Вершы Рыгора

Барадуліна
«Неруш»
  Тэма роднай мовы, яе лёсу, яе бяскрайняга, бяздоннага багацця і будучыні, бадай,
самая хвалюючая на працягу ўсёй творчасці Барадуліна. Гэта абумоўлена тым, што
для кожнага сапраўднага беларуса, мова – найсвяцейшая з усяго святога, а Рыгор
Барадулін быў сапраўдным беларусам. Верш негалосна адмаўляе нігілістычную ідэю
ўрадам Савецкага Саюзу стварыць адзіную “камуністычную” культуру, знішчыць з
твару Зямлі культуры розных народаў, у тым ліку і беларускую.
«Неруш»  Верш “Неруш” – адзін з многіх вершаў Барадуліна аб непаўторнай прыгажосці і
невычэрпным багацці нашай мовы. Нерушам ранішнім паэт называе родную мову з
тае нагоды, што яна такая ж чыстая светлая, як раніца, што разумее тое, што на зямлі
беларускай наўрад ці ёсць людзі якія дасканала, да апошняй кроплі ведаюць родную
мову.

 Неруш – гэта сінонім першаснасці, некранутасці. У вершы выяўляецца страсная

ўлюбёнасць паэта ў сваю родную зямлю, у свой край. Гэта лірычная клятва, споведзь
свайму народу, зямлі, мове…

Роднае слова і яго вобразна-выяўленчае багацце ўяўляюцца паэту магутнай,

магічнай, цудадзейнай сілай, ад якой “на небе світае”, “яснее ў вачах”… Кожны радок
верша, як і кожны радок і вобраз барадулінскай паэзіі, аблашчаныя пяшчотнай
любоўю да роднага слова. Назваўшы родную мову ранішнім нерушам, паэт бы
папярэджвае нас, што да кожнага слова і вобраза роднай мовы патрэбна ставіцца
ўдумліва, уважліва і тады перад намі адкрыюцца ўсе невядомыя дагэтуль нямніцы
роднай мовы. Адкрываць для іншых хараство беларускай мовы – адна з галоўных мэт
паэта. Эмацыянальна ўзрушана паэт кажа чытачу аб уласным творчым абавязку
кожнага з нас берагчы духоўны скарб продкаў: “Неруш свой панясу я аберуч, Як
слязіну з матуліных воч”. Мову, як усё жывое, і як чалавека трэба бараніць на
«Трэба дома
бываць
часцей»
  У вершы Р.Барадуліна "Трэба дома бываць часцей" асноўная
думка ідзе пра наш родны дом, які усё наша жыццё грэе,
расціць, дапамагае, абараняе ад дажджу, снегу і так далей.
Аўтар верша хоча нас навучыць берагчы свой дом, які на
«Трэба дома працягу ўсяго нашага жыцця займае першыя месцы ў нашым
жыцці; а такжа, аўтар хоча нас навучыць ніколі не забываць
бываць сваю родную хату: "Не забыць сцежкі той, што цябе На дарогу
выводзіла з дому".
часцей» У тэксце гэтага верша часта згадваецца слова "дом". Ты можаш
лічыць сваім домам вуліцу, свой горад, дзе ты вырас і пражыў
дастаткова часу ў ім, свой матэрыяльны дом, у якім ты спіш, ці
робіш свае штодзённыя справы там. І, нас аўтар заклікае праз
свой верш не забываць свой дом, няхай гэта будзе вуліцай, або
тваім матэрыяльным домам, але абараняць яго, засцерагаць
яго для таго, каб наступнае пакаленне магло з гонарам
назваць ваша імя з ліку тых, хто абараняў, бараніў, клапаціўся
ў сваім любімым доме можа быць нават і на працягу ўсяго яго
жыцця.
«Бацьку»
  Час вайны - страшны час. Шмат дзяцей згубілі сваіх бацькоў.
Верш Рыгора Барадуліна "Бацьку" - адзін з прыкладаў
дзеянняў таго часу. Галоўны герой - гэта не адзельны чалавек,
а ліцо, якое адўхаўляе ўсіх дзяцей, застаўшыхся без бацькоў.
Усе чакалі, спадзяваліся, што родны чалавек вернецца, абніме,
скажа "Сынок", але шмат слёз было проліта, калі людзі чыталі
«Бацьку» страшныя словы: "Загінуў".

Але яшчэ горш было, калі людзі не ведалі, дзе пахаваны іх

радныя. Таму аўтар гаварыць:

А шапку я заўжды здыму

Перад магілай невядомай.

Такім чынам, вайна - страшная падзея, якая лішыла дзяцей не

только дзяцінства, але і бацькоў.
«Ад сівых
гадоў, ад
дзядоў...»
 Тры асноўныя тэматычныя кіты творчасці Барадуліна – тэма маці, тэма
Радзімы і тэма роднай мовы. І ўсе яны “пасяліліся” ў “акіяне” верша “Ад
сівых гадоў, ад дзядоў…”, і кожны па-свойму дапаўняе другога. Гэты
твор, на мой погляд, з’яўляецца своеасаблівым працягам купалаўскага
верша “Спадчына”. Шляхам асэнсавання, лірычны герой твора
прыходзіць да таго, што яму і яго сучаснікам у спадчыну “ад сівых гадоў,
ад дзядоў” засталіся народныя песні, родныя лес, поле, дзе “гняздо
“Ад сівых курапатчына” і “мох зязюльчын”, “сіні верас”… Але самы найвялікшы
скарб – “галубіная мова матчына”. Пералічаныя вобразы рэальнасці
гадоў, ад ўвасабляюць Радзіму – Беларусь – Бацькаўшчыну, без якой немагчыма

дзядоў…” жыццё і лірычнага героя, і самога Барадуліна. У радку “Песні жніўнай

смутак удоў…” выразна гучыць аўтабіяграфічны змест.

Верш прасякнуты ўдэяй неўміручасці Бацькаўшчыны, духоўнай

спадчыны беларускага народа, аснову якой складае бясцэнны скарб –
родная мова. Эпітэты, метафары і іншыя вобразныя сродкі мовы верша
падпарадкаваны глыбокаму ўвасабленню аўтарскай задумы. Пяшчоту
гучання роднай мовы паэт дакладна акрэслівае эпітэтам “галубіная”.
Прысягнуўшы роднай спадчыне, лірычны герой просіць блаславення ў
роднай зямлі да апошніх дзён жыцця застацца яе “хрэснікам”.
«Сафійка»
  Гэты верш прысвечаны тэме духоўнай велічы, незнішчальнасці і сілы
беларускага народа. Цэнтральным сімвалам-вобразам твора
з’яўляецца Полацкі Сафійскі сабор, найславуцейшы помнік
архітэктуры даўніны. Некалькі разоў у XVII i XVIII стагоддзях Сафійскі
сабор спальвалі і разбуралі розныя захопнікі, але палачане зноў і
зноў адбудоўвалі свой знакаміты храм, які праз вякі быў і застаецца
славай і гонарам гісторыі і культуры беларускага народа. Жыццё і лёс
Сафійскага сабору увасабляюць лёс і духоўную моц на любое
аднаўленне беларускага народа.
 Гісторыя Сафіі – неад’емная частка гісторыі Беларусі. Паэт згадвае
пра тое, што ў гады савецкай улады шпіталь быў закінуты,
«Сафійка» гвальтоўна адасоблены ад культурнага жыцця народа, па-мастацку
трапна, са шкадаваннем паэт заўважае, што на яго дзвярах вісеў
“замок пудоваю завушніцай”, але гэта завушніца не ўпрыгожвала
дасканалы храм. У сумных раздуменнях лірычны герой верша робіць
выснову, што такі лёс Сафійкі – засланяць людзей, жыццё, хлеб ад
ліхога.
 Асноўная тэма духоўнай моцы і незнішчальнасці нашага народа
дапаўняецца ў творы матывамі духоўнай пераемнасці пакаленняў,
вечнай каштоўнасці помнікаў матэрыяльнай і духоўнай культуры для
нашчацкаў. І самае адметнае тое, што Барадулін першым закрануў у
сваёй творчасці экалагічную тэматыку.
Дзякуй за
увагу!