Professional Documents
Culture Documents
OD;atmifomOD;
&ur@v
&ckdif&mZ0if
jyKpkol
OD;atmifomOD; bD? at
ausmif;tkyfq&mBuD;
tpkd;&wef;jrifhausmif; vSnf;ul;NrdKU/
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
rmwdum
tcef;(1)
(u) rm&,krif;quf (y|r-"n0wDNrKd Uawmf)
(c) uH&mZmBu;D rif;quf('kw,
d -"n0wDNrKd Uawmf)
(*) rm&,krif;rSp oD&&d mZmrif;xd &ckid jf ynftajctae
1
4
7
tcef;(2)
(u) pEo&l ,
d rif;vufxuf bk&m;oQif uk,
d af wmfwidk f &ckid jf ynfoYdk a'opm&D <ucsD
awmfrjl cif;
(c) a0omvD-ausmufavSum;NrKd U
(*) pr0ufNrKd U
(C) yOmNrKd U
(i) y|r-y&deNf rKd U
(p) 'kw,
d -y&deNf rKd U
(q) avmif;MuufNrKd U
12
24
36
36
37
37
38
tcef;(3)
(u) y|r-ajrmufO;D NrKd U
(c) 'kw,
d -ajrmufO;D NrKd U
46
53
tcef;(4)
rif;ygBu;D rS? rif;&mZmBu;D xd rif;ajcmufqufwidk af tmif rif;tm;usK;d aMumif;
Gejf yqk;H rawmfrcl ahJ om trwfBu;D r[mynmausm/f
67
tcef;(5)
(u) rif;&mZmBu;D
(c) ynm,S-d oHtrwf OumysH
(*) oD&o
d "k r&mZm(rif;[&D)vufxufawmf ay:wl*b
D ek ;f Bu;D refe&dwf
(Manrique) &cki
d jf ynfoYkd a&mufvmjcif;/
83
89
95
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
tcef;(6)
(u) &ckid &f mZ0if tqk;d qk;H tcsed f
108
(c) y|r-uke;f abmifrif;quf? tavmif;rif;w&m;Bu;D \ EG,af wmfpOfEiS fh &ckid &f mZ0iftqk/d
(*) oD[Vk u
f Re;f odYk omoemjyKapvTw
G af wmfrjl cif;/
118/
tcef;(7)
(u) e&ywdBu;D rS? aemufq;Hk r[morwrif;xd? &ckid jf ynftajctae
(c) &ckid jf ynfudk bk;d awmfb&k m;odr;f yku
d af wmfrjl cif;/
(*) r[mrked yk yf mG ;awmfEiS fh ywfouf &mZ0ifq&mrsm; xGuq
f cdk suf
122
131
135
tcef;(8)
(u) bk;d awmfb&k m;vufatmuf-&ckid jf ynf
(c) bBu;D awmfb&k m;vufatmuf-&ckid jf ynf
(*) t*Fvyd v
f ufatmuf-&ckid jf ynf
141
145
150
tcef;(9)
&ckdifjynf\a&S;a[mif;-aESmif;jzpfrsm;/
(1)
(2)
(3)
(4)
ukd;uG,faombmom
&ckid pf may
&ckid ,
f Ofaus;rI/
158
161
165
169
171
174
175
177
180
&ckdif&mZ0if
pmrsufESm
6/
10/
11/
21/
23/
25/
28/
33/
35/
36/
37/
40/
42/
44/
45/
47/
47/
52/
58/
59/
70/
74/
83/
96/
102/
121/
123/
125/
125/
146/
/
/
/
150/
154/
4
trSm;trSef jyifqifcsu/f
trSm;
OD;atmifomOD;
trS e f
jyokdvf
twufus
vnf;? ajcmif;oH
ig;vkH;
(138)
odef;uefrdefwGif
aemifwaMumif;
oD&dok"r&mZm
pEol&d,m
oljyefrif;
rif;qufrS
0drmv
tmPmom;? em;
(atvDcifonf)
'vNrdKUpm;
0dokywdyaEm
y#d,wd
rif;ESihfbuf
'Gg&0wD
okH;wefum,
,Gif;rpG/
w&yfjzpfaywnf;/
bdoduf
(1930)jynhf
rSwfwef;wif
wGifjynhf
qkdMuayrnf/
(pE0dZ,&mZm) ouf
xkdrif;vnf
jymokdvf
twwfus/
vnfajcmif;oH/
ig;axmifywfvkH;/
(148)
odefuefrdefwGif/
aemufwaMumif;/
oD&dok"r&mZm/
pEol&d,/
olykefrif;/
rif;qufrSm/
0drv/
tmPmom;em;?
(tvDcif)onf/
'vufNrdKUpm;/
okywdyaEm/
y&d,wd/
rif;ESpfbuf/
'Gg&m0wD/
okH;wefumv/
wGif;rcG/
w&yfaywnf;/
bdoduf/
(1630)jynhf/
rSwfwrf;wif/
jynfwGif/
qkd&ayrnf/
pE0dZ,&mZmonf/
xkdrif;vuf/
chittagong
Chittagong
one
One
Sarakan
Arakan
tow
'Gg0&mwD
qefYMuifaom
two
'Gg&m0wD/
qefYusifaom/
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
ed'gef;
earmw b*0awm t&[awm
ormorK'
bkd;awmf tOerif;onf (P-0-p-aE)NzdKudef;t&? ou&mZf (8645)ukd NzdK xkdNzdK<uif;ou&mZf
(103)ck? uqkefvjynhhf? Ak'[l;aeYokdY a&mufaomtcg? a*gwrjrwfpGmbk&m; yGihfawmfrlvwf\/ bk&m;oQif
yGiafh wmfrrlr?DS ESpaf ygif; (6098)bk;d awmf tOe NzKd vwHah om ou&mZf (5995)ckwgif? ousomud0ifjzpfawmfrl
aom rm&,krif;onf "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifbefqif; &ur@v? &ckdifjynfBuD;ukd tkyfpkd;awmf
rlcJhaMumif; a&S;a[mif;&mZ0ifq&mBuD;rsm;u xGufqkdxm;Mu\/ xkdYaMumihf omoemawmf ou&mZf (25000)
jynhfrS jyefa&tyfonf,Sdaomf? vGefcJhaom (8598)ESpfup &ckdifjynfonf xD;ESihfeef;ESihf? MuiSef;zGihfvmcJh
aom wkid ;f jynfjzpfaMumif; awGU&ayonf/ odaYk omf- a&S;a[mif; &mZ0iforkid ;f ? armfueG ;f ? ausmufpm? yk&yku
d af y
rlrsm;rSm? aysmufuG,fNyD;? aysmufuG,fqJ? aysmufuG,fvwHUaomtajcodkY qkdufa&mufcJhayNyD/
&mZ0ifodrS? Zmwdrmef,Sd\/ &mZ0ifaysmufu? Zmwdrmefaysmufwwf\/ Zmwdrmefaysmufu trsKd;yg
aysmufwwfayonf/ ZmwdaoG;-Zmwdrmef,SdcJhMujcif;aMumihfvnf;? rsKd;apmihfw&m; ,SdcJKhMuayonf/ rsKd;apmihf
w&m;&SdcJhMujcif;aMumihfyifvnf; kd;rawmifESihf b*Fvm;yifv,fatmfpyfMum;? usOf;ajrmif;aom urf;ajrmif
a'o wckrQomjzpfaom &ckdifjynfonf urmhta&SUbufwvTm; taemufEkdifiHom;rsm; rSwfwrf;wifavmuf
atmif xif&Sm;ausmfapmvmcJhayonf/ ,if;uJhokdY bmoma&;? ynma&;? pD;yGm;a&;? aygif;oif;qufqHa&;?
ponftm;jzihf? tbufbuf wkd;wufcJhpOfu? teD;tem;,Sd rGef? jrefrm? ukvm;rsm;ESihfacwftm;avsmfpGm?
ppfrufjzpfymG ;onfvnf; ,Scd \
hJ / r[mrdwt
f jzpfjzihf cspMf unfonfvnf; ,Scd \
hJ / okaYd omf ,ckacwf ,cktcsed f
onf jrefrmEkdifiHawmftwGif;omr[kwf/ wurmvkH; Nidrf;csrf;a&;okdY a&SUIvsuf? wrsKd;ESihfwrsKd;? wwkdif;ESifh
wwkdif;? wjynfESihfwjynf/ tcsif;csif;ulnDkdif;yif;um? cspfMunfpGm qufqH&rnfhacwf tcsdefjzpf\/
&mZ0iforkdif;onf a&S;acwfukdom rSwfwrf;wif&onfomr[kwf/ tcsdefa&GUavsmhonfESihftrQ
rSwfwrf;wif vkduf&aompmjzpf\/ okdYESifh ,ckESihfaemif? &mZ0ifajymifrnfhta&;rSm? &ckdiftrsKd;om;wkdif;\
wm0ef0w&m;ay: wnf,Sdayonf/ &ckdifjynfonf bk&m;oQifukd,fawmfwkdif omoemjyKcJhaom jynf/
urmhta&SUwvTm;rSm xif&Sm;cJhaomjynf? b*Fvm;yifv,fatmfta&SUESihftaemufukd arTaESmufcJhaomjynf?
toufukdpGefY rsKd;apmihfw&m;,SdvmcJhaomjynf- xkdxkdwkdYukd rodolrsm; odol&Sm;vmcJhayNyD/ tkd;ukd
t&Gurf zk;H apvkyd g/ ,if;aMumifv
h nf;? pmtkyu
f dk a&;&ygonf/ tbk;d wef &mZ0iforkid ;f ? pma[mif;aya[mif;
rsm; jyefvnfay:xGe;f apvkad om? ,if;uJo
h aYkd om apwemoufouf? tjcm;rnfonfh ya,m*rQvnf; rpGuzf uf
aMumif;ukdvnf; odaptyfygonf/
okdYaomf tuRefYrSm? &mZ0ifq&m r[kwfyg/ &mZ0ifynmoifwpfOD;rQom jzpfygonf/ &rf;NAJNrdKUawmifausmif;q&mawmf OD;pErmvm\ &ckdif&mZ0ifopfusrf;ukd xkdq&mawmfBuD;\ wynhfjzpfaom
tif;awmifq&mawmf toQiaf umov\ ulncD sujf zihf &,Scd yhJ g? xk&d mZ0ifrsm;? Ekid if jH cm;om;rSww
f rf;rsm;ukd
vnf; tukd;tum;jyKum? acwfESihfqDavsmfatmif a&;&ygojzihf? xkdxkdyk*dKvfrsm;rSm pmtkyfukd a&;&m
tuRefYaus;Zl;&Sifrsm; jzpfMuygonf/ &mZ0ifpmtkyf tykd-tvkd-tcRwft,Gif;
( rl&if;pmtkyfwGif pmqufryg&Sdyg)
&ckdif&mZ0if
6
tyk'd f (2)
OD;atmifomOD;
vGr;f rkC
d ;f qifau/ vGr;f a&rkC
d ;f ayguf/ vGr;f yifv,frmS / vGr;f &DavSmufv/Ydk usK;d aygufx;D pnf/ jyefvnf
pkdufaqmuf/ wkdY&TDjynfrSm/ rjzpfajrmufvdrfh/ uHarSmufaomhcg/ a&mif0gawZ/ bkef;rD;avmifau/ ajymifxGef;
yvnf;/ avmuwHxmG ? "rwmavsmuf/ ysuu
f ed ;f BuKH au? ysuw
f aHk jrmuf\/ taxmufrsm;pGm/ a&S;aomcg0,f/
&uyl&? ajreufoefav/ wkdif;"nwGif/ &uEG,fpkdif? owif;vIdifvsuf/ oif;BudKifysHUrTD;/ aomif;vkH;NcHKau/
atmifpnfwD;vkdY/ ckdifNzD;rsm;pGm/ wwfynmvnf;/ a&mif0grId;/ wkdY&TDjynfrSm/ wkd;BuD;wkd;vkdY/ a&S;kd;jzpfaxG/
toG,foG,fukd/ ck0,fvlrsm;/ ukeftpifav/ rodjim;bJ/ qkwfyg;aysmufuG,f/ vpEmukd/ wdrfvTmwdrfxyfvTrf;onfhES,fav/
tyk'd f (3)
vTrf;onhfES,fau/ vTrf;uG,farSmufrkduf/ vTrf;vkH;NcHKau/ vTrf;wdrfwkdufukd/ wGef;vSpfNyD;cg/ ,kefpEm
onf/ a&mif0g&Trf;&Trf;/ &SdjyKarGav/ Oa'pGef;u/ ay:xGef;aomhoGif/ &mZ0ifESihf? rsm;jzihforkdif;/ oHykdif;ausmuf
pm/ tjzmjzmau/ vuFm&wk/ oD;rSK{;tef/ &uefomjcif;? Mwif;wabmif? rsm;ajrmifukefpif/ aA'ifrvyf/
euf0Sef;us,fau? qD;twwfwkdY/ ay:vwfaomhiSm/ tcgvQif/ nDnmjzjz/ 0kdif;ulnDau/ BuHtyfpG[k/
vkHYva&SUwnf/ / pmGefYvef;/ rOLyef;ukd-xkwfiSa0a&;/ /
atmif o mOD ;
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
tcPf; (1)
(u) rm&,krif;quf (y|r "n0wDNrdKUa[mif;)
rZdra'o uydv omud,0Ho tZKeonf rif;jyKawmfrlav\/ xkdrif;onf xD;eef;pnf;pdrfukd
NiD;aiGUawmfrlvwfojzihf om;awmf "raoetm; wkdif;jynfESihf xD;eef;ukd vTJtyfum &aohtoGifaqmifvsuf
[drEmawmokdY ukd,fxD;xGufawmfrlcJh\/ w&m;tm;xkwf&ef oifhawmfrlaom &moDOwk rGefjrwfaomae&mukd
wawmifwufqif; wawmcsOf; a&G;cs,fjcif;tm;jzihf? jA[ykMujrpf\ ta&SUbuf ,ck &ckdifjynf\
ajrmufbufpGef; upye'D (ukvm;wefjrpf) jrpfzsm;cH&mokdY a&mufvwfrS oifhawmfvSNyD[l BuD;pGmaom
yanmifyif&if; owif;okH;awmfrlav\/
taMumif;ESihfywfouf &mZ0ifvuFm atmufygtwkdif; a&;xm;yg\/
xkda&mtcg? rZdrma'o? uydv/ tZKerif;? xGef;vif;Muufoa&? pHwkHay\/ eD;&mrsm;ajrmif?
aomif;ajcmufaxmifukd? a[mifDD? roxD? uydv0wf? jynfukdvTwfvsuf? tuRwf&m? awmrSmasymfarGU?
&aoh&[ef;? pD;jzef;bm0em? aewkyH gvnf;? om&dyaf umif;? ude;f atmifraysm?f &aohausmu
f ?dk xkad &mfawmawmif?
ewfwkdYaqmif? acsmufajrmiful;oef;? wcef;&yfppf? ajymif;jyefvpf? upye'D? uyfrSDruif;? yanmif;&if;okdY?
ysifjyif;&aoh a&mufownf;/
,if;uJhokdY xD;eef;pnf;pdrfukd NiD;aiGU awmxGufvmaom yk*dKvfxl; yk*dKvfjrwfjzpfvifhupm; avmuD
bkHom;? jzpfwkHjim;if;? twdwfaMumif; cif;ruif;vS if;? Erm,ktrnf&Sdaom (qwfr)ESihf taMumif;
quf? aygif;bufrdav\/ wGif tcsKdU&mZ0ifq&mrsm;u Erm,kukd wd&dpmefqwfrjzpfav[ef
a&;xm;Muyg\/ trSm;oufoufomwnf;/ &Sif;ygOD;tHh?
tdE,&mZ0ifukd jyefMunhfaomf tvGefa&S;usaom tcsdefwcsdefu yrD&f,mukef;jyifjrihfrS tdEd,jynf
ajrmufykdif;okdY (at&D,H)vlrsKd;wrsKd; 0ifa&mufvmaMumif; awGU&\/ if;wkdYonf **Fgjrpf0Srf;ESihf jA[ykMwjrpf
0Sr;f wavQmuf aexkid cf MhJ u\/ xkpd Oftcgu tdE,
d jynfawmifyidk ;f tom;rnf;? EIwcf rf;xl? t&yfyyk u
k spu
f spf
(j'mAD'D,H)vlrsKd;rsm; ,SdESihfcJhMuayonf/ at&D,HvlrsKd;wkdY 0ifa&mufjynfwnfaxmif tkyfpkd;Muaomtcg
olwu
Ydk dk (qus)ousomud0if[k wGi\
f / ousomud0ifwrYdk mS uydv0wf? a'0'[? aumvD,? paomjynfrsm;
om aecJhMuonfr[kwf/ **Fgjrpf0Srf;wavQmuf jA[ykMwjrpf0Srf;wavQmuf tdEd,jynfajrmufykdif; tESHYtjym;
aevmcJhMuayonf/
okjYd zpf jA[yMk wjrpfta&SUbufrmS vnf; ousomuD0ifvrl sK;d rsm; ,Sad ecJMh uaMumif; wxpfus ,lrw
S f
p&mtaMumif; ,Sdayonf/ (ous) [laompum;rSm jrefrmtoHjzpf tdEd,toHESihf bwfvQif (qus) [k
bwf&ygonf/ (qus)rS (quf)jzpfvm &ckdiftoHESihf (qwf)[k toHtenf;i,fa&GUavQmvmcJhygonf/
,if;aMumifhvnf; Erm,kukd (qwfr)[k ajym&jcif; jzpfayonf/ wd&pmefr[kwfyg/ pifppfrSm Erm,konf
ousomuD0ifwpfO;D om jzpfygonf/ ysv
H eG af wmfrNl y;D aom ppfawGNrKd U a&TapwDq&mawmfBu;D vnf; wd&pmefqwf
r r[kwf oustrsKd;omjzpfaMumif; ajymjyonfukd rSwfrdbl;ygonf/ t,ltqrvGJMuapcvkd/
xkdErm,k ousomud0if trsKd;orD;rSarG;aom om;awmf rm&,konf t&G,fa&mufvwfaomtcg
&efql;&efajimifh[lorQukd okwfoif&Sif;vif; "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifzefqif;rif;rlav\/ &efql;
&efajimifhrSm bDvl;&efjzpfonf[k &mZ0ifq&mrsm;u qkdMu\/ [kwfygonf/ om;pdrf;pm;- ig;pdrf;pm;rsm;
jzpfMuojzihf bD;vl;[l ac:Mu&rnfyif/ tvGeaf &S;usaomacwfrmS rD;ukd r&SmazGwwfcifu urm tESt
YH jym;
,Sad ecJMh uaomolrsm;onf om;pdr;f ig;pdr;f pm;cJMh u\/ ,if;uJo
h aYdk om vlwpkudk rm&,krif; ESrd ef if;awmfr&l onf
[laom rSw,
f pl bG,f ,Sad yonf/ xkrd if;eef;wufawmfaom ou&mZfrmS bk;d awmf tOeNzKd vwHah om ou&mZf
(5995)ck jrwfpGmbk&m;yGifhawmfrrlrSD ESpfaygif; (6098)cefYu umvaywnf;/
rm&,krif;ESihf if;\tEG,fawmfrif;qufrSm (57)qufjzpf eef;pHESpfaygif;rSm (1818)ESpfjzpf\/
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
OD;atmifomOD;
(3) ,Ofaus;rItajctae
xkpd Ofu? aqGrsK;d tkypf ?k &yf&mG tkypf ?k axmifoif;tkypf ?k ponftm;jzifh tBu;D tuJ toD;oD;xm;,Su
d m?
uGyu
f aJ exdik cf MhJ u\/ if;wku
Yd dk pk;Hk um? NrKd Ujyjynf&mG wnfaxmifMu\/ a&S;NrKd Uawmfa[mif;rsm; jzpfMuukeaf om
"n0wD? eDvmyef;awmif;? ausmufyef;awmif; NrdKUawmfa[mif;ae&mrsm;rSm? om,mus,fjyefYaMumif;? NrdKUkd;
wHwkdif;[k xif&aom tk|fausmuftptersm;ukdvnf; awGU&aMumif;? a&mufbl;aygufbl;olrsm;rSwqihf
ajymMum;Muonfukd rSwfrdygao;\/ twkdif;rSefcJhaomf? xkdacwfxkdtcguyif? tk|frsm;? ausmufrsm;jzihf
aqmufvyk w
f wfMuNy[
D
l ,lq&ayrnf/ &mZ0ifoak woDtvkiYd gS ? xkad e&mrsm;ukd &SmazGw;l azmfMunho
f ifyh g\/
xkdacwftcgrSm? ,ckacwfuJhodkY wae&mESihfwpfae&mul;vl;qufqHrI r,SdMuojzihf? aea&;? xkdifa&;?
0wfa&;? pm;a&;rsm;rSm? ukd,fhtbkdYESihfukd,f? vkHavmufatmifzefwD;rI ,Sd&ayrnf/ xkdYaMumifh? uRJEGm;wd&dpmef
arG;jrLjcif;/ v,f,mukdif;uRef;vkyfjcif;/ tdrfaqmufjcif;/ tkd;cGufvkyfukdifjcif;/ rdef;rrsm; &ufuef;&ufjcif;/
Akdif;iif paomtvkyfrsm; ,SdcJhMuaMumif; xif&Sm;\/ xkdtcsdefrSm pmay,Sd- r,Sdukdum; twufus rod&acs/
wcsKdUu? rm&,krif;vufxufuyif? jynfokH;'*Fg;,SdcJhonf[k ,lqMu\/ ajymjyonfukdvnf; rSwfrdbl;yg\/
&ckdif&mZ0if
10
OD;atmifomOD;
tcPf; (2)
(u) pEok&drif;vufxuf? bk&m;oQifukd,fawmfwkdif &ckdifjynfokdY
a'opm&D<ucsDawmfrljcif;/
pEo&l ,
d rif;onf ou&mZf (72)ck? jymokv
d jynhaf eY? ae0if-vxGucf sed f ? zGm;jrifawmfr
l oufawmf
(25)ESpaf jrmuf? ou&mZf (97)ckwiG ?f crnf;awmf oD&&d mZm\tku
d t
f &mukd qufcaH wmfral v\/ xkrd if;ouf
awmf (51)ESpf/ ou&mZf (123)ckwGif jrwfpGmbk&m;ocifonf &[Emig;&m NcH&Htyfaom vjynhf0ef;\
wifhw,fjcif;jzihf wifhw,fpGm? &umyl&? &ckdifjynfokdY a'opm&D<ucsDawmfrlcJhaMumif;? &mZ0iftapmifapmifu?
xGufqkdxm;Muavonf/
okH;vlYxG#fxm;? oAkjrwfpGmbk&m;ocifonf odMum;zefqif;tyfaom ,mOfysHjymom'fig;&mjzihf?
&[Emaygif; ig;&mNcH&Hvsuf? a'opm&D<ucsDawmfrlcJhNyD;vQif? upye'D ukvm;wefjrpf ta&SUbufurf;xdyf0,f?
aovm*D&?d trnf,adS om ausmufawmfawmifxyd f &yfwefaY wmfral v\/ pEo&l ,
d rif;onfvnf;? ,if;onfh
ESpfwGifyif bk&m;oQifyGihfawmfrlaMumif;? aumif;jrwfaom owif;pum;? Mum;vwfonfjzpf? jyif;jypGmaom
csifjcif;jzihf? zl;ajrmf&vkdaMumif;? awmifhwawmfrlbd\/
jrwfpmG bk&m;ocifonf ausmufawmfawmifxyd f &yfwefaY wmfrv
l su?f t&yfxuf0ef;usiu
f dk Ipm;um
NyHK;awmfrlvwf\/ nDawmftmeEmar;avQmuftyfojzihf "n0wD? &ckdifjynfBuD;onf upye'Djrpfta&SU
&ckdif&mZ0if
11
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
12
OD;atmifomOD;
"mwkapwD)
(20) xkdrSw,lZemausmfausmf uGma0;aom? omvr,awmifxdyf pNrHKawmf"mwfukd apwDwnfxm;
ukd;uG,fMuvwHh/ (pNrHKawmfapwD)
(21) upye'D taemufbufurf;teD;/ oDvyAwrnfaom ausmuf&Jawmifxdyf OD;acgif;cGH"mwfawmfukd
apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (OD;&pfawmfapwD)
(22) xkdawmif\taemufbuf? okH;*g0kwfrQa0;aomt&yf? rvm,kjrpfBuD; (r,kjrpf)ta&SUbufurf;? pmk
yAwawmifxdyf OD;uif;"mwfawmfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/(OD;uif;awmfapwD)
(23) xkdjrpfBuD;\ taemufbufurf;jyif? yifv,fteD;,Sd? umoD&awmifxdyf vnfkd;"mwfawmfukd apwD
wnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (vnfkd;awmfapwD)
okYd odv
Yk Qi?f ok;H vlx
Y #G x
f m;? bk&m;oQiu
f ,
dk af wmfjrwfBu;D onf nDawmftmeEmtm; a&TEw
I Af sm'dw?f
cyfESdyfykdifjcm;? >rufMum;awmfrlaomtqkH; ajrBuD;ivsifjyif;pGm wkefvIyf yifv,fork'&m vIdif;wHykdif;rsm;
qlyGufukefvwfownf;/
rS w f c suf /
/bk&m;Asm'dwfawmftwkdif;? wnfxm;ukd;uG,fMuaom apwDawmfrsm;rSm ,cktcg? tvG,f
wuloGm;a&mufzl;ajrmfEkdifonfvnf; ,Sd\/ awmawmifydwfzkH;um ysufpD;,kd,Gif;aeonf
vnf; ,S\
d / bk&m;"mwfawmfrsm; ude;f 0yf&mjzpfMuojzih?f jynfoEl iS t
fh pk;d &? 0kid ;f 0ef; okwo
f if
jyKjyif tyfvSayonf/
,if;uJhokdY ajrBuD;ivsifjyif;pGm wkHvIyfjcif;? yifv,fork'&m vIdif;wHykd;qlyGufjcif; paom? qef;qef;
jym;jym;? vGefxl;jcm;aom tjcif;t&mrsm;ukd jrifvwf? pEol&d,rif;onf rSl;awmfrwfawmf ykPm;ausmfwkdY
tm; ar;jref;awmfrlav\/ if;wkdYavQmufxm; bk&m;<uawmfrlvmaMumif; odavaomf? pEol&d,rif;onf
rdrdawmifhwwkdif;? tvkdjynhfonf[k BuD;pGmaom 0rf;ajrmufo'gMunfkdjcif;jzihf? rSL;awmfrwfawmfrsm;ukd
a&SUwnfapvsuf qifjrif;&xm; rnfonfh,mOfrsm;rS rpD;reif;bJ? ajcusifoGm;a&mufum jrwfpGmbk&m;\
ajcawmfpkHukd OD;wkdufvsuf? ylaZmfbG,f0wKrsm;jzihf BuD;pGmaom ylaZmfoum&ukd jyKav\/ jrwfpGmbk&m;ocif
onfvnf;? rif;ESihfwuGaom rSL;rwfAkdvfyg y&dwfowfrsm;tm;? w&m;a&{;? tNrdKufaq;ukd wkdufauR;awmfrl
av\/
pEol&d,rif;onf? tvGefvQif ESpfvkdaom pdwf,Sdonfjzpf? &[Emtaygif;NcH&Htyfaom jrwfpGm
bk&m;ociftm;? "n0wDNrdKUokdY yifhaqmifawmfrlNyD;vQif? ckepf&ufywfvkH;? a&ra&maom EkdYCemjzihf csuftyf
aomovJ qGr;f ESiw
fh uG? txl;xl;aom cJb,
G af bmZOf? csKcd sO&f omrsm;jzih?f uk,
d af wmfwidk u
f yfvLS auR;arG;awmf
rlav\/ bk&m;oQifukd,fawmfjrwfvnf; rif;BuD;ESihfwuGaom rdzk&m;? armif;rrdH? a>c&Hoif;yif;? rSL;BuD;rwf
&m? aoemywd? wkdif;om;jynfol? rsm;Akdvfvltm;? a'oemtNrdKufaq;ukd wkdufauR;awmfrlav\/ tqkH;?
rif;rdz&k m;? a>c&Hrsm;rSm? aomwmywzd v
dk f wnfMu? wkid ;f aejynfo?l vlrsm;rSm? aomwmywzd v
dk f wnfMu?
wkdif;aejynfol? vlcyfodrf;rSmvnf;? o&P*kPf? yOoDw&m; wnfMuav\/
jrwfpGmbk&m;ocif? rZdra'ookdY jyefvnf<uawmfrrlrSD? pEol&d,rif; awmif;yefonfukd taMumif;
jyK kyfyGm;awmfwpfql wnfxm;cxGihfay;oem;awmfrlaomaMumihf? &wemukd;yg;ukd ukd;uka#bkd;rQ pkvQuf?
&wemtwdjynhaf om a&Tyef;awmif;xnfu
h m? &wemqifjzLxuf? xD;jzLjzefrY ;dk ? "n0wDNrKd Uawmf\ta&SUbuf?
kyfyGm;awmfwnfvwHhaom oD&d*kwfawmifokdY aqmif,lawmfrlav\/ awmifxdyfxuf BuD;pGmaom
r@yfuEm; aqmufvkyf? yGJvrf;obif qif,ifusif;yvsuf? bkd;awmftOerif;? NzdK<uif;ou&mZf (123)ck?
uqkefvjynhf? Ak'[l;aeY? naetcsdefrSp? kyfyGm;awmfr[mrkedukd ewfodMum; tultnDjzihf oGef;vkyfMu&m?
aemufwaeY (uqkefvjynhfausmfw&uf-Mumoyaw;aeY)eHeuf jrwfpGmbk&m;ocifukd,fawmfrS? &ifaiGUawmf
ckepfvufckyfxnfhawmfrlvwfojzihf? bk&m;oQifESihf wqHjcnfr,Gif;? jyuawhwlnDpGm NyD;pD;awmfrlavownf;/
,if;okdYNyD;ajrmufvwfaomtcg? vlewfjA[m? ow0gwkdY\ puKtmkH bk&m;ESpfql wpfNydKifwnf;yGifh
&ckdif&mZ0if
13
OD;atmifomOD;
awmfro
l uJo
h Ykd xifuek \
f / pEo&l ,
d rif;rSp? rSL;rwfjynfo?l vlcyif;wkrYd mS aomif;aomif;tkyt
f m? ylaZmfp&m
tcef;cef;jzihf? vSL'gef;ylaZmfMuukef\/ aAm"dr@dKif? cef;0gykdif? av;ckdifopm? ig;jzmaO,s? "rcyif;ukd
xk;d xGi;f odjrif? ok;H cGix
f #G x
f m;? bk&m;tjzpfoYdk a&mufawmfrpl OfuuJo
h ?Ykd vGepf mG 0rf;ajrmufMf uuke\
f / txl;xl;
tjym;jym;rsm;vSpmG aom yef;eHo
Y m? tarT;tBuKd ijf zih?f NrKd iNf rKd iBf u;D ylaZmfMuuke\
f / apmif;i;f ywfom? wl&,
d m
wkdYjzihf om,mpGmwD;rIwfMuukef\/ waomif;aom pMum0VmrS? ewfjA[mrsm;? vma&mufzl;ajrmf? ylaZmfMu
uke\
f / jrifrh &dk o
f w&bef? ckepfwefow
D m? pMum0Vmawmawmiftm;vk;H vnf;? jzKe;f jzKe;f cgrQ? wkev
f yI f Muuke\
f /
odt
Yk b
hH ,
G o
f &J? xl;uJaom tjcif;t&mudk jrifvwfaom pEo&l ,
d rfi;onf bk&m;oQi\
f ajcawmfpHk
ukd OD;wku
d v
f su?f Bu;D pGmaom yDwt
d [kejf zihf rde;f armawmfral v\/ ,if;Ny;D aemifr?S kyyf mG ;awmfu?dk &wemyvif
xuf? aumif;pGmwifxm;ylaZmfawmfrlav\/ jrwfpGmbk&m;ocifonfvnf;? r[mrkedkyfyGm;awmfrSm? omoem
ig;vkH; "n0wD? &ckdifjynfBuD;? wnfxGef;&pfrnfhtaMumif;? Asm'dwfpum;? rdefYMum;awmfrlcJhav ownf;/
ou&mZf(820)jynhfeef;wufawmfrlaom bapmjzLrif;vufxuf? t'lrif;kdpyfqkdcJhaom xkdrif;\ orD;awmf
{;csif; pEol&d,rif;vufxuf bk&m;<uvmawmfrlaMumif;ukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/
{;vsuu
f spv
f pf/ pnfw&pfwnf/h wvSp,
f if;u/ odMum;jyom;? "n0wD? onDrnfom/ wnfwv
Hk m?
qufumvlYxdyf? ESpfusdyf&Spfa,muf? rif;rsm;aemufwGif? xufatmuftmPm? pMumeE/ aevrwl/ r[ljrwf
arm? OmPfa&mifajymvsuf/ oQifa*gwr/ yGifhvwfxonf/ b0okH;xdyfOD;wnfhav/ OD;wnfharSmufawmf?
[kwfOmPfjcnfwnfha&mifajy;/ ywfukH;arT;/ / {;vnf;,if,if{;/ /
{;{;&ihfl/ NzdK;onfrlvsuf/ vlolac:um/ arwma&S;a&S;/ ysHUarT;omMunf/ em;awmfwnfavmh/
ul;vnf;jrwfppf? {u&mZfwHcGef? q'efjzLvG? qG&&GESihf/ "n0wD/ od*a&Tjynf/ bkHwdpnfom;? trnfol&d,/
pE&mZm/ rif;o'gvQif xkdcgpkd;ckduf/ &SifawmfBudKuf/ kdufkdufoJydrfh/ tlodrfhxuf0Sef/ yDwdrTefrQ/ awmif;yef
aomhcg/ r[mrke/ ,Sdonfwck/ qif;kyfxkukd/ 0dokur/ odMum;r/ yOavm[m/ &wemjzihf/ oGef;cgrjzpf/
ckepfvufacGU/ ukd,faiGUawmf,l/ xnfhfawmfrlrS/ bkef;wlbkef;&Snf/ nDenfwk&m;/ ukd,fawmfpm;[k/ xm;cJhaom
tm;/ ok;H yg;ewfv/l uk;d &mrlonf/ t,l
dk w
T Ef ;l wnfah v/ El;wnfah rSmufawmf/ [kww
f nfah Momf/ &Siaf wmfu,
dk f
pm;/ ukd;&mxm;/ okH;yg;vlewf/ tm;vkH;Twfonf/ txG#fwnfhrSefav;/ EIdifrJha0;/ {;vnf;,if,if{;/
"n0wDaejynfawmfrS? jrwfpGmbk&m;ocifonf &[Emig;&mNcH&Hvsuf/ bkHysHjymom'frsm;jzihfyif?
'Gg&m0wD oHwGJNrdKUokdY <uawmfrlNyD;vQif? NrdKUta&SUbuf ESpf*g0kwfcefYtuGm/ ukef;jrifhwpfck &yfawmfrl\/
if;ukef;jrifhukd (wefYawmfrl)[k ,ckwkdif wGif\/ xkdukef;jrifhrS &yfawmfrlvsuf?
(1)
xku
d ek ;f jrifrh ?S taemufajrmufbuf? ESpOf obceft
Y uGm? 0gok&awmif tHawmf"mwfudk apwDwnfxm;
ukd;uG,fMuvwHh/ (tHawmfapwD)
(2)
xkdawmifrS taemufawmifbuf? ESpf*g0kwfcefYtuGm? a&m[ul#awmif eHawmf"jmwfukd apwDwnf
xm;? ukd;uG,fMuvwHh/ (eHawmfapwD)
(3)
,if;awmifrSwzef ta&SUawmifbuf? w*g0kwfcefYtuGm? rPdauoawmif qHawmf"mwfukd apwD
wnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (qHawmfapwD)
odv
Yk Qi?f jrwfpmG bk&m;ocifonf/ nDawmftmeEmtm;? Asm'dwpf um; >rufMum;awmfrcl ahJ yownf;/
tHawmf? eHawmf? qHawmfapwDawmfrsm;rSm? ,ckwkdif txift&Sm;,SdMu\/ tpkd;&ESihf jynfolwkdYyg? rGrf;rHjyKjyif
tyfayonf/
r[mjrwfrked kyfyGm;awmfjrwf\ 'g,umawmf&if; trif;rif;wkdY\ kdGwf&m? r[mpEol&d,rif;onf
oufawmf(77)ESpf? ou&mZf (149)ckwGif ewf&GmpHawmfrl\/ jrwfpGmbk&m;ocifonf ou&mZf (138)ckwGif
y&dedAmefpHvGefawmfrl&m? tZmwowfrif;onf (yoQL-pwk-ly)[laomudef;jzihf? wckt<uif;xm; ou&mZf
NzdKawmfrl\/ odkYjzpf xkdNzdK<uif;ou&mZf (2)ckajrmufwGif r[mpEol&d,rif; ewf&GmpHonf[k rSwf,lMu&ef
jzpfygonf/
&ckdif&mZ0if
14
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
15
OD;atmifomOD;
onf/ aemufcGifvGef;pGwum;vnf;/
(2)
aemufciG Mf umvGe;f ? &moDpeG ;f vQi?f &pfoef;vSnu
hf m? &Spjf zmtkv
H mBuKd ;/ tmumwdr;f Gw?f NyKd vwfbo
d iG ?f
r,fvQiv
f ufprHk ;dk / aMumufpEd;k I;d rsuEf mS / vufa&Tjzefx
Y m;/ odMum;uk-d avQmufxm;rSm\/ awmifnm
ra[haoG;/ ESpfyg;armifpkH? bkef;&dyfvIHonf? y'kHMumeHYarT;\/ cspfa<u;rwifcif/ q,fhokH;ESpf0,f?
i,f & G , f w k H ; uyif w nf h / bewf o Qif a vmif ; bk & m;/ jcm;0rf ; ruG m ? &if ; csmarmif E S p f y g;uk d /
ay;jrmn;pkvsm;wif/ vufxyfa&oGe;f ? q,fEh pS cf ef;rl? xl;qef;obifqif? cspBf uKd ;rQi-f oG,&f pfywf/
ey&wfpD? od*tdrfa&SUewfESihf/ pdefcs,fowf-tv,fwGif/ armif;rrsm;ajrmif? waxmifru?
pHMuwkH;ukdyifwnfh/ okH;ESpf0if&moDrSm/ ukvm;aejyef? ol&wefu? tm;tefjywkHvSm/ cGefb@mqufroGif;/ Oy&mZfoQif? r,fhxdyfwifukd? tvsifcsDapvQif;[k/ aomif;wGif;ZrLykdif/ tmPmrdefYjrwf?
bcifewfu? trwfwaxmif? rsm;ajrmifvufeufukdifESihf? awmifr@dKif NydKcref;/ qifjriff;ppfajc?
yJhwifa0onf? ajrodrfhodrfhusef;rQ/ tdrfa&SUocif/ eHawmfurl? pwl&yg'f? euwf txGef;?
us;D uef;wm&m? [oFmtxGu?f ppfwufcso
D nfvQiw
f nf/h aemufciG af rmufoZl m? ckid w
f vTm;? tykid pf m;
onf? pum;okH;BudrfMumcJh/ awmifwmukd-csifhwGufjyef/ rif;wkdYpHjref;? a&TbkHeef;ESihf? *Pef;ocsFm?
,l Z emrl ? e0g'orS e f \ / vsif j ref j yef a paMumif ; / qk a wmif ; -qk , l ? od r f h o d r f h q l o nf ?
&Sifvlrsm;taygif;wnfh/ eef;avmif;r,fhocif? atmifyef;pkdufaxmif? bkef;acgifjyefapcsifonf/
avQmufwifcgyef; pGwum;vnf/ /
(3)
avQmufwifcgyef;? &moDqef;vQif? eef;jrifhatmifajr? q,fhESpfaxG-&pfoef;jrL;/ armufolZmonf?
'g*gqd y f u rf ; OD ; rS / aus;Zl ; *k P f & S p f w ef / trwf v d r m ? xk d N rd K U&G m wG i f ? tmPmok H ; cJ h j yef r S /
ajymifq'gefrmwifkd;? xGufvQifrjyef? rvSefwkdYrif;rsKd;wnfh/ qkd;aumif;ESpf;yg;wGif/ &dyfjcnftjyif?
ocifod&if;yif[k/ ynm&Sifxdrf;tkyf rS/ NrdKUjyaus;&Gm? om,mpnfum;vS\/ rif;a,musfm;-"rwm?
ynmrJeh uf OmPfupufaomf? jynfxufrxm;&m wnf?h a&S;usr;f vm-xk;H pma[mif;/ usK;d aMumif;odjyef?
bGJUrSeftrwfaumif;ukd? aemifwaMumif;-ukvm;&Gm/ tykdiftyfNyD;? ppfolBuD;[k? apmxD;xm;cJhrSm\/
b&mZmrdefYawmfjrwf/ OD;xdyf&Gufyef? eef;&Htdrfa&SUewfukd/ kdGwfavQmufxm;wif/ &moDajymif;
rkdCf;aESmif;0gv? aqmif;ptul;wGif/ rsm;jzifppfAkdfvfajc/ xkdajrw0uf? vufeufxm;cJhap[k/
ajrmufavjzL;vmvQif/ b&mZm-rdefYawmfxl;? OD;xdyfyef&Gufqif/ a&SUvmvQif? aemufvnf;aumif;?
vk H ; aygif ; I a rQmf ? OmPf a wmf omtaMumif ; wnf h / rif ; avmif ; Oy&m/ Munf ; a&wif ; usrf ; ?
jrpfvrf;ESpfbufrSmvnf;/ aeYrjcm-txyfxyf/ &ufpyfapuRef? a&mufvSmjyefaomf? trSefr,kHvwfcJh/
aemuf&yf ykdifocif/ a[reftul;? &JrSL;ppfatmifjrifonf/ a&mufwifMumeef;u wum;vnf;//
rS w f c suf /
/txufyg oQKd;vkduf&wkrSm? &mZ0iftaxmuftxm;tbkdYomr[kwf/ &ckdifpmay taxmuf
txm;tbdkYvnf;? tvGefta&;ygaom &wkjzpf\/ &wkonf oufqkdifaeaom tdrfa&SU
rif;om;tbkdYukd xm;OD;? roufqkdifol? tjyifvlrsm;\ pdwfukdyif GwfEl;atmif qGJaqmif
xm;\/ odrfarGUaom teuft"dyg,f? ,Ofaus;aom pum;tokH;tEIH;rsm;ukd jrihfjrwfaom
pdwfxm;ESihf a&;xm;aMumif; awGU&\/ odkYjzpf xkdacwf? xkdtcsdefrSm? &ckdifpmay tqifh
twef; rnfa&GUrnfrQ jrihfaeNyDjzpfaMumif; owdcsyftyfayonf/
od*&F mZmrif;om;onf txufygvQK;d vku
d &f wkudk bwf&onfEiS w
fh NyKd ief uf? pdwu
f t
dk vGex
f cd u
dk v
f
S ?
0rf;enf;MunfuGJpGmjzihf? pDrHcefYcGJp&m,SdorQukd pDrHcefYcGJum? &ckdifjynfodkY tvsiftjref jyefvnfawmfrlcJhav\/
od*F&mZm\ crnf;awmf-oD&dpE&m;rif;onf oufawmf (43)ESpf? ou&mZf (562)ckodkY a&mufvwfaomtcg?
c-q-yOm? udef;BuHKvm? ou&mZf (560)ukd NzdKNyD;vQif? tpGef;(2)ckukd xm;awmfrlcJhavonf/
rS w f c suf /
/ou&mZfNzdKaomrif;wkdYonf NzdKaomESpfwGifyif? ewf&GmpHMuonf[k tcsKdUqkdMu\/ pifppfrSm
ou&mZfNzdKjcif;aMumihf? ewf&GmpHaomESpfESihf ou&mZfNzdKaomESpf? wkdufqkdifonfvnf;r,Sd/
rwkdufqkdif onfvnf; ,SdMuonfom/ tZmwowfrif;? ou&mZf (148)ckudk NzdKNyD;aemuf
&ckdif&mZ0if
16
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
17
OD;atmifomOD;
(*) pr0ufNrdKU/
plVpE&m;rif;\ rdbk&m;? pEma'0D y#doaE(3)vESihfusef&pfaom om;awmftm;? xkdrif;ukd ykefpm;
eef;wufMuukeaf om olyek rf if;wk\
Yd &efab;ukd pk;d &dr
f cspcf ifaomolrsm;u? aqmif,v
l suf (quf)vlrsK;d wk\
Yd
ae&mppfwef;wifNrdKU 0Sufxm;Muav\/ xkdrif;om;onf ppfrufAkdvfygpkkH; touf(23)ESpf ou&mZf
(156)ckwgif oljyefrif;rsm;ukd wkdufckdufESdyfeif;vsuf? pr0ufNrdKUukd wnfaxmiftkyfcsKyf rif;vkyfawmfrlav\/
xkdtcg (quf)vlrsKd;wkdYu? (igwkdYrif;)[kac:Muonfukd taMumif;jyK (iwkHrif;)[kwGifav\/ rif;onf
&ckdif&mZ0if
18
OD;atmifomOD;
(C) yOmNrdKU
pr0ufNrdKUysufavaomf/ ,cif plVpE&m;rif;\wlawmf&if; pEul;rif;\om;awmf EG,fawmfrsm;onf
xkdrSzJvwfukef? awmifxuf yOmNrdKUukd wnfaxmiftkyfcsKyfMuav\/ pEul;rif;om;\tEG,fawmf
(11)qufajrmuf? rif;bDvl;ukd trwftocF,mykefpm;? rif;qufjywfavawmh\/ rif;bDvl;\om;awmf
rif;&Jb,onf yk*jH ynfusepf pfom;rif;xH 0ifajy;ckv
d aHI ecJ&h \/ rif;&Jb,rSm yk*jH ynfyif om;awmfvusmf rif;
eefukd zGm;jrifav\/ usefppfom;rif;\ajr;awmf tavmif;pnfolrif;vufxufawmf jrefrmESihfrGefwkdY\
tultnDjzihf vusfmrif;eefonf &ckdifjynfukd ou&mZf (465)ck jyefvnfodrf;ykduf pkd;pHawmfrlav\/
(q)avmif;MuufNrdKU/
ou&mZf (612)ckoaYkd &mufvwfvQi?f 'kw,
d y&deNf rKd U\ eef;quf-aemufq;Hk rif;\om;awmf? tavmrm
jzLrif;onf eef;wufawmfrlav\/ xkdrif;vufxuf ynm,Sdrsm;avQmufxm;jcif;aMumihf? ab;awmf?
bkd;awmfrsm; pkd;pHawmfrl&m? y&defNrdKUa[mif;ukd pGefY? tOee'DtaemufbufodkYulk;NyD;vQif? ou&mZf (613)ck?
e,kefvqef;(2)&ufaeY? avmif;MuufNrdKUukd wnfaxmifzefqif;awmfrlav\/
,if;onf rif;quf? rif;bDvl;vufxufwGif pnfobiftrwfBuD;ykefpm; ou&mZf (643)ck
eef;wufav\/ xkt
d cg rif;bDv;l \ rif;aqGrif;rsK;d wko
Yd nf olyek w
f \
Ydk &efudk pk;d &drjf cif;aMumih?f rif;bDv;l \om;
awmfukd? ,kd;acsmif;tzsm; 0Sufxm;Muukef\/ xkdom;awmf ckESpfESpft&G,fodkYa&mufvwfaomtcg ou&mZf
(645)ckwGif wkdif;oljynfom;rsm; wnDwnmwnf;? olykefukd vkyfBuHMuNyD;vQif? xkdom;awmfukd aqmif,l
&ckdif&mZ0if
19
OD;atmifomOD;
eef;wifMuav\/ if;rif;uav;rSm &ckid &f mZ0if xif&mS ;aom (rif;xD;)yifwnf;/ rif;onf ckepfEpS t
f &G,f
u p rif ; jzpf a wmf r l j cif ; aMumif h ? 'g*gNrd K Upm; OD ; &D ; awmf teE b ,&if c G i f h a y:om xk d i f v suf
w&m;pD&ifawmfrlav\/
rif;xD;onf i,f&,
G pf Ofuyif olwyg;ukd pD;yGm;jyKawmfr
l tusio
fh v
D ,Sjd cif;? bk&m;ykx;dk ?odraf usmif;
p&yfa&wGif; a&uefaqmufvkyfwl;azmfvSL'gef;awmfrljcif;? t*wdw&m;rvkdufpm;? w&m;ajzmifhrwfjcif;paom *kPaf us;Zl;rsm;jzihf teD;ta0;ausmMf um;\/ trsuaf pmifrmefenf;onf[
l vnf; ausmMf um;wkaH o;\/
,if;aMumihfyifvnf; teD;tem; EkdifiHjcm;rsm;u usL;ausmfapmfum;vSmMu\/ okdYaomfvnf; ppfonfawmfrsm;
wGef;vSefwkdufckduf-atmifjrifjcif;aMumifh? &efolwkdYrSm opmcHNrJcHMu&ukef\/
rif;xD;vufxuf? om;raumif;vQif-tb/ oD;raumif;vQif-trd/ wynhfraumif;vQif-q&m/
r,m;raumif;vQi-f vif/ uRerf aumif;vQi-f t&Si/f toD;oD;pD&if&rnf[k rif;tmPm ig;&yfudk xkwjf yefawmf
rlav\/ tcgwyg;? avmif;MuufNrdKU EGm;waumifukd ckd;,lowfpm;Muav&m? brf;rdaomtcg? ola|;onf
rif;tmPmukd aMumuf&UHG vSojzih?f OD;&D;awmf teEb,oku
Yd yf? wefp;dk vufaqmifay;vsu?f uRe&f iS cf xHawmf
rlyg[k avQmufxm;awmif;yefawmfrlav\/
OD;&D;awmf teEb,vnf; bk&ifhOD;&D;awmf jzpfjcif;aMumifh? rif;jypfrif;'Pf roifh&m[k ,lqvsuf?
uRef&SifcHvkdufrd\/ rif;xD;ukd,fawmfwkdif ppfaq;awmfrlaomtcgvnf;? OD;&D;awmfu olYuRefjzpfaMumif;
0efc,
H \
l / xkt
d cg rif;xD;vnf;? ppfwaumif;pm;- 0drmvtrwftm;? rif;tmPmzsuo
f t
l bk?Yd use;f *efrnfoYkd
vmonfukd ab;awmfbDawmf xD;eef;rif;qufpD&ifxkH;ESihfwuG avQmufwifap&m? 0drvtrwfuvnf;? &mZ
eDwdusrf;vmtwkdif;(1)
vdrmawmfajzmifh? w&m;apmihfaomrif;vnf;wyg;
(2)
rdrdtoQifrif;jrwf\tvkdawmfokdY w&m;ojzihf jvkdufqkH;ray;wwfaom ynm,Sdvnf; wyg;/
(3)
NrdKUjyjynf&Gm ynm,Sd olawmfaumif;aygrsm;jcif;vnf;wyg;
(4)
NrdKUdk;wHwkdif;? jytkd;wefaqmif;? usKH;ajrmif;&ifwm; paomt*Fgtaygif;ESihf jynhfpkHaom NrdKUawmf&Sdjcif;
vnf;wyg;/
(5)
tjypf,Sdoltm;? tjypftm;avsmfpGm? rsmESmBuD;i,fra&G; 'Pfay;jcif;vnf;wyg;/
(6)
jynfow
l \
Ydk tcGeu
f dk rvGeaf p&/ q,fbw
Ydk bko
Yd m cH,
l usu
D sb@mawmfwu
dk f rukerf cef;Ekid af om
Opm&wemxm;,Sdjcif;vnf;wyg;/
(7)
&efola&mufaomtcg? nDnmulyefYabmf&aom jynfaxmifbufcsif; rdwfaqG,Sdjcif;vnf;wyg;/
ckESpfyg;aom rif;wkdY\ jyuawh aus;Zl;w&m;rsm;ukd Tef;? bkd;awmf? ab;awmf? bDawmf rif;
tqufquf pD&ifxkH;ESihfwuG avQmufwifav\/
xkt
d cg rif;xD;onf igi,fawmfral omfvnf;? auo&mZmjcaoFrh sK;d onf a&T*l om aeonf/ jcaoFq
h D
onf a&TcGufwGifom wifonf/ q'gefqifrsKd;rSefvQif? qifrnf;zGm;jrifkd;r,Sd/ aevwkdYonf rdrdta&mifukd
zsufrxGef;/ ork'&mwkdYrnfonf urf;odkYa&vQHkd;r[kwf/ igwkdYrif;rsKd;onfvnf; teD;ta0; ra&G;&m/
tmPmom; em;xm;awmfrlaom pum;ukdzsufkd;xkH;a[mif;rvm/ rif;wnfMunfrS jynfomrnf/ tEG,fawmf
apmihaf omw&m;ukd rzsuo
f if/h igvnf;odawmfro
l nfyif [lrdeaYf wmfrv
l su/f OD;&D;awmfudk olowfwYdk vufoYdk
tyfawmfrlav\/ wkdif;oljynfom;wkdYvnf;? w&m;,SdaypG[k rsm;pGmaMumufvefYMuavownf;/
wcgwkHvnf; rif;xD;onf uGrf;pm;olrsm; tavhtx,SdMuonftwdkif;? uGrf;pm;NyD; vufId;rSm
useaf eaom xk;H ukd awGU&mae&mrsm; okwx
f m;Muonfudk awGUjrif&ojzihf eef;awmfe&H ?H Murf;jyif ponfrsm;
xk;H okwo
f u
l dk vuf;dI jzwfap[k trdet
Yf mPm xkwjf yefawmfral v\/ rMumcif rdru
d ,
kd af wmfwidk yf if? trSww
f rJh
okwrf &d m? rSL;awmf rwfawmfrsm;u zsuv
f nf;rzsu&f ?J twkid ;f xm;jyefuvnf; &mZ0wfruif;ojzihf rif;Bu;D
ukd,fawmfwkdif okwfawmfrlaMumif;? aocsmpGm a&;rSwfxm;Muukef\/ aemufwaeY rif;BuD;ar;vwfaomtcg
rSm a&;rSwfxm;Muonftwkdif; rif;BuD;yif okwfaMumif; wifavQmufMuavaomf? rif;xD;onf rdrdvufId;ukd
&ckdif&mZ0if
20
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
21
tcPf; (3)
OD;atmifomOD;
(u) y|r-ajrmufOD;NrdKU/
rif;apmrGefonf avmif;MuufNrdKUukd jyefvnfodrf;ykdufawmfrlaomtcg? ynm,SdtrwfBuD;rsm;u
avmif;MuufNrdKUonf ysufpD;avNyD;aomNrdKUjzpf? NrdKUopfwnfoifhaMumif; avQmufxm;Muvwfojzihf? rGefjrwf
aomae&mukd &SmMuukef\/ blrdeufoef? ajrMuefvuPm? nDGwfpGmaom ae&mukd awGU,Sd ou&mZf
(792)ckwGif jyKjyifvsuf? ajrmufOD;NrKdU[k orkwfav\/
,if;uJhodkY NrdKUwnfNyD;vQif? r[mjrwfrked kyfyGm;awmfodkY a>c&Hoif;yif;ESihfwuG <ua&mufum BuD;pGm
aom tvSLukd ay;awmfrlav\/ ou&mZf(795)ckwGif ewf&GmpHawmfrlaomtcg nDawmfrif;c&Donf
aemifawmf\tkduft&mukd qufcHav\/ ukvm;bGJUtrnfjzihfyif &ckdif&mZ0if tvDcifrif;[kwGifav\/
tvDcifrif;ESihf ta&SUjynf? tif;0-xlygkH'g,um e&ywdrif;rSm xD;NydKifeef;NydKif jzpfMuukef\/
rif;wkdYvufxufawmf ta&SUjynfESihf taemufjynf? cspfMunfa&;o0PfvTmyg;MuNyD;vQif ou&mZf
(816)ckwGif bkd;acgifEG,fcsKdawmifkd; awGUqkHMuav\/ tvDcifrif;xHrS trwfOovif;pm;ukd apvTwf
tif;0rif;xHodkY ygvkdufaom &mZoHaomfum;wdyad omb*0g? oGum awm? 0doyk w
yd aEm paom *kPaf wmfw&m;ok;H yg;ESit
fh nD? y#d,w?d y#dyw?d
y#fa0" omoemawmfrId;rEGrf;ap&/ rlvodum/ rif;ormwkdYcH&maombdodwfw&m;? q,fyg;aom rif;usihf?
q,fhESpfqifhaomt*Fg? Bud,m'o? owMuufoa&? av;axGo*F[? edpNrJpGm? t0dZmESifh? wPSmydwfaygif;?
olraumif;ESifh? uif;aMumif;vkH;vukdom? ynmAvjyKvQuf? rif;wkdYtm;ig;yg;? p&drm? qkwf,kwfwwfaom
vuf;Hk rmetm;ukyd ,f? teD;ta0;ra&G; yuwdw&m;? ckEpS yf g;ESihf ow0gwku
Yd dk apmihx
f ed ;f vsu?f tkyu
f yG pf &D if
avh,Sdaom ajrmufOD;a&TNrdKUawmfBuD;toQif-Mum;a&mufvkdufonf/ tif;0a&TNrdKUoQif-tMunfawmf/
vlow0gwkdY"avh? pm&dwoDv? 0g&dwoDv? xkdESpf0aomw&m;ukdom? &SnfMumpGJNrJusihfBuH&rnfukd
todynm? ormw&m;? ruif;rNidjcif;aMumifh? **Fg0gVK? oJpktrQ? a&S;umv? yGihfawmfrlMuaom bk&m;oQifwkdY?
oif;yif;odkYr0if? oHo&mpuf&[wfurvGwf? wPSmEGHtdkifaysmfykdufvsuf? awbkru 0#ftv,f? tjrifh?
teddrfh? awGUNrJ"rwm? edAmefrSbDvm? ork',opmukdom? avhvmtm;xkwfMuaom xkdow0gwkdY wa,muf
aom oltm;? ormOmPfuyfa&mufjzpfyGm;,Sdjyefaomf? tZw? A[d'&ef rvGwf,Sd jyefavonf/
tbdZmw y#doaEESifh pGJ&if;rSef? edurouFyjzihf qdwfNidrf&modkY xGufoGm;av um,0dnwf?
0pD0n
d wf? raemorwfEiS fh nDgwfjynhpf aHk pvsu?f ormynmwufrukd ajzmihrf wfpmG ukid
f ? tvGeBf u;D us,pf mG
? Av0grkc? ork',0J? wPSmtkid jf rpfxrJ ?S cGm&Ju;l ajrmufawmfral vonf/ tEkZmwy#doaEjzpfr/l rdby#doaE
ay;olw\
Ydk xk;H pOfvmukd usiBfh uNH rpJ v
JG su?f toufxufq;Hk ae&monf/ t0Zmw y#doaEaeaomom;awmfum;?
a&S;ynm,Sw
d Ydk xk;H ukrd ,l? qk;d oGr;f aysm&f iT ?f obifavhvm? aopm,pfrsK;d ? aomufvQK;d rufarm? tuaemrwd?rdrd
tBudKufukdom tbdZmw&m;jzihf? olwyg;Opmukd vkdcsifjcif;? Asmyg'w&m;jzihf? olwyg;ukd NidKjiifysufpD;atmif
BuHaqmifjcif;? rdpm'd|dw&m;jzihf trSm;tvGef? azmufjyef,Gif;cRwfESvkH;oGif;jcif;? waMumihfwkHvnf;? orm
olawmfaumif;wkdYESihf acwaygif;abmfbl;aom pMum&rEwfrif;onf rdpmOmPfjzpfyGm; odMum;rif;pnf;pdrf
tm;vkH;ukd odrf;usKH;wwfrSm;acs? b0rjcm;? 'd|"rysufpD;&avaMumif;? rEmwkZmwfusrf;*efvmacsonf/
oD&d"raomurif;vnf; ZrL'DygwuRef;vkH;ukd tpkd;&aom rif;jzpfawmfrlvsuf? xkdrif;uHpJcsdefeD;wGif? trSm;ukd
trSex
f if? wd&pd m efb0? a&muf&avaMumif;ESi?fh uxmpum;? &mZ0ifrsm; ynm,Sw
d Ydk oufaojyqkcd MhJ uav
onf/
onfusr;f *efuxmrsm;ukd ESv;Hk oGi;f ? tMunfawmfvnf; rif;rnfum;r[kwf tvmaumif;vsu?f
tjyefrapmif;ap&? ukd,furuGm? orm&Spfxyf? ppfuGyfvdrm? ynmvufeuf? ykd;y&GufokdY? ppfwufvmMu>
avmbolrkef? &efolykefukd? tukefowfjzwf tcGmwwfrS? jrwf&mokdYa&muf&rnftaMumif;ukd Mum;a&mufvkduf
&ckdif&mZ0if
22
OD;atmifomOD;
onf-tMunfawmf/
txufyg &mZoHudk &,Sad om tif;0-e&ywdrif;onfvnf;'? awmifwiG ;f pm;-vufsmpnfou
l k apvTwf
atmufyg&mZoHukd yg;awmfrlvkdufjyefav\/
ocFg&? 0dum&? vuP? edAmef? ynwfwnf;[laom aO,s"Hw&m; ig;yg;wkdYudk rodrjrif apwwfaom
t0dZmzkH;vTrf;jcif;aMumihf ow0gwkdY epfjrKyfvsuf ,Sdonfukd u,fwifvkdaomorm"d? todtrSef vkvHtusifh
tBuHawmf? tm;xkwfaom owdaMumifh? uif;&mjzpfaom tocFw"mwftNrJwnf&m? edAmefqdyfOD;okdY
igul;ajrmuf NyD? ykerKeH wzef ighukd eifwkdY rESdyfpuf&NyD/ y|rAk'pum;awmf/ taeuZmwdoHom&H? *gxmukd
usL;&ihfawmfrlNyD;rS? vlokH;yg;wkdYtm; ukovm"rm tukovm"rm-tAsmuxm "rmw&m;ukd a[mawmfrlav
onf/ ukov? tukovm xkdESpfyg;aom w&m;awmfonfum;? aumif;usKd;? raumif;usKd;wlvsuf? tpOftm;
jziyhf OmPfenjf;olwkdY odvG,fpGm? xkd,kwfrmaom rolawmfw&m;ESihf qufqHjcif;rjyKaom rZdry#dy'g?
olawmfaumif;vufeufjzpfaom tAsuw w&m;awmfESihftnD edAmefa&mufaMumif; aumaom vkvukdom
ESvkH;oGif;vQuf? a0ae,swkdYtm; apmihfavh,Sdaom &wemyk&? tif;0a&TGNrdKUawmfBuD; toQifMum;a&mufvkduf
onf/ ajrmufOD;a&TNrdKUawmfBuD;toQif tMunfawmf/
ow0gwkw
Yd iG f orm'd|?d rdpm 'd|?d ESpyf g;,So
d nfwiG f rdpm wk"Yd avhrmS oHo&mruke?f puf0w&m;rjywf
aomtrIrsm;aMumif?h Zmwdjzpfvsu?f &rufruGm? cEmkyef mrf? tzefwvJvjJ zpf? Nrw
J wfaom owd ckid cf efjY cif;?
ormynmolawmfaumif;aomfum;? wa,mba0-paom 0#fokH;bkHukd jrifojzihf? w'*Fy[mef? 0durey[mef?
orkap'y[mef w&m;ESihf wyfaomwPSm-ork',opm? pGJ&mukokdvf? tukodkvf? xkdESpfyg;ukd uif;ap
um,okc? pdwokcukdom cHpm;aeaom yk*dKvfjrwfxH? oefY&Sif;aom ypnf;av;yg; ay;vSLcJhbl;aom tusKd;
axmufyefYav&m? w&m;vGwfacsvQif? tvmtjyef? rdpmOmPfruif;? tvif;okdY ra&muf? 0JatmufwGifom
vl;vmyeuf? usdefpm&GufodkY? rysufcEm? oHo&m rdpmodkYNrJaMuif;? olawmfaumif;qkdcJhaom usrf;*efukdod?
&uy&l wkid ;f ? ajrmufO;D NrKd U jynfow
l o
Ydk nf trsK;d Zmwfw?l t,lrjcm;? w&m;nDMuvsu?f rormaomtrI? rjyKrusifh
tyfaom tBuHukd usihfBuHMuavaMumif; Mum;od&? omoemawmf rwdrfrarS;&atmif oifjyqkH;rrnfvmcJh
&m? tMunfawmfvnf;? rif;ormwkdYw&m;ESihf NrJNrHpGm ow0gtaygif;ukd apmifhxdrf;aMumif; trwfOovif;pm?
wifavQmufcsuftwkdif;? o0PfpmwGifvnf;? olawmfaumif;wkdY t*Fg? jynfhpkHpGm ygvmonf/ w&m;vdrm?
omoemawmfukd apmihfwwfaom rif;csOf;jzpf "ro0e? pnf;a0;ajymqkdMu&vQif? omoemawmfyGihfvif;?
obif;t&Snf? pnfxGef;rnfhtaMumif;ukd Mum;vkdufonf/ tMunfawmf/
odkY o0PfvTm twkefYtjyef? urf;vSrf;awmfrlMuav\/
,if;uJhodkY urf;vSrf;MuNyD;aemuf? ou&mZf (816)ck wefcl;vqef; (6)&ufaeYwGif? rif;ESpfyg;onf
rdzk&m; armif;rrdH? rSL;rwfa>c&Hawmfrsm;ESifhwuG? bkd;acgifawmifay: awGUqkHMuav\/ rif;rSmvnf;
rif;csif;? rdzk&m;rSmvnf;- rdzk&m;csif;/ rif;om;rSm-rif;omcsif;/ rif;oD;rSmvnf; rif;oD;rSmvnf; rif;oD;csif;/
rSL;rwfa>c&Hoif;wkrYd mS vnf;? tcsi;f csi;f yif cspcf ifjrwfEpkd mG twlwuG auR;arG;? ay;urf;-pm;aomufMuuke\
f /
e&ywdrif;BuD;vnf;? om;awmftpOf? ajr;awmftquf? ckdifNrJaomarwmjzihf r[mrdwftjzpf? ESpfjynhf
wjynf? cspfMunfa&;ukd &wemokH;yg;jzihf wkdifxm;opmjyKNyD;aomf &ckdifbk&if tvDcifokdY tojymwodef;xkduf
aom ywjrm;vufpGyfukd vufaqmifay;awmfrlav\/ tvDcifrif;onfvnf; xkdenf;wlpGm opmjyKNyD;vQif?
tojymwodef;xkdufaom ykvJoG,fukd e&ywdBuD;odkY vufaqmifay;awmfav\/
rdz&k m;tcsi;f csi;f rif;om;rif;orD;tcsi;f csi;f rSL;awmfrwfawmftcsi;f csi;f a>c&Hoif;yif;tcsi;f csi;f wkYd
rSmvnf; vufpGyf? vufusyf? t0wftkHrsm;ukd vJvS,f0wfqifMuNyD;vQif? zufvJwuif cspfcif&if;ESD;pGm
ES;D aESmajymqkMd uuke\
f / ,if;Ny;D aemuf? a&ajrEdik if t
H ykid ;f tjcm;ukd rSwo
f m;? toD;oD;jynfawmfoYdk jyefMuav
\/ enf;tm;jzihf &ckdif-jrefrmcspfMunfa&;onf umvt"GefYMum&SnfpGm wnfNrJNyD;vQif? ESpfjynhfwjynf?
rdwfaqGtjzpfjzihf? cspfcifoifhjrwfpGm a&Tvrf;aiGvrf; azmufcJhMuayonf/ aumif;aypG/ xkdbufbufrif;
ESpfbufpvkH;rSmvnf;? oabmxm;BuD;MuygaypG/ uJhodkY cspfcifoihfjrwfawmfrlMuvnf;? wkdif;om;jynfol?
&ckdif&mZ0if
23
OD;atmifomOD;
(c) 'kwd,ajrmufOD;
oHwGJNrdKUpm; rif;ygBuD;onf ajrmufOD;NrdKUawmfukd ou&mZf (893)ck odrf;ykdufNyD;vQif oD&dol&d,
pEr[m"r&mZmbGJUjzihf bdodufcHawmfrlav\/ rif;onf ou&mZf (895)ckwGif rkdCf;pJuRef; bk&m;&Sif\
OD;uif;awmf"mwfwnf&m apwDawmfausmufawmifBu;D ukd OrifazmufxiG ;f um? txl;xl;l tjym;jym;cs,v
f ,
S
f
av;qlaom bk&m;kyyf mG ;awmfudk wnfxm;uk;d uG,af wmfral v\/ ajrmufO;D NrKd UESifh reD;ra0;aom t&yfvnf;?
&Spaf omif;av;axmifaom bk&m;kyyf mG awmfrsm; ude;f 0yfawmfr&l m OrifEiS w
fh uG? bk&m;wnfawmfr\
l / xkb
d &k m;
ukd &Spfaomif;bk&m;[k ,ckwkdifwGif\/ bk&m;ajrmufbufteD;vnf; BuD;pGmaom ausmif;wkdufaqmufvkyf
&[ef;oHCmawmfrsm;ukd yifhbdwfwifxm;? ukd;uG,fawmfrlav\? r[mrkedkyfyGm;awmfvnf;? tNrJrjywf
tvSLBuD;ay;awmfrlav\/
oD&dol&d,pE r[m"r&mZmbGJUcH-rif;ygBuD;onf rif;apmrGefjyKjyifcJhaom ajrmufOD;NrdKUUkd topfwzef
rGr;f rHw;dk csUJ um NrKd UwHwidk ;f ? wefaqmif;? jytk;d ? ypi?f &ifwm;? wHcg;? a&usK;H ? Teu
f sK;H ? usK;H ajcmuf-ponftm;jzihf
usKH;txyfxyf BuHhwkdiftxyfxyf a&S;uxufrsm;pGm ckdifvkHatmif wnfaxmifawmfrlav\/ ,if;aMumihfvnf;
a&S;&ckdif&mZ0ifq&mrsm;u (apmrGefjyKjyif? rif;ygwnfau? a&TajrmufOD;)[l pyfqkdcJhMuayonf/
,if;uJo
h Ykd wnfaxmifawmfrNl y;D aemuf ( )rif;ygBu;D onf &ckid w
f jynfv;Hk ukd NrKd UBu;D NrKd Ui,f? &GmBu;D &Gmi,f
rusef? tm;vkH;aomae&mrsm; wkdif;om;jynfol &Sifvltaygif;tm; aomif;aomif;jzjz aysmfyGJobifBuD;pGm
qif,ifap\/ wkdif;om;jynfol &Sifvlrsm;rSmvnf; aea&mifva&mift&maxmifru? xGefajymif; pmrsufESm
54 55 zwfr&yg/
56 rS p wif k d u f o nf /
0drvtrwfvnf; toQifrif;jrwf (ukvm;ukdEkdifvkd? pm;zkdrSmrD;xnfh)tvkdaomfum;? oabFmqdyfjzp
af om aygif;wGwo
f nf pm;zkjd zpfygonf/ okjYd zpf ukvm;rsm;ukd aygif;wGww
f iG o
f m xm;&ygrnf/ (0oJah wmifudk
xD;wif) tvkdum;? 0oJhawmifxdyf eHawmfbk&m; wnf&ygrnf/(ukvm;ukd&SifjyK) tvkdum;? ukvm;,SdorQukd
qHyifrxm;& acgif;wkH;&dyfap&ygrnf/ a&S;okdufa[mif;wGifvnf;? (ukvm;ykpGef? q,fhESpfwefukd? rvGefap&m)
[l vm,Sdygonf/ rif;q,fhESpfqufonf toQifrif;jrwfwGif aphygonf/ csDwufxkdufckdufawmfrlvQif? b*Fg
q,fhESpfNrdKUukd jyef&ygvdrfhrnf[k avQmufwifav\/
,if;okdYavQmufwifwkdif;yifvQif? rif;ygBuD;onf ukvm;jynfokdY Munf;wyf? a&wyftxyfxyfjzihf
ukd,fawmfwkdif ou&mZf (894)ck? wefaqmifrkef;v csDwufawmfrlav\/ ppfwaumif;ESihf 'g*gNrdKUrsm;ukd
odrf;ykdufawmfrlNyD;aemuf? 'g*gNrdKUrS ppfwyfpGJaeawmfrlNyD;vQif? a'vDrif;xHokdY o0PfvTmay;ykdYawmfrlav\/
xkdo0PfvTm tif;0-rif;acgif &ckdifjynfodkY csDwufwkdufckdufpOfu xGufajy;wdrf;a&Smif&aom rif;apmrGeftm;
a'vDyqmrif;u ppfulay;onfukd taMumif;jyK? &ckdifjynftygt0if? b*Fgq,fhESpfNrdKUukd ay;tyfxm;cJh
onfrSm/ ESpfaygif;w&m? ausmfcJhNyD/ okdYjzpf? tomwMunf jyefvnfay8;tyfcJhvQif? armufolZmNrdKUxdom
&ckdif&mZ0if
24
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
25
OD;atmifomOD;
tcs;D trGr;f ukd cH&aMumif;ESifh ynm,Srd sm;rSmxm;awmfryl gonf/ usr;f *efvnf;/ opfyifwode;f wkw
Yd iG ?f tyGi,
hf dS
aom opfyifonfomvQi?f wifw
h ,f\/ vlwode;f wkw
Yd iG v
f nf;? tqif;vSoo
l mvQif wihw
f ,f\/ tqif;vSol
wode;f wkw
Yd iG v
f nf;? ynm,Sad omolonfomvQif wifw
h ,f\/ [lvm,Sad omaMumih?f ynmom t&if;jzpf
rif;usihfruGm? ynmESihfwkdif;jynfukd apmihfxdrf;&maomtaMumif;? usrf;a[mif;vm,Sdygonf/
wzef wkHvnf;? cEmig;yg;ukd? "mwfav;yg;jyKjyif pDrHtyfonfjzpf? tprxifyg? oHo&m0#f?
tedrfhtjrifh puf&[wfyrm? awGUNrJ"rwmukd igrif;wum;[l axmifvTm;acswaomf xkdrif;jynfolkwdYonf
vnf; bk&m;tqkH;tr omoemawmfrwnf? rif;tvkd,Sd&mokdYvkduf? Murf;wrf;,kwfrmqkd;oGrf;aMumif;?
usrf;*efvm,Sdygonf/ rif;vnf;rif;Murf;? trwfoGrf;ESihf? tuRrf;rdwf0if? odkYwnf;vQifrl? jynfol&dyGwf?
rif;wnf;jrwfu? trwfxkdYwl? jynfolrId;? ppfxkd;r,Sd? r&dow0g? a&pmr&Sm;? ckd;om;ray:? jrifajrmfool?
MunfjzLjrwfEdk;---ponftm;jzihf? a&S;ynm,SwkdY qkdMuygonf/
xkdkxkdtm;jzihf r[mynmausmf trwfonf xkH;a[mif;oufao om"ursm;ESihf w&m;jy
qk;H rpum;avQmufxm;avaomf? rif;w&m;a&Tx;D onfvnf; owdoaH 0*&vsu?f r[mynmausmt
f m; qkvmwf
rsm;pGmay;um? aejynfawmfokdY jyefawmfrlav\/
rif;ygBuD; ewf&GmpHawmfrlavvQif? om;awmfwdumrif;onf crnf;awmf\ tkduft&mukd ou&mZf
(915)ckwGif qufcHpkd;tkyfawmfrlav\/ if;rif;onf ou&mZf (917)ckwGif qufcHpkd;pHawmfrlav\/ if;rif;
onf ou&mZf (917)ckodkY a&mufvwfaomtcg wnfawmfrl ESpfBudrfwkdifwkdif? tvSLBuD;ay;awmfrlav\/
uJo
h Ydk crnf;awmf rif;ygBu;D u &Spaf omif;bk&m; om;awmfwu
d m rif;u? uk;d aomif;bk&m;ukd wnfawmfrcl MhJ u
jcif;aMumihf? &ckdifjynf ,ckwkdifatmif (tb&Spfaomif;? om;ukd;aomif;) [k qkdprSwfjyKMuukef\/
xkdrif;\om;awmf rif;apmvSonf ou&mZf (918)ckwGif eef;wufawmfrl? xkdESpfrSmyif? bkd;awmf?
crnf;awmfwaYdk qmufvyk v
f LS 'gef;cJMh uaom r[mrkew
d efaqmif;awmfBu;D ukd topfwzef rGr;f rHaqmufvyk af wmf
rlav\/ ou&mZf (923)ck 'kuefodefESihfwuG? &[ef;oCFmawmfrsm; oDwif;okH;awmfrlMu&ef? ausmif;wkduf
BuD;pGmaqmufvkyf vSL'gef;awmfrlav\/ 'kuefodrfESihf &Spfaomif;bk&m;twGif;,Sd? ausmufeH&Hrsm;?
bk&m;kyfyGm;awmfrsm;? rif;? rdzk&m;? armif;ra>c&Hrsm;ukd kyfvkH;xk armfuGef;(trlxGef;)wifxm;aMumif;ukd
,ckwkdif awGU&ao;\/ if;wkdYrS xkdacwf yef;&Horm;rsm;\ vuf&mukdom od&onfr[kwf? ,Ofaus;rItqifh
twef;? rif;crf;rif;em;? xkdacwf\ t0wftpm;? xkH;pH"avhrsm;ukdyg cefYrSef;Edkifayonf/ &mZ0iftm;jzihf
tvGefta&;ygaom taqmuftOD;rsm;aywnf;/ rysufrpD;&atmif aumif;pGmjyKjyifapmihfa&Smufxm;
tyfayonf/
xkrd if;rS aemufwqufveG af jrmufaomtcg? rif;ygBu;D \ om;awmftaxG;? ppfww
H ifNrKd Upm;? zGm;awmf
axG;cspfaESmif;-rif;zavmif;ukd jyLolrSL;rwfwkdYtnDtGwf wkdifyifMuNyD;vQif? ou&mZf (933)ck xD;eef;tyf
ESif;? rif;ajrmufMuav\/ xkdrif;ukd rif;zavmif;wGifonfum;- crnf;awmfrif;ygBuD;vufxuf? ay:wl*D
(zavmif;)wkdY\ &efukd wGef;vSefwkdufckdufatmifjrifawmfrlcsdtwGif;? zGm;jrifawmfrkljcif;ukd taMumif;jyK
wGifjcif;yif jzpfayonf/&mZ0if rif;zavmif;trnfjzihfyif xif&Sm;vmawmh\/
rif;zavmif;onf Mu,ftaygif;Nc&H t
H yfaom vjynf0h ef;uJo
h Ykd rsK;d awmfaqGawmftaygif;jzihf wifw
h ,f
pGm NcH&Hvsuf? rif;pnf;pdrfukd pHpm;awmfrlav\/ a&S;ab;avmif;awmf? bkd;avmif;awmffrsm;uJhodkY vufatmuf
MoZmcHEdkifiHrsm;ukd w&m;ojzihf odrf;oGif;tkyfcsKyfawmfrl&ef BuH&G,f&if;,Sdawmfrlonftwkdif;? taemufrZdr
a'o\ wHcg;robG,jf zpfaom oufrif;jynfudk a&S;OD;pGm odr;f ydu
k af wmfrv
l o
dk jzif?h Munf;aMumif;? a&aMumif;?
ESpf&yfpvkH;Muyfrwf ppfcsdawmfrlav\/ oufrif;MoZmcHojzihf taemufrsufESm? b*Fgq,fhESpfNrdKUvnf;?
om,mpGm\/ wjynfvkH;om,m\/ jynfolwkdYukd ukd,fpdwfESpfjzm? csrf;omMujcif;aMumihf? ynm&Sifrsm;
xGef;um;\/ pD;yGm;a&; tqifhtwef; jrifhvm\/ omoemawmf xGef;vif;j\/ tzufzuf wkd;wufrI,SdcJhay
onf/
,if;uJhodkY jynfwGif;? jynfy? ESpf|mepvkH; Nidrf;csrf;pGm umvtwefMumatmif aevmcJh&aomfjim;
&ckdif&mZ0if
26
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
27
OD;atmifomOD;
tcPf; (4)
rif;ygBuD;rS rif;&mZmBuD;xd (rif;ajcmufqufwkdifatmif) rif;tm;?
usKd;aMumif; TefjyqkH;rawmfrl cJhaom trwfBuD; r[mynmausmf/
ou & mZf (893)ck eef ; wuf a wmf r l a om rif ; ygBuD ; vuf x uf r S o nf ou & mZf (955)ck ?
eef;wufawmfrlaom rif;&mZmBuD;vufxufwkdif/ ajcmufqufaom rif;wkdYtm;? rif;usKd;ESihf jynfusKd;ukd
a&S;Ivsuf? raMumufr&GGHU? rwGefYrqkwf? [kwfwkdif;frSef&m avQmufxm;cJhaom? trwfBuD; r[mynmausmfrSm
rnfonfh&mZ0ifrqkd? xl;xll;jcm;jcm;? ay:ayguf&ef cJ,Of;aom ynm&Sifyk*dKvfBuD;wpfOD;aywnf;/ ,if;uJhodkY
xl;jcm;aom ynm&Sirf sm; ay:aygufcsed o
f nf rnfonf&h mZ0ifrqk?d wkid ;f jynfw;dk wuf-0ajympnfyifaomtcsed f
jzpf\/ r[mynmausmfrSxm rif;vkdvkduf rif;BudKufukdom avQmufxm;wwfaom yk*dKvfr[kwfay/ wkdif;a&;
jynfa&;ESihfywfouf avQmufxm;tyfaom pum;rsm;rSm xkdacwfxkdtcsdefrSmomr[kwf? rnfonfhwkdif;jynf
rnfonfv
h rl sK;d tbdrYk qkd tpOftvmrSwo
f m;vku
d ef mbG,&f mrsm; yg,So
d jzifh aemufom;? aemifvmwkYd rSwo
f m;
pdrfhaomiSg? tvsOf;oifh&m xkwfEIwf abmfjyvkdufygonf/ oabmw&m;ukd avhvmrSwfom;Muygukef/
(1)
rif;ygBuD;vufxuf? awmifilrif;w&m;a&TxD; ou&mZf(908)ck? &ckdifjynfukd xdyg;vmaom tcg
r[mynmausmftrwf-rnfuJhodkY w&m;jy qkH;rcJhaMumif; tcPf;(3) awGUcJhMu&ayNyD/ ynm,SdrSeforQ?
y#dyuukd vkdvm;Muonfr[kwfay/ rif;&mZmBuD;vufxuf? ou&mZf (960)jynfhwGif [Hom0wD-yJcl;odkY
csw
D ufawmfrpl Ofu? tajctaet&? rvGrJ a&Smifomojzihf trwfBu;D ud,
k w
f idk v
f u
dk v
f mcJ&h ayonf/ ppfrufudk
vkdvm;um; r[kwfay/
(2)
rif;zavmif; vufxufawmf? ajrmufOD;NrdKUudef;cef;ukef NrdKUopfwnftyfNyD[k [l;&m;jzL? [l;&m;kd
wkdYu avQmufxm;Muonfukd? r[mynmausmf trwfBuD;u toQifrif;jrwf/ a&S;ynm,SdwkdYqkdcJhaom xD;eef;
pku
d &f m? y#dyl ponftm;jzihif pufav;yg; nDw
G af omatmifajrr*Fvmt&yf NrKd Uwnf xD;eef;pku
d &f aom
jrwfpmG bk&m;ocif\ "mwfawmfarGawmf? yd#u
d wfawmf? oDv0ef? *kP0ef? q&mrGef q&mjrwf? rSKL;rwftaygif;
ESijfh ynhpf
Hk omoemawmfxeG ;f vif;? jynh&f iS rf if;vnf; bke;f Muufoa&wk;d jcif;? tvGerf eG jf rwf wefc;dk ,Sad om
q'efqifjzLawmfa&mufjcif;/ trif;rif;wkdY MunfkdjrwfEkd;? usDusb@m&wemaygrsm;jcif;? &eftaygif;ukd
atmifjrifjcif;/ av;yg;ESifh jynhfpkHwwfaMumif; yx0Dbkrdr*FvH? pwkr[mvmbH [l usrf;*eftxGuf
,Syd gonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmfudk wnfonfr?S ,ckwidk af tmif? &efozl suq
f ;D Ekid b
f o
l nfr,Syd g/ xkt
d *Fgav;yg;ESifh
nDpGm wkdif;jynfom,m? ow0gwkdYNidrf;csrf;? omoemawmfvnf;? a&mif0gaev? xGef;yqJyif jzpfygonf/
jrif;vnf;rorm? jynfolwkdYvnf; w&m;vGwfcJhaomf NrdKU&Gmajymif;aomffvnf;? rom,m? NrdKUajymif;zefrsm;vQif?
jynfoljynfom; rD;okdYylonfom/ Nidrf;csrf;om,mpGm? jynfolwkdYtm;/ &if0,fom;okdY tkyfcsKyfawmfrlyg/
waMumif;rSmvnf;? tmumrkdCf;vwf? euwfaev? emwm&m? &SpfjzmN*dK[foGm;? N*dK[fpm; N*dK[fpk?
OwkokH;vD &moDokH;&yf? aeMuyfvykyf? ajrvIyf? awmfvJ? ewfyGJ tajrmuf? ypfazmuftoH? OygysHESihf? onf;xef
rkC
d ;f apG? aevnf;ESppf if;? vwGiMf u,fomG ;? e*g;pufewf? axmifch wfzv
D m? ,MwmESi?fh Zmwmpef;vyf? N*Kd [yf suf
iSuf,kwf pkef;zkwfwap? zGwfa>rykxkd;? tckd;a&mifjcnf? xGufonfxkH;a[mif;? edrdwfaygif;rSm? avmuDomwnfh
ynma0zef? tjrifoefrS? okwHu0d todajrmufjrm;? w&m;ukdom? vdrmedp/ omrdeZmwf? xkH;rSwfoifhpG?
oDv0rif; ESvkH;oGif;odkY &efuif;y,fa>c? aysmuf&avonf/ rSefayrkcs/ ,Gif;rpG/ [lvnf; a&S;ynm,Sdrsm;
a&;xm;awmfrcl MhJ uygonf/ avmuDr[
I o
l rQ? olawmfaumif;ukd tjypfray;Ekid yf g[k avQmufxm;av\/ NrKd Uawmf
ukd rajymif;jzpfawmhay/
(3)
rif;zavmif;\ om;awmftvwf-oHawmifpm;onf/ oHawmif&Gm- tonfom; wOD;ukd taoowf
&ckdif&mZ0if
28
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
29
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
30
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
31
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
32
OD;atmifomOD;
tcPf; (5)
(u) rif;&mZmBuD;
rif;zavmif; ewf&GmpHawmfrlavvQif? om;awmftdrfa&SU owkd;"r&mZmonf ou&mZf (955)ckwGif
crnf;awmf\ tku
d t
f &mudk qufcaH wmfral v\/ bdou
d cf aH wmfral omtcg rif;&mZm[laom bGUJ ukd cH,al wmf
rlavonf/ ou&mZf (957)okdY a&mufvwfaomtcg nDawmfrif;apmvS(ppfwaumif;pm;) onf? oufrif;?
NrHKrif;wkdYESihf yl;aygif;-jcm;em;-ykefuefjcif;aMumifh csDwufESdyfeif;awmfrlNyD;vQif? ppfwaumif;NrdKUukd crnf;awmf
enf;twkdif;yif r[mynmawmfodkY NrdKUpm;ay;tyfawmfrl if;trwfBuD;\om; usD;kdtm;? a&mifjzLNrdKUukd
ay;oem;awmfrlav\/ if;aemuf om;awmf'DCukd armufolZmNrdKUrSae ukvm;q,fhESpfNrdKUukd? tkyfcsKyfawmf
rlapNyD;vQif? xkdESpfrSmyif &ckdifjynfokdY jyefvnfawmfrlcJhavonf/
ou&mZf (959)ckwGif awmifil-rif;&Jausmfxifonf aemifawmf [Hom0wD-yJcl;rif;ukd vkyfBuHvkd
vufaqmifyPmrsm;jzihf rif;&mZmBuD;xHokdY oHapvTwfum? ppfulawmif;vSm\/ rif;&mZmBuD;vnf; ppful&ef?
Munf;wyf? a&wyftvkH;pkHaom ppfonfawmfrsm;ukd pDrHuGyfuJap ppfrcsDrSD penf;emap\/ xkdtcg oli,fwkdY
avSavSmfMu&if;? qkdMuaom Mwif;oHrSm/ qifjzLaygifusKd;? xD;jzLkd;? yJcl;bk&if? wkdYtoQifxH 0ifvdrfhrnf/
[ljzpf\/ ppfEkdifrnfh edrdwfvuPmaywnf;/ ppfcsDwuf&m om;awmftdrfa&SUrif;carmif;ESifh pdefwifpm;
OumysHwkdY a&wyfukd BuD;Muyf&\/ rif;&mZmBuD;ukd,fawmfwkdifvnf;? ou&mZf (960)jynhfwGif? a&aMumif;c&D;
jzihfyif? csDwufawmfrlcJhavonf/
rif;&mZmBuD;onf oHwGJodkYa&mufaomtcg tHawmfapwDukd wufa&mufzl;ajrmf ylaZmfNyD;vQif? ppfEkdif
rnf[ek rd w
d b
f wfaom bke;f awmfBu;D wpfyg;tm; tvkad wmfjynhv
f Qif a&Tausmif;aqmufvSLygrnf[k avQmuf
xm;NyD;aemuf? c&D;qufawmfrlcJh\/ rif;&mZmBuD;wyf rkwrrS tckdiftvkHaeNyD;vQif? om;awmfrif;carmif;wyf
onf oHvQifukdodrf;ykduf tckdiftvkHaeav\/ ,if;rSwzef [Hom0wD-yJcl;odkY csOf;uyf awmifilrif;u
ta&SU/ awmifilrif;om;awmf ewfoQifaemifu-ajrmuf/ rif;carmif;u-awmif/ rif;&mZmBuD;u-taemuf/
toD;oD;0kdif;&HNyD;rS NrdKU\pm;eyf&dumukd ydwfqkdYMuav\/ ckdifvkHvS\/ okdYaomf tpma&pmaMumifh? rjrihfrDS
NrdKUwHcg;ukd zGihfay;&awmh\/ awmifilrif;vnf;? [Hom0wDrif;\ orD;awmf-cifraESmif;ukd rdzk&m;taqmif
ta,mif? ukd,fvkyfarmif;r? ta>ct&HESihf? rif;&mZmBuD;odkY qufoawmfrlav\/
rif;&mZmBu;D aejynfawmfoYdk rjyefryDS if? ,k;d ',m;rif; jAe&mZf [Hom0wDudk xdyg;vSmojzih?f om;awmf
rif;carmif;ukd ESdyfeif;awmfrlap&\/ atmifjrifawmfrlNyD;rS rif;&mZmBuD;onf awmifilESihf [Hom0wDu
qufoaomvufaqmifyPmrsm;jzihf ou&mZf (961)ckwGif aejynfawmfodkY jyefawmfrlcJhavownf;/
c&D;tMum;? armfwifodkYa&mufaomtcg trwfBuD; r[mynmausmf? emrusef;jzpf? uG,fvGefav\/ rif;BuD;
vnf; tcrf;tem; BuD;us,fpGmjzihf oN*dK[f ocsKif;jyKvkyfNyD;vQif? apwDwnfawmfrl\/ if;apwDukd ,ckwkdif
armfwifapwD[k wGi\
f / 'Gg&m0wD-oHwNJG rKd UokYd a&mufaomtcg ppfatmifrnf[k edrw
d b
f wfvu
dk af om &[ef;ukd
*wdtwkdif;? a&Tausmif;aqmuf vSLawmfrlcJhojzihf if;ausmif;aqmuf&mt&yfukd a&Tausmif;jyif[k ,ckwkdif
atmifwiG \
f / rif;&mZmBu;D odr;f ,lvmaom vufaqmifyPmrsm; qifjzLawmfEiS fh tjcm;tbk;d wefypn;f rsm;
tjyif? ,kd;',m;aMu;kyfBuD;rsm;vnf; yg0if\/ r[mynmausmf uG,fvGefNyD;aemuf? a&mifjzLNrdKUpm-usD;kdukd?
ppfwaumif;NrdKUukdyg ay;oem;awmfrlNyD;vQif? ynm0HobGJUjzihf csD;jrihfawmfrlav\/
*" The Arakanese invasion of Burma in 1599 during the reign of Bayin-naung's successor, Nandabayin; ruined that cxountry for the time being. It broke up into petty states. All
Bayinnaung's glory passed to Razagri. Pessessing the white Elephant and the Mahamuni he
had a right to call himself the champion of Buddhism, Arakan, not Burma, became the centre of
* The Land of the Great Image by Maurice Collis. Pages 205-206.
&ckdif&mZ0if
33
OD;atmifomOD;
txufabmfjyyg aumufEw
I cf sut
f &-rif;&mZmBu;D onf aumZmou&mZf (960)jynf/h c&pfou&mZf
(1599)ckwGif yJcl;-eEbk&ifvufxufawmf? [Hom0wD-yJcl;okdY csDwufwkdufckdufatmifjrifawmfrlcJh&m? [Hom
0wD-yJcl;aejynfawmfrSm? upOfhu&JjzpfcJh&ayonf/ EkdifiHawmfvnf;? jynfe,fuav;rsm;tjzpfodkY a&mufoGm;
avawmh\/ bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm vufxufawmfu? x,fx,f0g0g? jzpfcJhorQ rif;&mZmBuD;vufxJ
odkY a&mufcJh&\/ rif;&mZmBuD;rSmvnf; [Hom0wD-yJcl;rSodrf;,lvmcJhaom qifjzLawmfESihfwuG aejynfawmf
,Sd r[mrked kyfyGm;awmfaMumifh? Ak'omoemawmfjrwfukd OD;pD;acgif;aqmifjyK&aom rif;wyg;jzpfvmawmh
\/ jrefrmjynfr[kwf/ &ckdifjynfonf Ak'bmomxGef;um;&m A[kd&fcsufr wkdif;jynfjzpfvmcJhayonf/
c&pfou&mZf (1610)odaYk &mufvwfaomtcg? bk&ihaf emif\ajr;awmf- taemufbufveG f rif;w&m;
BuD;onf zkdz&JNydKuGJaeaom jrefrmEkdifiHawmfukd pkkH; rif;&mZmBuD; odrf;,loGm;aom qifjzLawmfukd jyef
vkv
d m;awmfrjl cif;aMumif?h tdE,
d jynf-*kt
d e,f,?dS aygwk*b
D &k ifccH sKyEf iS fh yl;aygif;vsu?f &ckid jf ynfudk jyefwku
d f
ckduf&ef? atmifjrifawmfrlaomtcg? qifjzLawmfukdom jyef,l? &ckdifjynfukd ay:wl*DwkdY\ vufxJodkYay;tyf
&ef[al om tpDtpOfEiS fh BupH nfygjim;aomfvnf;? rjzpfajrmufcahJ y/ &ckid jf ynfonf tvGecf idk v
f aHk om wkid ;f jynf
jzpf\/ [l a&;om;xm;onfukd awGU&ayonf/
awmifirl if;u aemifawmf [Hom0wDrif;\orD;awmf-cifraESmif;ukd rif;&mZmBu;D xH vufaqmifquf
vkdufojzihf? awmifilrif;u? rif;&mZmBuD;ukd-wlawmf/ rif;&mZmBuD;u/ awmifilrif;ukd- OD;&D;awmf[k ac:awmf
rlMuvsu?f wrif;ESiw
f rif;? wjynfEiS w
hf jynf/ cspMf unfpmG ? rjywfapwrefvw
T u
f m? a&Tvrf;-aiGvrf;azmufMu
av\/ rif;&mZmBuD; [Hom0wDrS jyefa&mufawmfrlNyD;aemuf e,fjcm;vkHNcHKa&;ukd arQmfIvsuf? opmawmfcH
ukvm;iZ*Fgukd oHvsifpm; ay;xm;awmfrlav\/ if;iZ*Fgonf ou&mZf (965)ckwGif rkwrpm;-Anm'v
ESihfyl;aygif;jcm;em;bdojzihf? om;awmf rif;carmif;ukd ESdrfeif;&ef apvTwfawmfrl&\/ odkYaomfvnf; ta&;rvS
av/ omawmfrif;carmif;vnf;? ukd;vMumrS? aejynfawmfokdYa&mufav\/ wzef ou&mZf (967)ckodkY
a&mufvwfaomtcg? om;awmfrif;carmif;onf oHwGJrSae jcm;em;ykefuefjyef\/ ta&;rvS/ tjypfay;cH&
tHhqJqJwGif (r[mynmausmf\om;) ynm0Hotrwf avQmufxm;awmif;yefjcif;aMumifh toufab;rS
csrf;omcGihf &cJhavonf/
rif;&mZmBuD;vufxufawmf ajrmufOD;NrdKUawmf\ taemufbuf? a&Tqnf0urf;xdyfteD;? bk&m;
qif;wkawmfwyg;ay:onf[k tkwftkwfusufusuf jzpfvwfukef\/ wkdif;oljynfom;? vltrsm;u urf;ay:odkY
qGiJ ifyifah qmifMuaomfvnf;? r&Edik ,
f v
dS wfojzif?h rif;Bu;D uk,
d af wmfwidk f opmt"d|mefjyK yifah qmifawmfrrl ?S
urf;xdyfokdY <uawmfrlav\/ wzef ajrjrifh&mokdY yifhaqmifum; r&awmhacs/ ,if;ae&m(,ckwnf,Sdaom
ae&m)yif? r[m&HwHwkdif;ESifhwuG odrfausmif;aqmufvkyfukd;uG,fawmfrlav\/ a&xJrS ay:vmonfukd
taMumif;jyK ,ckwidk b
f &k m;ay:[kwiG \
f / ou&mZf (967)ckwiG f ay:xGe;f vmonf[k ,lqbG,,
f adS yonf/
rif;&mZmBuD;onf ukd;aomif;bk&m;ukdvnf; topfwzef wnfaqmufawmfrlcJh\/
rif;vufxufawmf vuFm'Dy-oD[kdVfuRef;wGif? Ak'omoemawmf? a&mif0garS;csdefjzpf &uyl&&ckid jf ynfBu;D onf bk&m;omoemawmf pnfyifxeG ;f um;&m |mejzpfaMumif; odawmfral om oD[Vdk -f 0drvaro&l d
rif;onf vufaqmifyPmajrmufjrm;pGmjzihf omoemjyKygcvSn[
fh k omraPBu;D wyg;ukd apvTwu
f m? avQmuf
xm;awmif;yefav\/ rif;&mZmBuD;vnf;? omoemawmftpD;tyGm;ukd Iawmfrlvsuf? ajrmufwefaqmif;?
q&mawmf pE0dvmotm;? t&HoCFmawmftyg;ESpfq,fESihf oD[kdVfuRef;odkY omoemjyK<uawmfrl&ef avQmuf
xm;awmif;yefjcif;aMumifh ou&mZf (968)ckwGif omoemjyK<uawmfrlcJhMuavonf/
&ckdif&mZ0if
34
OD;atmifomOD;
(2) Oumysq
H -dk r,fbUJG yk'd pf &Hk wk
csdefwGufqonf/ ESpf0ufty? vvnf;usL;axG? aeAdrmefvnf;? ,k*eftem;? qifvrf;oGm;?
z0g;pwGef;? wnfhrGef;rxif? udk,f&dyf0ifu? pkHjyifNrdKifaMumif;? Oa'gif;[oFm? iSufwumvnf;? ruGm,SOfETJ?
okduf0ifNrJ\/ abmf&Jukd,fxl;? rdefYrl;rajy? aysmfaxGrom? aevSnhf&mukd? aemifrSmNrJacs/ r,fuapokdY? aqmfaxG
&ihfa<u;? wacs;acs;onf/ &pfaxG;EIwfoH if;onfavm/
xderf Qjywfonf? vQr;f pufa&T&nf? ewfjynfrqH?h q,f&yfErHYS Q? avmiftb
hH eef;? jrwdrpf eG ;f u? oGe;f oGe;f &pf
qifh? bkef;a&mifwifhom;? usL;&ihfoHanmif;? wacsmif;acsmif;vQif? &SifaESmif;vnf;&? tvSvGefusL;? &SifOD;vnf;
rnf? eD;onfomcsif;? pkd;rif;ae&m? qDuomvQif? vSpfcgGwdrfrIef? jrL;uckefonf/ yZKefr,fu yif;onfavm/
pdeu
f qufonf/ bk;d e*foed ;f cef?Y wdrEf ,
S
f eG rYf Q? auG;&GecYf sLpm;? e*g;qkid rf sK;d ? rD;ck;d woG,?f tvS,v
f ,
S f
uk?d pdw0f ,ftavQmuf? NcKH xyfavSmufvnf;? vGr;f atmufarhaxG;? csr;f rajywnf?h azsmaf jzoufrQ? ocifuvQi?f
aMumif;paxGvm? o0PfpmESihf? apygwref? a&mufaumif;wefvsuf? jyif;xefa&BuD;? acsmif;ajrmif;qD;?
c&D;vrf;rSm? zifhETGJMumonf/ uRefomrkdCf;aMumifh xifonfavm/ /
(3) Oumysq
H -dk bk&m;wkid f yk'd pf &Hk wk/
waomif;aeajymif? vQHnD;aqmifom;? wifhacgifoG,fGwf? *D&dxG#f0,f? vlewfrsm;pGm? jA[mtaygif;
q,facsmif;vufzsm;? OD;xdyx
f m;? cpm;rScD ?dk awmif;qkqu
dk ? rNiKd vsiv
f n
S ?fh oQicf spjf znhaf vmh? rdawaemifawmf
jrwfbek ;f ausm?f Muifabmfoufay;? ysKNd ird ahf v;vQi?f &Snaf 0;jrifMh um? qD;oma0rQ? a<uyku
d u
f svsu?f ewfvuay?
&if a &T G c G m ajymif ; ? jrpf a Mumif ; {&m? pk H & vmaomf ? jrih f M umraES ; ? &S n f a 0;ranmif ; ? Ncd r f h a rmif ; oH N yd K if ?
usL;&ifhqkdifonf;? awmffvnf;ivQif? q,fcGif&yfvkH;? rzkH;cifrSD? jyefvnfcsKdatmif? bkef;acgif&Sifwd? OmPfawmf
odavmh? rked&wem? jrwfousmonf/ awZm vQHwufjrL;vSnhfaomf/ /
tarmifa&Ta&mif? awmokH;axmifvnf;? uGma&Smif&Gufajymif;? zl;anmif;oEm? pdrf;jymkdvJh? cspfzGJUty?
iSufrQpkHESpf? vnf&pf,Sufwif? vlwGifpaw? wlae&Tifvef;? csLcufeef;xuf? tqef;xl;vnf? &ifhIjrnfu?
NrdKifpnfawm,H? iSufaygif;oHukd? t&Harmifhem;? qGwfrQMum;aomf? onf;zsm;vefYa,mif? vdyfjyma&mifaMumihf?
oef;acgifoefvQr;f ? vGr;f 0ef;acGUacGU? atmufarhrwnf? ajzpnfrwwf? MumES,
f w
G cf ?hJ wk&Yd yfbek ;f acgif? &efarSmif
&ckdif&mZ0if
35
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
36
OD;atmifomOD;
a&mufvmjcif;
oD&dok"r&mZmrif;vufxuf? ay:wl*Dbkef;BuD;rife&dufonf ay:wl*DvlrsKd;ykdif-tdEd,jynf *kdte,frS
wqifh &ckdifjynfodkY vma&mufcJh\/ vma&mufaomou&mZfrSm (991)ckjzpf? c&mZf,efou&mZf (1730)
jynhfESpfaywnf;/ if;bkef;BuD;\rsufjrif-ukd,fawGUrSwfwrf;rSm? &ckdif&mZ0iforkdif;tbkdY rsm;pGm taxmuf
txm;&aom rSwfwrf;wpfck jzpfayonf/ &moDOwkrSm? &ckdifjynfonf tvGefrkdCf;BuD;aom wkdif;jynfjzpf
aMumif;? rSwfwrf;wifcJh\/ qefpyg;rSm? vlOD;a&ESihf rvkdufatmif ykdvQHpGm xGufaomwkdif;jynfjzpfaMumif;?
ay:wl*u
D ek o
f abFmrsm;onf ESppf OfEpS w
f idk ;f ? qefpyg;vma&muf0,fMuaMumif; a&;xm;cJ\
h / txl;qef;qk;H aom
rSwfcsufwpf&yfrSm &ckdifjynfoljynfom;wkdYonf tdEd,jynfESihf qufpyfaeygvsufESihf? tjyKtrl? bmom
pm&dw? xkH;pH"avhwkdYrSm tdEd,ESihfrwlbJ? if;wkdYESihfvnf;? vufxufxdrf;jrm;jcif; r,SdaMumif;yif jzpfay
onf/ xkdYaMumifh &ckdifvlrsKd;onf rsKd;apmifhw&m;,Sdaom vlrsKd;jzpfaMumif;? ay:wl*Dbkef;BuD;\rSwfwrf;u?
axmufcHxm;onfukd awGU&ayonf/
(1) pD;yGm;a&;
wkdif;oljynfom;rsm;pm;rukefatmif qefpyg;ykdvQHxGuf\/ 0wf-pm;-aexkdifa&;? oufomacsmifcsd
\/ ,ckacwf-jrefrmaiGwusyfukd xkdpOfu? MuuftaumifokH;q,frQ 0,f,lEkdif\/ ,ckacwf-jrefrmq,fjym;
jzihf MuufOw'gZifrQ &Ekdif\/ jynfwGif;ul;oef;a&mif;0,fa&;rSm? acsmif;ajrmif;tvGefaygrsm;aom wkdif;jynf
jzpfonftm;avsmfpGm a&aMumif;c&D;jzihf oGm;vmMu&\/ ay:wl*Dbkef;BuD;onf oD&dok"r&mZmukd awGUqkHzl;ajrmf&ef r[mrkedwefaqmif;odkY a&aMumif;c&D;jzihf oGm;a&mufcJhpOfu jrpfxJ avSBuD;avSi,frsm;jzihf
jynhfMuyfvsuf aejcif;aMumihf jrpfv,frSyif cJ,OfpGm qefwufcJh&aMumif;? a&;xm;cJhojzihf jynfwGif;wpfae&m
ES iS fh wpfae&m ukepf nfu;l oef;oGm;vma&; tajctaeukd aumif;pGmawG;qEkid Mf uayvdrrhf nf/ ay:wl*u
D ek o
f nf
rsm;ESihf qufqHrI &ckdifjynf\ xkdpOfu xGufukefrSm qefpyg;ESihfabmfaiGjzpfaMumif; awGU&\/
jynfyul;oef;a&mif;0,fa&; tajctaerSm aygwl*Dukefonfrsm;ESihf ylaygif;um? taemufbufokdY
tdEd,jynf ta&SUbufyifv,furf;ajcESihf oD[kdVfuRef;? ta&SUbufokdY pkrmMwm? *smbm tp,Sdaom ta&SU
tdE,
d uRe;f pkrsm;okYd tESt
YH jym; ukepf nfu;l oef; oGm;vmcJMh u\/ ay:wl*v
D rl sK;d rsm;ESifh ylaygif; **FgESijfh A[yMk w
jrpf0uRef;ay:t&yfa'orsm; aexkdifcJhbl;Muaom tdEd,vlrsKd;rsm;ukd brf;qD;um? uRefukefvnf;ul;cJhbl;Mu
ayonf/
(2) bmoma&;
&ckdifjynfonf bk&m;ocif ukd,fawmfwkdif omoemjyKcJhaom Ak'bmom wkdif;jynfjzpf\/ r[mrked
kyfyGm;awmfonf urmhta&SUbufwvTm; txif&Sm;qkH;aom kyfyGm;awmfjzpf\/ jrwfpGmbk&m;ocifonf
c&pfawmfryGihfrSD ou&mZf (543)ckESpfuyif? y&dedAmefjyKawmfrlNyD;jzpfonf/ xkdtcsdefrSmqkdvQif ESpfaygif;
(2173)ESpf,SdcJhayNyD/ ,if;rQavmufaom umvywfvkH; kyfyGm;awmfrSm wnfawmfrl&if;jzpfaom oD&d*kwf
awmifxdyf wnf,SdawmfrlaMumif; (r[mrkedkyfyGm;awmfrSm-urmay: ta[mif;qkH;? txl;qef;qkH;? Munfkd
bG,ftaumif;qkH;jzpfaMumif;/ &ckdifjynfrSmvnf; xkdtcsdef Ak'bmomxGef;um;um A[kdVfXmejzpfojzihf
oD&o
d "k r&mZmrSm wkid ;f jynfEidk if t
H yk cf sKyaf &;omr[kw?f omoemawmfEiS yfh wfoufvnf;? Bu;D pGmaom wm0ef
,Sad omrif;wpfyg;jzpfaMumif;? rSww
f rf;wifco
hJ nfudk awGU&\/ atmufygaumufEw
I cf suu
f v
dk nf;? uk;d um;Muyg
ukef/
*" The Buddha had died in 543 B.C. Altogether 2173 years had elapsed since then, and
for that immense period the image of the Founder of the Religion had remained on Sirigutta, the
oldest, most mysterious, the most holy found and enshrined. Arakan was a sacred country; it
was the heart of Buddhism; and he (king Thiri-thudeamma) as its king, was the most notable
Buddhist ruler in existence. Grave indeed was his responsibility. He had not only to maintain the
state as the homeland of the Arakanese rece, but as the one place on earth where an authentic
&ckdif&mZ0if
37
OD;atmifomOD;
shape of the Tathagata was preserved, a possession of greater potency than The most precious relcis."
&ckdif&mZ0if
38
OD;atmifomOD;
(5) &ckdifaq;ynm/ /
ay:wl*Dbkef;BuD; &ckdifokdYa&muf rMumrSD iSufzsm;rd\/ wpfpwpfpESihf arQmfvifhcsufr,Sdatmif
tonf;toef jzpfvmav\/ rdrdvlrsKd; q&m0efvnf; ygrvm/ &ckdifaq;ukdvnf; txifrBuD;/ aorif;ESihf
&ifqkdifae&aomtcsdef rif;BuD;odawmfrl orm;awmfukd uko&ef apvTwfawmfrl\/ aq;jrpfwpfjrpfwnf;?
aq;wpfcu
G w
f nf;ESifh xl;jcm;pGm a&m*gaysmufuif; csr;f omaMumif;awGU&\/ okjYd zpf rdru
d ,
dk w
f idk f rBuKH &vQif
,kHEkdifbG,f r,Sdavmufatmif? aq;ynm txufwef;usaMumif; rSwfwrf;wif&awmh\/
oD&dok"r&mZmESihf tif;0-omvGefrif;w&m;BuD;wkdYrSm? xD;NydKifeef;NydKifjzpfMu tcsif;csif; oHwref
apvTwfNyD;vQif? ESpfjynfhwpfjynf r[mrwfzGJUum? a&Tvrf; aiGvrf; azmufcJhMuayonf/
"The capital (city of Mrauk-u) was crowded, too, with visitors from the towns and villages, and a large number of foreign merchants from the countries of the Bay, Siam, Burma,
India and the Spice islands, took the opportunity of what was expected to be a lively market and
arrived in ships laden with every sort of merchandise, food, medicines, scented woods, minerals, silk, carpets, metal-work and porcelain. The goods were allowed in duty-free.
---It should be borne in mind that Mrauk-u, though less substantially built, was comparable in size and wealth to such Western cities as Amsterdam and London. Schouten--- declares it the richest city in that part of Asia, exceeding inits resources both Pegu and Ayudhya,
the capital of Siam."
&ckdif&mZ0if
39
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
40
tcPf; (6)
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
41
OD;atmifomOD;
wGupf pf tcsed x
f u
G af wmfrv
l Qi?f eef;awmfoYkd jyef0ifvrf; rjrifaomaMumih?f qifp;D qdyu
f rf;odx
Yk u
G af wmf
rlvmaom OumAvoD&dok"r&mZm a&SUawmfrS&yfvsuf? jyefvrf;rjrif? ,cktcsdefxGufawmfrrloifhaMumif;?
rif;ESit
hf usK;d awmftwGuf xGuaf wmfr&l mrSm? tr*Fvmpum;? avQmufxm;&moavm[k trsuaf wmf ,SNy;D vQi?f
e&wfpm;ukd axmifxJrSmcsKyf? jyefawmfrlrS? igudk,fawmfwkdif pD&ifawmfrlrnf[k? auma"mtwHeZmemwd[laom pum;twkdif;? tusKd;-tjypfukd rqifjcif/ ynm,Sdpum;ukd em;r0ifbJ? xGufNrJxGufawmfrlcJhav
ownf;/
r[mrkedbk&m;ukd zl;ajrmfuefawmhNyD;vQif? NrdKUawmfokdY ab;rxd? &efrcbJ jyef<uawmf rlvmvwf\/
acsmacsmrGwfrGwf? NrdKUawmfqdyfurf;odkY uyfa&mufNyD;aom rif;jrwfonf e&wfpm;a[mxm;csufukd rav;pm;
awmhacs/ e&wfpm;uvnf;? axmifwGif;rSaevsuf? qdyfurf;odkY uyfrdNyD rSef\/ eef;awmfodkY r0ifao;bJ?
Ncdyfacsmif;bk&m; rNyD;rjywf ,Sdaeonfukd? ukd,fawmfwkdif uGyfuJpDrHwnfxm;vkdaom qEay:aygufvmjcif;
aMumifh Ncdyfacsmif;okdY xkdqdyfurf;rSyif xGufcGmvmav\/ eef;awmfodkY r0ifjzpfcJhay/
Ncyd af csmif;bk&m;okYd a&mufaomtcg? rSL;awmfrwfawmf? uk,
d &f aH wmfrsm;ukyd if? ,m,DweJ ef;aqmufvyk f
&ef? opf0g;ckwfckdif;av\/ pifppfrSm tvkyfonf rSL;rwfukd,f&HawmfwkdY\ tvkyfr[kwfay/ if;wkdYrSm
a&S;rqGuyif? ykeu
f efcsio
f rl sm;jzpfMubdojzih?f awmxJwkid yf if nDw
G Mf uNy;D vQi?f 0g;cRerf sm; tqifq
h ifjh yKvyk f
um? rif;tm; 0kdif;0ef;xkd;owfMuav\/ rif;BuD;vnf; vufpGJawmfoHvsufESihf wukd,fawmfwnf; wGef;vSef
wkdufckduf&m? olykefrsm; av;q,fcefY usqkH;NyD;rS? tvGefw&myifyef;awmfrlvS aemufqkH;rSm &efolrsm;\
vufcsufjzihf uHukefawmfrl&&Smav\/ e&wfpm; aA'ifq&mBuD;\ pum;ukd rem,lcJhonfrSm rSm;avpG/
,if;uJhodkYaom tjcif;t&mukd rsuf0g;xifxif awGUjrif&aom awmifeef;pH ok0Puvsmrdzk&m;ESifh
ajrmufeef;pHrdzk&m;BuD;wkdYrSm aus;awmfrsKd; uRefawmfrsKd;jzpfaom ukd,f&HawmfwkdY\ rdzk&m;jzpf&jcif;xuf
ao&jcif;um; jrwfao;onf[laom ZmwdaoG;? ZmwdrmefaMumihf? a&muf&maygfuf&m rxifr&Sm; xGufajy;Mu
ukef\/ awmifeef;pHrSm y#doaEokH;v/ ajrmufeef;pHrSm? ckESpfv,SdNyD;jzpf\/ if;rdzk&m;ESpfyg;rSm rcGJcsif?
rcGmcsif? tvGefcspfcifMuifemMuygaomfvnf;? rvGJom? ra&Smifom? cGJcGmMu&awmh\/ awmifeef;pHrSm?
bl;&GufrId;vrf;rS? taemufkd;rawmifukd jzwfausmf ta&SUjynfokdY ul;vmcJh\/ ajrmufeef;pHrSmrlum;
y#doaE &ifhrmvSNyDjzpf ta0;okdYrajy;EdkifawmhbJ NrdKUawmfESihftvSrf;a0;aom &Gmi,fwpf&Gm rxifr&Sm;?
olqif;&JtoGifjzifh wdrf;a&SmifaexkdifcJh&avawmhownf;/
ta&SUokdYajy;vmaomrdzk&m;onf olqif;&JtoGifjzihf rkqkd;Akdvf(a&Tbkd)NrdKU? olBuD;tdrf wnf;ckdaexkdif
cJh\/ olBuD;vnf; rdzk&m;taoG;tarG;ukd jrif cspfcifMuifempGm orD;tjzpfjzihf arG;xm;\/ onfukdyif
taemufEdkifiH &mZ0ifq&mtcsKdUu tavmif;rif;w&m; (armifatmifaZ,s)ukd olBuD;om;[k xifrSwfMuay
onf / ol B uD ; td r f yif ? xl ; uJ p G m aom ed r d w f r sm;jzih f rd z k & m;onf om;awmf w pf y g; arG ; zG m ;av\/
armifatmifaZ,s[k trnfay;av\/ okdYaomf i,f&G,fpOftcgrSm? om;awmftm; rdrd\rsKd;kd;ukd xkwfabmf
rajymcJhay/
odkYaomf vlrajymaomfvnf; aoG;ajymonfqkdaom pum;twkdif; jrefrmwpfrsKd;vkH;ukd rGefwkdYwkdufckduf
tif;0NrKd Uawmfuydk g? odr;f yku
d x
f m;aMumif; awGU&aomtcg? vlrsK;d wpfrsK;d u? vlrsK;d wpfrsK;d ukd pk;d rk;d csKycf s,jf cif;
onf oufoufrw&m;aom trIjzpfojzihf? jrefrmwkdY\&efukd wGef;vSefwkdufckdufvkdaom ZmwdrmefaMumifh
vlpkaqmif;&m/ wpfpwpfp tiftm;BuD;rm; vmav\/ rdzk&m;BuD;rSm om;\cspfjcif;jzihf tm;csif;rrQaom
&efudk rwGe;f vSeaf pvk
d wmjrpfwaHk o;\/ odaYk omf om;awmf\ Zmwdrme? wuf<uaompdwu
f dk wm;jrpfvnf;?
tcsD;tESD;[kjrifawmfrlaom r,fawmfonf wpfaeYaomtcgrSm rsKd;kd;ESifhwuG EG,fawmfpOfukd xkwfazmfajymjy
avawmh\/ xkdaeYrSp aoajrBuD;? &Sifa&TxD; qkdaom pum;t&? rGefwkdY&efukd igwGef;vSefrnf[k t"d|mefjyK
awmfrlNyD;vQif? vltiftm;? vufeuftiftm;csif; rrQaom &efolwkdYukd ZmwdaoG; Zmwdrmefwnf;[laom
vufeufjzihf oJoJrJrJ wkdufckdufwGef;vSef atmifjrifawmfrlaomaMumifh jrefrmwpfEdkifiHvkH;ukd odrf;ykduftkyfcsKyf
rif;vkyfawmfrlavownf;/
&ckdif&mZ0if
42
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
43
OD;atmifomOD;
oD[Vdk u
f Re;f odYk omoemjyKapvTwaf wmfrjl cif;/
ou&mZf (1000)rS (1076)ckxd? ESpfaygif; (76)ESpfaom tcsdefonf &mZ0if tqkd;qkH;aom
tcsdefjzpfcJhaomffjim;vnf;? &ckdifjynf ou&mZf (1058)ckwGif? &[ef;vlxGuf? rmkrd,rif;jyKpOf? oD[kdVfuRef;
omoemawmf arS;csed jf zpf\/ xkt
d csed rf mS ? oD[Vdk rf ?S omoemjyKapvTwyf grnft
h aMumif; vma&mufavQmufxm;
onfukd taMumif;jyK &ckdifrif;onf ow|me q&mawmf ErOLESihfavmif;Muufq&mawmfESpfyg;ukd
t&HoCFmawmfav;usyd Ef iS w
fh uG oD[Vdk u
f Re;f okYd omoemjyKawmfr&l ef avQmufxm;awmif;yef apvTwaf wmfrcl hJ
ayonf/
xkdtoQifoljrwfrsm;? oD[kdVfuRef;odkYa&mufawmfrlaomtcg? omoemawmfukd oefYpifapNyD;rS
Oyor'uHudk pDraH qmif&u
G af wmfr
l oD[Vdk u
f Re;f om;tajrmuftrsm;ukd &[ef;jyKapawmfr\
l / q&mawmfrsm;
ESsihf t&HoHCmawmfrsm;vnf;? jyKbG,fudpNyD;vwfaomtcgrSm? tEk&m"NrdKU,Sd jrwfpGmbk&m;ocif\ atmuf
vuf0pJ ,
G af wmfudk zl;ajrmfMu&ef <ua&mufMu&m? pG,af wmfwu
dk u
f dk apmifah omtapmihw
f u
Ydk zGirfh ay;vkMd uojzif?h
ow|meq&mawmfBuD;onf &ZewvtmumoH? euwmly&udwH-tp,Sdaom wq,hfav;*gxmukd &Gwf
bk&m;*kPaf wmfudk atmufarhawmfral omcP tckid t
f vkyH w
d x
f m;aom wHcg;tvkv
fd dk yGiv
fh wf\/ wHcg;apmifh
wkdYvnf; &ifowfIarm? tHhMoMuukef\/ xkdq&mawmf oCFmawmfrsm;onf bk&m;oQif\? ajcawmf&m,Sdaom
oD&dyg'awmifodkYvnf; <ua&mufzl;ajrmfawmfrlcJhMuNyD;vQif ow|meq&mawmfonf xkdoD&dyg'awmif Icif;
om,mykHukd pdwfMunfEl;vS vuFmESpfyk'fa&;cJhayonf/
(1)
rMum;bl;atmif? vlaY bmifveG Nf y;D ? tH0h cJS s;D om;? vQn
H ;D a&mifyif;? ok;H vlrY if;vQi?f <ueif;f trSw?f xkad wmif
xG#f? twwf0dZm? atmif&maZmf*D? wyDwkdY? trSDwHuJ? taeNrJom;? &J&Ja&mif0g? ol&d,mpE?
aevxGuf0if? Munfhrjrifwnfh? opfyifopf&Guf? &Trf;&Trf;wufrQ? cufvufoefanmif;? ta&mif;r,Sd?
'd | d r d p m ? vl w umwk d Y ? xuf r S m ra&muf ? oH a umuf o H v G i f ? xuf 0 ef ; usif o nf ? rpif t yk w f ?
pufqkyftaumif? avra&mifwnfh? tacgif rkdCf;xd? oD&dyg'if? vTHU0Srf;xifonf/ r*if&Spfwef?
edAmeftv,f? csufraom0f/
(2)
txl;txl;? Mum;aomfr;l rQ? aus;Zl;ig;yg;? xkad wmifzsm;0,f? avum;jyif;axG? raoqDr;D ? rkC
d ;f Bu;D xef
jyif;? &eH&Y iT ;f om;? ovif;toGi?f wvif;jyifvnf;? us,w
f iG rf [kw?f ig;awmifr|k w
f m? ajrrsuEf mS xuf?
t&maomifaxmif? rsm;ajrmifuka#? oef;wufavvnf;? rsm;axGa&mif,Suf? jrausmufcGufum;?
zufaomfEikd af vmuf? tapmufreuf? vuf&pS o
f pf&n
S ?f wnfonfah &vnf;? aomufavrcef;? tHb
h eef;
wnfh? apmif;wef;rD;wm;? oHwHcg;atmuf? ewfokdYarSmufom;? a&mifawmufrId;? rkdCf;vnf;raxmif;?
csrf;&dyfaumif;wGif? usdef;vSnhf0ifonf/ / OrifvkdPfeef; r0,faom0f/ /
&ckdif&mZ0if
44
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
45
tcPf; (7)
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
46
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
47
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
48
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
49
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
50
OD;atmifomOD;
aemuf? use&f wemtcsKUd ESi?fh oGe;f pufawmfig;ql oGe;f vkyaf o;aMumif;? r[mrkepd uf(,ck-ausmufawmf r[mrked
uke;f awmf OrifwiG ;f ),Sd kyyf mG ;awmf/ bk&m;ay:kyyf mG ;awmfwrYdk mS oGe;f pufawmfomjzpfEikd af Mumif;? ,ckrEav;
NrdKU&Sd kyfyGm;awmfrSmvnf;? oGef;pufawmfwpfql jzpfNyD;vQif &ckdifrif;rsm; eef;awmfOD; xm;&Sdukd;uG,fMuaom
eef;OD;bk&m;om jzpfaMumif; rdefYawmfrlonfukd rSwfrdbl;ygonf/ xkdq&mawmfbk&m;u qufvufrdefYawmfrl
onfrSm udef;cef;t& r[mrked kyfyGm;awmfonf &ckdifjynf &Sifvltrsm;\ tzl;tajrmfukd cH,l&ef wpfaeY
ay:aygufvmvdrfhrnf[l jzpfygonf/
tay:u xGuq
f cdk suaf v;&yfwiG f rnfonfx
h u
G q
f cdk suo
f nf tckid v
f q
Hk ;Hk aom xGuq
f cdk sujf zpfonf[k
tqkH;tjzwfay;&ef rvG,fulvSyg/ toifhtwifh ESvkH;oGif; ESpfouf&m ,lqMuapvkdygonf/
bkd;awmfbk&m;\om;awmf tdrfa&SUrif;om;onf r[mrked kyfyGm;awmfukd yifhaqmifawmifukwfNrdKU
okdY a&mufaomtcg? kd;rawmifukd jzwfausmfvsuf aejynfawmfokdY yifhaqmif&m kwfw&ufr&EkdifbJ
&yfwefYawmfrlcJh&\/ xkdt&yfukd ,aeYwkdif &yfawmfrl[lwGif\/ kd;rawmifukd jzwfausmf yef;awmif;NrdKU?
if;rSwpfzef? tr&yl&NrKd UokYd yifah qmifav\/ tcgwpfyg;? bk;d awmfb&k m;u? nDawmfycef;pm;? tdraf wmfxm;
aom? r[morw(&ckid rf if;)ukd &ckid jf ynfrmS ? yd#uwfaA'if wwfov
d rd m olwYdk r,Sad voavm[k ar;awmfr&l m?
r[morwrif;u? tr&yl&rSm? yd#uwfaA'if odjrifvdrmolwkdY r,SdavaomaMumihf olwpfyg;EkdifiHukd
wkdufzsufavoavm[k jyefar;awmfrl\/ bkd;awmfbk&m;vnf;? cyfrqdyf aeawmfrlaom[l\/
odkYvQif? bk&m;oQif yGifhawmfrrlrSD ESpfaygif;(6098)ESpf/ ,ckomoemawmf ou&mZf (2500)&SdNyDjzpf
if;ESpfaygif;ESihfaESmvQif? ESpfaygif; (8598)ESpfuyif ousomuD0ifjzpfMuukefaom rm&,krif;ESihfwuG
a>c&Hoif;yif;wkdYonf upye'Djrpfnm "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifpkd;pHawmfrlvmcJh&m/ aemufqkH; r[m
orwrif;xd? ou&mZf(1146)odYk a&mufvwfaomtcg &ckid jf ynfonf xD;usK;d pnfayguf? rif;qufaysmufav
awmhownf;/
&ckdif&mZ0if
51
tcPf; (8)
OD;atmifomOD;
(u) bkd;awmfbk&m;vufatmuf-&ckdifjynf/
(bkd;awmfbk&m;onf ou&mZf (1146)ck? jymokdvfvqkwf(7)&uf? paeaeYwGif? &ckdifjynfukd odrf;ykduf
awmfrlaMumif;? odcJhMu&ayNyD/) bkd;awmfbk&m;vufatmuf &ckdifjynfonf Nidrf;csrf;a&;ESihf uif;a0;vsuf?
&ckdiftcsif;csif;? pnf;vkH;nDGwfrI r&Sd/ wpfOD;ukdwpfOD; r,kHMunf/ wpfOD;oabmukd wpfOD; rvkdufavsm?
jrefrmwk\
Yd tkycf sKyyf u
Hk vnf; Murf;wrf;-i;f yef;vSojzih?f wpfjynfv;Hk qlyv
l yI &f mS ;bd\/ tcsed t
f cg tm;avsmf
pGm (&ckdifjynf\ taemufbufjzpfaom ppfwaumif;e,fukdvnf;? t*FvdyfvlrsKd;? (ta&SUtdEd,ukrPD)u
odrf;ykdufxm;csdefjzpfojzihf) jrefrmwkdY\tkyfcsKyfykHukd raMucsrf;aom &ckdifrsKd;cspfyk*dKvfwkdYonf ykefuefx<uMu
NyD;vQif? taMumif;roifh-tajcrvSwkdif;? t*Fvdyfykdif ppfwaumif;e,fxJokdY ajy;0ifMujcif;aMumihf? jrefrmESihf
t*FvdyfwkdY\ e,fpyfjyemrSm wpfaeYwpfjcm; ykdrkdIyfaxG;vmawmh\/
&ckid jf ynf\ aemifqyl rl nft
h a&;ukd arQmaf wG; aemufq;Hk r[morwrif;\ rif;aqGrif;rsK;d ? vlynm,S?d
&[ef;ynm,Sd? yka&m[dwfykPm;? vufrIynmonfrsm;? ponftm;jzihf wkdif;jynfukd jyefvnfxlaxmifEkdifrnfh
t&nftcsif;,Sdolrsm;ukd bkd;awmfbk&m;xHokdY ou&mZf (1149)ck ykdYxm;av\/ jrefrmwkdY\ if;yef;ESdyfpuf
jcif;ukd rcHvkdaom &ckdifrsKd;cspfyk*dKvfwpfcsKdUonf &orQvufeuftiftm; vltiftm;ESihf awmfvSefMuavawmh
\/ odkYaomfvnf; pnf;vkH;nDGwfrI r&SdonfwpfaMumif;? vufeuftiftm; rukHvkHjcif;aMumifhwpfaMumif;?
&[ef;ynm&Sd? vlynm&Sdrsm; acgif;yg;csdef jzpfbdonfvnf;wpfaMumif;/ xkdxkdaom taMumif;rsm;aMumifh?
xda&mufatmifjrifrI r&SdcJhacs/ ta&;edrfhNyD;vQif? t*Fvdyfykdif ppfwaumif;e,fokdY ckd0ifMu&onfom rsm;\/
,if;okdY ckd0if&olrsm;txJ csif;jyefvnf; wpfOD;yg0ifcJhayonf/ csif;jyefESifhwuG aemufvkdufaemufygrsm;rSm
ou&mZf (1160)jynhf wdrf;a&Smifckd0ifcJh&\/
,if;uJo
h Ykd ppfwaumif;e,fxo
J Ydk 0ifa&mufcv
dk v
HI molrsm;tm;? t*Fvyd w
f u
Ydk vufcx
H m;Mu\/ jrefrm
wkdYu raMueyfMuay/ xkdYaMumihf jrefrmwkdYonf yif;0gNrdKU ay:awmfyvif wyfpGJaevSm\/ t*FvdyfwkdYvnf;
xkt
d &yfrmS yif? NyKd i
f wyfpaJG vawmh\/ ,if;uJo
h Ydk tNyKd it
f qkid f wyfpMJG uNy;D vQi?f jrefrmwku
Yd csi;f jyeftp&Sad om
&ckdifolykefrsm;ukd xkwfay;&rnf[l awmif;qkdav\/ t*FvdyfwkdYu xkwfray;cJhay/ xkdYaMumihf t*FvdyfESihf
jrefrmwkdYrSm y|rtBudrf? &efppfBuD;pGm jzpfcJh&ayonf/ ou&mZf (1160)jynhf? jrefrmESifht*FvdyfwkdYwkdufMu
&m? t*FvdyfAkdvfrSL;ESpfa,mufESifh vufeufukdifukvm;ol&J wpf&mausmf aoaMuysufpD;Muukef\/ jrefrmwkdYrSm
rlum;? txdtckduf taotaysmufvkH;vkH; r&SdcJhacs/ csif;jyefukd taMumif;jyKNyD;vQif? &ckdifjynfwGif; if;\
BuH&myg[k ouFmruif;ol[lorQukd jrefrmwkdYu owfavMuawmh\/
csi;f jyefwu
Ydk m;? ppfwaumif;e,fxrJ mS yif &Sad eMu\/ ou&mZf (1160)ck ae&aomfvnf;? a&S;uuJo
h Ykd
rvkNH cKH awmhNy[
D k em;vnfvmMuojzihf ESpaf ygif;wpfq,fEh pS Ef pS w
f idk w
f idk ?f Bu;D pGmaom owd0&d ,
d ESifh aeMu&ukef
\/ aemufq;Hk rSm? ppfwaumif;e,frS xGucf mG vmcJNh y;D vQi?f ewfjrpfudk ul;jzwf? &ckid jf ynfoYdk ou&mZf(1173)ck
? 0ifa&mufvQuf? ajrmufOD;NrdKUawmfokdY? csDwufMuav\/ ae&mtESHYtjym; wyfpGJvsuf&Sdaom jrefrmppfwyf
rsm;ukdvnf;? 0ifa&mufwkdufckdufMuav\/ csif;jyef\AkdvfrSL; rsufawmif&Snfukd eEdaoeAEKv[k bGJUtrnf
ay;vsuf? upye'Djrpf\taemufbuf kd;ilt&yf aZ,sm0wDNrdKUtjzpfjzihf opfwyfNrdKUwnf tckdiftvkHae
avawmh\/
csif;jyef\awmfvSefa&;rSm? atmifjrifEdkifrnfhvuPm? ,Sdygaomfvnf;? tcsif;csif;wpfOD;ukd wpfOD;?
r,kHMunfrIrsm;aMumifh? wpfpwpfpawmfvSefa&;tiftm; qkwf,kwfvmcJh\/ rdrdwdkY\ ppfwyfxJrSmyif?
rNird rf oufjzpfvm\/ pnf;vk;H r&awmhacs/ ,if;aMumihyf ifvnf;? csi;f jyefonf &orQaom ta>ct&Hrsm;ESi?fh
ou&mZf (1173)ck? ukefcgeD;wGif ukvm;jynfokdY 'kwd,tBudrf 0ifa&mufwdrf;a&SmifcJh&ayonf/ taMumif;
ESiyfh wfouf jrefrmt*Fvyd w
f w
Ydk zef 'kw,
d tBurd pf um;rsm;cJ&h jyef\/ okaYd omfvnf; t*Fvyd w
f u
Ydk csi;f jyefEiS fh
if;\vlrsm;ukd jrefrmrif;okdY jyefrtyfcJhay/
&ckdif&mZ0if
52
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
53
OD;atmifomOD;
(*) t*Fvyd v
f ufatmuf-&ckid jf ynf/
t*Fvyd w
f o
Ydk nf wpfpwpfp csw
D uf jrefrmrif;wkYd xD;jzLjzefrY ;dk ? pk;d pHawmfr&l m? tif;0aejynfawmfEiS rfh idk af jcmuf
q,frQomuGma0;aom &EykdNydKxd? odrf;ykdufrdaomtcg jrefrmou&mZf (1187)ck? waygif;vjynhfaeY
c&pfou&mZf(1826)ck? azazmf0g&Dv(24)&ufaeYn t*Fvdyf-jrefrmppfajyNidrf;aMumif;? &EykdpmcsKyfukd csKyfqkd
Muav\/
&ckdif&mZ0if
54
OD;atmifomOD;
xkdpmcsKyfyg tcsuftvufrsm;rSm(1)
t*FvdyfESihfjrefrmwkdYonf ppfajyNidrf;? tcsif;csif;? r[mrdwftjzpf? todtrSwfjyKMu&rnf/
(2)
tmoef? rPdyl&ESihf ucsme,frsm;ukd jrefrmwkdYu taESmuft,Suf rjyK&/
(3)
0wDav;&yf tygt0if? &ckdifjynfukd kd;r-zkd;acgifawmifwef;? armfwifpGef;? [kdif;BuD;uRef;xd? e,fjcm;
owfrSwf? t*FvdyfwkdYu tkyfpkd;&rnf/
(4)
weoFm&De,fudk oHviG jf rpfjzihf ykid ;f jcm;um? awmifbuf&dS uRe;f pkrsm;ESiw
hf uG t*Fvyd v
f ufoYdk ay;tyf&
rnf/
(5)
ppfp&dwfavsmfaMu;tjzpfjzihf? jrefrmu t*FvdyfokdY tdEd,lyDaiG wpfuka#ay;qyf&rnf/
(6)
t*Fvdyfe,fajrbufodkYjzpfap? jrefrme,fajrbufodkY jzpfap/ wbufbufodkY 0ifa&mufckdfvIHolrsm;
tm;? &mZ0wfrif;'Pf taESmuft,Suf r,Sdap&/
(7)
t*Fvdyfu cefYxm;aom t&m&Sdwpfa,mufukd ta>ct&H(50)ESihf jrefrmrif;\NrdKUawmf? jrefrmrif;u
cefYxm;aom t&m&Sdwpfa,mufukd ta>ct&H(50)ESihf t*Fvdyfrif;\ odrf;ykdufxm;aomNrdKUawmf/
toD;oD;xm;&Sdap ESpfEdkifiH\tusKd;pD;yGm;jzpfapjcif;iSm? vGwfvyfpGm a&Tvrf; aiGvrf;zGifh
tcsif;csif;azmufum; a&mif;0,f-xGuf0ifoGm;vmcGifh jyK&rnf/
(8)
t*Fvdyfe,fajr? jrefrme,fajrrsm;? toD;oD;&SdaeMuolwkdYrSm? a&S;a<u;a[mif;? NrDa[mif; t&Suf
twif&SdcJhMuvQif? ajyukefatmif ay;qyfap&rnf/ ppfjzpfyGm;onfukd taMumif;jyK rnfolYOpmukdrQ
odrf;,ljcif; rjyKap&/ wbufuvl wpfbufrSm ao tarGpm; tarGcH r&SdcJhvQif xkdOpmukd
tykd'f(7)yg? t&m&SdxHokdY ay;tyf&rnf/
(9)
t*Fvyd o
f abFm? jrefrmoabFmrsm;onf wpfbufrw
S pfbufoYkd taESmuft,Suf r&Sad pbJ oGm;vmcGihf
&Sdap&rnf/
(10) ,k d ; ',m;onf t*F v d y f w k d Y \ r[mrd w f j zpf o nf t m;avsmf p G m ? pmcsKyf y g-ouf q k d i f a om
tcsuftvufrsm; ,kd;',m;vnf; tusKH;0ifonf[k rSwf,l&rnf/
(11) pmcsKyf jrefrmrif;\ ukd,fpm;vS,foHwrefwkdYu vufrSwfwHqdyf cyfESdyf? jrefrmwkdYu brf;qD;xm;
aom ukvm;jzL? ukvm;eufrsm;ukd? t*FvdyfoHtrwfvufokdY vTJtyf&rnf/
(12) jrefrmwkdY vufrSwfwHqdyfcyfESdyfxm;aom pmcsKyfukd t*FvdyfwkdYu xkdvtwGif;rSmyif vufrSwfwHqdyf
cyfESdyf? jrefrmwkdYvufokdY jyeftyfvsuf? t*FvdyfwkdYbrf;qD;xm;aom jrefrmwkdYtm; jrefrmrif;odkY
jyeftyf&rnf/
(13) ppfavsmfaMu;aiGukd vG,fulapjcif;iSg? y|rt&pfukd csufjcif;ay; useft&pfrsm;ukd (2)ESpftwGif;
ay;qyf&rnf/ [ljzpfayonf/
,if;uJhodkYaom &EykdpmcsKyfukd csKyfqkdMuNyD;aemuf? t*FvdyfwkdYonf &ckdifjynf/ weoFm&De,frsm;ukd
odrf;ykduftkyfpkd; avMuawmhownf;/ ,if;uJhokdY odrf;ykduftkyfcsKyfcJhpOfu? a&SUtdEd,ukrPDrS odrf;ykduftkyfcsKyf
jcif;rQom jzpfaomfvnf;? EkdifiHa&;udp us,fjyefvmjcif;aMumihf? t*Fvefjynf-0dwdk&d,bk&ifrvufxuf?
c&pfou&mZf (1858)ck/ jrefrmou&mZf (1220)jynfhwGif t*Fvdyftpkd;&vufodkY ukrPDrSwqifh vTJtyfvkduf
awmh\/
&ckid jf ynfonf xD;usK;d -pDayguf jzpfvmcJo
h nfrmS bk;d awmfb&k m;vufxuf jrefrmou&mZf (1146)ckr?S
bBuD;awmfbk&m;vufxuf jrefrmou&mZf (1187)ckxd? ESpfaygif;(40)ESpf? t*FvdyfwkdY\vufatmufodkY
oufa&mufcJh&aom jrefrmou&mZf (1187)ckrS jrefrmou&mZf(1309)ckxd ESpfaygif;(122)ESpf/ ESpf&yfaygif;
(163)ES p f M umjrif h c J h a vonf / vl w pf r sKd ; onf vl w pf r sKd ; uk d zd E S d y f c sKyf c s,f j cif ; rS m "r w mobm0ES i h f
wkdufkdufqefYusifjcif;aMumifh? ,if;uJhodkY zdESdyfcsKyfcs,fjcif;onf t"GefY&SnfpGm? wnfNrJEkdifonf[l rnfonfh
&mZ0iforkdif;rSmvnf; r&Sdao;ay/ ,ckvnf;r&Sd/ aemifukdvnf; &SdEdkifrnfr[kwfacs/
&ckdif&mZ0if
55
OD;atmifomOD;
,if;uJo
h Ykd obm0ESiw
hf u
dk f u
dk q
f efMY uifaom zdEd ydS cf sKycf s,rf rI sm;? urmtESt
YH jym; &Sad ecJjh cif;aMumifyh if
vnf;? ppfyGJBuD;rsm;? ae&mwumrSm rMumcPjzpfyGm;cJhMu&ayonf/ zdESdyfcsKyfcs,frI? raMueyfrI? usL;ausmf
apmfum;rIpaom y#dyursm;ukd ppfjzihaf jz&Si;f Edik o
f nf[
l vnf; r&Scd ahJ y/ tiftm;ukd rwGev
f eS Ef idk
f tI;H ay;
vkudfapumrl tiftm;jyefvnf awmifhwif;vmaomtcgrSm? jyefawmfvSefjickf;amumihf ppfyGJukd ppfyGJjzihf
tqkH;owfvmcJh&onfrsm ,aeYwkdifatmifyif jzpfawmh\/
pifppfrmS urmol? urmom;wko
Yd nf a&S;acwf&mZ0ifq&mBu;D rsm;u rnfow
l jYdk zpfonf/ rnfoaYdk yguf
yGm;vmMuonf[l t,ltqrnfokdY uGJvGJMuapumrl? tm;vkH;ukd owKcsMunhfvkdufvQif? wpfrsKd;wnf;wpfaoG;wnf;yif jzpfayonf/ aexkdif&mt&yf\ a&-ajr/ &moDOwk? ywf0ef;usiftajctae ponfrsm;
aMumihf? pdwfa&m-ukd,fyg? ykHoPmeftoGiftjyif rnfodkYuGJjym;Muapumrl t&if;ukdppfvQif? tjrpfajru
qkdaom pum;twkdif; tm;vkH;wpfaoG;wnf;? wom;wnf;yif jzpfMuojzihf? vlrsKd;wpfrsKdu vlwpfrsKd;ukd?
tjrifwpfrsKd;ESifh zdESdyfcsKyfcs,fjcif;onfvnf;? trSm;oufoufom jzpfayonf/
xkdYaMumifh t*Fvdyfvufatmuf ESpfaygif;(12)ESpfwkdifwkdif zdESdyfcsKyfcs,fjcif;ukd cHcJh&vmaom &ckdif
wkdYonfvnf;? tuGufaumif;onf wpfNydKifeuf? awmfvSefvkdaom pdwfwzGm;zGm; ay:aygufvmcJhjcif;rSm?
"rwmobm0rQom jzpfayonf/ ,if;uJhodkY rsKd;cspfpdwfay:aygufvmatmif vIHYaqmfay;cJhaom urmhtmZm
enf OD;Owr toQifoljrwfrSm &ckdifrsm;tbkdYomr[kwf/ jrefrmwpfEdkifiHvkH;\ aus;Zl;&Sifjzpfayonf/ xkdyk*dKvf
aMumihfyifvnf; trsKd;om;pdwf"mwf wuf<uvmNyD;vQif jrefrmwpfEdkifiHvkH;? wcgrS rBuHpzl;? xl;uJpGm armfuGef;
wif&atmif? vlrsK;d ra&G;? bmomra&G;? wpfEikd if v
H ;Hk tk<H uaom pnf;k;H nDw
G rf I tiftm;Bu;D wpfck ay:aygufvm
cJhayonf/ xkdtiftm;pkukd rsKd;aphay; ysKd;axmifcJhaom OD;OwrrStp? vGwfvyfa&;atmifyef;ukd qGwfvSrf;
cJah om Akv
d cf sKyaf tmifqef;tqk;H tmZmenfy*k Kd vrf sm;\ rm;rm;rwfrwf? OD;pD;acgif;aqmifrEI iS hf vlxw
k pf&yfv;Hk ?
nDGwfrItiftm;pkaMumihf jrefrmEdkifiHawmfBuD;onf jrefrmou&mZf (1309)ck? jymokdvjynhfausmf (9)&uf
c&pfou&mZf (1948)ck? ZE0g&Dv (4)&uf? we*FaEGaeY eHeuf(4)em&D rdepf(20)wGif vGwfvyfaom tcsKyf
tcsmtmPmykdif EkdifiHawmfBuD;tjzpfokdY a&mufcJh&ayonf/
-vlrsK;d ra&G;? bmomra&G;? wkid ;f &if;om;rSeo
f rQ? pdw0f rf;wlrQpmG ESi?fh pnf;vk;H nDw
G rf ?I orm"d&
dS ?
a&SUaemufajrmfjrifaom tmZmenfyk*dKvfrsm;\ wnfhrwfaom acgif;aqmifrIrsm;onf wkdif;jynftwGuf
rnfa&GUrnfrQ wefbkd;&SdaMumif;? txl;ajymae&ef rvkdawmhacs/ jrefrmEdkifiHawmf\ vGwfvyfa&;ckdifNrJwnfwefY
rI? vlrsKd;ra&G;-bmomra&G; wkdif;&if;om;rSeforQ? tbufbuf wkd;wufrI? urmolurmomwkdYESihf wlrQaom
tqift
h wef;&SNd y;D vQi?f orpdwr Qwaom pdw&f rdS rI sm;rSm? Ekid if aH wmfol Ekid if aH wmfom;rsm;\ wpfa,mufpt
D ae
ESihfaomfvnf;aumif;? yl;aygif;aomfvnf;aumif;? tywfwukyf? BudK;pm;tm;xkwf&rnfh wm0efjzpf\/
y#dyuukd y#dyujzihfom ajz&Sif;vmcJhMuaomaMumihf? urm tESHYtjym;? ppfrufjzpfyGm;vmcJhMuayNyD/ wefbkd;
rjzwfEdkifaom urmol urmom;rsm;\ ra&wGufEkdifaom toufrsm;vnf; qkH;IH;cJhMu&ayNyD/ avmu"mwf
ynm xGef;um;rIaMumihf? tEkjrLacwfodkY a&muf&Sdaeaom tcsdefrSm tu,f y#dyuenf;jzihf? odkYr[kwf
ppfukdppfjzifhom ajz&Sif;&OD;rnfqkdvQif? wurmvkH; qdwfokrf;&rnfrSm? rvGJawmhacs/
pEo&l ,
d rif;? pE&m;rif;tp,Sad om a&S;rif;aumif;rif;jrwfwo
Ydk nf w&m;apmifMh uuke\
f / xkaYd Mumihf
jynfoljynfom;wkdYvnf;? w&m;apmihfMu\/ xkdYaMumihf &moDOwkaumif;\/ xkdYaMumifh tpma&pmaygfrsm;\/
xkaYd Mumifh jynfojl ynfom;wkrYd mS a&csr;f tk;d Bu;D ukd yku
d b
f uf&bdouJo
h ?Ykd uk,
d pf w
d Ef pS jf zm csr;f omMu\/ omoem
awmf xGef;um;\/ wkdif;jynf0ajym pnfyif\/ ,cktcsdefrSmvnf;? twkdif; w&m;apmihfMuonf&Sdaomf?
wpfjynf wpfEkdifiHrSmomr[kwf? wpfurmvkH; Nidrf;csrf;a&;wpfbufurf;odkY wufvSrf;EdkifMurnf jzpfayonf/
urmol urmom;rsm; ukd,fpdwfESpfjzm csrf;omMuygapownf;/
&ckdif&mZ0if
56
OD;atmifomOD;
tcPf; (9)
&ckdifjynf\ a&S;a[mif;-aESmif;jzpfrsm;/
(1) &ckid jf ynf-uk;d uG,af om bmom/
&ckdifjynfodkY a&S;OD;pGmvma&muf NrdKUjy jynf&GmwnfaxmifaexkdifvSmMuolrsm;rSm tdEd,jynf
ajrmufykdif;rS 0ifa&mufvmaom (qus)? jrefrmtac: (ous)vlrsKd;jzpf\/ if;wkdYrSm? tvGefa&S;Muaom
urmol urmom;rsm;enf;wl? ewfukd;uG,folrsm; jzpfMuayonf/ jrwfpGmbk&m;ocifonf bkd;awmftOerif;
NzdK<uif;ou&mZf (123)ck/ 0gawmf(20)jynhfwGif? &[Emaygif; ig;&m NcH&Humjzihf pEol&d,rif;vufxuf
ukd,fawmfwkdif <ua&mufum? &uyl&? "n0wD? rif;aejynfawmfBuD; w&m;a&{;? tNrdKUufaq;ukd? wkdufauR;
awmfrlcJhavonf/ urmhta&SUbufwvTm;? txif&Sm;qkH;aom r[mrked kyfyGm;awmfukdvnf;? &ifaiGUawmf
ckepfvufckyfxnfhum oGef;vkyfcGifhjyKawmfrlcJhavonf/ atmifjrifpGmvnf; oGef;vkyfcJhMuayonf/
okdYjzpf jrwfpGmbk&m; yGifhawmfrrlrSD? ESpfaygif;(6098)ESpf/ (bk&m;ocifyGifhawmfrl 0gawmf (20)jynhf
rS &ckdifjynfokdY <ua&mufawmfrlcJhojzihf) xkdESpfaygif;(20)ukdyg aygif;xnfhvQif? ESpfaygif;(6118)ESpfaomumv
onf tEd,jynf tvGefa&S;usaom acwfrSmuJhodkY? &ckdifjynfonf? ewfukdukd;uG,faom wkdif;jynfjzpfcJh\/
bk;d awmf tOerif; NzKd <uif;ou&mZf (148)ckwiG ?f bk&m;oQif y&deAd m efpv
H eG af wmfrjl cif;aMumih?f 0gawmf(20)jynhf
jzpfaom ou&mZf (123)ckrS? y&dedAmefpHvGefawmfrlaom ou&mZf (148)ckxd/ ESpfaygif; (25)ESpf/ y&dedAmef
pHvGefawmfrlaomESpfukd (1)ckxm; a&wGuftyfaom omoemou&mZfonf ,cktcg/ (2500)jynhfvwfNyD
jzpfojzihf? tcsdefxd a&wGufvkdufvQif (&cdkifjynfonf Ak'bmomwkdif;jynf jzpfvmcJhonf)rSm ESpfaygif;
(2524)ESpf ,SdcJhayNyD/
(jrwfpGmbk&m;ocif y&dedAmefpHvGefawmfrlNyD;aemuf? bk&m;oQifyGihfawmfrl&m rZdra'o Ak'omoem
awmf wpfpwpfp arS;rSdefvmcJhcsdefwGif? &ckdifjynfonf urmhta&SUbufwvTm;0,f? Ak'omoemawmf xGef;um;
&m? A[kd&fcsufr? wkdif;jynfwpfjynf jzpfvmawmh\/) tdEd,jynf [dem,eAk'bmomonf oD[kdVfuRef;okdY
a&mufoGm;NyD;aemifrS? jrefrmjynfodkY a&aMumif;c&D;jzihf? Ak'omoemawmf 0ifa&mufvmcJh\/ (xkdoD[kdVfuRef;
omoemawmf arS;rSed cf sed af &mufwidk ;f vkv
d ydk if? oD[Vdk u
f Re;f ESifh &ckid jf ynfonf a&aMumif;c&D;jzihf ukepf nfu;l oef;
qufqHvmcJhonf tm;avsmfpGm? &ckdifjynfrS oHCmawmfrsm; omoemjyK <ua&mufawmfrlcJhMuayonf/)
oD[Vdk -f 0drv"ro&l ,
d rif;vufxuf? omoemjyK apvTwyf grnft
h aMumif;? avQmufxm;awmif;yefjcif;aMumif?h
&ckdifjynf-rif;&mZmBuD;vufxuf? ou&mZf (968)ckwGif? ajrmufwefaqmif;q&mawmf pE0dvmo toQifol
jrwfonf t&HoHCmawmftyg;ESpfq,fjzihf omoemjyK <ua&mufawmfrlcJhbl;ayonf/
wpfzef oD&o
d "k r&mZm bGUJ trnf&adS om rif;[&Dudk iukovykeu
f efvsuf eef;wufcsed rf pS &ckid jf ynf
onf tbufbufvkyd if qkw,
f w
k v
f mcJah yonf/ ,if;uJo
h Ykd qkw,
f w
k v
f maomtcsed t
f wGi;f rSmyif? ou&mZf
(1058)ck eef;wufawmfrlaom &[ef;vlxGuf rmkrd,onf oD[kdVfuRef;rS omoemjyKygrnfhtaMumif;
avQmufxm;awmif;yefonfukd taMumif;jyK? ,if;ou&mZftwGif;rSmyif? ow|meq&mawmf ErOLESihf
avmif;Muufq&mawmf toQifoljrwfESpfyg;ukd t&HoHCmawmfav;q,fESihf oD[kdVfodkY omoemjyK<uawmfrlyg
rnft
h aMumif; avQmufxm;awmif;yefcb
hJ ;l \/ awmif;yefwidk ;f vnf; <ua&mufawmfrcl MhJ uavonf/ ,if;uJo
h ?Ykd
(Ekid if jH cm;rsm;ukyd if? omoemjyKcahJ om &ckid jf ynf pk;d pHawmfrcl ahJ om rif;aumif;rif;jrwfwo
Ydk nf wkid ;f oljynfom;
wkdYtm; rdrdwkdYESpfouf&m bmomt,l0g'ukd vGwfvyfpGm ukd;uG,fcGihfay;awmfrlcJhMuonf)rSm? rsm;pGmoabm
xm;BuD;aom rif;rsm;jzpfaMumif; xif&Sm;ayonf/
(oD&dok"r&mZmrif;vufxufawmf c&pf,efbkef;BuD;ausmif;ukd ajrmufOD;NrdKUawmfxufyif?
aqmufvkyfcGifh ay;awmfrlcJhavonf/ [dELbmom0ifrsm;ukdvnf; xkdenf;wl cGifhjyKawmfrlcJhonfhtjyif? r[m
ar'if bmom0ifjzpfaom bk&ihfav;onfawmfrsm;ukd olwkdYvkdvm;&m? ukd;uG,fcGifhay;xm;cJhojzihf &ckdifjynf
&ckdif&mZ0if
57
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
58
OD;atmifomOD;
(3) &ckid ,
f Ofaus;rI/
(u) tkyfcsKyfa&;
vGecf ahJ omESpaf ygif; &Spaf xmifausmu
f yif? rm&,krif;onf "n0wDaejynfawmfudk wnfaxmifzefqif;
um? &ckid jf ynfudk tkycf sKypf ;dk pHawmfrcl ahJ Mumif; awGU&S&d ojzif?h xkt
d csed u
f yif? NrKd Ujyjynf&mG wnfaxmifwwfaom?
,Ofaus;rItqifhtwef;odkY a&muf&SdNyD;jzpfaMumif;? xif&Sm;ayonf/ rm&,krif;xuf a&S;usaomtcsdef?
aqGrsKd;om;csif;tkyfpk? &yf&Gmtkyfpk? NrdKUjy ponftm;jzihf? wpfqifhwpfqifh wkd;wufzGJUpnf;um? tBuD;tuJxm;
vlrIudp[lorQukd pDrHcefYcGJvmcJhMu\/ rm&,krif; 0ifa&mufvmaomtcg aqGrsKd;om;csif;tkyfpk\ tBuD;
tuJonf &yf&GmtkyfpktBuD;tuJ\ MoZmukdcH,lvsuf &yf&Gmtkyfpk\ tBuD;tuJonf axmifoif;tkyfpk
tBuD;tuJ\MoZmukd cH,lvsuf? axmifoif;tkyfpk\ tBuD;tuJonf NrdKUjytBuD;tuJMoZmukd cH,lvsuf?
NrKd Ujy\tBu;D tuJonf rif;\MoZmukd cH,v
l su/f wpfqifw
h pfqifh tkycf sKycf MhJ u&ayonf/ okaYd omf rif;\MoZm
tmPmrSm NrdKUBuD;jyBuD;rsm;rSp axmifoif;tkyfpk? &yf&Gmtkyfpk? aqGrsKd;om;csif;tkyfpk ponftm;jzihf wpfjynf
vkH; jyefYESHYum? tm;vkH;u vkdufemkdaoMu&ayonf/ a&S;&ckdifrif;rsm;rSm? tm;vkH;toufOD;qHykdif rif;rsm;jzpf
Mu\/
,if;uJo
h Ykd toufO;D qHyidk f rif;rsm;yif jzpfvifu
h pm; rif;wk\
Yd usix
fh ;Hk ukv
d w
T
f rdro
d abmtavsmuf?
wkdif;oljynfom;wkdYtm;? tEkdiftxuf ESdyfpufuvl jyKrljcif;[lum;? a&S;rif;aumif;rif;jrwfwkdY\ vufxuf
awmfrsm;? r&SdcJhacs/ rif;tm;vkH;yif w&m;ukd apmihfMu? rif;wkdY\usihf0wf? "rowfukd vufrvTwfcJhMuay/
usix
fh ;Hk "rowftwkid ;f om tkycf sKyaf wmfrcl MhJ uaMumif; awGU&ayonf/ wkid ;f oljynfom;rsm;ukd w&m;vufvw
T ?f
xif&mjrif&m tkyfcsKyfvnf; r&ay/ ou&mZf(766)ck eef;wufawmfrlaom ajrmufOD;NrdKUwnf rif;apmrGef
onf eef;wuf (2)ESpfrQMumvwfaomtcg teEodef\ESr? apmykkdukd tvGeftqif;vSoljzpf? wyfruf
armjcif;aMumihf? vif&SdygvsufESifh uGm&Sif;apvsuf? odrf;ykdufawmfrlcJh\/ ,if;uJhodkY jynfolYrsufESmukd zsuf&m
oavm[l? tif;0-y|r rif;acgifxH &ckdifwkdYoGm;a&muf ppfyefbl;avonf/ y|r rif;acgif\om;awmf
rif;&JausmfpGm vma&mufwkdufckduf rif;apmrGefvnf;? taemuf-ukvm;jynfukd xGufajy;wdrf;a&SmifcJh&bl;av
onf/ ou&mZf(1000)rS (1146)ckxd? ESpfaygif;(146)ESpfaomtcsdeftwGif; tkyfcsKyfcJhMuaom rif;wkdYrSm
rsm;aomtm;jzihf w&m;ysufaomrif;rsm;ESifESif? jzpfMubdojzihf? rcHvkdaomwkdif;oljynfom;wkdYonf ta&SUESihf
taemufukd wkdif;jynfxD;usKd;pnfayguf jzpfcJh&ayonf/
&ckdif&mZ0if
59
OD;atmifomOD;
&ckdif&mZ0if
60
OD;atmifomOD;
pnf;xm;\/ <u,f0olrsm;rSm aiGcg;BuKd ; (aiGaomhBuKd ;)ywfxm;avh &SMd u\/ ajrmufO;DF NrKd U&Sd 'kue o
f rd af usmufe&H H
xkvkyfxm;aom a&S;&ckdifrsm;\ tkyfukd awGU&ayao;\/ &mZ0ift& tvGefta&;BuD;aom a&S;vuf&m
aywnf;/
&ckdif&mZ0if
61
OD;atmifomOD;
(c) tvkyftukdif
(a&S;acwf &ckdifjynf\ta&;BuD;aom tvkyftukdifrSm v,f,mukdif;uRef;vkyfukdifjcif;ESihf e,fjcm;ajr
jcm; yifv,fjcm;t&yfrsm;ESihf ukefpnful;oef;a&mif;0,fjcif;yif jzpfayonf/) v,f,mukdif;uRef;vkyfukdifjcif;
rkC
d ;f rrSef avrrSejf zpf iwfrw
G af cgif;yg;jcif;ab;ESifh awGU&onf[
l &ckid &f mZ0ifwpfavQmufrmS rnfonfh
tcgurQ rawGU&bl;acs/ &ckdkifjynfonf jrpfacsmif;tvGefaygrsm;aom wkdif;jynfjzpfonfh tm;avsmfpGm?
uke;f wGi;f ul;oef;oGm;vmrIrmS ? a&aMumif;c&D;ukd rsm;pGmtok;H jyKMurnfjzpf&m? uke;f wGi;f oGm;vmrnfh avSormef
rsm;ukd vkyfwwfjcif;rSm tHhMobG,f&m r[kwfygay/ &ckdifwkdYonf b*Fvm;yifv,fatmfukd arTaESmufvsuf
taemufbufukd tdEd,jynf? oD[kdVfuRef;ta&SUbufukd jrefrmjynf? rav;uRef;qG,f? ta&SUtdEd,uRef;pk?
wkyjf ynfrsm;okYd ukepf nfu;l oef;oGm;vmEkid af om &Guo
f abFmBu;D rsm;ukyd if Edik ef if;pGm? wnfaqmufwwfMuay
onf/ weoFm&Durf;ajrmifa'o? ,ckacwf xm;0,fESihf weoFm&DNrdKUrsm;onf a&S;acwfu &ckdifukefonfBuD;
rsm;\ ta&SUbufESihf ukeful;&m ukefpcef;cs&mNrdKUrsm; jzpfcJhMubl;ayonf/
&ckid jf ynfonf opf0g;aygrsm;aom wkid ;f jynfjzpfonhf tm;avsmpf mG ? xko
d pf0g;rsm;jzihf tdraf qmufjcif;/
ausmif;uefZ&yfaqmufvyk jf cif;paom ydou
k mtwwfudk wwfuRr;f oltajrmuftrsm; &Scd b
hJ ;l \/ ausmufrsm;
tk|frsm;jzihf apwDykxkd;wnfjcif;? ausmufpma&;jcif; paom yef;&Htwwf/ tkyfxkvkyfjcif;-yef;yktwwf?
&ckdif&mZ0if
62
OD;atmifomOD;
'g;vSt
H p&Sad om vufeufu&d ,
d mvkyjf cif;? yef;yJtwwf paomtwwfrsm;ukd wwfajrmufcMhJ u\/ rde;f rrsm;rSm
vnf; tdrfwGif;rI tvkyf[lorQukd vkyfwwfMu\/ &ufuef;&ufjcif;? Akdif;iifjcif;? tkd;cGufvkyfjcif;? tpfcGuftpf
awmif;vkyfjcif;? xD;vkyfjcif; ponftm;jzihf jynfwGif;acwftm;avsmfpGm? vkdtyforQaom ypnf;rsm;ukd
jynfwGif;zlvkHrI&Sdatmif? vkyfwwfMuayonf/
(*) &ckdifvlrsKd;\or0g,rpepf
tvGefa&S;usaom umvuyif &ckdifjynf or0g,rpHepf &SdvmcJh\/ or0g,rpHepfqkdonfrSm
tusOf;tm;jzihf twlwuG? omwlnDrQ pkaygif;vkyfukdifaqmif&Gufjcif;? tusKd;tjypfukdom wlnDrQpkaygif;pHpm;
cHpm;jcif;yifjzpfayonf/ &SifjyKr*Fvm? vufxyfr*Fvmpaom r*Fvmtcrf;tem;rsm;rSm bdwfac:avh&SdcJh
aomfjim;vnf;? romtokbpaom 'kr*Fvmrsm;rSm bdwfac:avhr&SdMuacs/ aqGrsKd;awmfonfjzpfap? rawmf
onfjzpfap? teD;tem;&Sv
d rl sm;vma&mufum? 0kid ;f 0ef;ulnv
D yk u
f idk af y;Mu\/ owif;Mum;ol[o
l rQ vma&muf
axmufyefY oN*K [Mf uonf/ ukov
dk af umif;rIjyK&mvnf;? armif;axmif;? qefjymrSp &So
d rQtvkyu
f dk 0kid ;f 0ef;
vkyfukdifMu\/ or0g,rpHepfonf kd;ajzmifhaompdwfESihf tw[dw? y&[dw? olYusKd;-ukd,fhusKd;ukd csdefqwwf
olwkdYtbkdY cJ,Of;aomtvkyf r[kwfacs/
,if;uJhodkY oma&;-ema&;rsm;rSm? 0kdif;0ef;ulnDvkyfukdifwwfaom tavhtx&Sdolrsm; jzpfMuonfh
tm;avsmfpGm? pD;yGm;a&;rSmvnf;? pkpkkH;kH;vkyfukdif&efESifhwlrQaom tusKd;tjypfukd pHpm;cHpm;&ef? vufraES;cJh
Muay/ tdfrfaqmuf&m? bk&m;ausmif;uef? apwDykxkd;wnfaqmuf&m? a&wGif;a&uef wl;azmf&m? v,f,m
ukdif;uRef;xGef,uf&m? aumufyJoD;ESHpkdufysKd;&m? &dyfodrf;&m? usDavSmif&m? a&mif;0,fazmufum;&m?
tm;vkH;pkaygif;vkyfukdifMu\/ tm;vkH;ae&mwkdif;rSmvkdvkdyif or0g,rpHepfjzihf vkyfukdifvmcJhMuayonf/
odkYaomf ,ckacwfrSmuJhodkY pnf;urf;Oya'owfrSwfjcif; r&SdcJhacs/ &Sd&efvnf; rvkdtyfay/
xkdacwf xkdtcgrSm vlwkdYonf tvGefkd;om;\/ kd;onf[laom pum;ESihf l;onfqkdaom pum;
ESpf&yfvkH;rSm (&aumuf)ESihfa&;&ojzihf? kd;jcif;onf l;jcif;yifjzpfonf[k ajymvkdaom ,ckacwf vltcsKdU\
rsufpdtmkHum;? a&S;&ckdifvlrsKd;\ tvGefkd;om;jcif;\ t&omukd cHpm;EkdifMurnf r[kwfay/ tvGefkd;\/
trsKd;ukdcspf\/ olwpfyg;ukd ulnDvkdaom pdwftNrJ&Sd\/ olwpfyg;epfemrIrS ay:xGufvmaom tusKd;cHpm;rIukd
vkH;vkH;rvkdvm;Muay/ pkaygif;vkyfukdif&m? b,favmufaiG&if;xnfhvQif b,frQtusKd;cHpm;vkdonf/ b,fokdY
tyifyef;cHaomaMumihf b,frQay;&rnf ponftm;jzihf tjiif;yGm;&onf[
l r&Scd ahJ cs/ pD;yGm;a&;tm;jzihv
f nf;
rsm;pGmacsmifcsdcJhMu\/ tm;vkH;rQrQww? aMuaMueyfeyf qufqHvkyfukdifvmcJhMuayonf/
&ckdif&mZ0if
63
OD;atmifomOD;