KARŞILAŞTIRMALI EĞİTİM

BÜTÜNLEME ÖDEVİ

DOĞUKAN EREN ARSLAN

200444052

HALİL ALTUN
200444022

Not: İntihal oranı %16

Eğitim kademelerinin, Eğitim Kademelerinin Sürelerinin ve Sınav Sistemlerinin
Karşılaştırılması: Türkiye ve Azerbaycan

Halil Altun, Doğukan Eren Arslan

ÖZET:

Bu araştırmada genel olarak Türkiye İle Azerbaycan eğitim sistemi karşılaştırılmıştır. Türkiye ile
Azerbaycan’nın uyguladığı sınavlar ve öğretim süreçlerinin kaç yıl olduğu araştırılmıştır. Türkiye’de
ilkokuldan ortaokula geçerken sınav olup olmadığı, benzer olarak ortaokuldan liseye geçerken Türkiye
ve Azerbaycan’da ne tür sınavların uygulandığı hakkında araştırmalar yapılmıştır. Türkiye’de ilkokul,
ortaokul ve lise kademelerinde kaç yıl eğitim görüldüğü, aynı zamanda Azerbaycan’da bu sistemin
nasıl olduğu hakkında çalışmalar yapılmıştır. Veri toplarken Azerbaycan eğitim sistemi hakkında bilgi
sahibi olan orada ikamet etmekte olan bir kişiyle görüşme yapılarak bilgi edinilmiştir. Böylece iki ülke
arasındaki benzerlikler daha net bir şekilde ortaya konmuştur. Araştırma deseni olarak nitel araştırma
kullanılmıştır. Nitel araştırma türlerinden ise yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır.
Azerbaycan eğitim sistemi hakkında görüş alınırken kişinin içtenlikle cevap verdiği varsayılmıştır.

1.GİRİŞ:

Eğitim Nedir?

Eğitim kavramı köken olarak ‘’Educare’’ kelimesinden gelmekte ve çocuğu bilgiyle beslemek ya da
çocuğu toplumun istekleri doğrultusunda yetiştirmek anlamlarına gelmektedir. Eğitim bir süreçtir.
Eğitim anlık gelişen ve biten bir durum değildir. Dünden bugüne gerçekleşmemektedir. Zaman ve
kapsam bakımından çok geniş ve çok yönlü bir süreçtir. Belirli bir zamanın sonunda davranışta
değişme beklenir. Genel manada eğitim, bir insanın; duygusal, bedensel, zihinsel olarak sahip olduğu
yeteneklerini belirlenen amaç doğrultusunda geliştirmesidir. Bilgi kazanmak, davranışlarını
geliştirmek yolunda atılan adımların hepsi eğitimin kapsamında yer almaktadır. İstendik ve kasıtlı
olarak değişimler eğitimin olmazsa olmazı olarak kabul edilmektedir.

Karşılaştırmalı Eğitim Nedir?

Karşılaştırmalı eğitim, toplumlarda bulunan eğitim problemlerini ve bu problemlerin sebeplerini, diğer

toplumlarda benzer özelliklere değinerek saptayan, açıklayan bir inceleme ve araştırma alanıdır.
Karşılaştırmalı eğitim çalışmalarında birçok faktöre göre değerlendirme yapılabilir. Çok genel
anlamda karşılaştırmalı eğitim, eğitime yönelik problemlerin çözümlenmesi için farklı ülkelerdeki
eğitim sistemlerini inceleyen bir alandır. Karşılaştırmalı eğitim, dünyadaki eğitim sorunlarının
benzerliğini ortaya koymakla birlikte, bu sorunların farklı ülkelerde farklı şekilde meydana geldiğini
ve çözüm yollarının da farklı olabileceğini gösteren bir alandır. Görünüşte daha çok bir ülkede beliren
sorunlara değinilmekte ve farklı ülkelerde benzer sorunların hangi yollarla çözüldüğüne bakılmaktadır.
Ancak sorunları çözerken belli bir ülkenin yaptıklarının aynısını yaparak değil o ülkenin kendine özgü
bir yol bularak yapması gerekmektedir.

Azerbaycan’nın Genel Özellikleri:

Azerbaycan resmi adıyla Azerbaycan Cumhuriyeti Batı Asya ile Doğu Avrupa’nın kesişim noktası
olan Kafkasya’da yer alan bir ülkedir. Doğusunda Hazar Denizi, kuzeyinde Rusya, kuzeybatısında
Gürcistan, batısında Ermenistan, güneyinde İran ile komşudur. Türkiye ile de 17 km’lik sınırı
bulunmaktadır.

Azerbaycan’nın Eğitim Sistemiyle İlgili Genel Bilgiler:

Azerbaycan eğitim sisteminin genel ilkelerini 1992 yılında Azerbaycan Cumhuriyeti Milli Meclisi
tarafından kabul edilen ‘’Tahsil Kanunu’’ belirlemektedir.Azerbaycan eğitim siteminde okullar;
ilkokula kadar terbiye (ana okulu), umum eğitim (ilkokul, ortaokul, lise), peşe (meslek), ihtisas eğitimi
(yüksek öğretim) şeklinde yapılandırılır. Azerbaycan’da ilköğretimden ortaöğretime geçerken sınav
uygulanmamaktadır. Azerbaycan’da tüm vatandaşlar 11 yıllık zorunlu eğitim hakkına sahiptir.

Konuyla İlgili Daha Önce Yapılan Çalışmalar:

Daha önce yapılan çalışmalar araştırıldığında 1997 yılında Muammer Ergün Türkiye ile
Azerbaycan’ın eğitim sistemlerini karşılaştırmak üzere bir çalışma yürütmüş ve bunun neticesinde bir
makale ortaya koymuştur.

1.1.Araştırmanın Amacı:

Araştırmanın amacı, Türkiye ile Azerbaycan’da uygulanan eğitim kademelerinin ve bu kademelerin

uygulanma sürelerinin karşılaştırılması, bunun yanında uygulanan sınavların nasıl olduğu ve ölçme
değerlendirmede hangi kriterlerin etkili olduğunu karşılaştırmaktır.
1.2.Araştırma Soruları:

Azerbaycan’da eğitim kademeleri nasıl ayrılıyor?

Bu kademelerin her biri kaç yıl sürüyor?

Kademeler arası geçişlerde sınav uygulanıyor mu?

Kademeler arası geçişte hangi sınavlar uygulanıyor?

Uygulanan sınavlarda en belirleyici ders hangisi?

Eğitim süreleri ve uygulanan sınavların etkililiği ile ilgili genel olarak halk ne düşünüyor?

1.3.Araştırmanın Sınırlılıkları:

Araştırma tek bir kişiyle yapılmıştır. Örneklem birden fazla kişiyle oluşturulamamıştır.

2.Yöntem

Bu çalışma Azerbaycan’da yaşayan bir bireyden Azerbaycan’nın eğitim sistemiyle alakalı bazı
bilgileri elde etmek için nitel araştırma yöntemlerinden yarı yapılandırılmış görüşme yöntemiyle bilgi
edinmeye yöneliktir. Yarı yapılandırılmış yöntemde bazı sorular standartlaştırılmıştır, bazı sorular da
açık uçlu olarak hazırlanmıştır. Bu görüşme türünde derinlemesine bilgi etmek mümkün olur.

2.1.Örneklem:

Örneklemde bir kişi bulunmaktadır. Bu kişi 19 yaşına kadar Azerbaycan’da doğup büyüyen bir
Azerbaycan Türküdür. 2 yıl önce üniversite için Türkiye’ye gelmiştir. Şuan Türkiye’de Kars Kafkas
Üniversite’sinde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümü 3. Sınıf öğrencisidir.

2.2.Veri Toplama Aracı:

Veri toplama aracı olarak yarı yapılandırılmış görüşme tekniği kullanılmıştır. Bu teknik ile
örneklemdeki kişiye sorular yöneltilmiş ve cevaplar alınmıştır.
2.3.Veri Analizi:

Araştırma soruları örneklemdeki kişiye yöneltilmiş, cevaplar alınmış, alınan cevaplar araştırmaya
eklenmiş ve birtakım çıkarımlarda bulunulmuştur.

Bulgular ve Yorum:

Araştırmanın yapıldığı gözlemcinin ifadesi doğrultusunda Azerbaycan’da zorunlu eğitimin ilköğretim

ve ortaöğretim olmak üzere ikiye gözlemlenmiştir. Bu doğrultuda bu uygulanan durumun
Türkiye’dekine paralel olduğu saptanmıştır. Çünkü Türkiye’de de zorunlu eğitim ilköğretim ve
ortaöğretim olarak ikiye ayrılmaktadır. Gözlemcinin ifadesi doğrultusunda Azerbaycan’da ayrıca
anaokulu ve üniversite eğitimi de bulunduğu fakat bunların zorunlu olmadığı gözlemlenmiştir. Bu
durumun da yine Türkiye’dekiyle benzerlik gösterdiği saptanmıştır.

“Zorunlu eğitim ilköğretim ve ortaöğretim olarak ikiye ayrılıyor. Anaokulu ve üniversite de var fakat bunlar zorunlu değil.”

Araştırmanın yapıldığı gözlemcinin ifadesine göre Azerbaycan’da ilköğretimin 4 yıl, ortaöğretimin ise
7 yıl sürdüğü gözlemlenmiştir. Burada Türkiye’dekiyle farklılık olduğu görülmektedir. Çünkü
Türkiye’de ilköğretim 8 yıl, oratöğretim ise 4 yıl olarak uygulanmaktadır. Anaokulu ve üniversite
eğitim süreleri uygulamasının ise Türkiye’dekiyle aynı olduğu saptanmıştır.

“İlköğretim 4 yıl, ortaöğretim ise 7 yıl uygulanmaktadır. Anaokulu velilerin isteğine göre, üniversite ise bölümlere göre
farklılık göstermektedir.”

Araştırmanın yapıldığı gözlemcinin ifadesi doğrultusunda Azerbaycan’da ilköğretimden ortaöğretime

geçişte herhangi bir sınav yapılmadığı gözlemlenmiştir. Bu durumun Türkiye’dekiyle farklılık
gösterdiği saptanmıştır. Çünkü Türkiye’de ilköğretimden ortaöğretime geçişte “Lgs” isimli bir sınav
uygulanmaktadır. Ayrıca Türkiye’de liseler sadece dil olarak değil Fen, Sosyal, Anadolu gibi birçok
alana ayrılmaktadır. Gözlemcinin ifadesine göre çıkarılan bir diğer sonuç ise Ortaöğretime geçişte
uygulanan sınav sistemi ise Türkiye’dekiyle çok benzerdir. Çünkü Türkiye’de de iki basamaklı bir
sınavın ardından üniversiteye yerleştirmeler yapılmaktadır. Sadece Türkiye’deki puanlama sisteminde
ilk sınavın belli bir yüzdesi, ikinci sınavın belli bir yüzdesi alınıyor ve 500 puan üzerinden bir
yerleştirme puanı belirleniyor. Yani sadece yerleştirme puanı hesaplamada bir farklılık olduğu
gözlemlenmiştir.

“İlköğretimden ortaöğretime geçişte herhangi bir sınav uygulanmıyor çünkü tek tipte lise var ve herkes aynı liseye gidiyor.
Sadece rusça ve azerice yani dil olarak ikiye ayrılıyor onun dışında hiçbir farklılık yok. Fakat ortaöğretimden
yükseköğretime geçişte 2 tane sınav uygulanıyor. Bunlardan birincisi ‘buraxiliş’ isimli 300 puan üzerinden yapılan bir sınav,
ikincisi ise 400 puan üzerinden yapılan ‘kabul imtihanı’ isimli sınav. Bu sınavlardan alınan puanlar toplanıyor ve bu puana
göre üniversiteye yerleştirmeler yapılıyor.”

Araştırmanın yapıldığı gözlemcinin ifadesi doğrultusunda bütün derslerin hemen hemen aynı öneme
sahip olduğu fakat matematiğin diğer derslere göre bir tık daha belirleyici olduğu gözlemlenmiştir. Bu
durumun Türkiye’deki sınavlar için de geçerli olduğu saptanmıştır. Çünkü Türkiye’de hemen hemen
çoğu dersin önemi birbirine yakındır fakat yapılabilirliği en az ders matematiktir. Haliyle en belirleyici
derste matematiktir.

“Bütün derslerin etkisi hemen hemen aynı fakat matematik biraz daha etkili.”

Araştırmanın yapıldığı gözlemcinin ifadesine göre genel olarak Azerbaycan’da uygulanan eğitim
süresinin yeterli ve etkili olduğu düşüncesinin hakim olduğu yani herhangi bir memnuniyetsizlik
olmadığı gözlemlenmiştir. Yine gözlemcinin ifadesi doğrultusunda uygulanan sınavların ise son
derece ölçücü ve seçici olduğu çıkarımı yapılmıştır. Türkiye’de ise eğitim süresinin biraz fazla olduğu
ve çok da faydalı olmadığı genel olarak halk tarafından ortak bir kanıya varılan durumdur. Bu
durumun Azerbaycan ile farklılık gösterdiği saptanmıştır. Sınav konusunda ise Türkiye’deki sınavların
ölçme-değerlendirme açısından etkili olduğu herkes tarafından kabul edilen bir durumdur.
Gözlemcinin ifadesine doğrultusunda bu durumun Azerbaycan ile benzerlik gösterdiği saptanmıştır.

“Genel olarak eğitim süresi halk tarafından yeterli ve faydalı olarak karşılanıyor. Sınavların ise ölçme değerlendirme
açısından gayet başarılı ve etkili olarak uygulandığı düşünülüyor.”
 Azerbaycan
Eğitim kademeleri okul öncesi, ilköğretim,
ortaöğretim ve yükseköğretim olarak 4’e ayrılır.
İlköğretim ve ortaöğretim zorunlu olup
ilköğretim 4 yıl ortaöğretim ise 7 yıldır.
Okul öncesi ve üniversite süresi kişinin tercihine
göre değişmektedir.
İlköğretimden ortaöğretime geçişte herhangi bir
sınav uygulanmamakta.
Ortaöğretimden yükseköğretime geçişte sınav
uygulanmakta.
Ortaöğretimden yükseköğretime geçişte yapılan
sınav 700 puan üzerinden değerlendirilmekte.
Türkiye
Eğitim kademeleri okul öncesi, ilköğretim,
ortaöğretim ve yükseköğretim olarak 4’e ayrılır.
İlköğretim ve ortaöğretim zorunlu olup
ilköğretim 8 yıl ortaöğretim ise 4 yıldır.
Okul öncesi ve üniversite süresi kişinin tercihine
göre değişmektedir.
İlköğretimden ortaöğretime geçişte sınav
uygulanmakta.
Ortaöğretimden yükseköğretime geçişte sınav
uygulanmakta.
Ortaöğretimden yükseköğretime geçişte yapılan
sınav 500 puan üzerinden değerlendirilmekte.

Tartışma, Sonuç ve Öneriler:

Elde edilen bulgular incelendiğinde, Azerbaycan’daki eğitim kademeleri tıpkı Türkiye’de olduğu gibi
ilköğretim ve ortaöğretim olarak ikiye ayrılmıştır. Fakat bu kademelerin süreleri Türkiye’dekinden
farklıdır. Azerbaycan’da ilköğretim 4 yıl Türkiye’de ise 8 yıl uygulanmaktadır. Oratöğretim ise
Türkiye’de 4 yıl Azerbaycan’da 7 yıl olarak uygulanmaktadır. Benzerlik gösteren yanı ise anaokulu ve
üniversite eğitimi süreleridir. Anaokul seviyesinde eğitimin süresi veliye bırakılırken üniversite de ise
bölümlere göre faklılaşmaktadır. Türkiye’de de bu durum böyledir. Uygulanan sınavlara bakıldığında
Azerbaycan’da sadece ortaöğretimden yükseköğretime geçişte bir sınav uygulandığı görülmektedir.
Türkiye’de ise hem ilköğretimden ortaöğretime hem de ortaöğretimden yükseköğretime geçişte bir
sınav uygulanmaktadır. Bu sınavın Türkiye’de uygulanan ortaöğretimden yükseköğretime geçiş
sınavına benzer bir sınav olduğu görülmektedir. Çünkü iki ülkede uygulanan bu sınavlar iki aşamadan
oluşmaktadır. Bu sınavların puanlanmasında bir farklılık vardır. Azerbaycan’da bu iki sınavdan alınan
puanlar toplanıp bir yerleştirme puanı hesaplanırken Türkiye’de bu iki sınavın belirli yüzdeleri esas
alınarak bir yerleştirme puanı belirlenmektedir. Sınavlarda en etkili olan ders açısından bakıldığında
Azerbaycan’da en etkili ders matematiktir. Bu Türkiye’de de böyledir yani sınavlarda en belirleyici
ders matematiktir. Eğitim süreleri Azerbaycan’da yeterli ve faydalı olarak görülmekte olup sınavların
ise ölçme-değerlendirmede etkili olduğu düşünülmektedir. Bu durum Türkiye için ele alındığında
genel olarak eğitim öğretim süresinin olması gerekenden fazla ve yetersiz olduğu kanısı vardır.
Sınavların ise ölçme değerlendirmede etkili olduğu düşüncesi hakimdir. Azerbaycan’da eğitim
süresinin ve faydasının etkili olduğu düşüncesi baz alınırsa bu durumun nedenleri araştırılıp bir sonuca
ulaşıldıktan sonra bu sonuçta elde edilen durumlar Türkiye’ye uyarlanıp uygulanarak Türkiye’de
eğitime karşı bakış daha olumlu hale getirilebilir.

Ekler:

Görüşme yüz yüze yapılmış olup herhangi bir yazışma yapılmamıştır. Araştırmanın yapıldığı kişiden
ses kaydı alınmış olup dijital ortama aktarılmış ve teslim edilen cd’ye eklenmiştir.

Sorular ve Cevaplar:

Azerbaycan’da eğitim kademeleri nasıl ayrılıyor?

“Zorunlu eğitim ilköğretim ve ortaöğretim olarak ikiye ayrılıyor. Anaokulu ve üniversite de var fakat
bunlar zorunlu değil.”

Bu kademelerin her biri kaç yıl sürüyor?

“İlköğretim 4 yıl, ortaöğretim ise 7 yıl uygulanmaktadır. Anaokulu velilerin isteğine göre, üniversite
ise bölümlere göre farklılık göstermektedir.”

Kademeler arası geçişlerde sınav uygulanıyor mu? Kademeler arası geçişte hangi sınavlar
uygulanıyor?

“İlköğretimden ortaöğretime geçişte herhangi bir sınav uygulanmıyor çünkü tek tipte lise var ve
herkes aynı liseye gidiyor. Sadece rusça ve azerice yani dil olarak ikiye ayrılıyor onun dışında hiçbir
farklılık yok. Fakat ortaöğretimden yükseköğretime geçişte 2 tane sınav uygulanıyor. Bunlardan
birincisi ‘buraxiliş’ isimli 300 puan üzerinden yapılan bir sınav, ikincisi ise 400 puan üzerinden
yapılan ‘kabul imtihanı’ isimli sınav. Bu sınavlardan alınan puanlar toplanıyor ve bu puana göre
üniversiteye yerleştirmeler yapılıyor.”

Uygulanan sınavlarda en belirleyici ders hangisi?

“Bütün derslerin etkisi hemen hemen aynı fakat matematik biraz daha etkili.”
Eğitim süreleri ve uygulanan sınavların etkililiği ile ilgili genel olarak halk ne düşünüyor?

“Genel olarak eğitim süresi halk tarafından yeterli ve faydalı olarak karşılanıyor. Sınavların ise ölçme
değerlendirme açısından gayet başarılı ve etkili olarak uygulandığı düşünülüyor.”
Kaynakça:

URL: https://www.egiticininegitimi.gen.tr/egitimin-onemi.php

URL: https://slideplayer.biz.tr/slide/9238428/

Ergün M, (1997) Azerbaycan Eğitim Sistemi Cilt:12 Sayı:12, 499-514