Analiz

S E TA | S i y a s e t , E k o n o m i v e To p l u m A r a t r m a l a r Va k f | w w w. s e t a v. o r g | Te m m u z 2 0 1 2

seta .

EITIMDE EITSIZLIIN ALGORITMASI: AOBP

TRKER KURT, BEKIR S. GR

S E TA A N A L I Z

Analiz
S ay : 5 2 | Te m m u z 2 0 1 2

seta .

EITIMDE EITSIZLIIN ALGORITMASI: AOBP

TRKER KURT, BEKIR S. GR

NDEKLER
GIRI | 4 DNYADA NIVERSITEYE GIRI SISTEMLERI VE ORTARETIM BAARISI | 5 TRKIYEDE NIVERSITEYE GIRI SISTEMI VE ORTARETIM BAARISI | 7 ORTARETIM BAARI PUANI | 8 AIRLIKLI ORTARETIM BAARI PUANININ EVRIMI | 9 AOBP (1999-2002): | 9 AOBP (2003-2009): | 10 AOBP (2010-2011): | 11 AOBPNIN YOL ATII SORUNLAR | 11 AOBP SONRASI YENI DZENLEME | 14 SONU VE NERILER | 15 KAYNAKLAR | 17

2 0 1 2 Ya y n h a k l a r m a h f u z d u r

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

ZET
niversiteye giri snavna ilikin olarak 1998de yaplan dzenlemeyle, alan d tercih yapmay engelleyen katsay uygulamas ve rencinin mezun olduu okulun baarsna gre ortaretim baar puann arlklandran Arlkl Ortaretim Baar Puan (AOBP) uygulamas balamtr. AOBP karmak bir hesaplama sistemine sahip olduu iin tam olarak anlalmam ve bu nedenle de kamuoyunda ok fazla tartlmamtr. Oysa AOBP, tm adaylar ilgilendiren tartmal bir uygulamadr. nk renci ister kendi alannda ister alan dnda tercih yapsn, AOBPsi bireysel baarnn dndaki etmenler tarafndan belirlenmektedir. Katsay kararnn ortaya kard engel, kendi alannda tercih yapmak gibi eitli yollarla ksmi bir ekilde alabilir nitelikteyken, AOBPnin neden olduu frsat eitsizlii hibir ekilde alabilir deildir. Bu haliyle AOBP, bir eit gizli katsay ilevi grmektedir. rencilerin niversite giriinde ortaretim baars dk bir oranda etki etmektedir. Bu etki ise ortaretim puannn arlklandrlmasyla neredeyse tamamen yok edilmekte ve dikkate alnan, rencinin ortaretimdeki bireysel baars deil, mezun olduu okulun toplam baars olmaktadr. Bunun sonucu olarak, eitim sisteminin alt unsurlar arasnda kopukluk ortaya km ve sistemin alt unsurlarnn birbiriyle tamamlayc bir ekilde ve ahenk iinde almas mmkn olmamtr. Dnyann farkl lkelerindeki niversiteye giri sistemleri incelendiinde ortaretim baarsnn niversiteye girite dorudan veya dolayl olarak etkili olduu grlmektedir. Trkiyedeki niversite giri sistemi de orijinal kurgusunda, ortaretim baars ile snav baars arasnda bir denge gzetmitir. Ne var ki bu denge, AOBP ile birlikte bozulmutur. Bu almada ncelikle dnyann farkl lkelerinde ortaretim baarsnn niversiteye geite nasl etkili olduu, lkemizdeki uygulamayla karlatrmal olarak incelenmitir. Daha sonra AOBP uygulamasnn ne olduu, zaman iinde hesaplanmasnda ne gibi deiiklikler olduu ve kaldrlmasnn olas sonular zerinde durulmutur.

S E TA A N A L I Z

EITIMDE EITSIZLIIN ALGORITMASI: AOBP

GR
Trkiyede niversiteye giri sistemine ilikin olarak en ok tartlan konu, niversite adaylarnn alan d tercih yapmasn nlemeye ynelik olan farkl katsay uygulamas olmutur. Yksekretim Kurulu (YK), katsay sorunun zmne ynelik eitli giriimlerde bulunmutur ancak bu giriimler, yarg kararlar dolaysyla uygulanmamtr. Son olarak Aralk 2011de YK farkl katsay uygulamasna son vermitir. Ancak, katsay sorunu gibi 1999dan itibaren uygulanan Arlkl Ortaretim Baar Puan (AOBP) srdrlmtr. AOBP ile bir adayn bireysel Ortaretim Baar Puan (OBP), okuduu okulun SS/LYS baarsna gre arlklandrlmaktadr. Bylece, SS/LYS baars yksek olan okullardaki renciler daha fazla ek puan almaktadr. Bu anlamda AOBP, bir frsat eitsizlii arac olarak karmza kmaktadr. Zorunlu eitimi 12 yla karan ve eitim sistemini 4+4+4 eklinde yaplandran 6287 sayl yasa ile birlikte yksekretime giri sistemine ilikin baz hususlar deitirilmitir. Sz konusu yasa, eskiden olduu gibi, niversiteye girite hesaplanan yerletirme puannn belirlenmesinde ortaretim baarlarnn dikkate alnmasn gerektirmektedir. Buna gre, rencilerin ortaretim bitirme baar notlar, en k 250, en by ise 500 olan OBPye dntrlecektir. OBPnin yzde 12si ise merkezi snavdan alnan puana eklenerek yerletirme puan hesaplanacaktr. Bu deiikliin en nemli taraf, farkl katsay olarak bilinen uygulamann sonlandrlmas ve bylece btn adaylarn, ortaretim alanlarndan bamsz olarak, ortaretim baar puanlarnn ayn katsayyla (0,12) arplmasdr. Bu yasaya bal olarak Yksekretim Kurulu (YK), OBPnin nasl hesaplanacana ilikin karar alm ve AOBP olarak bilinen uygu4

lamaya son vermitir. Yeni uygulamada, diploma notlarnn be ile arplarak OBPlerin hesaplanmas karar alnmtr. SYM de bu karar gerei, AOBP uygulamasn LYS klavuzundan kartm ve bylece 2012 LYS puanlarnn hesaplanmasnda kullanlma-

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

yacan duyurmutur. Ardndan, niversite yerletirme puanlarnn hesaplanmasnda AOBPnin kaldrlmas konusunda tartmalar yaanmtr. Tartmalar sonras, yeni bir yasayla konuya ilikin bu yl nasl bir hesaplama yntemi izlenecei yetkisi, YKe braklmtr. YK, 12 Temmuz 2012 tarihinde ald bir kararla, daha nce SYM tarafndan duyurulduu ekliyle AOBP uygulamasn sonlandrmtr. Elinizdeki alma, olduka teknik ve tartmal bir uygulamay, anlalr bir ekilde incelemeye adanmtr.

DNYADA NVERSTEYE GR SSTEMLER VE ORTARETM BAARISI

AOBPye ilikin tartmaya balamadan nce dnyann eitli lkelerinde ve Trkiyede niversiteye giri sistemleri hakknda ksa bir bilgilendirme yapmakta fayda vardr. Bylece hem farkl sistemlerin tannmas hem de lise baarsnn niversiteye girite ne dzeyde veya nasl etkili olduunun ortaya konulmas amalanmtr. niversitelerdeki programlarn kontenjanlarnn snrl, buna karlk renci talebinin yksek olmas nedeniyle, niversiteye kabul edilecek rencilerin bir seme ve eleme mekanizmasndan geirilmesi zorunlu olmaktadr (Gnay ve Gr, 2009). Bu anlamda her lkenin kendi koullarna gre eitli seme ve eleme mekanizmalar gelitirildii grlmektedir. Dnyann farkl lkelerinde niversiteye giriteki seme ve eleme ilemlerinin be farkl ekilde gerekletirildii ifade edilebilir. Bunlar, yle sralanabilir: (1) lise bitirme snavlar, (2) niversiteye giri snavlar, (3) standart yetenek testleri, (4) oklu snavlar ve (5) snavsz sistem. Grld gibi seme ve eleme sreleri eitlilik gstermekle birlikte tm dnyada niversitelere yaplan bavurular belli ltlere gre seme ve elemeye tabi tutulmaktadr. niversiteye renci kabulne ilikin olarak sralanan be sistem aada ksaca tantlmtr (Helms, 2008): 1. Lise bitirme snavlar: Liselerden mezun olmadan nce bir veya birka kez yaplan snavlardr. Geni bir mfredat kapsayan baar snavlardr ve genellikle blge veya lke dzeyinde merkezi olarak yaplr. Bu snavlardan elde edilen puanlar tek bana veya baka baz koullarla birlikte niversiteye girite gz nne alnmaktadr. Fransa, Avusturya, Irlanda ve Msrda niversiteye kabul bu ekilde gereklemektedir. 2. niversiteye giri snavlar: Bu sistemde snavlar genellikle merkezi olarak yaplr ve ayrca snav sonularna gre niversite programlarna yerletirme ilemleri de merkezi olarak gerekletirilir. Bu tr snavlar, adaylarn lise eitimleri boyunca rendiklerine dayal olarak yaplan bilgi lmeye ynelik snavlardr. Bu sistemi uygulayan lkelere rnek olarak in, Iran ve Grcistan verilebilir. 3. Standart yetenek testleri: Bu tr snavlar adayn baar dzeyini lmekten ok genel bilisel yeteneklerini lmeye ynelik olarak tasarlanmtr. Bu snavlarn sonular, niversiteye giri srecinde, rencilerin nceki bilgi ve akademik baarlar ile birlikte deerlendirmede dikkate alnr. Standart yetenek test-

Dnyada niversitelere renci seme farkl ekillerde gerekletirilmektedir: (1) lise bitirme snavlar, (2) niversiteye giri snavlar, (3) standart yetenek testleri, (4) oklu snavlar ve (5) snavsz sistem.

S E TA A N A L I Z

lerinin rencilerin niversite baarsn belirlemede yetersiz olduu ynnde eletiriler vardr. Bu sistemin yaygn olarak kullanld lkelerden ABDde standart yetenek testlerine ilave olarak adaylardan eitli belgeler istenmektedir. Isvete ise niversiteye kabulde standart yetenek testleri puanlar ve lisedeki akademik performans birlikte deerlendirilmektedir. 4. oklu snavlar: Bu sistemde, lise bitirme snav veya niversiteye giri snav gibi ulusal bir snav ve buna ilave olarak genellikle devlet, eitim kurumu veya bamsz bir kurulu tarafndan yaplan performans snavlar veya baka ilave snavlar gz nne alnr. Bu sistemi uygulayan lkeler, aralarnda baz farkllklar olmakla birlikte Japonya, Rusya, Fransa, Israil, Brezilya ve Finlandiyadr. 5. Snavsz sistem: Baz lkelerde niversiteye girite bir snav koulu aranmamakta ve lise baars dorudan niversiteye girite byk lde belirleyici olmaktadr. Bu sistem Norve ve Kanadada uygulanmaktadr. Ayrca ABDde de baz zel niversiteler tarafndan da snavsz renci kabul yaplmaktadr.

lkeler niversitelere farkl ekillerde rencileri semekte olsa da, istisnasz btn lkelerde bavurular belli ltlere gre seme ve elemeye tabi tutulmaktadr.

Tablo 1. Dnyada niversiteye Giri Sistemleri

1.Tr: Lise Bitirme Snavlar Sadece ulusal snav puan Ulusal snav puan ve adayn lise performans Ulusal snav puan ve bavuru dosyas Blge/eyalet snav puan ve adayn lise performans 2. Tr: Giri Snavlar Sadece ulusal snav puan Ulusal snav puan ve adayn lise performans Sadece kurumsal olarak dzenlenen snav puanlar Kurumsal olarak dzenlenen snav puanlar ve adayn lise performans 3. Tr: Standart Yetenek Testleri Standart yetenek testi veya adayn lise performans Standart yetenek testi ve bavuru dosyas 4. Tr: oklu Snavlar Ulusal giri snav puan ve kurumsal olarak dzenlenen giri snavlar Ulusal giri snav puan, kurumsal olarak dzenlenen giri snavlar ve/veya adayn lise performans Ulusal lise bitirme snavlar puan ve kurumsal olarak yaplan giri snav puan Ulusal lise bitirme snavlar puan ve standart yetenek testi puanlar Birok birim tarafndan dzenlenen birok snav 5. Tr: Snavsz Adayn lise performans Snav puan gerektirmeyen bavuru dosyas Avusturya, Fransa, Irlanda, Msr Tanzanya Birleik Krallk Avusturalya in, Iran, Grcistan Trkiye, Ispanya Arjantin, Paraguay Bulgaristan, Srbistan

Isve Birleik Krallk Japonya, Rusya, Fransa (Grandes Ecoles) Brezilya Finlandiya Israil Hindistan Norve, Kanada ABDdeki belirli kurumlar

Kaynak: Helms, 2008.

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

Tablo 1de grld gibi, dnyada niversiteye girite ok eitli sistemler uygulanmaktadr. Ancak bunlardan herhangi biri, en iyi veya en doru sistem olarak nitelendirilmemektedir. Belirli bir sistemin etkililii byk lde uyguland lkenin yaps, ekonomik faktrler, i piyasas, kltr ve ulusal stratejik nceliklere baldr (Helm, 2008). Bu nedenle her sistemi kendi koullar iinde deerlendirmek gerekir ve dolaysyla evrensel olarak doru veya etkili tek bir sistemden sz etmek mmkn deildir. Bununla birlikte, bu analizin konusu olan ortaretim baarsnn niversiteye girite etkisi asndan dnya rnekleri incelendiinde belirli sonular ortaya kmaktadr. Buna gre, aadaki tespitler yaplabilir: in gibi baz istisnalar saylmazsa, dnyann neredeyse hibir lkesi sadece bir giri snavna dayal olarak renci sememektedir. Bir baka ifadeyle, neredeyse btn lkeler, renci seme sistemlerinde ortaretimdeki renci baarsn dikkate almakta ya da bu baary lmeye almaktadrlar. Lisede renilenler veya lise baars adaylarn niversiteye girilerinde etkili olmaktadr. ok sayda lkede (Ingiltere, Fransa, Almanya, Finlandiya, Avusturya, Israil, Singapur, Hong Kong, vs.) lise bitirme veyahut olgunluk snavlar (A-levels, matura, baccalauraet, Abitur, maturit) uygulamaktadr. Lise bitirme snavlarnn bu kadar yaygn olmasnda, lise eitimini glendirme ve niversitelere baarsn kantlam iyi rencileri seme kaygs yatmaktadr (Gnay ve Gr, 2009). Ortaretimin niversiteye girie etkisinin dorudan ve dolayl olmak zere iki ekilde meydana geldii sylenebilir. Bunlardan ilkinde adaylarn lise bitiminde girdii snavlardan aldklar puanlara dayal olarak niversiteye kabulleri yaplmaktadr (olgunluk snavlar, Almanya, Ingiltere, Fransa). Ikincisi ise rencinin lise mezuniyet puan belirli bir dzeyde niversiteye giri puanna katk salamaktadr. lerde ele alnaca zere, Trkiyede adaylarn ortaretim baarsnn niversiteye yerlemedeki etkisi -AOBP formlasyonu ile- dolayl ve olduka dk dzeydedir.

Pek ok lkede niversitelere renci seilirken, rencinin ortaretim baar puan dikkate alnmaktadr.

TRKYEDE NVERSTEYE GR SSTEM VE ORTARETM BAARISI

Trkiyede niversiteye renci seme, niversiteye giri snav ve ortaretim baarnn birlikte deerlendirilmesiyle yaplmaktadr. Snavn yapl ekli ve puanlarn hesaplanmas belirli dnemlerde deiiklikler yaplm olmakla birlikte, 2010dan itibaren YGS ve LYS olmak zere iki aamal bir snav olarak gerekletirilmektedir.
7

S E TA A N A L I Z

Ortaretim Baar Puan

1981 ylnda karlan 2547 sayl Yksekretim Kanunun yksekretime geile ilgili 45. Maddesi, adaylarn niversiteye giri puanlarnn merkezi snav ve ortaretim baar puanlarnn birlikte deerlendirilmesi ilkesini benimsemitir. 1982 ylndan bu yana niversite adaylarnn Ortaretim Baar Puanlar (OBP) yerletirme puanlarna belirli dzeylerde etki etmektedir. Bu uygulamann temel gerekesi, adaylarn baarsn sadece tek ya da ok oturumlu len snavlarn yannda, ortaretim baar per-

Ortaretim ile yksekretim bir sistem mant ierisinde deerlendirildiinde, nitelikli bir ortaretim, yksekretim iin kritik nemdedir.

formanslarnn da gzetilmesidir. ABDde yaplan ve 80.000 rencinin dahil edildii bir aratrma sonucunda rencilerin ortaretim baarlarnn yksekretim baarsn aklayan nemli bir etmen olduu ortaya konmutur (Geiser ve Santelices, 2007). Ayrca, ortaretim ile yksekretim bir sistem mant ierisinde deerlendirildiinde, yksekretimin balangcn oluturmas asndan nitelikli bir ortaretim kritik nemdedir. Bundan dolay, Trkiyedeki niversite giri sistemi, znde, ortaretim ve yksekretimi birlikte deerlendiren iyi bir kurguya sahiptir. Genel bir deerlendirme olarak, unu ifade etmekte fayda var: Trkiyede niversiteye giri snavlar, gnmze kadar yetenek testi olmakla baar testi olmak arasnda gidip gelmitir (Gnay ve Gr, 2009). 1999 ylndan itibaren uygulanan renci Seme Snav (SS) daha ziyade bir genel yetenek testi gibi dnlmtr. YK, bu uygulamann gelimi lkelerde yaygn olduunu vurgulamtr. Oysa bu uygulama sadece ABDde yaygndr ki orda bile sadece yetenek testi asla kullanlmamaktadr. ABDde yaplan ok kapsaml aratrmalar, Scholastic Assessment Test (SAT) snav sonularnn rencinin niversite baars ile ilikisi olmadn ortaya koymutur (Kobrin, Patterson, Shaw, Mattern ve Barbutti, 2008). Daha nce iaret edildii zere, Avrupann neredeyse btn lkelerinde yetenek testinden ziyade baar len lise bitirme snavlar yaygndr. 1999dan sonra uygulamaya konan SS, zaten sorunlu olan lise eitimini bsbtn nemsizletirmi, rencileri dershanelere itmi ve rencilerin niversiteye olduka hazrlksz gelmelerine yol amtr (elik, 2011; YK, 2007). Bundan dolay, 2006 ylndan itibaren yetenek snav gibi dnlen SSde nemli deiikliklere gidilmi ve lise mfredatnn tamam kapsama alnmtr. 1981 ylndan 1999 ylna kadar OBP rencinin niversiyete giri puanlarna eklenmekteydi. Bu hesaplamada rencilerin diploma notlarndan istatistiksel yntemlerle elde edilen OBPler belli bir katsay ile arpldktan sonra, niversite giri snav puanlarna eklenerek yerletirme puanlar elde ediliyordu. Bir baka ifadeyle, 1999 ylna kadar, OBPnin yerletirme puan ierisindeki arln belirleyen katsay, rencilerin okul ya da alan mezuniyetine baklmakszn yapt btn tercihlerde eit olarak uygulanmaktayd. Dier bir ifadeyle, snava giren adaylar mezun olduklar lisedeki btn adaylarn renci Seme Snav (SS) baar dzeyi veya tercihlerinin kendi alan ile dorudan ilgili olup olmamasna gre herhangi bir puan kaybna uramyordu.

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

YK 1998 ylnda niversiteye giri sistemi ile ilgili eitli kararlar almtr. Bu kararlarla, niversiteye giri sistemi kapsaml bir deiiklie uram ve 1999 ylndan itibaren niversiteye girie ilikin temel dzenleme yaplmtr. Bunlar tek basamakl snav, AOBP ve farkl katsay uygulamalardr (avuolu, 2011). AOBP ile birlikte, adaylarn mezun olduklar okulun SS baarsnn da ortaretim baarsnn hesaplanmasnda kullanlmas kararlatrlmtr. Kararn resmi gerekesi, 1997 ylnda SYM Bakanl tarafndan Yksekretim Kurulu Bakanlna sunulan bir raporda u ekilde ifade edilmitir (SYM, 2003):
Ortaretim baar puan, okullarda kazanlan bilgi dzeyinin ls olarak deil, renme gc ve alma alkanlklar ile ilgili bir l olarak SYS puanlarna katlmaktadr. Kukusuz fen ve Anadolu liselerinde okuyan renciler arasnda da renme gc ve alma alkanlklar ynnden farklar vardr. Ancak, bu farklar renciler seilmi olduu iin dier liselerde olduu kadar geni deildir. Bir baka deyile, ok yetenekli bir grup iinde diploma notu sralamasna gre en sonda olmak, yetenek dalm normal olan liselerin diploma notu sralamasna gre en sonda olmakla, renme gc ve alma alkanlklar asndan bakldnda, bir deildir. fen ve Anadolu liseleri ile ilgili soruna bir zm aranrken bu hususun gz nnde tutulmasnn yararl olaca dnlmtr.

YK, 1999-SSden itibaren OBPlerin, okullarn SS puan ortalamalarna gre arlklandrlmasna karar vermitir. Bu arlklandrmada en byk AOBP 80 olmu, en kk AOBPler ise, okullarn SS ortalamalarna gre deiiklik gstermitir (SYM, 2003). Bu uygulama OBPnin rencinin niversiteye giri puanna dhil edilmesinin temel amacn ortaya koyan 2547 sayl kanunun 45. Maddesi ile esas olarak tutarl deildir. nk rencinin tm lise renimi boyunca uzun sreli almasnn bir sonucu olan OBPnin hesaplanmasna, rencinin bireysel baars ile dorudan ilikili olmayan mezun olduu okulun SS baars da dhil edilmitir. zetle, adayn bireysel lise baars + adayn bireysel snav baars forml ve eklindeki olduka iyi kurgu, adayn bireysel lise baars + okuldaki adaylarn genel snav baars + adayn bireysel snav baars eklinde tuhaf bir hal almtr.

Adayn bireysel lise baars + adayn bireysel snav baars forml ve eklindeki olduka iyi kurgu, adayn bireysel lise baars + okuldaki adaylarn genel snav baars + adayn bireysel snav baars eklinde tuhaf bir hal almtr.

Arlkl Ortaretim Baar Puannn Evrimi

Ilk kez 1999 ylnda uygulanmaya balayan AOBPnin hesaplanmasnda, 2003 ve 2010 yllarnda olmak zere iki kez deiiklik yaplmtr. Ayrca niversite snavnn yapl ekline ilikin eitli dzenlemelerle, AOBPnin rencilerin niversiteye giri puanna etkisinde farkllamalar olmutur. AOBPnin hesaplamasnn nasl yapld ve hesaplamada ne gibi deiiklikler olduu aada srasyla ksaca aklanmtr.

AOBP (1999-2002):
AOBPnin hesaplanabilmesi iin ncelikli olarak OBPnin hesaplanmas yaplmaktadr. OBPnin hesaplanmasnda mezun olanlarnn mezuniyet notlar, mezun olamayanla9

S E TA A N A L I Z

rn baar ortalamalar kullanlmaktadr. Hesaplamada ncelikle her okul kendi iinde olmak zere, rencilerin baar ortalamalar dalmnn ortalama ve standart sapmas hesaplanmaktadr. Bu ilemi takiben rencinin baar ortalamasndan dalmn ortalamas karlmakta ve elde edilen fark dalmn standart sapmasna blnmektedir. Blme ileminden elde edilen sonu 10 ile arplmakta ve bulunan sonuca 50 eklenmektedir. Bu hesaplamadan standart bir puan elde edilmektedir. Bu ekilde hesaplanan ortaretim baar puan, ortaretim kurumlarnn ilgili yldaki SS puan ortalamalarna gre arlklandrlmaktadr. Arlklandrma sonunda, her aday

AOBP, baarl rencilerin okul deitirmesine engel olmak isterken, baarl okullarda okumay daha da avantajl hale getirmitir.

iin, ilgili SS puan ortalamalar kullanlarakAOBP-SZ,AOBP-SAY veAOBP-EA olmak zere arlkl ortaretim baar puan hesaplanmaktadr. Bu arlklandrmada en bykAOBP80 olmu, en kkAOBPler ise, okullarn SS ortalamalarna gre deiiklik gstermitir. En kk AOBP puan 30 olmaktadr (SYM, 2003).

AOBP (2003-2009):
AOBPnin hesaplanmasnda 2003 ylnda deiiklik yaplmtr. Bu deiikliin gerekesi, fen ve Anadolu liseleri rencilerinin puanlarn ykseltmek iin dier okullara nakil olmas sorunun nlenmesi olarak ifade edilmitir. Bu gereke ile AOBPnin hesaplanmas ynteminin deitirilmesini gerekli grmtr (SYM, 2003). Yeni uygulamayla, SS ortalamas yksek olan okullarn diploma notlar dk olan rencileri, SS ortalamalar dk olan okullarn rencilerine gre daha yksekAOBPlere sahip olmalar salanmtr. Ancak bu deiiklik rencilerin okul deitirmesine engel olmak isterken, aslnda baarl okullar daha da avantajl hale getirmitir. 2003-SSde uygulanmaya balanm olan bu yeni hesaplama yntemi ile SS ortalamas yksek olan okullardaki rencilerinAOBPleri daha da artrlmtr (SYM, 2003) . rnein, yeni uygulamayla, SS ortalamas en byk olan okulda diploma notu en yksek olan adaynAOBPsi 100, diploma notu en kk olan adaynAOBPsi 94,445 olabilmekteydi. Bu durumda baarl okuldaki baar dzeyi yksek olan renci ile dk olan renci arasndaki fark minimize edilmitir. Ayrca, bu durumun, baarl okullarn alkan rencilerinin aleyhine bir sonu ortaya kard sylenebilir. te yandan, okulun SS ortalamas dtke, rencinin alacaAOBPde azalmaktadr. SS ortalamas en dk olan okulun en kk diploma notuna sahip olan rencisininAOBPsi 50 olmaktadr. Okul deitiren rencilerin AOBPlerinin hesaplanmasnda, 2002 ve daha nceki yllarda, fen ve Anadolu liseleri rencilerinin, son snfta dier okullara nakil olmalar durumunda, bu rencilerin iki yllk not ortalamalar eski okullarndan, son yllarna ait not ortalamas da yeni okullarndan alnarak buna gre bir OBP hesaplanmaktayd. SYM tarafndan, bu uygulamann, fen ve Anadolu lisesi rencilerinin ikinci yln yarsndan itibaren dier liselere nakil olmaya balamalar ile amacna hizmet edemeyecek bir duruma geldii belirtilmi ve bu nedenle, nakledilen rencilerin iki yllk not ortalamalarn eski okullarndan ve son yllarna ait not ortalamalarn nakledildikleri

10

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

okuldan hesaplama ynteminin uygulanmasna sonverilmitir. Bu dzenleme ile 2003 ylndan itibaren rencilerin AOBPleri, hangi okuldan mezun olmularsa, o okulun SYMye bildirdii diploma notuna gre hesaplanmasna geilmitir (SYM, 2003). Bu uygulamayla baarl okullarn puan, nemli dzeyde ykseldii iin, niversiteye giri snavnda baar dzeyi yksek okullar ile baar dzeyi dk okullar arasndaki eitsizlik daha da artrlarak devam ettirilmitir.

AOBP (2010-2011):
2010 ylnda, niversite giri sisteminde YKn yapt deiiklik sonrasnda puan hesaplama sistemi deimitir. Bu yeni puan hesaplama sisteminde AOBPnin puanlandrma aral ve yerletirme puan ierisindeki pay deitirilmitir. Bu yeni hesaplama sisteminde AOBPnin hesaplanmas iin ncelikle OBP hesaplanarak bir standart puan elde edilmektedir (EK). Bu standart puan en dk diploma puanna sahip renci iin 100, en yksek diploma notuna sahip renci iin de 500 olacak ekilde hesaplanmaktadr. Bu ekilde elde edilen standart OBPlerin okul baarsna gre arlklandrmasnn yaplabilmesi iin her bir lise iin YGS baarsna gre 100-200 puan aralnda standart bir puan belirlenmektedir. Son olarak her adayn 100 ile 500 puan aralndaki OBPsi, mezun olduu lisesinin 100-200 aralndaki YGS puanna gre arlklandrlmaktadr (SYM, 2010, 2011). Ortaya kan bu deer 100-500 aralndaki AOBP olur. Btn bu teknik dzenlemeler sonras, AOBPye ynelik dorudan bir dzenleme olmamasna ramen, puan aralklarnn genilemesi, soru saylarnn artmas, her bir sorunun puan deerinin ykselmesi ve AOBPnin yerletirme puan hesaplanrken etkisinin azalmas nedenleri ile AOBPnin ve katsaynn yksekretime girite neden olduu eitsizlik ve tabakalatrma azalmtr (elik, 2011). Bununla birlikte ortaretim baarsnn niversiteye giriteki etkisi daha da azalmtr.

AOBP ile baar dzeyi yksek okullar ile baar dzeyi dk okullar arasndaki eitsizlik daha da artrlarak devam ettirilmitir.

AOBPnin Yol At Sorunlar

AOBP, eitsizliin yeniden retimi ilevi grmektedir. AOBP ile belirli liselere giden rencilere snav puannn hesaplanmasnda avantaj salanmaktadr. Bylelikle en sekin blmlere renci seerken, baarsz liselerden gelen baarl renciler kategorik olarak dlanmaktadr (Gr ve elik, 2009). Az saydaki belirli okullarn rencilerine AOBP ile bir avantaj salanmas, frsat eitsizliini derinletirmektedir. Meslek liselilere katsay, genel liselilere AOBP engeli getirilmitir. Katsay uygulamas genellikle dar gelirli ailelerin ocuklarnn devam ettii meslek liselilerin niversiteye girilerini engellerken, AOBP ile toplumun yine dar ve orta gelir grubundaki daha geni bir ksmnn tercih ettii genel liselilerin niversitelerin iyi blmlerine girileri engellenmitir. Bu iki katsay uygulamas az saydaki baarl liseleri daha baarl olmaya, baar dzeyi daha dk
11

S E TA A N A L I Z

olanlar ise baarsz kalmaya ve giderek daha baarsz olmaya mahkm etmektedir. Eer aday ok iyi bir liseden deil sradan bir genel lise veya meslek lisesinden mezun ise, AOBP ile adayn iyi bir niversiteye girii zorlatrlmtr. AOBP, bireysel baardan ziyade, okul baarsn ne karmtr. AOBP renci baarsn deil, okul baarsn dikkate almaktadr. Bu durum renciyi lisede baarl olmaya deil, baarl bir liseye kayt olmaya tevik etmektedir. AOBP ile niversite giri snav baars yksek olan okullarn rencileri dllendirilmekte ve baar dzeyi daha dk okullarn rencileri ise cezaland-

Liseler arasndaki ak hiyerari ve AOBP dolaysyla, ortaretime gei snavlar ok fazla deer kazanmtr.

rlmaktadr. Snav bireysel olmasna ramen, renciler bireysel sorumluluklar dndaki bir durumdan etkilenmektedir. Dahas, bir rencinin dk AOBPsini telafi etmesi, bireysel abasyla asla mmkn deildir. Snav basks daha erken yalara ekilmektedir. AOBP ile birlikte, iyi bir lisede okumak avantajl hale geldii iin, snavla renci alan baarl ortaretim kurumlarna olan rabet daha da artmtr. Bu ise yksekretime geite yaanan snav basksnn, daha erken yalara ekilerek, ilkretimden ortaretime geite de yaanmasna sebep olmutur (Gr ve elik, 2009). AOBP uygulamas nedeniyle adayn hangi liseden mezun olduu dorudan niversiteye yerlemeyi etkilemitir. Dolaysyla, adayn hangi liseye gidecei olduka nemli bir hale gelmitir. AOBP bir yandan frsat eitsizlii ve toplumsal eitsizlii derinletirirken, dier yandan ilkretim sistemi zerinde olduka ciddi bir baskya neden olmaktadr. Ortarenim kurumlar arasnda ak bir hiyerari ve tabakalama ortaya kmtr. Snrl saydaki okullarda sunulan kaliteli eitim ve AOBP puan avantajn olduka geni bir kitle talep etmektedir. Snavlarn ar nem kazanmas, renci ve aileleri iin ok ciddi maddi ve manevi bedelleri olmaktadr. Nitelikli eitimi herkese salayamayan, eitliki olmayan, ar hiyerarik ve ok az sayda renciye kaliteli ve nitelikli bir eitim salayan ve bu kaliteli eitime ynelik talep fazlalna sahip Trk eitim sisteminde, kademeler aras gei snavlar, olduka nemli bir hale gelmitir (elik, 2011).

Tablo 2. Okul Trlerine Gre niversite Snavna Giren ve niversite Snavn Kazanan renci Says Okul Tr Genel Lise (Resmi) zel Lise Anadolu Lisesi Fen Lisesi Teknik liseler End. Meslek Lisesi Kz Meslek Lisesi 2010 niversite Snavn Kazanan renci Says 164.100 4.297 94.617 4.737 3.675 3.614 3.536 Kazanan rencilerin bavuran rencilere oran % 22.8 % 42.1 % 60 % 63.4 % 10.6 % 2.6 % 3.9

12

Kaynak: MEB (2011)den uyarlanmtr.

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

Tablo 2de grld gibi niversiteye bavuran adaylar iinde kazanan oran en yksek olan okul trleri, fen liseleri, Anadolu liseleri ve zel liselerdir. Kazanma oran en dk olan liseler ise endstri meslek liseleri, kz meslek liseleri, teknik liseler ve genel liselerdir. Bu durum ilk bakta normal olarak karlanabilir. Daha iyi okullarda okuyan renciler niversite snavnda daha baarl olmaktadrlar. Ancak bu okul trleri arasndaki uurum, AOBP uygulamas gibi eitliki olmayan uygulamalar nedeniyle her geen gn daha da artmaktadr. Bunun sonucu olarak ise ortaretim ve ortaretim baars nem ve deerini iyice kaybetmekte, sadece belirli liselere girip mezun olmak nemli hale gelmektedir. AOBP, okullar arasndaki kalite farknn bedelinin rencilere detilmesidir. Sorunun asl kayna devletin tm okullarnda ayn kalitede eitim sunamamasdr. Trk eitim sistemi kaliteli eitimi, sisteme dhil olan tm okullarda sunamayp, sadece belirli okullarda sunabilmektedir (World Bank, 2005). Bu anlamda AOBP uygulamas, devletin kendi sunduu eitim hizmetindeki kalite farknn bedelinin rencilere detilmesi anlamna gelmektedir. Kolejlerdeki, Anadolu liselerindeki ve Fen liselerindeki renciler meslek liseleri ve genel liselerindeki rencilere gre daha iyi bir eitim almakta ve buna ilave olarak niversiteye giri snavlarnda daha yksek ek puan almaktadrlar. Dier yandan genel liselerdeki veya meslek liselerindeki renciler daha az nitelikli bir eitim almakta ve sonuta niversiteye giri snavnda daha dk ek puan almaktadrlar. Bylelikle, genel liselerde ve meslek liselerinde okuyan adaylar, iki kere kaybetmektedirler. Birincisi; bu adaylar kolejlerde veya fen liselerinde okuyan genlerden daha kalitesiz eitim almaktadrlar. kincisi; AOBP ile puanlar drlerek hesaplanmaktadr. Her iki sorun da onlar dier adaylar karsnda dezavantajl hale getirmekte ve bir eitsizlik durumu ortaya kmaktadr. Bu iki eitsizlik kaynandan ikincisi AOBPnin kaldrlmasyla ortadan kaldrlabilir. AOBP baar dzeyi dk olan okullardaki rencilerin dlanmasna ve haksz rekabete maruz kalmasna neden olmaktadr. AOBP, belirli okullardan mezun olan rencilerin daha fazla ek puan almasn salayarak, bu rencilerin daha iyi niversitelere yerlemeleri ynnde avantaj salamaktadr. Dier yandan niversiteye girite okul baars dk olan liselerden mezun olan rencilerin ise daha dk ek puan almalarna neden olarak niversiteye girileri zorlatrlmaktadr. AOBP ile adaylar snava eit koullarda balamamaktadr. AOBP ayn okulda okuyan adaylar iin de adaletsizlik oluturmaktadr. Ayn baarl lisede okuyan farkl baar dzeyindeki rencilerin AOBPsi birbirine olduka yakn olmaktadr. Bu ise, zellikle lise notlar ok yksek olan baarl rencilerin lisedeki abasn anlamszlatrmaktadr.
13

Genel liselerde ve meslek liselerinde okuyan adaylar, daha az kaliteli eitim almakta ve AOBP ile giri puanlar krlmaktadr. Bylece bu adaylar iki kez kaybetmektedirler.

S E TA A N A L I Z

Sosyal devlet, AOBP ile kendi okullar arasnda ayrm yapmaktadr. Trkiyede eitim, byk lde devlet tarafndan sunulan bir kamu hizmetidir. AOBP uygulamas, devletin bizatihi kendi okullar arasnda ayrm yapmas anlamna gelmektedir. Bu durum, eitliki bir kamu hizmeti anlay ile tutarl deildir. Farkl iki devlet okuluna giden ve ayn diploma notuna sahip iki aday arasnda, bizatihi devletin kendisi farkl notlandrma yapmaktadr.

AOBP ortaretimin deer ve nemini kaybetmesine ve genel liselerde eitim kalitesinin ve sonu olarak mezun kalitesinin dmesine neden olmaktadr. Baarl renciler ortaretimde niversite snav baars yksek liselere yerlemek iin aba harcamakta ve bylece genel liselerden uzaklamaktadrlar.

YK, AOBPye son vererek, rencileri grup olarak yartran ve deerlendiren bir yaklam yerine, bireysel baary esas almtr. Yeni dzenlemenin sembolik olarak nemli olan taraf, retmenlerin deerlendirmelerinin dorudan esas alnmasdr.

AOBP Sonras Yeni Dzenleme

6287 sayl yasa ve 12 Temmuz 2012 gn alnan YK karar ile birlikte, SYMnin 2012 klavuzunda belirtilen yntem izlenecektir. 2012 LYSlerden itibaren uygulanacak olan yeni sisteme gre, adaylarn ortaretim baar puanlar hesaplanrken, herhangi bir arlklandrmaya atf yaplmamtr (SYM, 2012). Buna gre, OBP puannn hesaplanmas iin ncelikle adayn 50-100 puan aralnda hesaplanm olan diploma notu 5 ile arplacak ve bylece adaylarn OBPsi 250 ile 500 arasnda bir puan olacaktr. Bu ekilde elde edilen OBP puan tm adaylar iin 0.12 ile arplacak ve elde edilen puan LYS puanna eklenecektir. Bu arpmlar sonucu, 30 ile 60 puan arasnda bir katk ortaya kmaktadr. Bu katk, taban puan olan 100 ile 500 aralndaki LYS puanna eklenmektedir. zetle, adayn OBPsinin toplam puan iindeki oran, % 10un altndadr. YK alm olduu bu kararla, 1999dan beri tartmal bir uygulama olan AOBP yntemine son vermi ve bylece yksekretime geite frsat eitliini salamaya dnk bir adm atmtr. Bu kararla birlikte, rencileri grup olarak yartran ve deerlendiren bir yaklam yerine, bireysel baarnn deerlendirilmesi esas alnmtr. Yeni uygulama, olduka teknik ve karmak olan AOBP hesaplamasn (AOBPnin hesaplanmasnda kullanlan algoritma iin bkz. EK ) sonlandrm ve bunun yerine diploma notlarnn 5 ile arplmasndan ibaret bir basit hesaplama yntemi belirlemitir. OBPye ilikin olarak btn adaylarn rahatlkla anlayabilecei bir yntemin belirlenmesi, adaylara rehberlik asndan olumlu bir admdr. Yeni dzenlemenin, en nemli sembolik taraf, ilkesel olarak, retmen notlar ve dolaysyla retmen deerlendirmelerinin esas alnmasdr. Bir baka ifadeyle, adayn alaca ortaretim baar puan, dier adaylar tarafndan belirlenmeyecektir artk. Dahas, ortaretim ve yksekretim arasnda gzetilen denge, srdrlm olacaktr. Bununla birlikte, iyi bir lise kazanma zerinden bask azalacaktr. Bylece, renci hangi tr okulda okursa okusun, okulunu ve retmenlerini daha fazla deerli grecektir. Bu ise, uzun vadede, liseler arasndaki hiyerariyi azaltma potansiyeli tamaktadr.

14

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

Yeni dzenlemenin en tartmal hususlarndan biri, retmenlerin notlarn nesnel bir ekilde verip vermediklerine ilikindir. rencilerin diploma notlarnn hibir arlklandrma olmadan dorudan 250 ve 500 arasndaki puanlara dntrlmesi, retmenlerin notlarnn geerli kabul edildiinin bir gstergesidir. retmenlerin notlarnn nem kazanaca yeni srete, retmenlerin lme-deerlendirme asndan yetersiz olduklar ve okul ii ve d eitli unsurlarn basks altnda kalabilecekleri ynnde eletiriler yaplmaktadr. Trkiyede retmenlik meslei 1739 sayl Milli Eitim Temel Kanunu ile tanmlanm ve gvence altna alnm bir uzmanlk meslei kabul edilmekle birlikte, yaanan tartmalar retmenlik mesleinin stats ile ilgili sorunlar olduunu ortaya koymaktadr. retmenlik meslei, z itibariyle iinde znellik barndran bir meslektir. Ne var ki, bu znellik hukuk, mhendislik ve tp gibi alanlarda da sz konusudur. Burada retmenlik mesleinin aleyhine bir gvensizlik durumu sz konusudur. Ayrca, baz zel okullarn yeni sistemi suiistimal edecekleri ynnde kukular vardr. Dolaysyla, toplumun hem devlet hem de zel okullarda alan retmenlere olan gvenini artrc baz almalarn yaplmasna ihtiya vardr.

SONU VE NERLER
niversitelere renci seme ve eleme sreci dnyann farkl lkelerinde farkl ekillerde tasarlanmtr. Bu anlamda tek bir doru sistemden sz edilememektedir. Buna karlk niversiteye giri sistemlerine ilikin baz zelliklerin n plana kt ifade edilebilir. Bunlardan ilki dnyann neredeyse tm lke veya niversitelerinde, renci seme sistemlerinde ortaretimdeki renci baarsnn dikkate alnmasdr. Ikincisi ortaretim baarsnn dorudan veya dolayl ekillerde olmak zere iki ekilde niversiteye girie katk salamasdr. nc olarak ifade edilebilecek nitelik ise niversiteye renci kabulnde uygulanan sistemlerin genel yetenek dzeyinden ok akademik baars daha yksek olan rencileri niversiteye giriini salamaya ynelik olmasdr. Bylelikle renciler yksekretimden faydalanmak adna ortaretime nem vermektedirler. AOBP uygulamas ile Trkiyede ortaretim baarsnn niversiteye girite yeterli dzeyde dikkate alndn sylemek mmkn deildir. AOBP, genel olarak tm ortaretim sistemimizin deil sadece ok az saydaki okullarmzn yararna sonular dourmaktadr. Buna karlk Trkiyede eitim bir kamu hizmetidir ve sadece belirli okullarn veya rencilerin deil tm okul ve rencilerin yararna hizmet sunmak durumundadr. Buraya kadar yaplan deerlendirmelere dayal olarak AOBPnin kaldrlmas ve ortaretim baarsnn yksekretime girite kullanlmasna ilikin politikalara yn vermesi asndan aadaki neriler gz nnde bulundurulabilir. niversiteye giri sisteminde adayn ortaretimdeki bireysel baarsnn dikkate alnmas srdrlmelidir. Ortaretim ve yksekretim arasndaki iliki-

retmenlerin rencileri notlandrmada daha nesnel davranmalarn salayacak ve retmenlere olan gveni artrc almalara ihtiya vardr.

15

S E TA A N A L I Z

leri glendirmek adna, ortaretim baar puannn toplam yerletirme puan iindeki etkisi, nmzdeki yllarda kademeli olarak artrlabilir. Bylelikle renciler ortaretimde daha baarl olmaya zendirilmelidir. niversiteye giri sisteminde AOBP yerine uygulanacak olan OBPnin ve dier yeni uygulamann sonular izlenmelidir. retmenlerin profesyonel olarak glendirilmesi salanmal ve retmene gveni artrc almalar desteklenmelidir. MEB retmen notlarna ilikin -varsa- suistimalleri nlemek iin mekanizmalar gelitirmelidir. retmenlerin lme deerlendirme asndan daha nitelikli hale getirilmesi iin baz uygulamalar yaplmaldr. Ayrca, retmen notlarnda nesnelliin salanmas iin snav katlarnn meslektalar tarafndan apraz okunmas, snav sorularnn zmre tarafndan hazrlamas, akran deerlendirmesi (kr deerlendirme) ve etik kurul gibi mekanizmalarn oluturulmas desteklenmelidir.

16

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

KAYNAKLAR
avuolu, A. (2011). Yksekretime geite katsay uygulamas. Seta Perspektif, No 3. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf. elik, Z. (2011). 2000li yllarda Trk eitim sisteminin genel grnm. B. S. Gr (Ed.), 2000li yllar Trkiyede eitim iinde (ss. 15-68). Istanbul: Meydan Yaynclk. Geiser, S., ve M.V. Santelices. (2007). Validity of high school grades in predicting student success beyond the freshman year: High-school record vs. standardized tests as indicators of fouryear college outcomes. Research & Occasional Paper Series: CSHE 6.07. Berkeley, CA: Center for Studies in Higher Education. 24.04. 2012 tarihinde http://cshe.berkeley.edu/publications/ docs/ROPS.GEISER._SAT_6.12.07.pdf adresinden alnmtr. Gnay, D. ve Gr, B. S. (2009). Dnyada niversiteye giri sistemleri ve SS. I. Bircan (Ed.), Trkiyenin 2023 Vizyonunda niversiteye Giri Sistemi iinde (ss. 234-243). Ankara: Atlm niversitesi. Gr, B. S. ve elik, Z. (2009). Trkiyede milli eitim sistemi: Yapsal sorunlar ve zm nerileri. (Rapor No: 1). Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Aratrmalar Vakf. Helms, M. R. (2008). University admission worldwide. Education Working Paper Series. Washington, USA: The World Bank. Kobrin, J.L., B.F. Patterson, E.J. Shaw, K.D. Mattern, ve S.M. Barbuti. (2008).Validity of the sat for predicting first-year college grade point average. New York: The College Board. 24.04. 2012 tarihinde http://professionals.collegeboard.com/profdownload/Validity_of_the_SAT_for_ Predicting_First_Year_College_Grade_Point_Average.pdf adresinden alnmtr. MEB. (2011). 2010-2011 milli eitim istatistikleri rgn eitim. Ankara: MEB Strateji Gelitirme Bakanl. SYM (2003). 2003-SS renci Seme Snav puan hesaplamalar ile ilgili deiiklikler basn duyurusu. 24.04.2012 tarihinde http://www.osym.gov.tr/belge/1-4970/2003-oss-ogrenci-secmesinavi-puan-hesaplamalari-ile-il-.html?vurgu=AOBP adresinden alnmtr. SYM (2010). 2010-SYS: OBP veAOBPhesaplama ynergesi. 24.04.2012 tarihinde http://www.osym. gov.tr/belge/1-12071/2010-osys-obp-ve-aobp-hesaplama- yonergesi.html?vurgu=AOBP adresinden alnmtr. SYM (2011). 2011-SYS: OBP veAOBPhesaplama ynergesi. 24.04.2012 tarihinde http://www.osym. gov.tr/belge/1-12612/2011-osys-obp-ve-aobp-hesaplama-yonergesi.html?vurgu=AOBP adresinden alnmtr. SYM. (2012). 2012 renci seme ve yerletirme sistemi (SYS) klavuzu. Ankara: SYM. 24.04.2012 tarihinde http://www.osym.gov.tr/dosya/1-60137/ h/2012osyssistemkilavuz6287kanun-29520121600.pdf adresinden alnmtr.

World Bank. (2005). Turkey-education sector study. Washington, D.C.: The World Bank. YK. (2007). Trkiyenin yksekretim stratejisi. Ankara: T. C. Yksekretim Kurulu.

17

S E TA A N A L I Z

EK

18

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

19

S E TA A N A L I Z

20

EITIMDE EITSIZLIIN A LG O R I T M A S I: AO B P

21

niversiteye giri snavna ilikin olarak 1998de yaplan dzenlemeyle, alan d tercih yapmay engelleyen katsay uygulamas ve rencinin mezun olduu okulun baarsna gre ortaretim baar puann arlklandran Arlkl Ortaretim Baar Puan (AOBP) uygulamas balamtr. AOBP karmak bir hesaplama sistemine sahip olduu iin tam olarak anlalmam ve bu nedenle de kamuoyunda ok fazla tartlmamtr. Oysa AOBP, tm adaylar ilgilendiren tartmal bir uygulamadr. nk renci ister kendi alannda ister alan dnda tercih yapsn, AOBPsi bireysel baarnn dndaki etmenler tarafndan belirlenmektedir. Katsay kararnn ortaya kard engel, kendi alannda tercih yapmak gibi eitli yollarla ksmi bir ekilde alabilir nitelikteyken, AOBPnin neden olduu frsat eitsizlii hibir ekilde alabilir deildir. Bu haliyle AOBP, bir eit gizli katsay ilevi grmektedir. rencilerin niversite giriinde ortaretim baars dk bir oranda etki etmektedir. Bu etki ise ortaretim puannn arlklandrlmasyla neredeyse tamamen yok edilmekte ve dikkate alnan, rencinin ortaretimdeki bireysel baars deil, mezun olduu okulun toplam baars olmaktadr. Bunun sonucu olarak, eitim sisteminin alt unsurlar arasnda kopukluk ortaya km ve sistemin alt unsurlarnn birbiriyle tamamlayc bir ekilde ve ahenk iinde almas mmkn olmamtr. Dnyann farkl lkelerindeki niversiteye giri sistemleri incelendiinde ortaretim baarsnn niversiteye girite dorudan veya dolayl olarak etkili olduu grlmektedir. Trkiyedeki niversite giri sistemi de orijinal kurgusunda, ortaretim baars ile snav baars arasnda bir denge gzetmitir. Ne var ki bu denge, AOBP ile birlikte bozulmutur. Bu almada ncelikle dnyann farkl lkelerinde ortaretim baarsnn niversiteye geite nasl etkili olduu, lkemizdeki uygulamayla karlatrmal olarak incelenmitir. Daha sonra AOBP uygulamasnn ne olduu, zaman iinde hesaplanmasnda ne gibi deiiklikler olduu ve kaldrlmasnn olas sonular zerinde durulmutur.

Trker KURT Karadeniz Teknik niversitesi Snf retmenlii Blmnden mezun olmutur. Bir sre retmenlik yaptktan sonra, yksek lisansn ve doktorasn Gazi niversitesinde eitim ynetimi ve denetimi alannda yapmtr. Bekir S. GR Orta Dou Teknik niversitesi Matematik retmenlii Blmnden mezun olmutur. Bir sre retmenlik yaptktan sonra, yksek lisansn Florida State niversitesinde retim sistemleri zerine tamamlamtr. Doktorasn, Utah State niversitesinde retim teknolojisi alannda yapmtr.

S E TA | S YA S E T, E K O N O M V E T O P L U M A R A T I R M A L A R I VA K F I Nenehatun Caddesi No: 66 GOP ankaya 06700 Ankara TRKIYE Te l : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 0 0 | Fa k s : + 9 0 3 1 2 . 5 5 1 2 1 9 0 www.setav.org | info@setav.org S E TA | Wa s h i n g t o n D. C . O f f i c e 1025 Connec ticut Avenue, N.W., Suite 1106 Washington, D.C., 20036 Te l : 2 0 2 - 2 2 3 - 9 8 8 5 | Fa k s : 2 0 2 - 2 2 3 - 6 0 9 9 www.setadc.org | info@setadc.org