκχύλιση

6. Μαγνητικός Διαχωρισμός

7. Φυγοκέντρηση

8. Χρωματογραφία
Ποια μέθοδο
διαχωρισμού να
διαλέξω;
Η μέθοδος που επιλέγεται
εξαρτάται από το είδος του
μείγματος που έχουμε (π.χ.
ετερογενές ή ομογενές) και
βασίζεται στις διαφορετικές
φυσικές ιδιότητες των
συστατικών του (π.χ. πυκνότητα,
διαλυτότητα, σημείο βρασμού,
κ.α.)
1. Απόχυση
Χρησιμοποιείται για διαχωρισμό ετερογενών
μειγμάτων στα οποία έχουμε:
1. Ένα στερεό, αδιάλυτο σε υγρό, το οποίο
κατακάθεται στον πυθμένα του δοχείου. Το
υπερκείμενο υγρό μεταφέρεται προσεκτικά σε
άλλο δοχείο. (π.χ. νερό – άμμος, βότσαλα – νερό,
αλατόνερο – ελιές, αλατόνερο – φέτα, κ.α.)
2. Δύο υγρά που δεν αναμειγνύονται και σχηματίζουν
δυο φάσεις. Το υπερκείμενο υγρό (πάνω στοιβάδα)
μεταφέρεται προσεκτικά σε άλλο δοχείο. (π.χ. λάδι
– νερό).
 Mειονέκτημα: η μέθοδος αυτή δεν είναι ιδιαίτερα
ακριβής!
2. Διήθηση ή Φιλτράρισμα
Χρησιμοποιείται για τον διαχωρισμό ετερογενών
μειγμάτων, στα οποία ένα στερεό βρίσκεται
αδιάλυτο μέσα σε ένα υγρό (π.χ. κιμωλία – νερό,
άμμος – νερό.
 Στηρίζεται στην αδυναμία του στερεού να
περάσει μέσα από τους πόρους ενός φίλτρου
(ή ηθμού ή διηθητικού χαρτιού).
 Το υγρό που περνάει από τον ηθμό ονομάζεται
«διήθημα».
 Το στερεό που παραμένει στον ηθμό
ονομάζεται «ίζημα».
3. Εξάτμιση
Ενδείκνυται για διαχωρισμό ομογενών μειγμάτων, στα οποία στερεές
ουσίες είναι διαλυμένες μέσα σε ένα υγρό (π.χ. αλατόνερο, ζαχαρόνερο).
 Ο διαλύτης εξατμίζεται (μέσω θέρμανσης του μείγματος) και στο δοχείο
παραμένουν μόνο οι στερεές ουσίες.

Βασικό μειονέκτημα:
Δεν μπορούμε να παραλάβουμε τον διαλύτη («χάνω» το νερό)
ΑΛΥΚΕΣ ΜΕΣΟΛΛΟΓΓΙΟΥ
4. Απόσταξη
Χρησιμοποιείται για διαχωρισμό ομογενών μειγμάτων
(π.χ κρασί, αλατόνερο).
 Στηρίζεται στα διαφορετικά σημεία βρασμού που
έχουν τα συστατικά του μείγματος.
Το συστατικό που βράζει πρώτο, περνάει στην αέρια
φάση και μέσα από ειδική διάταξη συμπυκνώνεται
ξανά, και παραλαμβάνεται ως υγρό σε διαφορετικό
δοχείο.

 Κατά την απόσταξη παραλαμβάνονται και ο διαλύτης

και οι διαλυμένες ουσίες, χωριστά (πλεονέκτημα).
Παραδείγματα απόσταξης:
1. Ομογενές μείγμα νερού – στερεών ουσιών (π.χ. ζαχαρόνερο):
Το μείγμα θερμαίνεται, οπότε το νερό βράζει στους 100oC, γίνεται
ατμός, και μέσω ειδικής διάταξης συμπυκνώνεται και
παραλαμβάνεται στην κωνική φιάλη.
Τα στερεά συστατικά παραμένουν στην φιάλη απόσταξης.

2. Ομογενές μείγμα υγρών ουσιών (π.χ. νερού – αλκοόλης σε

κρασί).
Το μείγμα θερμαίνεται, οπότε η αλκοόλη βράζει πριν το νερό, στους
78οC, περνάει στην αέρια φάση, και μέσω ειδικής διάταξης
συμπυκνώνεται και παραλαμβάνεται στην κωνική φιάλη.
Το απόσταγμα θα περιέχει την αλκοόλη μαζί με μέρος του νερού που
επίσης εξατμίστηκε.
Έτσι, αυξάνεται η περιεκτικότητα ενός υδατικού διαλύματος σε
αλκοόλη.
5. Εκχύλιση
Μέθοδος παραλαβής μίας συγκεκριμένης ουσίας
από ένα μείγμα, με βάση την διαλυτότητά της σε
συγκεκριμένο διαλύτη.

Στηρίζεται στο γεγονός ότι ο διαλύτης μπορεί και

διαλύει επιλεκτικά την συγκεκριμένη ουσία (μία ή
περισσότερες), και όχι τις υπόλοιπες.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα εκχύλισης είναι η

παρασκευή ροφημάτων τσαγιού και άλλων
βοτάνων, όπου το (ζεστό) νερό είναι ο διαλύτης
που εκχυλίζει τις έγχρωμες ουσίες από το μείγμα
βοτάνων.
6. Μαγνητικός διαχωρισμός

 Κατά τον μαγνητικό διαχωρισμό ένας

μαγνήτης έλκει (μαγνητίζει) ορισμένα
συστατικά του μείγματος, ενώ τα
υπόλοιπα συστατικά του δεν
μετακινούνται.

 Υλικά που έλκονται από τον μαγνήτη

είναι συγκεκριμένα μέταλλα, όπως ο
σίδηρος και το νικέλιο.
7. Φυγοκέντρηση
 Χρησιμοποιείται για το διαχωρισμό:
α) μειγμάτων που περιέχουν
μικροσκοπικά, αιωρούμενα, στερεά
σωματίδια μέσα σε υγρό (γαλακτώματα)
(π.χ. πολτοποιημένες ελιές - ελαιόλαδο,
συστατικά αίματος, λιπίδια από γάλα)
β) δύο υγρών που δεν αναμειγνύονται
(π.χ. σταγονίδια λαδιού σε νερό)
 Στηρίζεται στην πολύ γρήγορη
περιστροφική κίνηση του μείγματος οπότε
τα αιωρούμενα σωματίδια που έχουν
μεγαλύτερη πυκνότητα κινούνται προς
την περιφέρεια (άκρα) και διαχωρίζονται.
8. Χρωματογραφία
 Χρησιμεύει για το διαχωρισμό μειγμάτων που περιέχουν
στερεά ή υγρά συστατικά, κυρίως έγχρωμα.

 Το μείγμα προσροφάται σε πορώδες μέσο (π.χ.

διηθητικό χαρτί). Από το μέσο αυτό διέρχεται
κατάλληλος διαλύτης (πχ. νερό, οινόπνευμα), ο οποίος
παρασύρει τα συστατικά του μείγματος με
διαφορετική ταχύτητα το καθένα.

 Μετά από λίγο, τα διαφορετικά συστατικά βρίσκονται

σε διαφορετικές θέσεις και έτσι διαχωρίζονται.

 Αν το πορώδες υλικό είναι χαρτί, η μέθοδος ονομάζεται

χρωματογραφία χάρτου.
Διαχωρισμός έγχρωμων συστατικών μελανιού
Πειραματική διαδικασία:
 Κοντά στο άκρο μίας λουρίδας από διηθητικό
χαρτί τοποθετούμε 1-2 σταγόνες από μελάνι και
το αφήνουμε να στεγνώσει. Βάζουμε το
διηθητικό χαρτί σε ένα ποτήρι ζέσης που
περιέχει λίγο οινόπνευμα (διαλύτης), έτσι ώστε
να βυθίζεται στο διαλύτη η άκρη του χαρτιού,
αλλά όχι η σταγόνα από μελάνι. Μετά από λίγη
ώρα, παρατηρούμε ότι στο χαρτί έχουν
δημιουργηθεί έγχρωμες κηλίδες, σε
διαφορετικές θέσεις.
 Εξήγηση: Οι ουσίες κινούνται με διαφορετική ταχύτητα
πάνω στο χαρτί, οπότε στον ίδιο χρόνο διανύουν
διαφορετικές αποστάσεις, οπότε διαχωρίζονται. Αυτό
οφείλεται στην διαφορετική ικανότητα προσρόφησης
των ουσιών στο χαρτί, και στην διαφορετική
διαλυτότητά τους στον διαλύτη.
ΚΑΛΗ ΜΕΛΕΤΗ!