KHÍ CỤ

ĐIỆN
Bài giảng 2022

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 “Live as if you were to die tomorrow.
Learn as if you were to live forever”
Mahatma Gandhi

CH N3G H QUANGĐI N

Khái ni m chung v phóng đi n trong ch t khí?

Nguyên nhân phát sinh và d p t t h quang đi
Đ n?
c đi m h quang đi n m t chi u và xoay chi u?
Ph ng pháp d p h quang trong khí c đi n?

3.1quang
H Khái
đi n Ni m trình
là quá Chungphóng đi n t l c x y ra trong ch t khí áp su
t th ng ho c áp su t th p khi gi a hai đi n c c có m t hi u đi n th nào đó.
Phóng điên là
Trên th c t nó là m t d ng plasma t(1o) ra qua s trao đ i đi n tích liên t
gi?
c.

Hi n t ng phóng đi n v n th ng x y ra xung quanh cu c s ng c a chúng ta

nh đ c th hi n hình 3.1. Hi n t ng đ u tiên mà có l là ai trong chúng ta
cũng bi t đó là sét. Các đám mây tích t đi n tích t o ra chênh l ch đi n th
v i m t đ t, khi có đi u ki n thích h p, toàn b đi n tích này s phóng xu ng
đ t.

Đ i v i tàu đi n, h th ng cung c p đi n s bao g m các ti p đi m đ ng, g n

v i tàu, tr t trên các ti p đi m tĩnh (đ c b trí song song v i đ ng ray).
Khi ti p xúc gi a các ti p đi m này không t t, thì h quang đi n cũng
sinh ra.

(1) Plasma là tr ng thái th t c a v t ch t (các tr ng thái khác là r n, l ng, khí) trong đó

các ch t b ion hóa m nh. Đ i b ph n phân t hay nguyên t ch còn l i h t nhân; các
electron chuy n đ ng t ng đ i t do gi a các h t nhân. Plasma không ph bi n trên Trái
Đ t tuy nhiên trên 99% v t ch t th y đ c trong vũ tr t n t i d i d ng plasma, vì th
trong b n
tr ng thái v t ch t, plasma đ c xem nh tr ng thái đ u tiên trong vũ tr . - (Wikipedia)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Cu i cùng hình 3.1 là h quang đi n sinh ra gi a các que hàn. Hai que
hàn
đ c đ t g n nhau đ t o ra m t đi n tr ng m nh t i m c gây ra phóng đi n
gi a chúng.

Đ i v i các thi t b đi n đóng c t, h quang đi n th ng xuyên sinh ra gi a

hai ti p đi m. Nh hình 3.2 a), khi ti p đi m đ ng v a r i kh i ti p đi m
tĩnh đ c t dòng đi n, do kho ng cách gi a chúng r t nh nên đi n tr ng s
r t l n và gây ra hi n t ng phóng đi n gi a hai ti p đi m này.

nhhngca
phóng đi n t i các
thi t b đóng c t?

Hi n t ng h quang đi n th ng kèm theo t a nhi t r t l n, đây chính là nhân

t chính gây ra h ng hóc h th ng ti p đi m và do đó là thi t b đó. Hình 3.2
b) th hi n hai ti p đi m đang làm vi c t t, nh ng khi có h quang đi n,
chúng đã b phá h y hoàn toàn nh hình 3.2 c).

Nghiên c u v h quang đi n, giúp chúng ta hi u b n ch t v y lý c a hi n t

ng này, t đó đ a ra các ph ng pháp thi t k nh m h n ch t i đa nh
h ng c a h quang đi n t i các khí c đi n và nâng cao tu i th c a thi t b .

3.2 Quá Trình Phóng Đi n Trong Ch t Khí

Bình th ng, ch t khí h u nh không d n đi n và là môi tr ng cách đi n t t.
Tuy nhiên, trong nh ng đi u ki n nh t đ nh, tính cách đi n c a ch t khí b phá Ph ó ng đi n ph
thu c vào cái
v và nó có kh năng d n dòng đi n r t l n. Quá trình phóng đi n này gì?
ph thu c vào tính ch t c a ch t khí, áp su t, nhi t đ c a môi tr ng, v t li u
làm đi n c c và đ l n c a c ng đ đi n tr ng.

M ch đi n hình 3.3 a) đ c s d ng đ thí nghi m quá trình phóng đi n trong

ch t khí. Hai đi n c c b ng kim lo i đ t trong ng kín có ch t khí v i áp
su t

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
th p đ c m c n i ti p v i bi n tr R và n i v i ngu n đi n U. Sau m t th i
gian đóng đi n, ng i ta th y r ng đ c tính V - A thay đ i theo th i gian và
đ c bi u di n nh hình 3.3 b).
u u
I II III IV V VI
i
800
A
600
Quá trình phóng
400 đi n trong ch t khí ra
sao?
200
i
V
0
10-5 10-4 10-3 10-2 10-1 1 10 102 103
a)
b)

D a vào đ c đi m dòng đi n và hi u ng ánh sáng, đ c tính V - A đ c chia

làm 6 vùng v i nh ng đ c tr ng khác nhau nh sau:

Vùng phóng đi n t i (I) , đ c đ c tr ng b ng dòng đi n bé và ch a có hi

u ng ánh sáng.

Vùng quá đ t phóng đi n t i đ n phóng đi n v ng quang (II) ,đc

tr ng b ng s tăng c a dòng đi n, s gi m c a đi n áp và b t đ u xu t hi n hi u
ng ánh sáng.

Vùng phóng đi n v ng quang bình th ng (III) , đ c tr ng b i đi

n áp không đ i trong khi dòng đi n thay đ i.

Vùng phóng đi n v ng quang không bình th ng (IV) , đ c tr ng

b i s thay đ i c a c đi n áp và dòng đi n.

Vùng quá đ t phóng đi n v ng quang đ n phóng đi n h quang (V)

đ c tr ng b i s tăng nhanh chóng c a dòng đi
,n.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Vùng phóng đi n h quang (VI) , đ c đ c tr ng b ng đi n áp th p, m t
đ dòng đi n l n, nhi t đ vùng h quang cao và hi u ng ánh sáng m
nh.
Nh v y, h quang đi n là hi n t ng phóng đi n trong ch t khí v i m t đ H quang đi n là gì?
dòng đi n l n ( t 10 đ2 n 10 A3/mm2), đi n áp r i trên cat t bé (10V đ n
20V), nhi t đ h quang cao (6000 đ n 18000 K0 ) và kèm theo hi u ng
ánh sáng. Hi n t ng này bao g m hai quá trình đi n và nhi t liên quan m t
thi t v i nhau, l n đ u đ c môt t b i hai nhà bác h c nghiên c u đ c l p nhau
là Humphry Davy (năm 1801) và Vasily Vladimirovich Petrov (năm
1802).

Trên hình 3.4 trình bày s phân b đi n áp và c ng đ đi n tr ng c a h quang

điên, bao g m ba vùng: vùng can t, vùng an t, và vùng thân h quang.

C A

U
Ec UA

Uthq

Ethq EA
UC

Vùng can t:có chi u dài ng n kho ng 10 m-m3 v i đi n cU10V

C đn
áp Vì v y, c ng đ đi n tr ng làEkhá
20V. C l n, vào kho ng 20.10 3

V/mm.
Tr s này ph thu c vào v t li u làm đi n c c và đ c tính c a ch t
khí .
-2
mm Phân b đi n tr ng
Vùng
vì vEyAnAth
t: có
p hđin nnhi
ápur so
i thv pi E
h n,C c 5V đ n 20V v i chi u dài là
trong vùng thân h
.10 quang?
Vùng thân h quang: có c ng đ đi n tr ng E h uhqnh không đ i, c
t 1V/mm đ n 20V/mm ph thu c vào tính d n nhi t, t c đ chuy n đ
các
ng cphân
a t khí, v n t c di chuy n c a h
quang .

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
M t trong nh ng hi u ng đ c tr ng c a h quang đi n đó là nhi t sinh ra r t
l n. L i d ng hi u ng này, trong k thu t ng i ta s d ng h quang đi n nh
là nhân t h u ích, ví d trong quá trình hàn đi n, hay h quang đi n giúp
nung ch y kim lo i... Các b n có th tham kh o nh ng quá trình này b ng
nh ng video d i đây:

Hàn đi n: https://www.youtube.com/watch?v=TeBX6cKKHWY
B n có bi t r t nhi u
video giúp b n h c
Lò nung: https://www.youtube.com/watch?v=5h4cx3wvu48
trên youtude?

om
Tuy nhiên, trong nhi u tr ng h p khác, hi u ng nhi t c a h quang đi n r t
có h i, ví d nh h quang đi n sinh ra trong các khí c đi n đóng c t trên l i

.c
đi n. Do nhi t sinh ra l n nên h quang đi n trong nhi u tr ng h p là tác
nhân gây ra phá h y các thi t b đi n. ng
https://www.youtube.com/watch?v=C-UTYzfNjKM
co

Nh v y, nhi u tr ng h p ta c n ph i tìm cách duy trì h quang đi n cháy n

an

đ nh, nh ng khi nó là nhân t không mong mu n, thì ta l i c n ph i gi m h

th

quang t i m c t i thi u. Đ làm đ c đi u này, ta c n hi u rõ v nguyên nhân

phát sinh và d p t t h quang.
g
on

3.2 Quá Trình Phát Sinh Và D p T t H Quang Đi n

du

Th c ch t h quang đi n là quá trình phóng các h t mang đi n t c c này

sang c c kia. N u nh s l ng các h t mang đi n sinh ra càng nhi u thì quá
u
cu

trình phóng càng m nh, hay nói khác h quang đi n cháy càng m nh. T
Quá trình ion hóa và
đây, ta hi u ph n ion hóa là gì?
r ng quá trình phát sinh h quang chính là là quá trình sinh ra các h t mang
đi n hay quá trình ion hoá. Ng c l i, quá trình d p t t h quang chính là quá
trình làm m t các h t mang đi n hay là quá trình kh ion hóa(ph n ion
3.2.1 Quá trình ion hóa
hóa).
đi u ki n bình th ng, môi tr ng ch t khí g m các ph n t trung hoà nên
nó không d n đi n . N u các ph n t trung hoà đó b phân tích thành các
đi n t t do, các ion d ng, và các ion âm thì nó tr nên d n đi n. Quá trình
xnày códthi tác d ng c a ánh sáng, nhi t đ , đi n tr ng, va đ p …Đ n gi n,
y ra
ta

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
th ng g p các d ng sau: t phát x đi n t , phát x nhi t đi n t , ion hoá
do va ch m, ion hoá do nhi t đ cao.

a) Quá trình t phát x đi n t :

Còn g i là phát x ngu i đi n t . N u có m t đi n tr ng đ m nh đ t lên đi

n c c, các đi n t t do đ c c p năng l ng và có th b t ra kh i đi n c c .Do
v y, quá trình này ph thu c vào c ng đ đi n tr ng E và v t li u làm đi n
c c:

J AC = 120. E2 .e -b/ E (3.1)

trong đó: JAC - là m t đ dòng đi n t phát x đi n t sinh ra.

E - là c ng đ đi n tr ng cat t .
b - là thông s ph thu c vào v t li u làm cat t .

b) Quá trình phát x nhi t đi n t :

Khi nhi t đ c a cat t cao các đi n t t do trong đi n c c có đ ng năng l n,

có th thoát ra kh i b m t kim lo i t o nên dòng đi n trong ch t khí đó là
hi n t ng phát x nhi t đi n t . Quá trình phát x nhi t đi n t ph thu c vào
nhi t
đ đi n c c, v t li u làm đi n c c và đ c bi u di n theo c ng th c:
J Te = 120.T 2 .e -b /T (3.2)

trong đó:JTe - là m t đ dòng đi n do phát x nhi t đi n t sinh ra .

T - là nhi t đ tuy t đ i c a cat t .
b - là thông s ph thu c vào kim lo i làm đi n c c .

c) Ion hoá do va ch m

D i tác d ng c a đi n tr ng v i c ng đ cao (c 10 V/mm )3 các đi n t t

do chuy n đ ng v i v n t c l n, đ đ b n phá các phân t trung hoà, t o nên
các ion âm và ion d ng m i, đó là quá trình ion hoá do va ch m . Quá trình
này

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
ph thu c vào c ng đ đi n tr ng, m t đ các ph n t trong vùng đi n c c, l
c liên k t phân t , kh i l ng phân t .

c) Ion hóa do nhi t đ cao

Khi nhi t đ ch t khí càng cao, chuy n đ ng nhi t c a nó l n, d va ch m và

tách thành các ion, đó là quá trình ion hoá do nhi t đ . Quá trình này ph
thu c vào nhi t đ vùng h quang, m t đ các ph n t khí và đ c tính c a ch t
khí .

Vi c phát sinh h quang đi n trong các thi t b đóng c t th ng x y ra trong

quá trình c t. Vì khi ti p đi m đ ng r i kh i ti p đi m tĩnh, làm đi n tr ti p
xúc cao, gây sinh nhi t l n, t o đi u ki n thu n l i cho quá trình phát x
nhi t đi n t . H n n a, t i th i đi m hai ti p đi m m i tách nhau, c ng đ đi n
tr ng gi a chúng khá l n, thu n l i cho vi c t phát x đi n t .
3.2.2 Quá trình kh ion hóa

Quá trình kh ion là quá trình ng c v i quá trình ion hoá, k t qu c a quá
trình này s làm gi m s l ng ion trong vùng h quang. Quá trình kh ion đ
c đ c tr ng b i hai hi n t ng – hi n t ng tái h p và hi n t ng khuy ch
tán .

Hi n t ng tái h p: là hi n t ng các h t mang đi n trái d u k t h p v i

nhau thành các h t trung hoà, quá trình này ph thu c vào m t đ các ph n
t trong vùng h quang, nhi t đ h quang .

Hi n t ng khuy ch tán: là hi n t ng di chuy n các ion vùng có m t đ

cao sang vùng có m t đ th p .

Trong h quang đi n, luôn luôn t n t i song song hai quá trình ion hoá
và kh ion. N u quá trình ion hoá l n h n quá trình kh ion thì h quang s
H quang đi n cháy
phát tri n m nh dòngđi n h quang tăng. N u quá trình kh ion cân b ng hay t t ph thu c
v i quá trình kh ion thì dòng đi n h quang không tăng h quang cháy n vào gì?
đ nh. N u quá trình kh ion l n h n quá trình ion hoá thì dòng đi n h
quang s suy gi m và s t t.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
3.3 H Quang Đi n M t Chi u
Đ i v i dòng đi n m t chi u không đ i, ta th ng coi đi n c m L ch là dây
d n đi n. Tuy nhiên, khi dòng đi n thay đ i (x y ra ngay khi trong m ch x
Vì sao m ch đi n
y ra quá trình đóng c t nào đó), thì đi n c m L s tham gia và thay đ i quá th ng đ c mô t
trình t ng tác đi n t tr ng trong m ch. Chúng ta s th y ph n d i r ng,đi n b i R và L?

U0 U
I
U
0
R A
(1)
UR

(2'')
L di
L
dt
(2')
B
(2) I
Uhq (3)
Uhq 0

a) b)

áp r i trên đi n c m L s quy t đ nh đ c tính c a h quang. Trên hình 3.4

a) th hi n m t m ch đi n m t chi u đi n hình khi có h quang đi n. Nó g
m đi n tr R - đ c tr ng cho công su t tác d ng, đi n c m L và hai đi n c c
hti pquang n in m t chi u U 0
v i ngu
.
Ph ng trình cân b ng đi n áp c a m
ch:
di (3.3)
U 0 = UR + UL + Uhq = i.R + Ldt + hq
U
Bi u di n ph ng trình (3.3) băng hình nh trên hình v 3.4 b). Đ ng (1) bi
u di n đi n áp ngu n, đ ng (2) là đ c tính tĩnh c a h quang (đ c tính này
ch áp d ng đ i v i dòng đi n h quang biên thiên ch m, chi u dài h quang
và môi tr ng cháy ít bi n đ ng), đ ng (3) là đ c tính t i (U - )0. UR

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
3.3.1 Đi u ki n cháy n đ nh và d p t t h quang
T ph ng trình cân b ng đi n áp trình hình v 3.4b), ta có th đánh giá đ c
tính c a h quang đi n là cháy n đ nh hay đang t t d n.

Xét tr ng h p, đ c tính h quang (2) c t đ c tính t i (1) t i hai đi m

và B. TAi hai đi m này d /idUt = 0 (do L= 0), nghĩa là dòng đi n h quang
Khi nào h quang
không thay đ i hay nói cách khác h quang đi n đ t tr ng thái cân b ng. đi n m t chi u cháy
n đ nh?
Gi s , h quang đi n cân b ng t i đi m A, vì m t lý do nào dó dòng đi n suy

om
gi m, vì v y mà Ld /idt < 0 (bên trái đi m A), d n đ n dòng đi n ti p t c
suy gi m và h quang t t. Ng c l i, n u dòng đi n tăng, Ld /dt > 0, d n đ

.c
n dòngi
đi n ti p t c tăng đ n đi m B. V y đi m A là đi m cân b ng không n đ nh c
ng
a h quang .
co
Xét đi m cân b ng t i đi m B, n u dòng đi n suy gi m, Ld /dt > 0 (bên tráii
an

đi m B), d n đ n dòng đi n tăng và đ y đi m làm vi c tr l i đi m B. Ng c

l i, n u dòng đi n tăng, Ld /di t < 0, d n đ n dòng đi n gi m, kéo đi m làm
th

vi c tr l i B. V y đi m B là đi m cân b ng n đ nh c a h quang .
Xét tr ng h p đ c tính h quang không c t đ c tính t i nh đ ng (2'').
g
on

Khi đó UL = Ldi/dt <0, dòng đi n gi m d n - nghĩa là h quang đi n không

cân b ng mà đang t t d n.
du

K t lu n, mu n có h qang đi n m t chi u cháy n đ nh thì đ ng đ c tính h

u

quang ph i c t đ ng đ c tính t i. Trong tr ng h p gi a chúng ch có m t

cu

đi m chung nh tr ng h p đ ng (2') ta g i là tr ng h p t i h n, còn n u

đ c tính h quang cao h n đ c tính t i nh đ ng (2'') thì h quang s t t.

3.3.2 Quá đi n áp và năng l ng h quang

Quan h đi n áp, dòng đi n và chi u dài c a h quang m t m t chi u cháy
t do trong không khí đ c bi u di n b i

U hq = A + Blhq + C + Dl h q (3.4)
n
I

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Trong đó: A, B, C, D là các h ng s ph thu c vào v t li u đi n c c, đi u ki n
cháy và môi tr ng cháy c a h quang; I là dòng đi n h quang; l là chqhi
u dài h quang; n là h ng s ph thu c vào nhi t đ an t.
Vì sao c n tăng đi n
T công th c trên ta th y r ng, đ tăng đi n áp h quang thì ch c n tăng áp c a h quang?
chi u dài h quang.

Năng l ng h quang đi n liên quan m t thi t đ n quá trình d p t t h quang

và t n hao năng l ng. L u ý, h quang đi n là m t đi n tr phi tuy n, nên
công su t h quang đ c tính b i.

om
2
rhqI= = (3.5)

.c
hq
Phq U hq I hq

Tuy nhiên, vì vi c xác đ nh đi n tr r lhàq khá ph c t p vì nó ph thu c ng

vào nhi u y u t nên ta có th xác đ nh năng l ng h quang có th đ c tính t
co
ph ng trình đi n áp nh sau
t t t
di
an

U = Uhq + i R +=L - U
dt 0
hq i (U iR ) i dt Li di
t d+t 0 0
th

Đt U h q i dt A =
h q ta
0
có,
g

t t t
Li 2
(U - iR )i dt +
on

Ahq = L i di = (U - iR )i dt + 2 (3.6)
0 0 0
du

Nh v y, năng l ng h quang g m hai thành ph n: Năng l ng t n hao

Phân b năng l ng
trên thân h quang khi cháy, nó ph thu c vào th i gian cháy, đi n áp h quang đi n?
u

ngu n, đi n tr t i và dòng đi n h quang. Thành ph n th hai là năng

cu

l ng h quang d tr trong m ch có đ l n Li /2. 2

Đ i v i các thi t b đóng c t cho m ch có đi n c m L l n, thì thành ph n

năng l ng d tr là r t l n, nên vi c d p h quang tr lên r t khó khăn. Thông
th ng, ng i ta s d ng m t s ph ng pháp đ nhanh chóng tiêu tán năng
l ng t này trong quá trình c t m ch.

Ngoài ra, khi c t m ch m t chi u, ta th ng ph i quan tâm đ n hi n t ng

quá
đi n áp. T ph ng trình (3.3), ta có:

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 di
-i.R - L dt= U hq -U 0= DU (3.7)

Khi L l n, thì đ quá đi n áp r t l n có th ch c th ng cách đi n c a thi t b

đi n.

Nh v y, đ i v i vi c vi c c t m ch đi n m t chi u có đi n kháng L l n, thì Vì sao c n ph i gi

ng i ta ph i s d ng m t s ph ng pháp đ tiêu tán năng l ng d tr và m năng l ng và đi
n áp h quang?
gi m quá đi n áp. Các bi n pháp đ n gi n và th ng dùng đ c nêu hình
3.5.

om
tr ng h p 3.5 a) đi n tr r đ c m c song song v i t i v i tr s r = (5

.c
7)R,÷ tuy nhiên ph ng pháp này th ng gây t n hao l n
trên đi n tr ph r.

Tr ng h p 3.5 b) ng i ta m c song song t i v i đi n tr r và t đi n C đ

ng
co
tránh t n hao ch đ xác l p. Tuy nhiên, đ tránh c ng h ng đi n sau khi c
2
t m ch đi n thì L
<
æ R + r÷ö (3.10)
an

C
ç
è
2
ø
th

Tr ng h p trên hình 3.5 c) đi t D đ c m c song song v i t i, khi y năng l

ng d tr s đ c tiêu tán r t nhanh qua đi n tr R. Tuy nhiên, ph i ch n kích
g

c van thích h p vì dòng xung kich r t l n.

on

Quá trính tiêu tán

du

U0 U0 U0 năng l ng trong các

m ch đi n này?
u

C
cu

R R R
r r D
L L L

a) b) c)

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
3.4 H Quang Đi n Xoay Chi u
Khi nghiên c u v h quang đi n, ng i ta th y răng đ c tính c a h quang gi
ng nh là m t đi n tr phi tuy n có dòng đi n và đi n áp trùng pha nhau.
Trên hình v 3.6 a) mô t đ c tính Vôn – Ampe c a h quang đi n xoay chi
u.

Đ i v i m ch xoay chi u, dòng đi n bi n thiên hình sin, nên ta c n ph i

xem xét đ c tính V-I c a h quang trong m i quan h này. T đ c tính hình

om
3.6a) ta th y r ng, khi dòng đi n tăng lên t không, thì đi n áp gi a hai c c
h quang tăng d n lên t i giá tr U , ct i đây h quang b t đ u cháy. Khi h

.c
quang cháy, đi n áp gi n d n nh ng dòng đi n v n tăng. N u dòng đi n gi
m, thì đi n áp s tăng tr l i t i giá tr U , kt hi y h quang s t t, sau đó đi n
ng
áp cũng gi m d n theo giá tr dòng đi n. Quá trình t ng t khi dòng đi n bi
n thiên theo chi uu ng c l i.
co
~
i~
R u,i Cháy
an

i Tt
th

L uc
g

ut
on

tk ωt T i sao đi n áp gi a
u
hai c c l i không
du

uc
sin nh hình v ?
ut
i
u
cu

a) b)

Hình 3.6 b) trình bày d ng sóng c a dòng đi n và đi n áp h quang. Trong

1/4 chu kỳ đ u, đi n áp h quang tăng nhanh đ n tr s cháy U (thec o đi
n áp ngu n) Khi h quang cháy, đi n áp gi m d n t i m t giá tr xác l p. Dòng
đi n tăng t không đ n đi m cháy và đ t tr s c c đ i t i t = T/4. 1/4 chu kỳ
sau, dòng đi n gi m d n t i m t giá tr thì đi n áp h quang tăng t i U thì ht
quang

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
t t, đi n áp và dòng đi n gi m d n v không. N u h quang cháy n đ nh thì
quá trình l p l i n a chu kỳ sau.

T i th i đi m dòng đi n đi qua không, h quang không đ c c p năng l ng

nên quá trình kh ion x y ra vùng đi n c c r t m nh và n u đi n áp đ t lên
hai đi n c c bé h n tr s đi n áp cháy thì h quang s t t h n . C n chú ý r Vì sao dòng đi n
ng dòng trong m ch có h
quang không sin?
đi n đi qua giá tr không nó không còn bi n thiên theo quy lu t hình sin
liên t c n a, vì lúc này quá trình kh ion x y ra r t m nh nên đi n tr h quang

om
l n có k

th coi nh dòng đi n b ng không . Kho ng th i gian này ph thu c vào đ c

.c
tính t i, dòng đi n h quang … và g i là th i gian không dòng đi n h
quang t nh hình v 3.6 b).
ng
Quá trình ph c h i đ b n đi n và ph c h i đi n áp
co
Khi c t m ch đi n hai ti p đi m tách r i nhau và gi a chúng phát sinh h
an

quang đi n. Khi dòng đi n đi qua giá tr không, khu v c h quang đ ng th i

x y ra hai quá trình: quá trình ph c h i đ b n đi n và quá trình ph c h i đi
th

n áp .
g

Quá trình ph c h i đ b n đi n đ c đ c tr ng b i quá trình kh ion mãnh li t

on

khi dòng đi n đi qua không, và làm khu v c h quang m t d n tính d n đi n.

du

Đ i l ng đ c tr ng cho đ cáchđi n gi a hai đi n c c là đi n áp ch c th ng

Uct nghĩa là đ h quang đi n cháy l i thì đi n áp gi a hai c c ph i l n h n đi
u

ncháyáp cUact này. Th và

h quang ng trang
khi b d p h u =i
cu

uct
0, U ctcnh
quang 0 ó hình
tr s 3.7
vào kho ng 150V đ n 250V môi
tr ng không khí và h quang cháy t nhiên. Sau đó U tăcnt g tuy n tính
Quá trình ph c h i đi n áp
theo là
uph Đi u ki n đ d p t t
quái gian
th trình và thành l p đi
ph thu n ápmôi
c vào trên trhaingc c k h quang đi n xoay
uct0
t khi h quang t t cho t i khi đi n áp đ t tr chi u là gì?
s đi n áp ngu n và thay đ i b ng đi n áp
t
này cho
t i khi h quang cháy l i. Quá trình này
di n ra ph c t p và ph thu c vào đ c tính
c a m ch đi n c t .

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Sau th i đi m dòng đi n b ng không n u tr s đi n ph c h i th p h n tr s
đi n áp ch c th ng thì h quang s t t h n. Vì v y, đi u ki n đ d p t t h
quang đi n xoay chi u là đ c tuy n c a quá trình ph c h i đ b n đi n ph i
n m cao h n và không c t đ c tuy n c a quá trình ph h i đi n áp gi a
hai
ti p đi m .

3.5 Các Bi n Pháp D p H Quang Đi n

om
Hi n t ng h quang đi n đôi khi mang l i r t nhi u l i ích nh s d ng đ
hàn hay nung ch y kim lo i,... Đ i v i nh ng tr ng h p này, các k s c n

.c
ph i nghĩ ra các bi n pháp đ duy trì h quang đi n cháy n đ nh.

Ng c l i, đ i v i các khí c đi n, h quang đi n sinh ra do quá trình đóng c t

ng
dòng đi n trong m ch gây ra tác h i r t l n. N u không có bi n pháp d p t
co
t, h quang đi n s nung ch y, phá h y h th ng ti p đi m và toàn b thi t b .
Đ d p t t h quang đi n, ta ph i có các bi n pháp đ tăng quá trình ph n
an

ion. H n n a, đ đ m b o tu i th c a các thi t b đóng c t thì quá trình d p h

th

quang ph i đ m b o yêu c u:
H n ch ph m vi và d p t t đ c h quang v i th i gian nh nh t Yê u c u d p h
g

quang đ i v i các
on

T c đ đóng m ti p đi m ph i l n khí c đi n?
du

Năng l ng h quang sinh ra ph i bé, đi n tr h quang ph i tăng

nhanh Tránh hi n t ng quá đi n áp khi d p h quang

u
cu

Đ đ m b o các yêu c u trên, tùy thu c vào c p đi n áp c a thi t b là h áp

hay cao áp mà các k s thi t k các bi n pháp phù h p. Các bi n pháp là r t
đa d ng trong th c t , tuy nhiên, có m t s nguyên t c đ d p h quang nh : kéo
dài ng n l a h quang,dùng năng l ng h quang sinh ra đ t d p, dùng
năng l ng ngu n ngoài đ d p, chia h quang thành nhi u ph n ng n đ d
p, m c thêm đi n tr song song đ d p . Nh ng k s thi t k th ng không
s d ng m t ph ng pháp đ n l , mà k t h p nhi u ph ng pháp v i nhau đ
đ t hi u qu t i đa. Sau đây, ta s xem xét các bi n pháp đ c thi t k đ d p
h quang trong các thi t b đi n h áp và thi t b cao áp trong th c t .

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
3.5.1 D p h quang trong thi t b đi n h áp

om
.c
ng
Đ i v i thi t b h áp, đi n áp làm vi c nh h n 1000V, nên vi c d p h quang
co
th ng d dàng h n so v i các thi t b đi n cao áp (đi n áp l n h n 1000V).
Trong m t thi t b , ng i ta th ng k t h p nhi u ph ng pháp v i nhau nh
an

hình 3.9 đ có th d p t t h quang nhanh chóng. Các ph n t đ c dùng đ d

p h quang đ c đ t c nh nhau t o thành bu ng d p h quang.
th

Bu ng d p h quang
Dàn d p
g
on
du

Vì sao nhi u ph ng
pháp đ c k t h p đ
u

d p h quang?
cu

Ti p đi m
h quang Đ ng đi
h quang

Ti p đi m chính

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Trên hình v 3.9, th hi n các ph ng pháp mà các k s th ng s d ng đ d
p h quang. Bao g m các ph ng pháp sau:

a) Kéo dài h quang b ng c khí

Kéo dài h quang làm cho đ ng kính h quang gi m, đi n tr h quang s tăng

d n đ n tăng quá trình ph n ion đ d p h quang. Tuy nhiên bi n pháp này
ch th ng hi u qu m ng h áp có đi n áp nh h n ho c b ng 220V và dòng
đi n t i 150 A nh là r le, ho c các thi t b đi u khi n khác. Khi giá tr đi n
áp và dòng đi n l n h n, thì c n ph i k t h p v i các ph ng pháp khác.

om
b) Phân chia h quang ra làm nhi u đo n ng n

.c
Trong bu ng h quang phía trên ng i ta đ t thêm dàn d p h quang làm t
ng
nhi u t m thép non. Khi h quang xu t hi n, do l c đi n đ ng, h quang s b
đ y vào gi a các t m thép và b chia ra làm nhi u đo n ng n. Đ tăng c ng
co
H quang d b d p t
tính hi u qu , ng i ta dùng thêm m t cu n dây m c n i ti p v i ti p đi m t khi đ c chia ra
chính t o ra t tr ng, t tr ng này s sinh ra m t l c đi n t kéo dài và đ y
an

làm nhi u đo n?
h quang vào dàn d p h quang đ tăng quá trình ph n ion.
th
g
on
du
u
cu

Dàn d p h quang

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
c) S d ng ti p đi m ph ch u h quang

Đ i v i ti p đi m, v t li u c n ph i ch n đ d n đi n r t t t. Tuy nhiên, khi

tính d n đi n tăng lên thì kh năng ch u đ ng h quang c a ti p đi m đó l i
gi m xu ng. Trong thi t k , ng i ta b trí hai lo i ti p đi m: ti p đi m Khi nào c n làm
chính dùng đ d n đi n và ti p đi m ph dùng đ ch u h quang hay còn g i thêm ti p đi m ph
ch u h quang?
là ti p đi m h quang. Khi đóng đi n, ti p đi m ph đóng tr c nh ng khi c
t đi n thì ti p đi m ph nh ra sau cùng nh hình 3.11. Nh th , h quang đi
n ch y u sinh ra ti p đi m ph mà thôi

om
e) K t c u ti p đi m ki u b c c u

.c
Ph ng pháp này đó là phân chia m t ti p đi m ra làm hai ti p đi m song
song nhau nh hình 3.9. Khi c t m ch đi n, h quang đ c phân chia làm hai
ng
đo n và đ ng th i do k t c u s sinh ra l c đi n đ ng tác đ ng lên ng n l a h
co
quang, làm cho nó b kéo dài ra làm tăng hi u qu d p.
an
th

Ti p đi m ch u h quang
g
on
du
u
cu

Ti p đi m Ti p đi m
đ ng tĩnh

Ti p đi m
chính

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
3.5.2 D p h quang trong thi t b đi n trung và cao áp
Đ i v i các thi t b này, do đi n áp l n, nên vi c d p t t h quang khó h n
r t nhi u so v i các thi t b h áp. Ngoài vi c k t h p các ph ng pháp đ c
nói đ n ph n h áp, thì v i các thi t b cao áp này các k s ph i s d ng
D p h quang trong
thêm nhi u bi n pháp tăng c ng r t ph c t p đ có th d p t t h quang.N i thi t b cao áp và h
b t trong s đó chính là thay th môi tr ng không khí b ng môi tr ng d p áp có gì khác?
h quang t t h n nh d u máy bi n áp, khí SF6, hay chân không.

a) D p h quang trong d u bi n áp k t h p phân chia h quang

om
Nh th hi n trên hình 3.8 a). các máy c t trung áp các ti p đi m c t đ c

.c
ngâm trong d u bi n áp, khi c t h quang xu t hi n s đ t cháy d u sinh ra
h n h p khí (ch y u là hydro) làm tăng áp su t vùng h quang, đ ng th i
ng
gi m nhi t đ h quang. Các máy c t đi n áp cao m i pha th ng đ c phân ra
co
làm nhi u ch ng t nh m tăng tính hi u qu d p h quang.
an

b) D p h quang b ng khí nén

th

Dùng khí nén trong bình có s n ho c h th ng ng d n khí nén đ khi h

quang xu t hi n (ti p đi m khi m ) s làm m van c a bình khí nén. Khí nén
g

s th i d c ho c ngang thân h quang làm gi m nhi t đ và kéo dài h quang

on

vào dàn d p h quang nh hình 3.8 b)

du

Bình Cách đi n
Bong bóng khí Ti p đi m tĩnh
u
cu

Dòng khí nén

H quang
Du Ti p đi m đ ng Bu ng khí

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
c) D p h quang trong chân không

Do ti n b v công ngh , ph ng pháp này đang ngay càng ph bi n đ i v i

các thi t b trung áp và cao áp. H th ng ti p đi m đ c đ t trong môi tr ng
áp su t ch kho ng 10 -6đ n 10 N-8 / cm n2 h hình 3.9a). môi tr ng
này thì đ b n đi n cao h n r t nhi u đ b n đi n c a không khí nên h
quang nhanh chóng b d p t t.

d) D p h quang trong môi tr ng SF6

om
Trong các máy c t đi n cao áp và siêu cao áp hi n nay, bu ng d p h
quang s d ng ch y u khí S6F. Khí đ c nén áp su t t i kho ng 200

.c
N/cm ho c 2cao h n. Khi h quang pháp sinh, khí nén này s đ c th i tr c
ti p vào thân h
ng
quang đ d p t t nh hình 3.9b). Khí S6Flà ch t khí có tính cách đi n g p nhi
co
u l n so v i không khí, do đó h u h t máy c t cao áp s d ng khí này trong
nh ng năm g nđây.
an
th
g
on
du
u
cu

KhíSF 6 th i khi
d p h quang

3.6 Tài li u tham kh o

1.Ph m Văn Ch i, Bùi Tín H u, Nguy n Ti n Tôn, Khí C Đi n, In l n th
6, 2010, NXBKHKT
2. http://www.electrical4u.com/

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Cu c tranh tài gi a máy c t S6Fvà máy c t chân không

Máy c t chân không đ c s d ng đi n hình c p đi n áp trung áp t 1 kV đ n h n 40 kV, đóng c t dòng đi n t 100 A đ n h n

4000 A, kh năng c t dòng s c t 6 kA đ n 63 kA. Các máy c t này thích h p đ i v i t n s công nghi p trong d i t 16,66 Hz đ
n 400 Hz.

Do không ng ng đ c c i ti n, kích th c c a máy c t chân không đi n hình c p đi n áp 15 kV gi m liên t c, đ ng kính bu ng d p h

quang t 180 mm năm 1967 gi đây ch còn là 50 mm. Vi c s d ng v t li u h p kim Cu-Cr đ ch t o các ti p đi m t năm 1980 đã
t o ra m t s ti n b v t b c v tính năng làm vi c so v i tr c đây khi còn s d ng v t li u đ ng nguyên ch t và các h p kim khác nh
là Cu-
Bi.

Công ngh chân không là m t trong s b n công ngh đ c s d ng r ng rãi cho c p đi n áp trung áp đ c t m ch đi n. Các công ngh
khác là không khí, d u và khí SF6. Vi c s d ng máy c t d u và máy c t không khí đã s t gi m đáng k trong vòng 30 năm qua
(xem hình v ), và ch còn l i nh ng đ i th th c s là máy c t chân không và máy c t 6. MSFc d u công ngh
6 chiSFm v th áp đ o c p đi n áp cao, tuy nhiên công ngh

om
chân không l i đ c a ch n h nđ i v i d i đi n áp 1 - 40 kV, góc đ k thu t cũng nh môi tr ng.

Nh ng m t h n ch c a SF6

.c
Th m chí ngay c khi công ngh chân không đ c s d ng đ c t dòng đi n thì v n còn nhi u nhà s n xu t s d ngSF 6 làm môi ch t
cách
đi n trong các thi t b đóng c t cách đi n b ng ch t khí (gas insulated switchgear - G),ISk c các tr m m ch vòng và tr m bi n áp.
Nhi u y u t v môi tr ng ch ng l i vi c s d ng 6 đ ScFt dòng đi n và trong tr ng h p này, nh ng y u t đó l i càng th hi n rõ h n
ng
b i vì SF6 là khí nhà kính nguy h i (m t trong sáu lo i khí đã đ c nêu đích danh trong Ngh đ nh th Kyoto), và 6Sl Fin ng h n
không khí vì th n u b rò r trong m t không gian h n ch s có th gây ng t th .
co
M c d u n ng đ khí S6Ftrong khí quy n th p h n nhi u so v i các lo i khí nhà kính khác nh 2 vCà mOêtan (Ch4), nh ng ti m năng
gây m toàn c u (global warming potential - GWP) c a SF6 l i cao g p 24.000 l n so v i 2C,Oth i gian t n t i c a nó trong khí quy n c
tính là kho ng 3.200 năm so v i 50 - 200 năm đ i v i C2O.Các thi t b đóng c t cách đi n b ng ch t khí c n đ c theo dõi th ng
an

xuyên đ đ m b o không có rò r khí và ph i có nh ng bi n pháp đ phòng đ c bi t khi cho thi t b thôi làm vi c. Trái l i, các h th
ng c t đi n trong chân không, s d ng cách đi n r n nên an toàn và không c n ph i b o d ng.
th

M t nh c đi m n a c a 6S, Fđó là vi c d p h quang ho c h quang bên trong s t o ra m t s s n ph m phân h y nguy hi m và đ c

h i,
nên khi làm vi c v i các thi t b ch a khí S6Fc n có nh ng bi n pháp d phòng đ c bi t. Đ ng nhiên là s d ng các thi t b ch a khí
g

6 SF khu v c đô th hay th m chí bên trong các tòa nhà s g p nhi u r i ro. Nghiêm tr ng
on

h n n a là vi c ph i x lý nh ng thi t b đã h t h n
s d ng, m t v n đ r t ph c t p, có th so sánh v i vi c x lý ch t (poPlCycBhlorinated biphenyl) trong máy bi n áp.
du

C t đi n trong chân không

Nh ng l i ích c b n c a vi c c t đi n trong chân không c p đi n áp trung áp là: Tu i th dài, tính năng đi n v t tr i, v n hành
không c n b o d ng, ch p nh n đ c v m t môi tr ng.
u

Tu i th dài. C t dòng đi n trong chân không là công ngh đã đ c tri n khai đ y đ v i đ tin c yđã đ c kh ng đ nh. Đ kín chân
cu

không đ c đ m b o nh áp d ng các k thu t hàn hi n đ i trong lò chân không, nh đó bu ng h quang gi đ c đ chân không trong
vòng ít nh t là 20 năm, v t xa tu i th c khí c a máy c t. Kinh nghi m cho th y n u có x y ra rò r gioăng chèn kín thì chúng th
ng phát sinh s m vì v y nh ng th nghi m kh t khe trong quá trình s n xu t s đ m b o phát hi n ra nh ng sai l i nh v y tr c khi
thi t b đ c
đ a đ n n i l p đ t. Các bu ng c t chân không c a hãng Eaton cũng th a mãn các yêu c u cao v tu i th thao tác ng n m ch qui đ
nh trong tiêu chu InEC phiên b n m i nh t.

Tính năng v t tr i. Bu ng c t chân không cũng thích h p cho nh ng ng d ng r t đa d ng c p đi n áp trung áp, bao g m b o v th
c p máy bi n áp, c t dòng s c ngay đ u đo n đ ng dây, đóng c t t đi n và đóng c t đ ng c . Đi n áp ch u đ ng dòng xoay chi u t
n s công nghi p th ng g p t 2 đ n 4 l n giá tr đi n áp v n hành bình th ng, còn đi n áp ch u đ ng xung sét g p 4 - 12 l n đi n
áp v n hành bình th ng.

V n hành không c n ph i b o d ng. Không c n ph i ki m tra th ng xuyên và cũng không c n đ n thi t b theo dõi t n kém đ ki
m tra xem có b rò r khí hay không, nh đ i v i thi t b đóng c t Sf6.

Thân thi n v i môi tr ng. Bu ng c t chân không đ c ch t o t các v t li u có th thu h i và tái ch khi đã h t h n s d ng. Không ch a
khí nhà kính, ví d nh SF6, không ch a đ ng r i ro ti m tàng đ i v i s c kh e con ng i b i nh ng s n ph m phân h y t o ra do
phóng đi n h quang. Không c n ph i có nh ng bi n pháp phòng ng a đ c bi t đ b o v môi tr ng khi x y ra rò r hay trong quá
trình x lý thi t b đã h t h n s d ng.

Cách đi n khí hay cách đi n r n?

Bu ng c t chân không có kh năng ch u đ c nh ng đi n áp r t cao, đi u đó có nghĩa là có th thi t k v i kích th c r t nh g n, ví d

nh v i khe h ti p đi m là 9 mm có th ch u đ c đi n áp 24 kV hi u d ng trong 1 phút, t c là m c cách đi n c b n (basic insulation
level BIL) là 185 kV. Tuy nhiên, n u ch xét v m t kích th c thì y u t gi i h n chính l i là đ b n cách đi n đi n môi bên ngoài, ví
d

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
nh m t bu ng d p h quang có chi u dài s cách đi n là 150 mm s ch có m c cách đi n c b n là 125 kV trong không khí.

Vì lý do đó, ng i ta th ng bao b c bu ng c t chân không trong môi ch t đi n môi - khí 6 hSoFc d u - đ có th làm gi m chi u dài
bu ng c t và thu h p h n kho ng không gian gi a các c c. M c cách đi n c b n c a bu ng c t dài 150 mm đ c tăng lên đ n 170
kV. D u ngày càng ít đ c s d ng do nguy c h a ho n, tuy nhiên khí 6 vSnF còn đ c s d ng ph bi n cho dù g
p ph i m t s v n đ v môi tr ng nh đã đ c p trên. H n n a, n u nh b rò r khí thì đ c tính cách đi n s b gi m đi m t cách đáng ti
c.

M t ph ng pháp ti p c n thay th khác mà Eaton đã s d ng trong h n 25 năm qua là b c bu ng c t chân không trong m t h p ch t
cách đi n nh polyurethane và/ho c epoxy đ gi m h n n a kích th c. S d ng d ng profin t o nên các xiêm gi ng nh các cách đi n
đ ng dây trên không, có th tăng chi u dàiđ ng rò đ s d ng cho vùng đô th và vùng công nghi p, n i có m c đ ô nhi m không
khí cao ho c nhi u ng ng t . Có khi toàn b bu ng c t chân không và thanh cái g n v i nó đ c đúc trong cách đi n r n, cũng có
khi bu ng c t chân không đ c đ t trong v cách đi n r n, và kho ng không gian gi a bu ng c t và v cách đi n đ c đ đ y m t lo i v t
li u, ví d nh polyurethane.

Kh năng ch u đ ng đi n áp cao

om
Thông th ng, bu ng c t chân không ph i ch u đi n áp xoay chi u danh đ nh t n s đi n công nghi p (quá đi n áp xu t hi n khi
thao tác đóng c t trong h th ng đi n) b ng 2 - 4 l n đi n áp danh đ nh c a h th ng và đi n áp xung sét danh đ nh b ng t 4 - 12 l
n đi n áp danh đ nh c a h th ng.

.c
Trong v n hành, máy c t th ng v trí đóng vì th mà các quá đi n áp, ví nh do sét, h u nh ch nh h ng đ n các cách đi n gi a
dây và đ t ho c gi a các dây v i nhau. Khi có xung sét xu t hi n trên các ti p đi m m c a bu ng c t chân không, đi u này hi m x
y ra, nó s đánh th ng khe h gi a các ti p đi m đó, thì dòng đi n xoay chi u t n s công nghi p ch ch y qua trong m t n a chu kỳ
ng
đ r i khi ch y qua giá tr 0, dòng đi n s b c t b i các ti p đi m đã m . Đ c đi m này l i không có đ c các máy c t ki u th i khí
SF6, không khí hay máy c t ít d u vì r t có th chúng đã b n .
co
Đ c tính v n có n a c a máy c t chân không là các ti p đi m đ c s a m t cách t đ ng. Các ch s n sùi có th phát sinh trên các b m t
ti p xúc do các ti p đi m va ch m nhau s đ c mài nh n đi do hi n t ng phóng đi n x y ra khi m các ti p đi m khi máy c t đang
mang t i. Eaton đã l i d ng đ c đi m này trong quá trình ch t o máy c t: s a các ti p đi m b ng cách đ t đi n áp cao l y t ngu n
an

có t ng tr
l n lên các ti p đi m đang m .
th

Bu ng c t chân không có tính năng r t cao khi v n hành đóng c t dòng t i, v t xa tu i th c khí c a t t c các lo i máy c t và
máy c t đóng l p l i (recloser) có l p bu ng c t chân không. Do v y, chúng đ c s d ng đ đóng c t dòng đi n trong ngành đ ng
s t, v i yêu c u v tu i th đi n và c khí là trên 250.000 l n thao tác, đóng c tđ ng c v i trên 1 tri u l n thao tác, đóng c t lò h
g

quang và đóng c t t đi n.
on

Bu ng c t chân không luôn c t đ c dòng đi n h quang khi dòng đi n đi qua giá tr 0 đ u tiên, m t khi khe h ti p đi m đ l n đ ch
u
du

đ c đi n áp ph c h i. Hi n t ng mòn ti p đi m ch x y ra c c âm, th nh ng do có r t nhi u v t chuy n đ ng ng u nhiên quanh c c

âm, k t qu là ăn mòn đ ng đ u. V t li u b ăn mòn s đ ng đ ng đ u trên b m t c c d ng. Tuy nhiên, c c tính c a các ti p đi m l i
thay
u

đ i m t cách ng u nhiên, lúc thì là c c âm, lúc l i là c c d ng. Vì th mà hi u ng ăn mòn tri t tiêu nhau do v t li u di chuy n
qua l i gi a hai c c.
cu

S ăn mòn ch m và đ ng đ u này cùng v i vi c ng t h quang đ c th c hi n trong môi tr ng chân không do v y đi n tr ti p xúc

(Rc) luôn gi m c th p trong su t th i gian tu i th c a bu ng c t chân không. Trái l i, đi n tr ti p xúc c a máy c t SF6 tăng lên
trong trong th i gian tu i th c a máy do nh h ng c a các ph n ng hóa h c x y ra trên b m t ti p đi m trong khi và sau khi
phát sinh h quang. H n n a, b t florua kim lo i do h quang t o ra có th tác đ ng x u t i s ho t đ ng c a máy c t b i đó là lo i
v t li u cách đi n.

C t ng n m ch

Bu ng c t chân không cũng có tính năng v t tr i v c t dòng ng n m ch trong d i 2 - 63 kA hi u d ng. Các bu ng c t chân
không c a hãng Eaton đ c thi t k đ c t đ c dòng ng n m ch toàn ph n ít nh t là 100 l n. Trong th c t , dòng s c b ng 80% dòng
đi n ng n m ch danh đ nh đã là chuy n hãn h u còn h u h t các s c đ u có dòng th p h n nhi u.

Đ i v i dòng đi n s c trên 5 kA thì nh t thi t ph i kh ng ch h quang b i vì nó có xu h ng co ch t l i d ng c t. Hai k thu t đ c s

d ng, đó là t tr ng ngang tr c (transverse magnetic field - TM) kFhi n cho h quang ph i quay xung quanh các b m t ti p đi m và t
tr ng d c tr c (axial magnetic field - AM) lFàm khuy ch tán h quang. Hãng Eaton thiên v k thu t Ab Mi vFì có th đ nh d ng t tr ng
này sao cho đ t đ c tính năng cao áp t t nh t có th và duy trì đ c d ng này sau khi c t ng n m ch.

Đi n áp ph c h i quá đ

Bu ng c t chân không v i các ti p đi m đ c ch t o t h p kim Cu-Cr có kh năng ch u đ ng tuy t v i các đi n áp ph c h i quá đ

tăng nhanh, xu t hi n khi có s c th c p máy bi n áp, máy phát và các s c đ u đ ng dây trên không.

S c th c p máy bi n áp. Khi bu ng c t chân không đ c đ t g n m t máy bi n áp công su t l n thì t n s riêng r t cao c a máy
bi n áp

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
bi n áp k t h p v i đi n dung th p t i các liên k t có th gây ra m t đi n áp ph c h i quá đ r t nhanh, d i 10 ms đ i v i s c th
c p, trong khi đó h ng s th i gian danh đ nh (T3) đ i v i máy c t trong nhà là 60 ms. Ng i ta đã ch ng minh đ c r ng các bu ng
c t chân không, ti p đi m đ c làm b ng Cu-Cr s c t tin c y đ c trên 99,9% s các s c th c p máy bi n áp.

S c đ u đ ng dây trên không. Các đ ng dây trên không t o ra đi n áp ph c h i quá đ d ng răng c a có s n tr c r t d c khi có s c
x y ra ngay g n máy c t. Đ i v i các bu ng c t 6S, tFc đ suy gi m nhi t đ khí là cùng b c v i t cđ gia tăng c a đi n áp ph c h i
(rate
of rise of recovery voltage - RRRV) khi n cho bu ng c t khó có th ch u đ c RRRnàVy. Tuy nhiên đ i v i bu ng c t chân không, t
c đ suy gi m nhi t đ plasma và nhi t đ t c th i c a c c âm l i cao h n nên bu ng c t chân không s ch u đ ng d dàng đi n áp ph c
h i quá
đ xu t hi n đ u đ ng dây trên không.

C n tính đ n s t ng tác gi a bu ng c t chân không và các thành ph n đi n c m trong m ch đi n phân ph i (đ ng c , máy bi n áp và

kháng bù ngang) khi xu t hi n các xung đi n áp t i các đ u n i. Các xung này có th là do sét gây ra ho c do đóng ho c c t m ch
đi n. Áp d ng trên l i đi n phân ph i các k thu t tri t xung thông th ng cũng có th gi i quy t đ c xung sét, vì th cái mà ta c n
quan tâm xem

om
xét là v n đ xung đóng c t.

Nói chung, t t c các công ngh , dù là chân không, S6F, d u hay không khí, cũng đ u v p ph i nh ng khó khăn r c r i nh nhau
phát sinh khi đóng và m m ch đi n. Khi m t thi t b đóng c t đóng m ch, có th s x y ra phóng đi n tr c gi a các ti p đi m đang

.c
khép vào, k t qu là có th xu t hi n m t sóng ch y t i thành ph n c m ng và t i đó nó s đ c ph n x tr l i bu ng c t. Các sóng đó có
th ch y qua
ch y l i nhi u l n và có th gây phóng đi n tr l i trong bu ng c t. Hi n nay đã có nhi u k thu t tri t xung đ b o v đ ng c , máy
bi n áp và cu n kháng bù ngang kh i nh h ng c a các xung này. ng
Đóng c t t đi n. Bu ng c t chân không lo i ti p đi m b ng h p kim Cu-Cr t ra r t hi u qu trong vi c đóng c t các dàn t đi n
co
cho dù ph i đóng c t th ng xuyên theo yêu c u c a h th ng hi u ch nh h s công su t.

Máy c t chân không và máy c t đóng l p l i (recloser) cùng lo i có đ tin c y cao đã đ c ki m ch ng, tính năng v t tr i đ i v i
các ng d ng các c p đi n áp trung áp khác nhau, đ n 40 kV. H n n a, cách đi n r n l i t ng thích v k thu t nh ng t t h n v m t
an

môi tr ng
so v i cách đi n b ng khí Sf6.
th

Ngu n:
http://www.ptc1.com.vn/websitedonvi/ehb/tintuc/doc.asp?Act=5&CatID=34&NewsID=93&tab
=
g
on
du
u
cu

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Câu h i t ki m tra ki n th c

Câu 1: Dòng đi n h quang suy gi m nghĩa là

a) quá trình ion hóa đã k t thúc

b) quá trình ph n ion hóa đã k t thúc

c) quá trình ion hóa m nh h n quá trình ph n ion hóa

om
d) quá trình ion hóa y u h n quá trình ph n ion hóa

.c
Câu 2: Đi u ki n đ d p t t h quang đi n xoay chi u là
ng
a) đi n áp ch c th ng l n h n đi n áp h quang t i th i đi m dòng đi n b ng không
co
b) đ c tuy n ph c h i đ b n đi n th p h n đ c tuy n ph c h i đi n áp

c) đ c tuy n ph c h i đ b n đi n cao h n và không c t đ c tuy n ph c h i đi n áp

an

d) ch c n dòng đi n h quang b ng không là h quang s t t

th

Câu 3: Quá trình ion hóa trong h quang đi n

g
on

a) có th bao g m c quá trình tái h p đi n t

b) ch bao g m t phát x đi n t
du

c) là quá trình t o ra các đi n t t do và các ion trong ch t khí

u

d) là quá trình t o ra các đi n t t do và các ion trong kim lo i

cu

Câu 4: D p h quang 1 chi u, m c đi n tr ho c điôt ng c song song v i t i đ

a) gi i phóng năng l ng t tr ng c a t i

b) gi m đ quá đi n áp cho t i

c) c hai ý trên

d) gi m dòng đi n khi làm vi c c a t i

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Câu 5: Quá trình ph n ion hóa trong h quang đi n

a) có th bao g m c quá trình t o ra các đi n t t do

b) ch bao g m quá trình tái h p đi n t

c) là quá trình làm suy gi m s l ng đi n t t do và các ion trong ch t khí

d) là quá trình làm suy gi m s l ng đi n t t do và các ion trong kim lo i

Câu 6: Trong h quang đi n bao g m

a) ch có quá trình ion hóa

om
b) ch có quá trình ph n ion hóa

.c
c) c hai quá trình trên

d) c hai quá trình nh ng ion hóa ph i luôn l n h n ph n ion hóa

ng
Câu 7:H quang đi n phát sinh khi ti p đi m làm vi c ch đ quá đ đóng do
co
a) t phát x đi n t đ u tiên
an

b) phát x nhi t đi n t đ u tiên

th

c) ion hóa do nhi t đ cao đ u tiên

g

d) không ý nào trên đúng

on

Câu 8:H quang đi n phát sinh khi ti p đi m làm vi c ch đ quá đ c t do

du

a) t phát x đi n t và ion hóa do va ch m đ u tiên

u

b) phát x nhi t đi n t và t phát x đi n t đ u tiên

cu

c) ion hóa do nhi t đ cao và ion hóa do va ch m đ u tiên

d) không ý nào trên đúng

Câu 9:Quá trình khu ch tán trong h quang đi n là

a) quá trình các h t mang đi n trái d u va ch m t o thành ph n t trung hòa

b) quá trình các h t mang đi n chuy n đ ng vào vùng h quang

c) quá trình các h t mang đi n chuy n đ ng ra kh i vùng h quang

d) quá trình các ph n t va ch m và tách thành các ion mang đi n

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Câu 10:H quang đi n th ng phát sinh khi ti p đi m làm vi c

a) giai đo n đ u c a quá đ c t

b) giai đo n đ u c a quá đ đóng

c) ch đ c t

d) ch đ đóng

Câu 11:Quá trình tái h p trong h quang đi n là

a) quá trình các h t mang đi n trái d u va ch m t o thành ph n t trung hòa

om
b) quá trình các h t mang đi n chuy n đ ng vào vùng h quang

.c
c) quá trình các h t mang đi n chuy n đ ng ra kh i vùng h quang

d) quá trình các ph n t va ch m và tách thành các ion mang đi n

ng
Câu 12:Quá trình ion hóa trong h quang đi n, câu sai
co
a) là quá trình sinh ra các h t mang đi n trong vùng h quang
an

b) th ng x y ra d i tác đ ng c a nhi t, đi n tr ng, và va ch m

th

c) khi h quang t t d n, nghĩa là quá trình ion hóa đã k t thúc

g

d) khi h quang cháy càng m nh, thì quá trình ion hóa cũng càng m nh
on

Câu 13:Khi tăng chi u dài thân h quang s làm cho, ch n câu sai
du

a) đi n áp h quang gi m
u

b) dòng đi n h quang gi m
cu

c) h quang cháy gi m d n

d) quá trình ph n ion hóa m nh lên

Câu 14:Năng l ng h quang đi n m t chi u là

a) năng l ng tiêu tán thân h quang đi n

b) năng l ng tích tr trong cu n c m c a m ch đi n

c) c hai năng l ng trên

d) không ý nào trên đúng

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Câu 15:Ph ng pháp d p h quang nào d i đây không kéo dài thân h quang

a) tách các ti p đi m b ng c khí

b) s d ng dàn d p h quang

c) s d ng ti p đi m ph

d) s d ng ti p đi m ki u b c c u

Câu 16:Nguyên nhân sinh ra h quang đi n trong các máy c t chân không

om
a) do ion hóa do va ch m

b) do ion hóa do nhi t nhi t đ cao

.c
c) do t phát x đi n t và nhi t đi n t

d) bao g m c ba lo i trên ng
co
Câu 17:Phát bi u v k thu t d p h quang nào b sai?

a) dàn d p h quang có tác d ng phân chia, kéo dài h quang

an

b) ti p đi m chính d n dòng l n, và không ch u đ c h quang

th

c) ti p đi m ph dùng đ d n dòng đi n nh , và không ch u đ c h quang

g

d) ti p đi m ki u b c c u có th chia h quang làm hai đo n

on
du

Câu 18:Ti p đi m chính và ti p đi m ph trong k thu t d p h quang, ch n câu sai

a) ti p đi m chính d n đi n r t t t nh ng ch u h quang r t kém

u
cu

b) ti p đi m ph d n đi n kém h n nh ng ch u h quang r t t t

c) khi đóng, ti p đi m ph đóng tr c, sau đó ti p đi m chính đóng vào sau

d) khi c t, c hai ti p đi m chính và ph ph i đ ng th i c t

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Ngô B o Châu
Sinh 28 tháng 6,
1972 Hà N i, B n có bi
Vi t Nam t?

Ngô B o Châu sinh ngày 28 tháng 6 năm 1972 t i Hà N i. Th i niên thi u,

ông là h c sinh Tr ng Th c nghi m Gi ng Võ, Tr nTgHCS Tr ng V

om
ng, và
sau đó h c t i kh i chuyên toán Tr ng Trung h c Ph thông chuyên Khoa

.c
h c T nhiên, Tr ng Đ i h c T ng h p Hà N i cũ, nay là Tr ng Đ i h c Khoa
h c T nhiên, Đ i h c Qu c gia Hà N i. Ông đã hai l n đo t huy ch ng vàng
ng
Olympic Toán h c Qu c t t i Australia năm 1988 và C ng hòa Liên bang
Đ c năm 1989, và cũng là ng i Vi t Nam đ u tiên giành 2 huy ch ng vàng
co
Olympic Toán h c Qu c t .
an

Là sinh viên Tr ng Đ i h c Paris V(UI niversité Pierre et Marie Curie) và

th

Tr ng S ph m Paris (École normale supérieure Paris,ENS Paris; m t s ít

ng i Vi t Nam t ng h c t i tr ng này bao g m Hoàng Xuân Hãn, Lê Văn
g

Thiêm, Tr n Đ c Th o) t năm 1992 đ n năm 1994, r i sau đó là sinh viên

on

cao h c và nghiên c u sinh c a Tr ng Đ i h c Paris (UXnIiversité

du

Paris-Sud 11) d i s h ng d n c a Giáo s Gérard Laumon, Ngô B o Châu b

o v Lu n án
u

ti n sĩ năm 1997, tr thành nghiên c u viên c a Trung tâm Nghiên c u Khoa

cu

h c Qu c gia Pháp ( CNRS) t năm 1998, l y b ng Habilitation à Diriger les

Recherches (HDR) năm 2003 và sau đó đ c b nhi m làm giáo s toán h c t i
Tr ng Đ i h c Paris XnIăm 2004. Cũng trong năm này, ông đ c trao t ng
gi i Nghiên c u Clay c a Vi n Toán h c Clay cùng v i Giáo s Gérard
Laumon vì đã ch ng minh đ c B đ c b n cho các nhóm Unita. Năm 2005,
khi đ c 33 tu i, Ngô B o Châu đ c nhà n c Vi t Nam phong đ c cách hàm
giáo s .

Năm 2007, ông đ ng th i làm vi c t i Tr ng Đ i h c Paris XI, Orsay, Pháp và

Vi n Nghiên c u Cao c p Princeton, New Jersey, Hoa Kỳ. Trong năm 2008,
ông công b ch ng minh B đ c b n cho các đ i s Lie hay còn g i là B đ c
b n Langlands. Cu i năm 2009, công trình này đã đ c t p chí Time bình ch
n là 1 trong 10 phát minh khoa h c tiêu bi u c a năm 2009.

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
V i các công trình khoa h c c a mình, Giáo s Ngô B o Châu đ c m i đ c
báo cáo trong phiên h p toàn th c a H i ngh toán h c th gi i 2010 t ch c
n Đ vào ngày 19 tháng 8 năm 2010.T i l khai m c, giáo s đã đ c t ng th
ng Huy ch ng Fields.Tr c đó, khi bi t tin s p nh n gi i Fields, ông đã
tranh th nh p qu c t ch th hai v i hy v ng gi i th ng cũng s đem l i vinh
d cho các nhà toán h c Pháp.

K t ngày 1 tháng 9 năm 2010, ông là giáo s t i Khoa Toán, Vi n Đ i h c

Chicago. Ông đã phát bi u khi nh n gi i r ng "Đ n m t lúc nào đó, b n làm

om
toán vì b n thích ch không ph i đ ch ng t m t cái gì n a" hay vì đam mê
giàu có ho c s n i ti ng.

.c
Nh m khuy n khích n n khoa h c n c nhà, Chính ph Vi t Nam đã trao t ng
ng
Ngô B o Châu m t căn h công v tr giá 12 t VNĐ tòa nhà Vincom, Hà
N i.M c dù có nhi u ý ki n khác nhau xoay quanh vi c nh n căn h nh ng
co
ông kh ng đ nh gi i th ng này là x ng đáng, và đã nh n căn nhà 160 m²
này đ u tháng 11 năm 2010.Tr c đó, ngày 4/9/2010, H i đ ng Thi đua
an

khen th ng thành ph Hà N i (trong ch ng trình Đ i h i Thi đua yêu n c

th

giai đo n 2010
- 2015 c a thành ph ) đã l a ch n thêm Ngô B o Châu vào danh sách Công
g

dân Thđô u tú l n th nh t, năm 2010.

on

Ngày 9/3/2011, phó th t ng chính ph và b Giáo d c đã công b Quy t đ nh

du

thành l p Vi n Nghiên c u Cao c p v Toán (Vietnam Institute for Advanced

Study in Mathematics) và quy t đ nh b nhi m ông Ngô B o Châu làm giám
u
cu

đ c khoa h c c a Vi n.

Tháng 4 năm 2011, T ng th ng Pháp Nicolas Sarkozy quy t đ nh trao t ng

ông Huân ch ng B c đ u B i tinh c a nhà n c Pháp và ông đã chính th c
sang Pháp nh n gi i này vào ngày 27 tháng 1 năm 2012 t i đi n Élysée.M t
tháng sau, Ngô B o Châu cùng v i năm ng i khác đã đ c Vi n Đ i h c
Chicago trao t ng danh hi u giáo s đã có nh ng thành t u xu t s c
(distinguished service professorships).Năm 2012 ông là h i viên danh d
(fellow) c a H i Toán h c Hoa Kỳ.
Ngu n: Wikipedia
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ngô_B o_Châu

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt