Მარტივი რიცხვები-

დაშიფვრის სისტემა
Კომპლექსური დავალება მათემატიკაში
Თამარ ასლანიშვილი
Მარტივი რიცხვები - ეს
არის 1-ზე მეტი ნატურალური რიცხვი,
რომელიც იყოფა მხოლოდ 1-სა და
საკუთარ თავზე
 მარტივი რიცხვების ცნება Ძველი ბერძნები ჩანაწერებს აკეტებდნენ
სანთლის ფირფიტებზე და რიცხვებს შლიდნენ
თავდაპირველად შემოიტანა
ნემსით, ამიტომ მარტივი რიცხვების მოძებნის
პითაგორამ
დროს ფირფიტა ემსგავსებოდა საცერს.
მე-4 საუკუნეში ჩვ.წ.აღ-მდე Აქედან გამომდინარე, მარტივი რიცხვების
​ მოძებნის ხერხს უწოდეს ერასტოთენეს
საცერი.
 ერასტოთენეს საცერი
ერატოსთენეს საცერი — მათემატიკაში მარტივ რიცხვთა ცხრილის შედგენის მარტივი ,
უძველესი ხერხი. ეს არის თანამედროვე ატკინის საცერის წინამორბედი , რომელიც
უფრო სწრაფია და უფრო კომპლექსური. ალგორითმი შექმნილია ძველი ბერძენი
მათემატიკოსი ერატოსთენეს მიერ.

მეთოდი
ამოვწეროთ რიცხვები: 2, 3, 4... n; ამ მწკრივის პირველი რიცხვია 2. თუ ამოვშლით 2–ის
ჯერად ყველა რიცხვს, გარდა 2–ისა, 2–ის პირველი მომდევნო დარჩენილი რიცხვი იქნება
3. როცა ამოვშლით 3–ის ჯერად ყველა რიცხვს, გარდა 3–ისა, 3–ის პირველი მომდევნო
დარჩენილი რიცხვია 5. თუ ამ პროცესს გავაგრძელებთ , მივიღებთ ყველა მარტივ რიცხვს ,
რომლებიც ნაკლები არის მოცემულ n-ზე.
Mars

Venus
 ერმას მარტივი რიცხვები
მარტივი რიცხვები ისე უცნაურადაა
განლაგებული ნატურალური რიცხვების
მიმდევრობაში ,რომ მათემატიკოსებს არ
ჰქონდათ იმედი ისეთი ფორმულის პოვნის
,რომელიც ყველა მარტივ რიცხვეს
მოგვცემდა. ამიტომ დაისახეს მარტივი
მიზანი შეექმნათ ისეთი ფორმულა ,
რომელშიც n–ის ნატურალური
მნიშვნელობისთვის მიიღებდნენ მარტივ
რიცხვს.ერთ–ერთი პირველი იყო ფრანგი
მათემატიკოსი პიერ ფერმა(1601–1665). მან
მათემატიკოსებს შესთავაზა ორწევრი . n–
ის ზოგი ერტი მნიშვნელობისთვის იგი ,
მართლაც მარტივ რიცხვს იძლეოდა,
მაგრამ n=5 , მიიღება შედგენილი
რიცხვიეს შენიშნა ლეონარდ ეილერმა.
შემდეგ ამ რიცხვებს ფერმას რიცხვები
უწოდეს.
 ერსენის მარტივი
რიცხვები
მერსენის რიცხვები – Mn = 2n -1 სახის რიცხვები, სადაც n –
ნატურალური რიცხვია.
მერსენის რიცხვები შეიძლება განვსაზღვროთ
სხვანაირადაც, როგორც ნატურალური რიცხვები ,
რომლებიც თვლის ორობით სისტემაში ჩაიწერებიან
მხოლოდ ერთიანებით (ნულის გარეშე).
მართლაც, მერსენის რიცხვებს Mn = 2n -1 ორობით
სისტემაში ასეთი სახე აქვთ:
Mn = 2n -1 = 2n-1 + 2n-2 +...+ 2 + 1 = 111...1 (n – ჯერ 1).
მერსენის რიცხვები შეიძლება განისაზღვროს, როგორც
გეომეტრიული პროგრესიის პირველი n წევრის ჯამი ,
რომლის პირველი წევრია 1, ხოლო მნიშვნელი 2.
მერსენის რიცხვები ეწოდებათ ფრანგი მათემატიკოსის მ .
მერსენის (1588-1648) პატივსაცემად.
 Მარტივი რიცხვები კრიპტოგრაფიაში

1. გასაღების გენერაცია : RSA- მარტივი რიცხვები 2.დაშიფვრა და გაშიფვრა :

ში თქვენ გენერირებთ საჯარო
გასაღებს ორი დიდი მარტივი
რიცხვის გამრავლებით, რათა
შექმნათ პროდუქტი, და
შემდეგ გამოიტანოთ პირადი
გასაღები ამ ძირითადი
ფაქტორების საფუძველზე.
RSA-ს უსაფრთხოება
ეყრდნობა ორი დიდი მარტივი
რიცხვის პროდუქტის
(Rivest-Shamir-Adleman).
ფაქტორინგის სირთულეს.
გადამწყვეტ როლს RSA-ს გამოყენებით
შეტყობინების დასაშიფრად,
თამაშობენ
გამგზავნი იყენებს მიმღების
კრიპტოგრაფიაში , საჯარო გასაღებს
განსაკუთრებით მათემატიკური ოპერაციების
ასიმეტრიული შესასრულებლად. გაშიფვრა
დაშიფვრის ხდება მიმღების პირადი
ალგორითმებში , გასაღების გამოყენებით,
რომელიც ეფუძნება საჯარო
როგორიცაა RSA
გასაღების ძირითად
ფაქტორებს.
ი როგორ :
 შიფრაცია
შიფრაცია — კრიპტოგრაფიაში აღნიშნავს კრიპტოგრაფიული შიფრის გამოყენებით
ღია ტექსტის შიფროტექსტად გარდაქმნის პროცესს. ამის შედეგად ინფორმაცია
სრულიად კარგავს თავის პირვანდელ შინაარსს და მისი უკუაღდგენა შესაძლებელია
მხოლოდ დეშიფრაციის პროცესში სპეციალური ინფორმაციის (ე .წ . გასაღების )
დახმარებით. შესაბამისად რაიმე გასაღებით დაშიფრული ინფორმაციის გაშიფრვა
შეუძლია მხოლოდ მას, ვინც ფლობს ამ კონკრეტულ გასაღებს.

შიფრაცია საუკუნეების მანძილზე გამოიყენებოდა უპირატესად სამხედრო და

სამთავრობო სფეროებში, საიდუმლო და დაცული კომუნიკაციის მიზნებისათვის . თუმცა
დღეის მდგომარეობით შიფრაცია ასევე ფართოდ გამოიყენება როგორც ბიზნესში ,
ასევე ყოველდღიურ საქმიანობაში. მაგ. ინფორმაციის დამალვისა და დაკარგვის
შემთხვევაში დაცვის მიზნით ფართოდაა გავრცელებული ფლეშ -მეხსიერების ,
ლეპტოპების და სარეზერვო დისკების შიფრაცია, ელექტრონული ფოსტის შიფრაცია
 Სიმეტრიული შიფრაცია
მისი მაღალი სიჩქარიდან
გამომდინარე, სიმეტრიული
შიფრაცია ფართოდ გამოიყენება
მრავალი თანამედროვე კომპიუტერული
სისტემების ინფორმაციის
უსაფრთხოებაში. მაგალითად
სენსიტიური ინფორმაციის
დაშიფრვისთვის ამერიკის შეერთებული
შტატების მთავრობის მიერ გამოიყენება
Advanced Encryption Standard (AES). AES
– მა ჩაანაცვლა წინა სტანდარტი Data
Encryption Standard (DES), რომელიც
1970 – იან წლებში შემუშავდა როგორც
ასიმეტრიული შიფრაციის სტანდარტი.
Ასიმეტრიული შიფრაცია
ასიმეტრიული შიფრაცია შეიძლება იყოს
გამოყენებული სისტემაში სადაც ბევრმა
მომხმარებელმა უნდა დაშიფროს და
გაშიფროს შეტყობინებები ან მონაცემთა
ნაკრებები, განსაკუთრებით, იმ
შემთხვევებში როცა სიჩქარე და
გამოთვლის სიმძლავრე არ არის
პირველადი ამოცანა. ასეთი სისტემის
ერთ-ერთი მაგალითია დაშიფრული ელ-
ფოსტა, რომელშიც ღია გასაღები
გამოიყენება შეტყობინების
დასაშიფრად, ხოლო ფარული გასაღები
– ამ შეტყობინების დეშიფრაციისთვის.
 RSA ალგორითმი

ალგორითმი Rivest Shamir Adleman ანუ RSA — კრიპტოგრაფიის

ასიმეტრიული ალგორითმი, მნიშვენელოვან გამოყენებას ჰპოვებს
ელექტრონულ კომერციაში, განსაკუთრებით საიდუმლო მონაცემების
გაცვლა-გამოცვლისათვის ინტერნეტში. ეს ალგორითმი შეიქმნა რონ
რივესტის, ადი შამირის და ლენ ადლემანის მიერ 1977 წელს, საიდანაც
მოდის მისი სახელწოდება.
Დაშიფვრის
სისტემა
Მაგ: ასოები ანბანის მიხედვით
თანმიმდევრულად შევუსაბამოთ
მარტივ რიცხვებს. ა=2, ბ=3, გ=5, დ=7,
ე=11 და ა.შ. Სიტყვა
“ბადე”დაიშიფრება ასე: 3.2.7.11