19.

2 bron 9
Impuls en energie in quantumfysica
• Impuls p =m.v handige grootheid vanwege
impulsbehoudswet.
• Het is vaak gemakkelijker om met impuls p
te werken dan met m en v afzonderlijk.
• = in plaats van =

• Leid deze formule af.

 Zichtbaarheid van object

zichtbaar Niet zichtbaar

Een klein voorwerp is zichtbaar te maken door de golflengte van de straling te verkleinen
 Golflengte van een bundel versnelde
elektronen
Hoe groot is de golflengte van elektronen, die vanuit rust worden versneld door een
versnelspanning van U = 1,0 kV?

• Bereken Ek:
Ek  eU  1,0keV  1,6 10 16 J
• Bereken de impuls:

p  2mEk  2  9,11 10 31  1,60 10 16  1,7 10 23 kg  ms 1
Golflengte
• Bereken de golflengte van het elektron: zichtbaar licht:
h 6,63 10 34 Factor 10 000
   23
 3,9  10 11
m verschil!
p 1,7110
Toepassing: elektronenmicroscoop
• Film elektronenmicroscoop (14min)
 Elektronenmicroscoop
• De versnelspanning bepaalt de golflengte van de elektronen: heel korte golflengtes
zijn dus bereikbaar.

• Elektrische en magnetische velden dienen als lens (1926), waardoor zeer kleine
voorwerpen zichtbaar worden gemaakt.

• Met Rontgen- en gammastraling lukt dat niet: er zijn geen lenzen voor.

• In 1931 is de eerste elektronenmicroscoop gebouwd (Ruska), en kort daarna de

eerste microscoop met een beter scheidend vermogen dan een lichtmicroscoop.

• Het scheidend vermogen of resolutie is het kleinste detail dat kan worden
waargenomen
 resolutie
• Resolutie =nauwkeurigheid: kleinste nog te
onderscheiden afmeting.
• Resolutie van een microscoop is afhankelijk van:
• Diameter D van de lens.
• Golflengte λ van de straling.
• Uit golftheorie volgt: Resolutie = 1,22*
• Verklaar waarom elektronenmicroscoop
kleinere details kan waarnemen.
 2 soorten elektronenmicroscoop
De Lage Energie ElektronenMicroscoop

• Werkt tot lage energieen, tot 100 eV.

• Bij deze energieen kaatsen de elektronen terug: het binnenste van het preparaat
wordt niet afgebeeld
• Scheidend vermogen: 1nm

De Transmissie Elektronen Microscoop

• Elektronen hebben een energie van ongeveer 100 keV

• De elektronen gaat door het preparaat heen
• Het beeld is dan een ‘schaduw’ van het binnenste
• Scheidend vermogen: 0,05 nm

Opgave 22-23-25-26 bl 123

 Opgave 22
1,2 10 9
Uit opgave 21:  
Ek

1,2 10 9
a.   1,2 10 10 m  0,12nm
10 2

1,2 10 9
b.   3,8 10 12 m  4 pm
105
 Opgave 23
1,2 10 9
Uit opgave 21:  
Ek

1,2 10 9
a.    1,3 10 10 m  13nm
80

Het scheidend vermogen is dan maximaal rond de 20 nm

1,2 10 9
b.   3 10 12 m  3 pm
160 103

Het scheidend vermogen is dan maximaal rond de 5pm

 Opgave 25
Geschat scheidend vermogen uit het plaatje: 0,02 nm

Een berekening van de golflengte bij een energie van 80 keV:

1,2 10 9
  4,2 pm  0,004nm
80 10 3

Aan de golflengte heeft het niet gelegen, dus wel aan de nauwkeurigheid van de
lenzen
 Opgave 26
1,2 10 9
Uit opgave 21:  
Ek

1,2 10 9
a.   3,8 10 12 m  3,8 pm
100 103
b. 100 keV is gammastraling

c.
• Gammastraling heeft een heel groot doordringen vermogen, en zal
grotendeels door het virus heengaan
• Gammastraling kan niet geconvergeerd worden door een lens, want die
bestaan niet voor gammastraling