Alati za odsjecanje

Škare za rezanje lima

Rezanje kod škara vrše noževi (gornji i donji nož).

Prema obliku noževi mogu biti: paralelni, kosi i okrugli.

1. Paralelni i kosi rez

Ove škare se koriste za rezanje limova do debljine 40 mm, te za rezanje traka,

ploča i drugih pravilnih oblika. 1
 Alati za odsjecanje 1. Paralelni i kosi rez

Kut postavljanja noževa φ iznosi: Kut rezanja

φ = 0° za kraće dužine δ = 75°- 85°
φ = 2° - 6° za veće dužine (može biti i 90° radi lakšeg oštrenja).
φ = 7° - 12° za koso rezanje
φ = 24°-30° za rezanje po krivulji
Zračnost između noževa
a = 0,02 - 0,05 mm
Slobodni kut
γ = 0° - 3° 2
Alati za odsjecanje

2. Rez okruglim noževima

Pri rezanju okruglim noževima postoji više položaja noževa:

a) okrugli noževi s paralelnim osovinama

Zahvatni kut
α <14°

Dimenzije noževa:
- za s<3 mm
D = (35 do 50) · s
h = 25 do 30 mm

- za s>10 mm
D = (25 do 30) · s
h = 50 do 90 mm

Maksimalna debljina
lima: s = 30 mm 3
Alati za odsjecanje

2. Rez okruglim noževima

b) jedan nož nagnut

Osovina jednog noža je vodoravna, a osovina drugog noža je pod nekim kutem.

Kut nagiba osovina

ε = 30° do 40°

Dimenzije noževa:
- za s<3 mm
D = 28 · s
h = 15 do 20 mm

- za s>10 mm
D = 20 · s
h = 50 do 80 mm

Maksimalna debljina
lima: s = 30 mm 4
Alati za odsjecanje

2. Rez okruglim noževima

c) oba noža nagnuta

Osovine noževa su paralelne, ali nagnute prema limu.

Zazor među noževima

a = 0,2 · s

Dimenzije noževa:
- za s<5 mm
D = 20 · s
h = 10 do 15 mm

- za s>10 mm
D = 12 · s
h = 40 do 60 mm

Maksimalna debljina
lima: s = 20 mm
5
Alati za odsjecanje

2. Rez okruglim noževima

d) više noževa
Više pari noževa smješteno je na paralelnim osovinama.

Rezni kut
δ = 0,2 · s

Dimenzije noževa:
D = (40 do 125) · s
h = 15 do 30 mm

Zazor između noževa

a = (0,1 do 0,2) · s

Maksimalna debljina
lima: s = 20 mm
6
Alati za odsjecanje

Proces rezanja

Rezanje na škarama se odvija u 3 faze:

1. faza elastičnih deformacija - materijal se deformira do granice elastičnosti

2. faza plastičih deformacija - rezni bridovi prodiru u lim, nastupaju trajne
deformacije
3. faza odvajanja - najprije dolazi do mikropukotina, a zatim do većih pukotina u
smjeru ravnine klizanja

7
Alati za odsjecanje
Par sila F1 tvori
moment M koji pokušava
Sile pri rezanju
prevrnuti lim i zaglaviti ga
između oštrica.

M  F1  l [ Nm]

l - krak momenta
l = (1,5 do 2) · a

Moment uzrokuje bočne

sile F2

F2  (0,1  0,2)  F

F [N] - rezultirajuća sila rezanja

Da ne bi došlo do prevrtanja lima koristi se

držač sa silom pridržavanja Q.
8
Alati za odsjecanje

Proračun sile rezanja

a) Paralelni rez (φ=0) b) Kosi rez (za φ= 2° do 5°)

F  L  s  M [N ] s2
F  0,5   M [ N ]
tg

F  k F  M [N ]

c) Kružni rez
L [mm] - dužina reza
hst  s s [mm] - debljina lima
F  0,5   M [ N ] τM [MPa] - odrezna čvrstoća
tg kF [mm2]- koeficijent kod kosog
reza
α [°] - kut zahvata okruglog noža
hst [mm] - dubina prodiranja u
trenutku odvajanja 9
Alati za odsjecanje

Proračun sile rezanja

Koeficijent kosog reza kF [mm2]

Debljina Kut postavljanja noževa φ

lima 3° 6° 9° 12°
s [mm]

1 30 7 5 3
2 40 30 22 15
3 75 60 48 35
4 125 100 80 60
5 180 150 120 90
6 260 200 160 120

10
Alati za odsjecanje

Proračun sile rezanja

hst
Relativno prodiranje noža C hst  C  s [mm]
s

debljina materijala s [mm]

Materijal <1 1-2 2-4 >4

Mekani čelik
0,75-0,70 0,70-0,65 0,65-0,55 0,5-0,4
τM=250 - 350 MPa
Čelik srednje čvrstoće
0,65-0,60 0,60-0,55 0,55-0,48 0,45-0,35
τM=350 - 500 MPa
Tvrdi čelici
0,50-0,47 0,47-0,45 0,44-0,38 0,35-0,25
τM=500 -700 MPa
Aluminij i bakar 0,8-0,75 0,75-0,70 0,70-0,60 0,65-0,50

11
 Alati za odsjecanje

Proračun sile rezanja

Materijal Žaren Nežaren

Lomna čvrstoća Čelični lim s
na odrez 0,1%C 260 320
τM [MPa] 0,2% 320 400
0,4% 450 560
0,6% 560 720
0,8% 720 900
1,0% 800 1050
Nehrdjajući čelik 520 560
Brončani lim 360 500
Mjed 250 380
Bakar 200 280
Dural (AlCuMg) 220 380
Aluminij 140 160
Olovo 20-30
Kositar 30-40
12
 Alati za odsjecanje

Materijal noževa škara za rezanje

lima je alatni čelik, a za ostale
vrste škara čelik minimalne
čvrstoće 600 MPa.
(Č1731)
Oštrice škara se kale i bruse. (Č1940)

(Č 6443)

13
Alati za odsjecanje

Pitanja za ponavljanje

1. Vrste noževa za rezanje na škarama

2. Kojim noževima se može rezati najveća debljina limova?

3. Objasni faze pri procesu rezanju.

4. O čemu ovisi potrebna sila rezanja?

5. Što uzrokuje prevrtanje limova pri rezanju?

Kolika je potrebna sila za rezanje lima od nehrđajućeg

čelika debljine 3 mm, duljine 500 mm?
a) paralelnim rezom?
b) kosim rezom pod kutem od 3°

14