You are on page 1of 63

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

"n0wD? &rm0wD? arC0wD? 'Gg&m0wd


0wDav;&yf aygif;pnf;tyfaom

&ur@v

&ckdif&mZ0if

jyKpkol

OD;atmifomOD; bD? at

ausmif;tkyfq&mBuD;
tpkd;&wef;jrifhausmif; vSnf;ul;NrdKU/

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

rmwdum
tcef;(1)
(u) rm&,krif;quf (y|r-"n0wDNrKd Uawmf)
(c) uH&mZmBu;D rif;quf('kw,
d -"n0wDNrKd Uawmf)
(*) rm&,krif;rSp oD&&d mZmrif;xd &ckid jf ynftajctae

1
4
7

tcef;(2)
(u) pEo&l ,
d rif;vufxuf bk&m;oQif uk,
d af wmfwidk f &ckid jf ynfoYdk a'opm&D <ucsD
awmfrjl cif;
(c) a0omvD-ausmufavSum;NrKd U
(*) pr0ufNrKd U
(C) yOmNrKd U
(i) y|r-y&deNf rKd U
(p) 'kw,
d -y&deNf rKd U
(q) avmif;MuufNrKd U

12
24
36
36
37
37
38

tcef;(3)
(u) y|r-ajrmufO;D NrKd U
(c) 'kw,
d -ajrmufO;D NrKd U

46
53

tcef;(4)
rif;ygBu;D rS? rif;&mZmBu;D xd rif;ajcmufqufwidk af tmif rif;tm;usK;d aMumif;
Gejf yqk;H rawmfrcl ahJ om trwfBu;D r[mynmausm/f

67

tcef;(5)
(u) rif;&mZmBu;D
(c) ynm,S-d oHtrwf OumysH
(*) oD&o
d "k r&mZm(rif;[&D)vufxufawmf ay:wl*b
D ek ;f Bu;D refe&dwf
(Manrique) &cki
d jf ynfoYkd a&mufvmjcif;/

83
89
95

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

tcef;(6)
(u) &ckid &f mZ0if tqk;d qk;H tcsed f
108
(c) y|r-uke;f abmifrif;quf? tavmif;rif;w&m;Bu;D \ EG,af wmfpOfEiS fh &ckid &f mZ0iftqk/d
(*) oD[Vk u
f Re;f odYk omoemjyKapvTw
G af wmfrjl cif;/
118/

tcef;(7)
(u) e&ywdBu;D rS? aemufq;Hk r[morwrif;xd? &ckid jf ynftajctae
(c) &ckid jf ynfudk bk;d awmfb&k m;odr;f yku
d af wmfrjl cif;/
(*) r[mrked yk yf mG ;awmfEiS fh ywfouf &mZ0ifq&mrsm; xGuq
f cdk suf

122
131
135

tcef;(8)
(u) bk;d awmfb&k m;vufatmuf-&ckid jf ynf
(c) bBu;D awmfb&k m;vufatmuf-&ckid jf ynf
(*) t*Fvyd v
f ufatmuf-&ckid jf ynf

141
145
150

tcef;(9)
&ckdifjynf\a&S;a[mif;-aESmif;jzpfrsm;/
(1)
(2)
(3)

(4)

ukd;uG,faombmom
&ckid pf may
&ckid ,
f Ofaus;rI/

(u)tkycf sKyaf &;/


(c)a&S;&ckid rf sm;0wfqifyHk
(*)&ckid w
f \
Ydk pdwaf eoabmxm;ESihf xk;H pH/
&ckid jf ynf\ <u,f0csr;f omjcif;
(u) pD;yGm;a&;/
(c) tvkyt
f ukid /f
(*) &ckid v
f rl sK;d \or0g,rpHepf/
ed*rk ;f /

158
161
165
169
171
174
175
177
180

&ckdif&mZ0if

pmrsufESm
6/
10/
11/
21/
23/
25/
28/
33/
35/
36/
37/
40/
42/
44/
45/
47/
47/
52/
58/
59/
70/
74/
83/
96/
102/
121/
123/
125/
125/
146/
/
/
/
150/
154/

4
trSm;trSef jyifqifcsu/f
trSm;

OD;atmifomOD;

trS e f

jyokdvf
twufus
vnf;? ajcmif;oH
ig;vkH;
(138)
odef;uefrdefwGif
aemifwaMumif;
oD&dok"r&mZm
pEol&d,m
oljyefrif;
rif;qufrS
0drmv
tmPmom;? em;
(atvDcifonf)
'vNrdKUpm;
0dokywdyaEm
y#d,wd
rif;ESihfbuf
'Gg&0wD
okH;wefum,
,Gif;rpG/
w&yfjzpfaywnf;/
bdoduf
(1930)jynhf
rSwfwef;wif
wGifjynhf
qkdMuayrnf/
(pE0dZ,&mZm) ouf
xkdrif;vnf

jymokdvf
twwfus/
vnfajcmif;oH/
ig;axmifywfvkH;/
(148)
odefuefrdefwGif/
aemufwaMumif;/
oD&dok"r&mZm/
pEol&d,/
olykefrif;/
rif;qufrSm/
0drv/
tmPmom;em;?
(tvDcif)onf/
'vufNrdKUpm;/
okywdyaEm/
y&d,wd/
rif;ESpfbuf/
'Gg&m0wD/
okH;wefumv/
wGif;rcG/
w&yfaywnf;/
bdoduf/
(1630)jynhf/
rSwfwrf;wif/
jynfwGif/
qkd&ayrnf/
pE0dZ,&mZmonf/
xkdrif;vuf/

chittagong

Chittagong

one

One

Sarakan

Arakan

tow
'Gg0&mwD
qefYMuifaom

two
'Gg&m0wD/
qefYusifaom/

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

ed'gef;
earmw b*0awm t&[awm
ormorK'
bkd;awmf tOerif;onf (P-0-p-aE)NzdKudef;t&? ou&mZf (8645)ukd NzdK xkdNzdK<uif;ou&mZf
(103)ck? uqkefvjynhhf? Ak'[l;aeYokdY a&mufaomtcg? a*gwrjrwfpGmbk&m; yGihfawmfrlvwf\/ bk&m;oQif
yGiafh wmfrrlr?DS ESpaf ygif; (6098)bk;d awmf tOe NzKd vwHah om ou&mZf (5995)ckwgif? ousomud0ifjzpfawmfrl
aom rm&,krif;onf "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifbefqif; &ur@v? &ckdifjynfBuD;ukd tkyfpkd;awmf
rlcJhaMumif; a&S;a[mif;&mZ0ifq&mBuD;rsm;u xGufqkdxm;Mu\/ xkdYaMumihf omoemawmf ou&mZf (25000)
jynhfrS jyefa&tyfonf,Sdaomf? vGefcJhaom (8598)ESpfup &ckdifjynfonf xD;ESihfeef;ESihf? MuiSef;zGihfvmcJh
aom wkid ;f jynfjzpfaMumif; awGU&ayonf/ odaYk omf- a&S;a[mif; &mZ0iforkid ;f ? armfueG ;f ? ausmufpm? yk&yku
d af y
rlrsm;rSm? aysmufuG,fNyD;? aysmufuG,fqJ? aysmufuG,fvwHUaomtajcodkY qkdufa&mufcJhayNyD/
&mZ0ifodrS? Zmwdrmef,Sd\/ &mZ0ifaysmufu? Zmwdrmefaysmufwwf\/ Zmwdrmefaysmufu trsKd;yg
aysmufwwfayonf/ ZmwdaoG;-Zmwdrmef,SdcJhMujcif;aMumihfvnf;? rsKd;apmihfw&m; ,SdcJKhMuayonf/ rsKd;apmihf
w&m;&SdcJhMujcif;aMumihfyifvnf; kd;rawmifESihf b*Fvm;yifv,fatmfpyfMum;? usOf;ajrmif;aom urf;ajrmif
a'o wckrQomjzpfaom &ckdifjynfonf urmhta&SUbufwvTm; taemufEkdifiHom;rsm; rSwfwrf;wifavmuf
atmif xif&Sm;ausmfapmvmcJhayonf/ ,if;uJhokdY bmoma&;? ynma&;? pD;yGm;a&;? aygif;oif;qufqHa&;?
ponftm;jzihf? tbufbuf wkd;wufcJhpOfu? teD;tem;,Sd rGef? jrefrm? ukvm;rsm;ESihfacwftm;avsmfpGm?
ppfrufjzpfymG ;onfvnf; ,Scd \
hJ / r[mrdwt
f jzpfjzihf cspMf unfonfvnf; ,Scd \
hJ / okaYd omf ,ckacwf ,cktcsed f
onf jrefrmEkdifiHawmftwGif;omr[kwf/ wurmvkH; Nidrf;csrf;a&;okdY a&SUIvsuf? wrsKd;ESihfwrsKd;? wwkdif;ESifh
wwkdif;? wjynfESihfwjynf/ tcsif;csif;ulnDkdif;yif;um? cspfMunfpGm qufqH&rnfhacwf tcsdefjzpf\/
&mZ0iforkdif;onf a&S;acwfukdom rSwfwrf;wif&onfomr[kwf/ tcsdefa&GUavsmhonfESihftrQ
rSwfwrf;wif vkduf&aompmjzpf\/ okdYESifh ,ckESihfaemif? &mZ0ifajymifrnfhta&;rSm? &ckdiftrsKd;om;wkdif;\
wm0ef0w&m;ay: wnf,Sdayonf/ &ckdifjynfonf bk&m;oQifukd,fawmfwkdif omoemjyKcJhaom jynf/
urmhta&SUwvTm;rSm xif&Sm;cJhaomjynf? b*Fvm;yifv,fatmfta&SUESihftaemufukd arTaESmufcJhaomjynf?
toufukdpGefY rsKd;apmihfw&m;,SdvmcJhaomjynf- xkdxkdwkdYukd rodolrsm; odol&Sm;vmcJhayNyD/ tkd;ukd
t&Gurf zk;H apvkyd g/ ,if;aMumifv
h nf;? pmtkyu
f dk a&;&ygonf/ tbk;d wef &mZ0iforkid ;f ? pma[mif;aya[mif;
rsm; jyefvnfay:xGe;f apvkad om? ,if;uJo
h aYkd om apwemoufouf? tjcm;rnfonfh ya,m*rQvnf; rpGuzf uf
aMumif;ukdvnf; odaptyfygonf/
okdYaomf tuRefYrSm? &mZ0ifq&m r[kwfyg/ &mZ0ifynmoifwpfOD;rQom jzpfygonf/ &rf;NAJNrdKUawmifausmif;q&mawmf OD;pErmvm\ &ckdif&mZ0ifopfusrf;ukd xkdq&mawmfBuD;\ wynhfjzpfaom
tif;awmifq&mawmf toQiaf umov\ ulncD sujf zihf &,Scd yhJ g? xk&d mZ0ifrsm;? Ekid if jH cm;om;rSww
f rf;rsm;ukd
vnf; tukd;tum;jyKum? acwfESihfqDavsmfatmif a&;&ygojzihf? xkdxkdyk*dKvfrsm;rSm pmtkyfukd a&;&m
tuRefYaus;Zl;&Sifrsm; jzpfMuygonf/ &mZ0ifpmtkyf tykd-tvkd-tcRwft,Gif;
( rl&if;pmtkyfwGif pmqufryg&Sdyg)

&ckdif&mZ0if

6
tyk'd f (2)

OD;atmifomOD;

vGr;f rkC
d ;f qifau/ vGr;f a&rkC
d ;f ayguf/ vGr;f yifv,frmS / vGr;f &DavSmufv/Ydk usK;d aygufx;D pnf/ jyefvnf
pkdufaqmuf/ wkdY&TDjynfrSm/ rjzpfajrmufvdrfh/ uHarSmufaomhcg/ a&mif0gawZ/ bkef;rD;avmifau/ ajymifxGef;
yvnf;/ avmuwHxmG ? "rwmavsmuf/ ysuu
f ed ;f BuKH au? ysuw
f aHk jrmuf\/ taxmufrsm;pGm/ a&S;aomcg0,f/
&uyl&? ajreufoefav/ wkdif;"nwGif/ &uEG,fpkdif? owif;vIdifvsuf/ oif;BudKifysHUrTD;/ aomif;vkH;NcHKau/
atmifpnfwD;vkdY/ ckdifNzD;rsm;pGm/ wwfynmvnf;/ a&mif0grId;/ wkdY&TDjynfrSm/ wkd;BuD;wkd;vkdY/ a&S;kd;jzpfaxG/
toG,foG,fukd/ ck0,fvlrsm;/ ukeftpifav/ rodjim;bJ/ qkwfyg;aysmufuG,f/ vpEmukd/ wdrfvTmwdrfxyfvTrf;onfhES,fav/

tyk'd f (3)
vTrf;onhfES,fau/ vTrf;uG,farSmufrkduf/ vTrf;vkH;NcHKau/ vTrf;wdrfwkdufukd/ wGef;vSpfNyD;cg/ ,kefpEm
onf/ a&mif0g&Trf;&Trf;/ &SdjyKarGav/ Oa'pGef;u/ ay:xGef;aomhoGif/ &mZ0ifESihf? rsm;jzihforkdif;/ oHykdif;ausmuf
pm/ tjzmjzmau/ vuFm&wk/ oD;rSK{;tef/ &uefomjcif;? Mwif;wabmif? rsm;ajrmifukefpif/ aA'ifrvyf/
euf0Sef;us,fau? qD;twwfwkdY/ ay:vwfaomhiSm/ tcgvQif/ nDnmjzjz/ 0kdif;ulnDau/ BuHtyfpG[k/
vkHYva&SUwnf/ / pmGefYvef;/ rOLyef;ukd-xkwfiSa0a&;/ /
atmif o mOD ;

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

tcPf; (1)
(u) rm&,krif;quf (y|r "n0wDNrdKUa[mif;)
rZdra'o uydv omud,0Ho tZKeonf rif;jyKawmfrlav\/ xkdrif;onf xD;eef;pnf;pdrfukd
NiD;aiGUawmfrlvwfojzihf om;awmf "raoetm; wkdif;jynfESihf xD;eef;ukd vTJtyfum &aohtoGifaqmifvsuf
[drEmawmokdY ukd,fxD;xGufawmfrlcJh\/ w&m;tm;xkwf&ef oifhawmfrlaom &moDOwk rGefjrwfaomae&mukd
wawmifwufqif; wawmcsOf; a&G;cs,fjcif;tm;jzihf? jA[ykMujrpf\ ta&SUbuf ,ck &ckdifjynf\
ajrmufbufpGef; upye'D (ukvm;wefjrpf) jrpfzsm;cH&mokdY a&mufvwfrS oifhawmfvSNyD[l BuD;pGmaom
yanmifyif&if; owif;okH;awmfrlav\/
taMumif;ESihfywfouf &mZ0ifvuFm atmufygtwkdif; a&;xm;yg\/
xkda&mtcg? rZdrma'o? uydv/ tZKerif;? xGef;vif;Muufoa&? pHwkHay\/ eD;&mrsm;ajrmif?
aomif;ajcmufaxmifukd? a[mifDD? roxD? uydv0wf? jynfukdvTwfvsuf? tuRwf&m? awmrSmasymfarGU?
&aoh&[ef;? pD;jzef;bm0em? aewkyH gvnf;? om&dyaf umif;? ude;f atmifraysm?f &aohausmu
f ?dk xkad &mfawmawmif?
ewfwkdYaqmif? acsmufajrmiful;oef;? wcef;&yfppf? ajymif;jyefvpf? upye'D? uyfrSDruif;? yanmif;&if;okdY?
ysifjyif;&aoh a&mufownf;/
,if;uJhokdY xD;eef;pnf;pdrfukd NiD;aiGU awmxGufvmaom yk*dKvfxl; yk*dKvfjrwfjzpfvifhupm; avmuD
bkHom;? jzpfwkHjim;if;? twdwfaMumif; cif;ruif;vS if;? Erm,ktrnf&Sdaom (qwfr)ESihf taMumif;
quf? aygif;bufrdav\/ wGif tcsKdU&mZ0ifq&mrsm;u Erm,kukd wd&dpmefqwfrjzpfav[ef
a&;xm;Muyg\/ trSm;oufoufomwnf;/ &Sif;ygOD;tHh?
tdE,&mZ0ifukd jyefMunhfaomf tvGefa&S;usaom tcsdefwcsdefu yrD&f,mukef;jyifjrihfrS tdEd,jynf
ajrmufykdif;okdY (at&D,H)vlrsKd;wrsKd; 0ifa&mufvmaMumif; awGU&\/ if;wkdYonf **Fgjrpf0Srf;ESihf jA[ykMwjrpf
0Sr;f wavQmuf aexkid cf MhJ u\/ xkpd Oftcgu tdE,
d jynfawmifyidk ;f tom;rnf;? EIwcf rf;xl? t&yfyyk u
k spu
f spf
(j'mAD'D,H)vlrsKd;rsm; ,SdESihfcJhMuayonf/ at&D,HvlrsKd;wkdY 0ifa&mufjynfwnfaxmif tkyfpkd;Muaomtcg
olwu
Ydk dk (qus)ousomud0if[k wGi\
f / ousomud0ifwrYdk mS uydv0wf? a'0'[? aumvD,? paomjynfrsm;
om aecJhMuonfr[kwf/ **Fgjrpf0Srf;wavQmuf jA[ykMwjrpf0Srf;wavQmuf tdEd,jynfajrmufykdif; tESHYtjym;
aevmcJhMuayonf/
okjYd zpf jA[yMk wjrpfta&SUbufrmS vnf; ousomuD0ifvrl sK;d rsm; ,Sad ecJMh uaMumif; wxpfus ,lrw
S f
p&mtaMumif; ,Sdayonf/ (ous) [laompum;rSm jrefrmtoHjzpf tdEd,toHESihf bwfvQif (qus) [k
bwf&ygonf/ (qus)rS (quf)jzpfvm &ckdiftoHESihf (qwf)[k toHtenf;i,fa&GUavQmvmcJhygonf/
,if;aMumifhvnf; Erm,kukd (qwfr)[k ajym&jcif; jzpfayonf/ wd&pmefr[kwfyg/ pifppfrSm Erm,konf
ousomuD0ifwpfO;D om jzpfygonf/ ysv
H eG af wmfrNl y;D aom ppfawGNrKd U a&TapwDq&mawmfBu;D vnf; wd&pmefqwf
r r[kwf oustrsKd;omjzpfaMumif; ajymjyonfukd rSwfrdbl;ygonf/ t,ltqrvGJMuapcvkd/
xkdErm,k ousomud0if trsKd;orD;rSarG;aom om;awmf rm&,konf t&G,fa&mufvwfaomtcg
&efql;&efajimifh[lorQukd okwfoif&Sif;vif; "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifzefqif;rif;rlav\/ &efql;
&efajimifhrSm bDvl;&efjzpfonf[k &mZ0ifq&mrsm;u qkdMu\/ [kwfygonf/ om;pdrf;pm;- ig;pdrf;pm;rsm;
jzpfMuojzihf bD;vl;[l ac:Mu&rnfyif/ tvGeaf &S;usaomacwfrmS rD;ukd r&SmazGwwfcifu urm tESt
YH jym;
,Sad ecJMh uaomolrsm;onf om;pdr;f ig;pdr;f pm;cJMh u\/ ,if;uJo
h aYdk om vlwpkudk rm&,krif; ESrd ef if;awmfr&l onf
[laom rSw,
f pl bG,f ,Sad yonf/ xkrd if;eef;wufawmfaom ou&mZfrmS bk;d awmf tOeNzKd vwHah om ou&mZf
(5995)ck jrwfpGmbk&m;yGifhawmfrrlrSD ESpfaygif; (6098)cefYu umvaywnf;/
rm&,krif;ESihf if;\tEG,fawmfrif;qufrSm (57)qufjzpf eef;pHESpfaygif;rSm (1818)ESpfjzpf\/

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

bkd;awmftOerif;NzdKvwHhaom ou&mZf (7813)ckokdY a&mufvwfaomtcg rm&,krif;qufjywfavawmh


ownf;/ rm&,krif;\tEG,fawmf aemufqkH;rif;rSm rif;i,faysmfvSpnfoljzpf\/ if;rif;vGefavvQif rdzk&m;
apmppfonf ou&mZf (7814)ck jrwfpmG bk&m;yGiafh wmfrrlrDS ESpaf ygif; (934)ESpcf efu
Y orD;awmfEpS yf g;aus;uRef
rsm;ukd aqmif,lvsuf eDvmyef;awmif;NrdKUukd wnfaxmifpHaeawmfrlav\/

(c) uH&mZmBuD;rif;quf 'kwd, "n0wDNrdKUawmf


,if;tcsdef rZdra'o uydv0wfjynfrS tbd&mZmrnfaom ousomud0ifrif;onf? yOmv&mZf
rif;\ &efab;aMumifh Akdvfajcoif;yif;ESihfwuG xGufvmcJhNyD;vQif waumif;NrdKUukd wnfaxmifzefqif; rif;jyK
awmfrlav\/ xkdtbd&mZmrif; ewf&GmpHawmfrlaomtcg om;awmfuH&mZmBuD;? uH&mZmi,f? nDaemifESpfyg;
eef;vkMuuke\
f / rl;rwfynm,Srd sm;u wkid ;f oljynfom;wkYd aoaMuysupf ;D tHah omtaMumif;ukjd rif &efppfrxk;d
bJ ukov
kd pf pfx;dk &ef tBuaH y;Muojzihf tvSLr@myfwpfcEk iS fh apwDwpfqpl D wnwGi;f Ny;D atmif tNyKd it
f qkid f
aqmufvkyfMuukef\/ aumif;aypG. y#dyuukdajz&Sif;aom tvGefrGefjrwfaom enf;aumif;wpfckjaywnf;/
uH&mZmBuD;rSm opfBuD;0g;BuD;opfvkH;rsm;wkdYjzihf aqmufvkyf nwGif;csif; rNyD;Ekdifav nDawmf uH&mZmi,frSm
rl opfi,f0g;azmifrsm;jzihf aqmufvkyfum apwDukd zsmywfvsuf xkH;azG;azG;zGyf nwGif;csif;NyD;aom[l\/
eHeufvif;aomtcg nDawmf\ tvSLr@yfEiS fh apwDNy;D ESiafh eonfudk awGU&aom aemifawmf uH&mZm
Bu;D onf ighnaD wmfum; bke;f ynmESifh jynhpf v
Hk aS yonf[k xD;eef;ukd tyfEiS ;f cJ
h tvk;H t&if;ESiw
fh uG {&m0wD
jrpfukdpkHNyD;vQif csif;wGif;jrpfnmuk qefwuf uav;awmifkdt&yfukd &mZN*dK[f[korkwfum ajcmufvrQ
pHawmfrlav\/ xkdpOftcg jyLvlrsKd;wkdYu rif;vsmawmif;vwfojzihf om;awmfrk'kpdwukd jyLwkdYt&yf0,f
rif;jyKap uH&mZmBuD;rSm Akdvfygrsm;pGmESihf zkd;acgifawmifukd ausmfvsuf &ckdifjynf ausmufyef;awmif;NrdKUukd
wnfaxmifpHaeawmfrlav\/
rm&,ktEG,fawmf aemufqkH;rif;jzpfaom rif;i,faysmfvSpnfol\ rdzk&m;apmppfonf orD;awmf
ESpfyg;ESihf eDvmyef;awmif;NrdKU pHaeawmfrlaMumif; Mum;odvwfojzihf? ousomud0ifEG,fawmfpOfcsif;
jzpfMuonftm;avsmfpGm uH&mZmBuD;onf orD;awmfESpfyg;ukd odrf;ykdufum r,fawmfapmppftm; a,mur
t&mxm;awmfrlav\/ umvtwefMumvwfaomf/ ausmufyef;awmif;NrdKUrSm awmifay:NrdKUjzpfojzihf NrdKUopf
wnf&ef ae&m&SmMuaomtcg? "n0wDNrKd Uawmfa[mif;ae&mukyd if awGU,SEd pS Nf rKd UMu 'kw,
d "n0wDNrKd Uawmfudk
ou&mZf (7843)ckwGif wnfaxmifpkd;pHawmf rlavownf;/
uH&mZmBuD;rif;rSp if;\tEG,fawmf (24)qufajrmuf? &mvrm,krif; eef;pH(22)ESpfa&mufcsdef
onf jrwfpGmbk&m;ocif\ bkd;awmftOe (P-0-p-aE)udef;t& NzdKtyfaom ou&mZf (8645)ESihfBudKuf
vwf\/ uH&mZmBuD;rif;quf (28)qufajrmuf oD&d&mZmrif;onf bkd;awmf tOeNzdK<uif;ou&mZf (97)wGif
ewf&GmpHawmfrl\/ oD&d&mZmrif; ou&mZf (72)ck jymokdvfvjynhfaeY? ae0ifvkqJqJ? v0ef;ay:opf&J&Jtcsdef
wGif om;awmfwpfyg; xl;jcm;pGmaom wdwfedrdwfjzihf zGm;jrifawmfrl&m taemufrsufESm-ae? ta&SUrsufESm
-v/ wNydKifwnf;,Sdaeonfukd taMumif;jyK pEol&d,[k trnfay;awmfrl\/ xkdpEol&d,rif;vufxuf
jrwfpGmbk&m;ocifonf rZdra'orS "n0wDrif;|meDokdY a'opm&D? <ucsDawmfrlcJhavonf/

(*) rm&,krif;rS oD&d&mZmrif;xd? &ckdifjynftajctae


(1) wkid ;f &if;om;rsm;/
wkdif;&if;om;rsm;rSm? ousomud0if trsKd;tEG,fyif jzpfMu\/ pum;ukd &Sif;ygOD;tHh/ **Fgjrpf0Srf;
jA[ykMwjrpf0Srf; paom tdEd,jynfajrmufykdif; ousomud0ifvlrsKd;wdkYonf tESHYtjym; aevmcJhamumif;
a&S;u qkcd ahJ yNy/D Erm,konfvnf; omud0iftrsK;d orD;jzpfaMumif; odMu&ayNy/D tZse&aohonf Erm,k

&ckdif&mZ0if

OD;atmifomOD;

ESihf aygif;zufrdNyD;aemuf rdrdwkdYESihf trsKd;wljzpfaom ousomud0if a>c&Hoif;yif;rsm;ESihf upye'Djrpfukd


tenf;i,fpkHqif;NyD;vQif? "n0wDNrdKUukd wnfaxmifcJhMuayonf/ tZKe\ om;awmf ousomud0ifjzpfaom
rm&,konf trsKd;trnfukd rod&aom wkdif;&if;om;rsm;tay: tkyfcsKyfrif;vkyfjcif; r[kwfay/
okdYaomf rm&,krif;rSm ,Ofaus;rItqifhwef;tvGefedrfhusaom? ausmuf*lausmufacgif;rsm; ae
om;pdrf; ig;pdrf;ESihf toufarG;aom (ausmufacwf)vlkdif;rsm;ukd(wenf;tm;jzihf? bDvl;rsm;ukd) ESdrfeif;
,Ofaus;atmif jyKjyif,l&ayao;onf/ xkdvlkdif;rsm;\ ta&twGufrSm tvGefenf;yg; wpfpwpfp
aysmufuG,foGm;avawmh\/

(2) &ckdiftp? rm&,ku/


rSwfwrf;wif,Sdaom &ckdifjynf\ twdwf&mZ0ifukd jyefMunhfvQif? &ckdiftponf rm&,krif;uyif
jzpfaMumif; awGU&ayonf/ rm&,k\rsK;d k;d rSm (qus)jrefrmtac:(ous)jzpf\/ trsK;d ukt
d vGeaf pmifph nf;wwf
olrsm;aywnf;/ ,if;aMumihfyifvnf;? uydv0wf? a'0'[? aumvd,jynfrsm;ukd wnfaxmifMuaomtcg?
trsKd;a&m,SuftHhonfukd pkd;&drf? ESrESihfarmif? jynfwnfaxmifcJhMuayonf/ rsKd;apmihfw&m;,Sd ZmwdaoG;
ZmwdrmefBuD;olrsm; jzpfMu\/ trsKd;ukdapmihfpnf;wwfaom oabmw&m;,Sdjcif;aMumihfyifwnf;/ (&uwdapmihfa&Smuf\) [laompum;rS? (&udKif),ck (&ckdif)[k ajymif;a&TUvmjcif; jzpfayonf/ wkdif;jynfukdvnf;
&uyl& (&udKifjynf) ,ck(&ckdifjynf)[k ac:wGifayonf/
&ckdifwkdYonf emrnfESifhvkdufatmif rsKd;apmihfw&m;,SdMuaMumif;rSmvnf;? xif&Sm;vSygonf/ a&S;ESpf
&maygif;rsm;pGmuyif? ta&SUygupwefjynfe,fESihf ul;vl;qufqHvcmcJhMujim;aomfvnf;? rnfonfh&ckdif
trsKd;orD;wOD;wa,mufrQ ukvm;ukdvufxyf,lMuonf[l r,SdcJhbl;acs/ tu,f rSm;rdrSm;&m Oyrm
tm;jzih?f ESpaf ygif;w&mtwGi;f ? wa,mufwav ,lrad csvQiv
f nf;? aygif;oif;qufqaH &;avmurS woufywf
vk;H y,fxw
k jf cif;ukd cH&awmh\/ ZmwdaoG;? ZmwdrmefaMumihyf if? &ckid jf ynfonf ta&SUygupwefqufpyfaeyg
vsufESihf? ,ckwkdif vlrsKd;wpfrsKd;taeESihf wnfNrJaevmEkdifcJhayonf/

(3) ,Ofaus;rItajctae
xkpd Ofu? aqGrsK;d tkypf ?k &yf&mG tkypf ?k axmifoif;tkypf ?k ponftm;jzifh tBu;D tuJ toD;oD;xm;,Su
d m?
uGyu
f aJ exdik cf MhJ u\/ if;wku
Yd dk pk;Hk um? NrKd Ujyjynf&mG wnfaxmifMu\/ a&S;NrKd Uawmfa[mif;rsm; jzpfMuukeaf om
"n0wD? eDvmyef;awmif;? ausmufyef;awmif; NrdKUawmfa[mif;ae&mrsm;rSm? om,mus,fjyefYaMumif;? NrdKUkd;
wHwkdif;[k xif&aom tk|fausmuftptersm;ukdvnf; awGU&aMumif;? a&mufbl;aygufbl;olrsm;rSwqihf
ajymMum;Muonfukd rSwfrdygao;\/ twkdif;rSefcJhaomf? xkdacwfxkdtcguyif? tk|frsm;? ausmufrsm;jzihf
aqmufvyk w
f wfMuNy[
D
l ,lq&ayrnf/ &mZ0ifoak woDtvkiYd gS ? xkad e&mrsm;ukd &SmazGw;l azmfMunho
f ifyh g\/
xkdacwftcgrSm? ,ckacwfuJhodkY wae&mESihfwpfae&mul;vl;qufqHrI r,SdMuojzihf? aea&;? xkdifa&;?
0wfa&;? pm;a&;rsm;rSm? ukd,fhtbkdYESihfukd,f? vkHavmufatmifzefwD;rI ,Sd&ayrnf/ xkdYaMumifh? uRJEGm;wd&dpmef
arG;jrLjcif;/ v,f,mukdif;uRef;vkyfjcif;/ tdrfaqmufjcif;/ tkd;cGufvkyfukdifjcif;/ rdef;rrsm; &ufuef;&ufjcif;/
Akdif;iif paomtvkyfrsm; ,SdcJhMuaMumif; xif&Sm;\/ xkdtcsdefrSm pmay,Sd- r,Sdukdum; twufus rod&acs/
wcsKdUu? rm&,krif;vufxufuyif? jynfokH;'*Fg;,SdcJhonf[k ,lqMu\/ ajymjyonfukdvnf; rSwfrdbl;yg\/

(4) ukd;uG,faom bmom/


rm&,krif;quf (57)/ uH&mZmBuD;rif;quf (24)/ aygif; (81)quf/ oD&d&mZmrif;xd/ ESpfaygif;
(747)ESpfaomtcsdefonf &ckdifjynf Ak'omoemawmf r,Sdao;aomtcsdefjzpf\/ urmh&mZ0if tvGef
a&S;usaom vlrsKd;wkdif;ESifESif? ewfukd;uG,folrsm; jzpfMu\/ jrefrmEkdifiHawmfrSmvnf;? taemf&xmrif;rwkdifrDS?

&ckdif&mZ0if

10

OD;atmifomOD;

r[m*D&dewfarmifESrukd ykyg;awmif xm;,Sdukd;uG,fMuaMumif; awGU&ayonf/ jrefrmhuAsmxJvnf;? ewfukd


cs;D usL;oDqx
dk m;aom ykyg ;ewfawmifvuFmukd awGU&\/ teD;tem;jzpfaom tdE,
d ESifh wkyjf ynfrsm;rSmvnf;?
xkdacwfxkdtcguyif ewfukdom ukd;uG,fvmcJhaMumif; awGU&\/ xkdYaMumihf? jyqkdcJhNyD;aom ESpfaygif; ESpfaxmifh
ckESpf&mausmftwGif;? &ckdifjynf\ udk;uG,faombmomrSm ewft,l0g'om jzpf&ayrnf/
wzefvnf;/ (qus)vlrsKd;rSm [dELZmwf? ewfukdukd;uG,folrsm;jzpfMuojzihf? olwkdYvma&muf aexkdif&m
t&yfrSmvnf; ewfukdyif ukd;uG,fcsdrfhrnfwnf;/ ,if;aMumifhyifvnf; &ckdifjynf,Sd? a&S;a[mif;taqmuftOD;
rsm; [dELewfkyfrsm; ,SdcJhMuonfukd ,ckwkdif awGUjrifMu&ao;ayonf/

(5) ajymqkdaom pum;/


&ckid pf um;ESihf pmayonf rnfoaYdk y:aygufvmonf/ rnfonfah cwfrmS rnfonhb
f momu qif;ouf
vmonf[l twdtusajymjy&ef rsm;pGmcJ,Of;\/ a&S;acwf &ckdif'*Fg;? &ckdifausmufpmrsm; &ckdifpmukd
rsn;f ajzmifrh sm;jzihf qufpyfxm;ouJo
h Ydk a&;xm;aMumif; awGU&\/ ooFu u
dk b
f momrS ajymif;a&TUvmoavm
[k awG;awmbG,f,Sdayonf/ ayxuftu&mwifaomtcsdefrSm? rsnf;ajzmihfrsm;jzihf a&;&efcJ,Of;ojzihf
vkH;0kdif;aompmvkH:tjzpfodkY ajymif;vTJvmonf[k xif&ayonf/
&ckdifvlrsKd;wkdYonf pum;ukdvnf;? ajcmif;oHvQmvdyfoHrsm;jzihf ajymavh,Sd\/ toHxGufav;euf\/
cefYnm;\/ kefYMurf;\/ Oyrm-(,Sd)qkdaom pum;ukd &ckdiftoHjzihf (a[h)[l (bkef;a[hbk&m;? <uwkHjim;u)
vnfajcmif;oHjzihf &Gw&f \/ umva&GUavQmvmojzihf ([d)-(,S)d -(&S)d [l wqifw
h qif?h ajymif;a&TUvmcJah yonf/
() qkdaomtu&monfvnf; (&,f)/ aemuf()rSm atmufjrpfESihf/ aemuf()kd;kd;/ tu&m(\)rSmvnf;?
(t,fh)/ aemuf(\)rSmatmufjrpfESihf aemuf(\)kd;kd;/ toD;oD;pmvkH;aygif;ESihf toHxGufyg ajymif;a&TUvm
aMumif; awGU&ayonf/ a&S;acwf jrefrmausmufpmrsm; &ckdiftoH? &ckdifpmvkH;aygif; rsm;pGmyg,SdaeaMumif;
awGU&\/ jrefrmayg&mPpum;rsm;rSm &ckdifjynf ,ckwkdifajymqkdokH;vsuf,SdaMumif; awGU&jyef\/ xkdYaMumifh
&ckdifpmonf jrefrmpmxuf a&S;usaom pmjzpfonf[k ,lqbG,f,Sdayonf/

tcPf; (2)
(u) pEok&drif;vufxuf? bk&m;oQifukd,fawmfwkdif &ckdifjynfokdY
a'opm&D<ucsDawmfrljcif;/
pEo&l ,
d rif;onf ou&mZf (72)ck? jymokv
d jynhaf eY? ae0if-vxGucf sed f ? zGm;jrifawmfr
l oufawmf
(25)ESpaf jrmuf? ou&mZf (97)ckwiG ?f crnf;awmf oD&&d mZm\tku
d t
f &mukd qufcaH wmfral v\/ xkrd if;ouf
awmf (51)ESpf/ ou&mZf (123)ckwGif jrwfpGmbk&m;ocifonf &[Emig;&m NcH&Htyfaom vjynhf0ef;\
wifhw,fjcif;jzihf wifhw,fpGm? &umyl&? &ckdifjynfokdY a'opm&D<ucsDawmfrlcJhaMumif;? &mZ0iftapmifapmifu?
xGufqkdxm;Muavonf/
okH;vlYxG#fxm;? oAkjrwfpGmbk&m;ocifonf odMum;zefqif;tyfaom ,mOfysHjymom'fig;&mjzihf?
&[Emaygif; ig;&mNcH&Hvsuf? a'opm&D<ucsDawmfrlcJhNyD;vQif? upye'D ukvm;wefjrpf ta&SUbufurf;xdyf0,f?
aovm*D&?d trnf,adS om ausmufawmfawmifxyd f &yfwefaY wmfral v\/ pEo&l ,
d rif;onfvnf;? ,if;onfh
ESpfwGifyif bk&m;oQifyGihfawmfrlaMumif;? aumif;jrwfaom owif;pum;? Mum;vwfonfjzpf? jyif;jypGmaom
csifjcif;jzihf? zl;ajrmf&vkdaMumif;? awmifhwawmfrlbd\/
jrwfpmG bk&m;ocifonf ausmufawmfawmifxyd f &yfwefaY wmfrv
l su?f t&yfxuf0ef;usiu
f dk Ipm;um
NyHK;awmfrlvwf\/ nDawmftmeEmar;avQmuftyfojzihf "n0wD? &ckdifjynfBuD;onf upye'Djrpfta&SU

&ckdif&mZ0if

11

OD;atmifomOD;

buf ukd;q,fhukd;NrdKU-taemufbuf ukd;q,fhukd;NrdKUtm;jzihf pnfpnfum;um;? xif&Sm;aom wkdif;jynf


jzpfvwH/h igbk&m;\ uk,
d pf m;? wnfxm;uk;d uG,t
f ahH om r[mjrwfrek d ky&f iS af wmfonf omoemig;axmifywf
vk;H ? vlewfjA[m? ow0gwk\
Yd ylaZmfjcif;ukd cH,v
l su?f &cdikd jf ynf ude;f 0yfawmfrv
l wH/h [l jrwfpmG bk&m;ocif
onf rdefYcGef;pum;? Asm'dwfxm;awmfrlcJhavonf/

jrwfpmG bk&m;ocif y&deAd m ef pHveG af wmfrNl y;D aemuf


(1)
(2)
(3)
(4)
(5)
(6)
(7)
(8)
(9)
(10)
(11)
(12)
(13)
(14)
(15)
(16)
(17)
(18)
(19)

ausmufawmfawmif ausmufkd;awmf"mwf apwD wnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (ausmufawmf apwD )


rOLyAwawmif csufawmf"mwfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (csufawmfapwD)
&rf;acsmif;\ ,mbufurf;? aovme'Dacsmif;zsm;? rd*yAw awmifxdyf ezl;oif;uspfawmf"mwf
ukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (oif;usyfawmf apwD)
rd*yAwawmifteD;? eEyAwawmif yg;arG;awmf"mwfukd apwDwnfxm;? ukd;uG,fMuvwHh(yg;arG;
awmfapwD)
xkdapwDrS w*g0kwfrQavmuf a0;aomt&yf? a0VKyAwawmifxdyf em;&if;"mwfawmfukd apwDwnf
xm;ukd;uG,fMuvwHh/ (NydKifwkdifawmifapwD)
xkad pwDrS w,lZemrQavmuft&yf? rkOy Awawmifxyd f vusmf yg;k;d awmf"mwfudk apwDwnfxm;uk;
uG,fMuvwHh/ (NydKif;wkdifamwifapwD)
xkad pwDrS awmifbufusaomae&m? umvm*D&ad wmifxyd f ? vQm&if;awmf"mwfudk apwDwnfxm;uk;d
uG,fMuvwHU/ (ZD0Sm"mwfawmfapwD)
xkdawmifteD;? wayg*D&dawmifxdyf? vnfyif;"mwfawmfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/
(*D0g"mwfawmfapwD)
tOee'Drnfaom av;NrdKUacsmif;? taemufbufurf;? plVyAwawmif aygifkd;awmf"mwfukd apwD
wnfxm;? ukd;uG,fMuvwHh/ (aygifawmfapwD)
xkdrS w,lZemcGJ uGma0;aom awmifbuft&yf? *EyAwawmif OD;cGHawmf"mwfukd apwDwnfxm;
ukd;uG,fMuvwHh/ (OD;cGHawmfapwD)
*EyAwawmifteD;? a&Ekom& awmifxyd f vuf0yJ g;k;d awmf"mwfudk apwDwnfxm;uk;d uG,Mf uvwH/h
(yg;kd;awmfapwD)
xkad wmifrS w*g0kwrf QumG a0;aom taemufawmifaxmiht
f &yf? 0g,kyP&awmif vufarmif;awmf
"mwfukd apwDwnfxm;? ukd;uG,fMuvwHh/ (armif;qGJapwD)
xkdawmifrS w,lZemuGm? awmift&yf? yifv,furf;em; {;vyAwawmifwGif &ifkd;awmf"mwfukd
apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (&ifkd;awmfapwD)
awmifrS? ,lZemcGJtuGm? taemufrsufESmtbkdY? upye'D\ ta&SUbuf ork'&murf;? aovyA
wawmifxdyf ar;il"mwfawmfukd apwDwnfxm; ukd;uG,fMuvwHh/ (ar;ilapwD)
xkad wmifteD; aeom'yAwawmif ovk;H awmf"mwfudk apwDwnfxm;? uk;d uG,Mf uvwH/h (ovk;H awmf
apwD)
xkdawmif\ vusfmeHyg;? yifv,fem;,Sd? eDvyAwawmifxdyf qHawmf"mwfukd apwDwnfxm;?
ukd;uG,fMuvwHh/ (qHawmf&SifapwD)
ausmufawmfawmif\ taemufawmifbuf? w,lZemtvGef,Sdaom rvyAwawmif OD;pGef;awmf
"mwfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (OD;pGef;awmfapwD)
xk d a wmif t eD ; ? a0VK0eawmif x d y f ES m k d ; awmf " mwf u k d apwD w nf x m;uk d ; uG , f M uvwH h /
(ESmo"mwfapwD)
xkdawmifteD;? oEm*D&dawmifxdyf vuf0Jem;awmf"mwfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (uP

&ckdif&mZ0if

12

OD;atmifomOD;

"mwkapwD)
(20) xkdrSw,lZemausmfausmf uGma0;aom? omvr,awmifxdyf pNrHKawmf"mwfukd apwDwnfxm;
ukd;uG,fMuvwHh/ (pNrHKawmfapwD)
(21) upye'D taemufbufurf;teD;/ oDvyAwrnfaom ausmuf&Jawmifxdyf OD;acgif;cGH"mwfawmfukd
apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (OD;&pfawmfapwD)
(22) xkdawmif\taemufbuf? okH;*g0kwfrQa0;aomt&yf? rvm,kjrpfBuD; (r,kjrpf)ta&SUbufurf;? pmk
yAwawmifxdyf OD;uif;"mwfawmfukd apwDwnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/(OD;uif;awmfapwD)
(23) xkdjrpfBuD;\ taemufbufurf;jyif? yifv,fteD;,Sd? umoD&awmifxdyf vnfkd;"mwfawmfukd apwD
wnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (vnfkd;awmfapwD)
okYd odv
Yk Qi?f ok;H vlx
Y #G x
f m;? bk&m;oQiu
f ,
dk af wmfjrwfBu;D onf nDawmftmeEmtm; a&TEw
I Af sm'dw?f
cyfESdyfykdifjcm;? >rufMum;awmfrlaomtqkH; ajrBuD;ivsifjyif;pGm wkefvIyf yifv,fork'&m vIdif;wHykdif;rsm;
qlyGufukefvwfownf;/
rS w f c suf /
/bk&m;Asm'dwfawmftwkdif;? wnfxm;ukd;uG,fMuaom apwDawmfrsm;rSm ,cktcg? tvG,f
wuloGm;a&mufzl;ajrmfEkdifonfvnf; ,Sd\/ awmawmifydwfzkH;um ysufpD;,kd,Gif;aeonf
vnf; ,S\
d / bk&m;"mwfawmfrsm; ude;f 0yf&mjzpfMuojzih?f jynfoEl iS t
fh pk;d &? 0kid ;f 0ef; okwo
f if
jyKjyif tyfvSayonf/
,if;uJhokdY ajrBuD;ivsifjyif;pGm wkHvIyfjcif;? yifv,fork'&m vIdif;wHykd;qlyGufjcif; paom? qef;qef;
jym;jym;? vGefxl;jcm;aom tjcif;t&mrsm;ukd jrifvwf? pEol&d,rif;onf rSl;awmfrwfawmf ykPm;ausmfwkdY
tm; ar;jref;awmfrlav\/ if;wkdYavQmufxm; bk&m;<uawmfrlvmaMumif; odavaomf? pEol&d,rif;onf
rdrdawmifhwwkdif;? tvkdjynhfonf[k BuD;pGmaom 0rf;ajrmufo'gMunfkdjcif;jzihf? rSL;awmfrwfawmfrsm;ukd
a&SUwnfapvsuf qifjrif;&xm; rnfonfh,mOfrsm;rS rpD;reif;bJ? ajcusifoGm;a&mufum jrwfpGmbk&m;\
ajcawmfpkHukd OD;wkdufvsuf? ylaZmfbG,f0wKrsm;jzihf BuD;pGmaom ylaZmfoum&ukd jyKav\/ jrwfpGmbk&m;ocif
onfvnf;? rif;ESihfwuGaom rSL;rwfAkdvfyg y&dwfowfrsm;tm;? w&m;a&{;? tNrdKufaq;ukd wkdufauR;awmfrl
av\/
pEol&d,rif;onf? tvGefvQif ESpfvkdaom pdwf,Sdonfjzpf? &[Emtaygif;NcH&Htyfaom jrwfpGm
bk&m;ociftm;? "n0wDNrdKUokdY yifhaqmifawmfrlNyD;vQif? ckepf&ufywfvkH;? a&ra&maom EkdYCemjzihf csuftyf
aomovJ qGr;f ESiw
fh uG? txl;xl;aom cJb,
G af bmZOf? csKcd sO&f omrsm;jzih?f uk,
d af wmfwidk u
f yfvLS auR;arG;awmf
rlav\/ bk&m;oQifukd,fawmfjrwfvnf; rif;BuD;ESihfwuGaom rdzk&m;? armif;rrdH? a>c&Hoif;yif;? rSL;BuD;rwf
&m? aoemywd? wkdif;om;jynfol? rsm;Akdvfvltm;? a'oemtNrdKufaq;ukd wkdufauR;awmfrlav\/ tqkH;?
rif;rdz&k m;? a>c&Hrsm;rSm? aomwmywzd v
dk f wnfMu? wkid ;f aejynfo?l vlrsm;rSm? aomwmywzd v
dk f wnfMu?
wkdif;aejynfol? vlcyfodrf;rSmvnf;? o&P*kPf? yOoDw&m; wnfMuav\/
jrwfpGmbk&m;ocif? rZdra'ookdY jyefvnf<uawmfrrlrSD? pEol&d,rif; awmif;yefonfukd taMumif;
jyK kyfyGm;awmfwpfql wnfxm;cxGihfay;oem;awmfrlaomaMumihf? &wemukd;yg;ukd ukd;uka#bkd;rQ pkvQuf?
&wemtwdjynhaf om a&Tyef;awmif;xnfu
h m? &wemqifjzLxuf? xD;jzLjzefrY ;dk ? "n0wDNrKd Uawmf\ta&SUbuf?
kyfyGm;awmfwnfvwHhaom oD&d*kwfawmifokdY aqmif,lawmfrlav\/ awmifxdyfxuf BuD;pGmaom
r@yfuEm; aqmufvkyf? yGJvrf;obif qif,ifusif;yvsuf? bkd;awmftOerif;? NzdK<uif;ou&mZf (123)ck?
uqkefvjynhf? Ak'[l;aeY? naetcsdefrSp? kyfyGm;awmfr[mrkedukd ewfodMum; tultnDjzihf oGef;vkyfMu&m?
aemufwaeY (uqkefvjynhfausmfw&uf-Mumoyaw;aeY)eHeuf jrwfpGmbk&m;ocifukd,fawmfrS? &ifaiGUawmf
ckepfvufckyfxnfhawmfrlvwfojzihf? bk&m;oQifESihf wqHjcnfr,Gif;? jyuawhwlnDpGm NyD;pD;awmfrlavownf;/
,if;okdYNyD;ajrmufvwfaomtcg? vlewfjA[m? ow0gwkdY\ puKtmkH bk&m;ESpfql wpfNydKifwnf;yGifh

&ckdif&mZ0if

13

OD;atmifomOD;

awmfro
l uJo
h Ykd xifuek \
f / pEo&l ,
d rif;rSp? rSL;rwfjynfo?l vlcyif;wkrYd mS aomif;aomif;tkyt
f m? ylaZmfp&m
tcef;cef;jzihf? vSL'gef;ylaZmfMuukef\/ aAm"dr@dKif? cef;0gykdif? av;ckdifopm? ig;jzmaO,s? "rcyif;ukd
xk;d xGi;f odjrif? ok;H cGix
f #G x
f m;? bk&m;tjzpfoYdk a&mufawmfrpl OfuuJo
h ?Ykd vGepf mG 0rf;ajrmufMf uuke\
f / txl;xl;
tjym;jym;rsm;vSpmG aom yef;eHo
Y m? tarT;tBuKd ijf zih?f NrKd iNf rKd iBf u;D ylaZmfMuuke\
f / apmif;i;f ywfom? wl&,
d m
wkdYjzihf om,mpGmwD;rIwfMuukef\/ waomif;aom pMum0VmrS? ewfjA[mrsm;? vma&mufzl;ajrmf? ylaZmfMu
uke\
f / jrifrh &dk o
f w&bef? ckepfwefow
D m? pMum0Vmawmawmiftm;vk;H vnf;? jzKe;f jzKe;f cgrQ? wkev
f yI f Muuke\
f /
odt
Yk b
hH ,
G o
f &J? xl;uJaom tjcif;t&mudk jrifvwfaom pEo&l ,
d rfi;onf bk&m;oQi\
f ajcawmfpHk
ukd OD;wku
d v
f su?f Bu;D pGmaom yDwt
d [kejf zihf rde;f armawmfral v\/ ,if;Ny;D aemifr?S kyyf mG ;awmfu?dk &wemyvif
xuf? aumif;pGmwifxm;ylaZmfawmfrlav\/ jrwfpGmbk&m;ocifonfvnf;? r[mrkedkyfyGm;awmfrSm? omoem
ig;vkH; "n0wD? &ckdifjynfBuD;? wnfxGef;&pfrnfhtaMumif;? Asm'dwfpum;? rdefYMum;awmfrlcJhav ownf;/
ou&mZf(820)jynhfeef;wufawmfrlaom bapmjzLrif;vufxuf? t'lrif;kdpyfqkdcJhaom xkdrif;\ orD;awmf
{;csif; pEol&d,rif;vufxuf bk&m;<uvmawmfrlaMumif;ukd atmufygtwkdif; awGU&ygonf/
{;vsuu
f spv
f pf/ pnfw&pfwnf/h wvSp,
f if;u/ odMum;jyom;? "n0wD? onDrnfom/ wnfwv
Hk m?
qufumvlYxdyf? ESpfusdyf&Spfa,muf? rif;rsm;aemufwGif? xufatmuftmPm? pMumeE/ aevrwl/ r[ljrwf
arm? OmPfa&mifajymvsuf/ oQifa*gwr/ yGifhvwfxonf/ b0okH;xdyfOD;wnfhav/ OD;wnfharSmufawmf?
[kwfOmPfjcnfwnfha&mifajy;/ ywfukH;arT;/ / {;vnf;,if,if{;/ /
{;{;&ihfl/ NzdK;onfrlvsuf/ vlolac:um/ arwma&S;a&S;/ ysHUarT;omMunf/ em;awmfwnfavmh/
ul;vnf;jrwfppf? {u&mZfwHcGef? q'efjzLvG? qG&&GESihf/ "n0wD/ od*a&Tjynf/ bkHwdpnfom;? trnfol&d,/
pE&mZm/ rif;o'gvQif xkdcgpkd;ckduf/ &SifawmfBudKuf/ kdufkdufoJydrfh/ tlodrfhxuf0Sef/ yDwdrTefrQ/ awmif;yef
aomhcg/ r[mrke/ ,Sdonfwck/ qif;kyfxkukd/ 0dokur/ odMum;r/ yOavm[m/ &wemjzihf/ oGef;cgrjzpf/
ckepfvufacGU/ ukd,faiGUawmf,l/ xnfhfawmfrlrS/ bkef;wlbkef;&Snf/ nDenfwk&m;/ ukd,fawmfpm;[k/ xm;cJhaom
tm;/ ok;H yg;ewfv/l uk;d &mrlonf/ t,l
dk w
T Ef ;l wnfah v/ El;wnfah rSmufawmf/ [kww
f nfah Momf/ &Siaf wmfu,
dk f
pm;/ ukd;&mxm;/ okH;yg;vlewf/ tm;vkH;Twfonf/ txG#fwnfhrSefav;/ EIdifrJha0;/ {;vnf;,if,if{;/
"n0wDaejynfawmfrS? jrwfpGmbk&m;ocifonf &[Emig;&mNcH&Hvsuf/ bkHysHjymom'frsm;jzihfyif?
'Gg&m0wD oHwGJNrdKUokdY <uawmfrlNyD;vQif? NrdKUta&SUbuf ESpf*g0kwfcefYtuGm/ ukef;jrifhwpfck &yfawmfrl\/
if;ukef;jrifhukd (wefYawmfrl)[k ,ckwkdif wGif\/ xkdukef;jrifhrS &yfawmfrlvsuf?
(1)

xku
d ek ;f jrifrh ?S taemufajrmufbuf? ESpOf obceft
Y uGm? 0gok&awmif tHawmf"mwfudk apwDwnfxm;
ukd;uG,fMuvwHh/ (tHawmfapwD)
(2)
xkdawmifrS taemufawmifbuf? ESpf*g0kwfcefYtuGm? a&m[ul#awmif eHawmf"jmwfukd apwDwnf
xm;? ukd;uG,fMuvwHh/ (eHawmfapwD)
(3)
,if;awmifrSwzef ta&SUawmifbuf? w*g0kwfcefYtuGm? rPdauoawmif qHawmf"mwfukd apwD
wnfxm;ukd;uG,fMuvwHh/ (qHawmfapwD)
odv
Yk Qi?f jrwfpmG bk&m;ocifonf/ nDawmftmeEmtm;? Asm'dwpf um; >rufMum;awmfrcl ahJ yownf;/
tHawmf? eHawmf? qHawmfapwDawmfrsm;rSm? ,ckwkdif txift&Sm;,SdMu\/ tpkd;&ESihf jynfolwkdYyg? rGrf;rHjyKjyif
tyfayonf/
r[mjrwfrked kyfyGm;awmfjrwf\ 'g,umawmf&if; trif;rif;wkdY\ kdGwf&m? r[mpEol&d,rif;onf
oufawmf(77)ESpf? ou&mZf (149)ckwGif ewf&GmpHawmfrl\/ jrwfpGmbk&m;ocifonf ou&mZf (138)ckwGif
y&dedAmefpHvGefawmfrl&m? tZmwowfrif;onf (yoQL-pwk-ly)[laomudef;jzihf? wckt<uif;xm; ou&mZf
NzdKawmfrl\/ odkYjzpf xkdNzdK<uif;ou&mZf (2)ckajrmufwGif r[mpEol&d,rif; ewf&GmpHonf[k rSwf,lMu&ef
jzpfygonf/

&ckdif&mZ0if

14

OD;atmifomOD;

r[mpEol&d,rif;tp? ol&d,auwkrif; tqkH;,Sdaom (25)qufaomrif;aumif;rif;jrwfwkdYonf


tZmwowfrif;NzdK<uif; ou&mZf (249)ckESpfwkdifatmif? 'kwd,"n0wDrif;aejynfawmfBuD; wqufwnf;
pkd;pHawmfrlcJhMuavonf/
txl;owdxm;&ef tcsufwpfcsufrSm- &ckdifjynfodkY a&mufvmaom Ak'bmom? omoemawmfonf
jrefrmjynfodkY oD[kdVfuRef;rS 0ifvmaom [dem,e Ak'bmom? jrefrmjynfajrmufykdif;okdY tdEd,jynfajrmufykdif;
ESihf wdAufjynfrsm;rS 0ifvmaom r[m,e Ak'bmomrsm; r[kwfMuacs/ bk&m;oufawmf xif&Sm;,SdpOfuyif?
wkdufkduf0ifvmaombmom jzpfayonf/

(c) a0omvD ausmufavSum;NrdKU/


'kw,
d -"n0wDaejynfawmf aemufq;Hk rif;quf? ol&,
d auwk&mZm\ om;awmf r[mpE&m;
rif;vufxufawmf aA'if[l&m;? ynm&Sifrsm;u? "n0wDNrdKU udef;cef;ukefvwfNyDjzpfaMumif;? avQmufwifMu
av\/ xkaYd Mumihf ,if;onfEpS ?f ou&mZf (249)ckwiG yf if? r[mpE&m;rif;onf a0omvDausmufavSum;NrKd Uukd
wnfaxmifzefqif;awmfrlavownf;/ rif;vufxufawmfvnf;/ bkd;awmf? ab;awmfrif;rsm; vufxuf
awmftcxguuJhodkYyif? oDv0ef? *kP0efyk*dKvfrsm;? &[ef;oHCFmawmfrsm; xGef;um;Muukef\/ rif;ESifhwuG
jynfolrsm;yg? w&m;apmihfjcif;aMumifh? a&csrf;tkd;ukd ykdufzuf&bdouJhodkY? tvGefvQif {csrf;Muukef\/
r[mpE0&m;rif;\ EG,fawmf? oD&dpE&m;rif;onf ou&mZf (517)ckESpf eef;wufawmfrlaomtcg?
om;awmfod*FpE&m;ukd tdrfa&SUt&m? ay;oem;awmfrlav\/ ,if;tcsdefonf &ckdifjynf\ vufatmufcHjzpf
aom taemufol&wefukvm;yqmrif;u? tcgwkdif;uJhodkY tcGefrquf? jcm;em;ykefuefcsdefjzpfojzihf? om;awmf
tdrfa&SUpH od*FpE&m;ukd,fawmfwkdif ppfcsDwuf&aomtcsdefjzpf\/ ukvm;ol&wefrif;onf ppfa&;edrfh
vufeufcsNyD;vQif? orD;awmfESpfyg;? 'H&rmZmvD? 'l&bDwkdYESifhwuG a&TaiGb@m? yPmvufaqmifovsuf
uRefawmfcHav\/
od*F&mZmrif;om;onf armufolZmNrdKU ukvm;rif;orD;ESpfyg;ukd odrf;ykduf? okH;ESpfwkdifwkdif Mumjrifh
vwfojzihf? arsmufom;awmf ok0Pa'0Du? atmufabmfjyyg oQKd;vkduf&wkokH;ykd'fudk ay;ykdYawmfrlap\/
if;&wkrmS tvGeaf &S;usNy;D vQi?f pmom;ESiw
hf uG t"dyg ,fomG ;rSm? tvGeaf umif;vSojzih?f xkad cwfxt
dk csed u
f yif?
&ckdifpmaytqifhtwef;ukd cefYrSef;EkdifpdrfhaomiSg? xnhfoGif;abmfjyvkduf&ayonf/

tdrfa&SUrdzk&m; ok0Pa'0D\ oQKd;vkduf&wkokH;ykd'f/


(1)

odef;uefrdefwGif? q,fhESpfcGifukd? vGrf;yifpnfjrihf? Mum&Snfwmtul;? waygif;rif;vGif? &Gufusifawmif


av jrL;u? NyKd uo
f ,
G Ef ;l -pD;oG,jf zm? rwwfomacs? axGaxGu?dk Munhaf vorQomwnf/h yifwidk ;f rSm&Gu
f m a<u/ avjyif;cwfvu
dk ?f y&pfa0a0ESi/fh iSuaf &TarmifEpHS /Hk yef;ESpcf xufudk ,lvsuEf w
I 0f ,fi
Hk /
pmcGHUwkH-&TifESpfvkdY/ wxl;axGvm? bmomvlvkd? r-ukdEIwfjzihfwkdY/ odkYcspfbG,fqif? &moDcGifq,fhESpfvrf;? jirf;vkdYtnD? rd*oDyif? a&SUqDjrifaomf? pufcGifrSm-a,mif,rf;cJh/ axmufvSrf;rpmem?
ynmtxk? jrwfoMYl unhrf eS ?f Mumav[efr?l ol&wefrif;\&ifaoG;/ 'ef&rmZmvD? 'l&bDEiS ?fh cspn
f w
D Ml u
a&;ukd/ aemufar;ravQmufvkd/ aevnf;ESpfqifh? ESpfyGifhpkHnD? r'Da&S;t[kdwkdY/ awmifuRef;kd-avmu
"mwf/ wkid ;f rZrd m? ,if;ujzmonf? &mZmrsK;d k;d jrwf\/ qufrjywf odr;f ,ljyef/ bDutquf? EG,rf ysuf
onf? ueufjzefu
Y mpH\/ &Spw
f efyvif ;dk / bk;d uqufcH beef;pHonf/ eef;&Hwt
Ydk rsK;d wnf/h uwk;d teHv
Y /dk
oif;ysHUarT;BudKif? &Spf&yfvIdifonf? r@dKifcsufjrKyfodk xuf? e*kd&fjynfa0omvD/ "nESpfcef;? ESpfjynfrsef;
onf? xD;eef;tpDpw
D nf/h rsK;d omuD-pOfrysu/f ESpaf ygif;&Snf Mum? r[mEG,f ;dk wuf\/ r,Surf aESmNy/D
&Spfaomif;tcsm? qufumpkd;pH? eef;&HrJh|meDodkY/ &moDrpGef;cif/ atmifpnf&Grf; pufyef;jzefYapcsif

&ckdif&mZ0if

15

OD;atmifomOD;

onf/ aemufcGifvGef;pGwum;vnf;/
(2)
aemufciG Mf umvGe;f ? &moDpeG ;f vQi?f &pfoef;vSnu
hf m? &Spjf zmtkv
H mBuKd ;/ tmumwdr;f Gw?f NyKd vwfbo
d iG ?f
r,fvQiv
f ufprHk ;dk / aMumufpEd;k I;d rsuEf mS / vufa&Tjzefx
Y m;/ odMum;uk-d avQmufxm;rSm\/ awmifnm
ra[haoG;/ ESpfyg;armifpkH? bkef;&dyfvIHonf? y'kHMumeHYarT;\/ cspfa<u;rwifcif/ q,fhokH;ESpf0,f?
i,f & G , f w k H ; uyif w nf h / bewf o Qif a vmif ; bk & m;/ jcm;0rf ; ruG m ? &if ; csmarmif E S p f y g;uk d /
ay;jrmn;pkvsm;wif/ vufxyfa&oGe;f ? q,fEh pS cf ef;rl? xl;qef;obifqif? cspBf uKd ;rQi-f oG,&f pfywf/
ey&wfpD? od*tdrfa&SUewfESihf/ pdefcs,fowf-tv,fwGif/ armif;rrsm;ajrmif? waxmifru?
pHMuwkH;ukdyifwnfh/ okH;ESpf0if&moDrSm/ ukvm;aejyef? ol&wefu? tm;tefjywkHvSm/ cGefb@mqufroGif;/ Oy&mZfoQif? r,fhxdyfwifukd? tvsifcsDapvQif;[k/ aomif;wGif;ZrLykdif/ tmPmrdefYjrwf?
bcifewfu? trwfwaxmif? rsm;ajrmifvufeufukdifESihf? awmifr@dKif NydKcref;/ qifjriff;ppfajc?
yJhwifa0onf? ajrodrfhodrfhusef;rQ/ tdrfa&SUocif/ eHawmfurl? pwl&yg'f? euwf txGef;?
us;D uef;wm&m? [oFmtxGu?f ppfwufcso
D nfvQiw
f nf/h aemufciG af rmufoZl m? ckid w
f vTm;? tykid pf m;
onf? pum;okH;BudrfMumcJh/ awmifwmukd-csifhwGufjyef/ rif;wkdYpHjref;? a&TbkHeef;ESihf? *Pef;ocsFm?
,l Z emrl ? e0g'orS e f \ / vsif j ref j yef a paMumif ; / qk a wmif ; -qk , l ? od r f h o d r f h q l o nf ?
&Sifvlrsm;taygif;wnfh/ eef;avmif;r,fhocif? atmifyef;pkdufaxmif? bkef;acgifjyefapcsifonf/
avQmufwifcgyef; pGwum;vnf/ /
(3)
avQmufwifcgyef;? &moDqef;vQif? eef;jrifhatmifajr? q,fhESpfaxG-&pfoef;jrL;/ armufolZmonf?
'g*gqd y f u rf ; OD ; rS / aus;Zl ; *k P f & S p f w ef / trwf v d r m ? xk d N rd K U&G m wG i f ? tmPmok H ; cJ h j yef r S /
ajymifq'gefrmwifkd;? xGufvQifrjyef? rvSefwkdYrif;rsKd;wnfh/ qkd;aumif;ESpf;yg;wGif/ &dyfjcnftjyif?
ocifod&if;yif[k/ ynm&Sifxdrf;tkyf rS/ NrdKUjyaus;&Gm? om,mpnfum;vS\/ rif;a,musfm;-"rwm?
ynmrJeh uf OmPfupufaomf? jynfxufrxm;&m wnf?h a&S;usr;f vm-xk;H pma[mif;/ usK;d aMumif;odjyef?
bGJUrSeftrwfaumif;ukd? aemifwaMumif;-ukvm;&Gm/ tykdiftyfNyD;? ppfolBuD;[k? apmxD;xm;cJhrSm\/
b&mZmrdefYawmfjrwf/ OD;xdyf&Gufyef? eef;&Htdrfa&SUewfukd/ kdGwfavQmufxm;wif/ &moDajymif;
rkdCf;aESmif;0gv? aqmif;ptul;wGif/ rsm;jzifppfAkdfvfajc/ xkdajrw0uf? vufeufxm;cJhap[k/
ajrmufavjzL;vmvQif/ b&mZm-rdefYawmfxl;? OD;xdyfyef&Gufqif/ a&SUvmvQif? aemufvnf;aumif;?
vk H ; aygif ; I a rQmf ? OmPf a wmf omtaMumif ; wnf h / rif ; avmif ; Oy&m/ Munf ; a&wif ; usrf ; ?
jrpfvrf;ESpfbufrSmvnf;/ aeYrjcm-txyfxyf/ &ufpyfapuRef? a&mufvSmjyefaomf? trSefr,kHvwfcJh/
aemuf&yf ykdifocif/ a[reftul;? &JrSL;ppfatmifjrifonf/ a&mufwifMumeef;u wum;vnf;//
rS w f c suf /
/txufyg oQKd;vkduf&wkrSm? &mZ0iftaxmuftxm;tbkdYomr[kwf/ &ckdifpmay taxmuf
txm;tbdkYvnf;? tvGefta&;ygaom &wkjzpf\/ &wkonf oufqkdifaeaom tdrfa&SU
rif;om;tbkdYukd xm;OD;? roufqkdifol? tjyifvlrsm;\ pdwfukdyif GwfEl;atmif qGJaqmif
xm;\/ odrfarGUaom teuft"dyg,f? ,Ofaus;aom pum;tokH;tEIH;rsm;ukd jrihfjrwfaom
pdwfxm;ESihf a&;xm;aMumif; awGU&\/ odkYjzpf xkdacwf? xkdtcsdefrSm? &ckdifpmay tqifh
twef; rnfa&GUrnfrQ jrihfaeNyDjzpfaMumif; owdcsyftyfayonf/
od*&F mZmrif;om;onf txufygvQK;d vku
d &f wkudk bwf&onfEiS w
fh NyKd ief uf? pdwu
f t
dk vGex
f cd u
dk v
f
S ?
0rf;enf;MunfuGJpGmjzihf? pDrHcefYcGJp&m,SdorQukd pDrHcefYcGJum? &ckdifjynfodkY tvsiftjref jyefvnfawmfrlcJhav\/
od*F&mZm\ crnf;awmf-oD&dpE&m;rif;onf oufawmf (43)ESpf? ou&mZf (562)ckodkY a&mufvwfaomtcg?
c-q-yOm? udef;BuHKvm? ou&mZf (560)ukd NzdKNyD;vQif? tpGef;(2)ckukd xm;awmfrlcJhavonf/
rS w f c suf /
/ou&mZfNzdKaomrif;wkdYonf NzdKaomESpfwGifyif? ewf&GmpHMuonf[k tcsKdUqkdMu\/ pifppfrSm
ou&mZfNzdKjcif;aMumihf? ewf&GmpHaomESpfESihf ou&mZfNzdKaomESpf? wkdufqkdifonfvnf;r,Sd/
rwkdufqkdif onfvnf; ,SdMuonfom/ tZmwowfrif;? ou&mZf (148)ckudk NzdKNyD;aemuf

&ckdif&mZ0if

16

OD;atmifomOD;

(24)ESpf eef;pH&ao;aMumif;? yg&mZduPfusrf;*ef taxmuftxm;,Sdyg\/ oD&d&mZmrif;


onfvnf;? rdrdNzdK<uif;ou&mZf (29)odkYa&mufrS ewf&Gmvm;awmfrlavonf/
oD&dpE&m;rif;\om;awmf od*FpE&m;rif;qufcHNyD;aemuf? od*FpE&m;rif;\om;awmf plVpE&m;rif;
onf pEma'0Drdzk&m;ESihf ou&mZf (95)ckwGif? eef;wufawmfrlav\/ xkdrif;rSm bkef;wefckd;tmPmBuD;jrwf?
taemuft&yf ppfwaumif;? armufolZm? b*Fgq,fhESpfNrdKUukd pkd;ykdifNyD;vQif ta&SUt&yfokdY yifv,fc&D;jzihf
wkdif;cef;vSnhfawmfrlcJh&m? [Hom0wD-yJcl;? yk*Hrif;aejynfawmfrsm;ESihf oif;wGJrnfaom waumif;jynfodkY
a&mufawmfrcl ahJ vonf/ oif;wGjJ ynf pHaysmaf wmfr
l ? ok;H vrQ Mumvwfaomf? rl;awmfrwfawmf? a>c&Hoif;yif;
rsm;u? aejynfawmfodkYjyefvkdvSaomfvnf;? ravQmufwif0efYMuojzihf? bk&ifrif;jrwf owd&pdrfhaomiSg?
apmif;if;wl&d,mrsm;ukd aeYnrjywf wD;rIwfMuukefvwf\/
onfrS? bk&ifrif;jrwf owd&awmfrl? aejynfawmfodkY yifv,fc&D;jzihfyif <ujref;awmfrlcJhav\/
ykodrfarmfwif (e*g;&pf0J)okdYa&mufaomtcg? oabFmrsm;teuf? bk&ifrif;jrwf pD;eif;vkdufygvmaomoabFm
ysufvwfojzihf? yifv,fxJyif? ewf&GmpH? uHawmfukef&Smavownf;/ plVpE&m;rif;? ,if;okdYa&aMumif;c&D;
xGuaf wmfrpl Ofu vku
d yf g&aom trwfBu;D "raZ,sru
l m;/ oabFmysu&f mrygbJ/raoraysmuf? aejynfawmf
jyefa&mufav\/ xkt
d cg? pEma'0Drzd &k m;onf vifawmfuo
dk wf rif;jyK&efvmvwfonf[k txifrmS ;ojzih?f
jynfawmfodkYjyef0ifcGifhrjyKav/
"raZ,strwfonfvnf;? tusKd;taMumif;ukd avQmufwifcGifhr&? 0rf;enf;aMuuGJpGm aemufvkduf
aemufyg? a>c&Hoif;yif;ESihf upye'DjrpfpGefzsm;okdY qefwufum? oifhawmf&mt&yf NrdKU&Gmwnfaxmif
aeavawmh\/ if;wkdYESihf if;wkdY\tquftEG,fukd ,ckwkdifNrHKvlrsKd;[kwGif\/ pifppfrSm? NrHKvlrsKd;onf &ckdif
vlrsKd;omwnf;/ r[mpE&m;rif;rStpjyK? a0omvDausmufavSum;NrdKU rif;aygif; (12)quf? ESpfaygif;
(491)ESpf pkd;pHawmfrlcJhMuavonf/
(c-q-yOm)NzKd ued ;f ra&mufr?SD ou&mZf (249)ckrpS ? a0omvDausmufavSum;NrKd Uukd wnfaxmiftyk f
pk;d awmfral om r[mpE&m;rif;ESifh if;\tEG,af wmfrsm; xif&mS ;cJah om tcsed o
f nf &ckid jf ynf? bk&ifrif;rsm;
wkid ;f wyg;odYk vSnahf wmfrcl ahJ omtcsed jf zpf\/ yifv,fa&aMumif;c&D;jzif?h ta&SU-taemuf vSnyfh wfomG ;vmMu
ukef\/ e,fcsJUcJhMu\/ wkdif;oljynfom;rsm;rSvnf;? ukefpv,faysmfyg;? oGm;vmjcif;jzihf taemufukdvnf;?
ppfawaumif;? 'g*g? armufolZm paom b*Fgq,fhESpfNrdKU? ta&SUukdvnf;? [Hom0wD awmifil oa&acw&m?
yk*H? oif;wGJ? oxkH? weoFmk&D? rmvm,kuRef;qG,frsm;okdY a&mufMu-aygufMu-aexkdifcJhMuukef\/
&ckdifjynfonf v,f,mukdif;uRef;jzihf toufarG;aom wkdkif;jynfjzpfaomfvnf;? yifv,furf;ajc
wnf,adS omwkid ;f jynfjzpfonftm;avsmpf mG ? a&aMumif;c&D; vdrm uRr;f usiaf omolrsm;vnf; ,Scd \
hJ / a&jcm;=ajrjcm;ESihf ul;oef;a&mif;0,fa&;ESihfif;? tjcm;taMumif;ta&;ESihfif;? oGm;a&mufaexkdifolrsm; ,SdcJh\/
b*Fvm;yifv,fatmfonf xkd&ckdifrsm;? usufpm;&mjzpfcJh\/ taemufEkdifiHrS? a&aMumif;c&D;jzihf pGefYpGefYpm;pm;
xGufvmcJhMuaom ay:wl*DvlrsKd;rsm;ESihf? rMumcP? a&aMumif;ppfyGJqifETJcJhMu&\/ ay:wl*DvlrsKd;rsm;uyif
xkd&ckdifrsm;ukd (a&ol&J)tjzpf rSwfwrf;wifMu&awmh\/ aemufykdif;rSm ay:wl*Drsm;ESihfyl;aygif;um? **Fgjrpf0
uRef;ay:? jA[ykMwjrpf0uRef;ay:rsm; rDSwif;aexkdifcJhMuaomolrsm;ukd brf;qD;um? uRefukeful;cJhMuao;\/
vufryI nmrSm-opfw;Hk wwk;H ukd xGi;f xm;aom avSuav;rStp? acsmif;wGi;f ?jrpfwiG ;f oGm;vmEkid af om
avs? ormefrsm;? &GufavSrsm;? yifv,ful;wkHuif;BuD; &GufavSBuD;rsm;txd vkyfwwf-wnfaqmufwwfcJhMu
ayonf/ taMumif;ESihfywfouf? a&SUwGifawGY&vwHhaom oD&d"r&mZmvufxuf? &ckdifjynfokdYa&mufvm
aom ay:wl*Dbkef;BuD;wyg;? ukd,fawGUrsufjrif? &ckdifjynftaMumif;ukd rSwfwrf;wifcJh&m? twkdif;yif
awGU&\/ xkdrif;vufxufokdY a&mufrS? tus,fa&;ygawmhtHh/
bk&m;? ykxkd;? apwDausmif;uefrsm; wnfaqmufjcif; Adokumtwwfvnf; rsm;pGmxGef;um;cJh\/
txl;ojzihf tk|-f ausmuftvkyu
f dk Ekid ef if;pGm vkyEf idk cf ahJ Mumif; &ckid jf ynf ,ckwidk af wGUjrif&aom a&S;taqmuf
tOD;rsm;u oufaojyvsuf,Sdae\/ odkYaomf xkdtkVf-ausmuftvkyfrSm? tdEd,jynfrS 0ifa&mufvmMuaom

&ckdif&mZ0if

17

OD;atmifomOD;

[dEL vlrsK;d rsm;ukd q&mwifajrm ufum? wnfaqmufMujcif;omjzpfayonf/ yef;cst


D wwf? yef;yktwwf? tpfcu
G f
tpfawmif;vkyfaomtwwfrsm;ukd a,musfm;rsm;u? wwfajrmufvkyfukdifMu? rdef;rrsm;rSm-&ufuef;&ufjcif;?
Akdif;iifjcif;twwfrsm; wwfuRrf;Mu\/ csnfxnfrsm;ukdomr[kwf? ykd;xnfrsm;ukdyif &ufvkyfcJhMuaMumif;
awGU&ayonf/ ,ckacwf &ckdifwkdYrSm? ,Ofaus;aom acwfxJa&muf,SdaeMuonfrSefyg\/ odkYaomf vkyf&nfukid &f nf? pGr;f &nfowrd mS ? acwfuydk if rrSaD wmhacs/ &ckid v
f rl sK;d onf ,cktcg wk;d wufaeoavm/ qkw,
f w
k f
aeoavm/ awG;awmp&myif rvkdawmhay/ &ckdifvlrsKd;wkdif; owdcsyftyfaom tcsufwpf&yfaywnf;?
wzefwkHvnf;? &ckdifjynf wl&d,mrsm; ,SdcJhyg\/ r[mpEol&d,rif;vufxuf? r[mrkedkyfyGm;awmf
oGef;vkyfawmfrlaomtcg? ywfom'kHrif;? ckoif;rsm;? wD;rIwfMuaMumif; awGUcJhMu&ayonf/ plVpE&m;rif;?
oif;wGjJ ynfoaYdk &mufaeaomtcg? aejynfawmfuo
dk wd&atmif apmif;i;f wl&,
d mwD;rIwMf uaMumif; awGU&ay
ao;\/ ,cktcg? &ckid w
f &l ,
d mrsm; uG,af ysmufoavmufjzpfomG ;ayNy/D tb,faMumifh uG,af ysmuf&ygoenf;/
&ckdifjynf wl&d,m ,SdcJhyg\/ odkYaomfvnf;? tcsdefra&G; xkdwl&d,mukd wD;Mu-rIwfu-uMuckHMuaysmyf g;Muonfum; r[kwaf y/ &Sijf yKaomtcg wD;rIwjf cif;? r*Fvmaqmifaomtcg wD;rIwjf cif;? romtokb
wD;rIwjf cif;? usiu
f idk (f ebef;vk;H ) aomtcg wD;rIwjf cif; ponftm;jzihf olaY e&mESio
fh ?l oufqidk &f mwl&,
d mrsm;
ESihf wD;ykHrIwfykHyg uGJjym;Mu\/ taysmftyg;tm;jzihf uckH-oDqkd-wD;rIwfjcif;? [mo[lum;? r,SdcJhbl;ay/
urI-ckrH ?I [mo-obifuv
dk nf; IUH cscMhJ uayonf/ obifynmukd tm;ray;cJMh uay? ,ckacwftcgrSm? a&S;acwf
xkH;pH"avhrsm;? a&GUvsm;-aysmufuG,fvmjcif;aMumihf olYtcrf;tem;ESihfol? wD;rIwfcJhbl;aom wl&d,mrsm;yg
wpwp wdrfaumaysmufuG,fvmcJhayonf/
r[mrkedbk&m;,um? pEol&d,mrif;vufxufawmfuwnf;u? jynfokH;'*Fg;cyfESdyfcJhaMumif;?
a&S;a[mif;&mZ0ifrsm;rS? xGufqkdxm;Mu\/ xkdYxuf a&SUusaom acwfuwnf;uyif? r,SdcJhbl;[l rqkdom/
&ckid jf ynfa&S;a[mif;'*Fg;rsm;ukd ,ckwidk f tpOftquf odr;f xm;olrsm;vnf; ,SMd uyg\/ ,if;uJo
h Ykd '*Fg;cyfEydS f
jcif;onf xkdwkdif;jynf-xkdvlrsKd;\ ,Ofaus;rItqifhtwef;? pD;yGm;a&;tajctae? ukefpnful;oef;a&mif;0,f
a&; tajctaersm;ukd abmfjyaom vuPmwpf&yfaywnf;/
ul;oef;a&mif;0,fa&;tajctaeukd tvGeaf &S;usaomacwfoYkd vSr;f arQmMf unhMf urnfqv
dk Qi?f a&S;OD;pGm
wOD;ESifhwOD;? vkdtyfqEtm;avsmfpGm oufqkdif&mypnf;rsm;ukd oabmwlwefbkd;xm; vJvS,fMu&\/
xkdrSwqifh? &SmazG&,Sd&ef rvG,fulvSaom t&m0wK wpkHwckukd vufukdifjyKum/ rdrdwkdYvJvS,fvkdaomypnf;
ukd wefb;dk xm; 0,f,v
l v
J ,
S Mf uuke\
f / aemufrw
S zef? wGi;f xGuyf pn;f ukd &SmazGawGU,SMd ujyefojzihf owKabmfaiG? a&Tpaom tbkd;weft&m0wKwckckukd twkH;vkduf? tzJJhvkduf csdefwG,fNyD;? vkd&mypnf;ukd ta&mif;
t0,f jyKvkyfMuukef\/ ,if;uwqifh wufvmNyD;rS? jynfokH;'*Fg; cyfESdyfcJhMuayonf/ ,ckacwftcgrSm
aiG? a&T paom'*Fg;rsm;rSm tukdiftwG,f? t,ltaqmif? av;vHcJ,Of;vSonfwaMumif;? a&TaiGtojymrsm;
rSm wOD;vufrSwOD; ajymif;vJzefrsm;vQif yGef;&dum? wefbkd;,kwfavQmhvmwwfonfwaMumif;? wjynfESihf
wjynfqufqrH I vG,u
f pl rd ahf omiSg-waMumif;/ xkx
d adk omtaMumif;rsm;aMumifh aiGpuLrsm;xkwo
f ;Hk Muay
onf/ okjYd zpf? tenf;qk;H pEo&l ,
d rif; vufxufuwnf;uyif? '*Fg;cyfEydS o
f ;Hk pGv
J maom &ckid jf ynf\,Ofaus;
rIESihf ul;oef;a&mif;0,fa&; tajctaersm;ukd csdefqcefYrSef;EkdifMuayvdrfhrnf/

(*) pr0ufNrdKU/
plVpE&m;rif;\ rdbk&m;? pEma'0D y#doaE(3)vESihfusef&pfaom om;awmftm;? xkdrif;ukd ykefpm;
eef;wufMuukeaf om olyek rf if;wk\
Yd &efab;ukd pk;d &dr
f cspcf ifaomolrsm;u? aqmif,v
l suf (quf)vlrsK;d wk\
Yd
ae&mppfwef;wifNrdKU 0Sufxm;Muav\/ xkdrif;om;onf ppfrufAkdvfygpkkH; touf(23)ESpf ou&mZf
(156)ckwgif oljyefrif;rsm;ukd wkdufckdufESdyfeif;vsuf? pr0ufNrdKUukd wnfaxmiftkyfcsKyf rif;vkyfawmfrlav\/
xkdtcg (quf)vlrsKd;wkdYu? (igwkdYrif;)[kac:Muonfukd taMumif;jyK (iwkHrif;)[kwGifav\/ rif;onf

&ckdif&mZ0if

18

OD;atmifomOD;

ou&mZf (180)jynhfwGif vGefawmfrl\/ ,if;aemuf pr0ufNrdKUvnf; ysufavawmh/

(C) yOmNrdKU
pr0ufNrdKUysufavaomf/ ,cif plVpE&m;rif;\wlawmf&if; pEul;rif;\om;awmf EG,fawmfrsm;onf
xkdrSzJvwfukef? awmifxuf yOmNrdKUukd wnfaxmiftkyfcsKyfMuav\/ pEul;rif;om;\tEG,fawmf
(11)qufajrmuf? rif;bDvl;ukd trwftocF,mykefpm;? rif;qufjywfavawmh\/ rif;bDvl;\om;awmf
rif;&Jb,onf yk*jH ynfusepf pfom;rif;xH 0ifajy;ckv
d aHI ecJ&h \/ rif;&Jb,rSm yk*jH ynfyif om;awmfvusmf rif;
eefukd zGm;jrifav\/ usefppfom;rif;\ajr;awmf tavmif;pnfolrif;vufxufawmf jrefrmESihfrGefwkdY\
tultnDjzihf vusfmrif;eefonf &ckdifjynfukd ou&mZf (465)ck jyefvnfodrf;ykduf pkd;pHawmfrlav\/

(i) y|r y&defNrdKU/


vusfmrif;eefonf yOmNrdKUudef;cef;ukefvwfNyD[k ,lqawmfrljcif;aMumifh? xkdNrdKUrScGmvwf ou&mZf
(465)ckryS if/ y&deNf rKd Uukd wnfaxmifpaH eawmfral v\/ vusmf rif;eef\rif;qufr?S y|ry&deNf rKd U (6)qufrQ
omjzpf? eef;oufEpS af ygif; (20)rQ Mumavonf/ aemufq;Hk jzpfaom aumvd,rif;onf ou&mZf (480)wGif
eef;wufawmfrlav\/ rif;onf r[mxD;bk&m;ukd wnfxm;ukd;uG,fawmfrlcJhavonf/

(p) 'kwd, y&defNrdKU/


aumvd,rif;ewfjynfpHawmfrlavvQif? om;awmf 'o&mZmonf ou&mZf (485)ckwGif crnf;awmf
\ tku
d t
f &mudk qufcaH wmfral v\/ bk;d avmif;awmf? ab;avmif;awmfrsm;jzpfMuukeaf om r[mpE&m;rif;rS
ptjyK? pE&m;rif;qufukd;qufwkdifwkdif pMumvSHysH&awmfrlcJhMu&m? rif;vufxufawmfvnf; (q,fBudrf
ajrmuf) pMumvSHysH &awmfrljcif;ukd taMumif;jyK? 'o&mZmbGJUukd &awmfrlaom[l\/
'o&mZmonf wkid ;f oljynfom; &Siv
f t
l rsm;ukd &if0,fom;uJo
h Ykd oem;cspcf ifMuifempGm tkycf sKyaf wmfrl
\/ taumuftcGefrsm;ukd avQmhayghaumufcHawmfrl\/ w&m;apmihf\/ ,if;aMumihfvnf;? wkdif;om;jynfol?
&Siv
f t
l rsm;vnf; w&m;apmifMh uuke\
f / ,if;uJo
h Ykd tm;vk;H w&m;apmihMf ujcif;aMumihv
f nf; &moDOwkaumif;\/
wkdif;jynf0ajympnfyif\/ om,m\/ ola|;ol<u,fayg\/ usDusb@m? &wemaygukef\/
'o&mZmrif;onf? vusfmrif;eefukd eef;wif&ef a&mufvmMuaom ta&SUrSrGefESihfjrefrmppfonfawmf
rsm;? zsufqD; ,kd,Gif;ysufpD;aeaom r[mrkedkyfyGm;awmfESihf odrfawmfukd topfwzef rGrf;rHjyKjyifawmfrl
av\/ 'kwd, y&defNrdKUwnf? 'o&mZmrif;rSp tm;vkH;(22)qufaomrif;wkdYonf if;NrdKUrSmyif? xD;jzLjzefY
rkd;? tkyfpkd;awmfrlav&m? tm;vkH;eef;pH (627)ESpf/ ou&mZf (612)ckwkdifa&mufav\/

(q)avmif;MuufNrdKU/
ou&mZf (612)ckoaYkd &mufvwfvQi?f 'kw,
d y&deNf rKd U\ eef;quf-aemufq;Hk rif;\om;awmf? tavmrm
jzLrif;onf eef;wufawmfrlav\/ xkdrif;vufxuf ynm,Sdrsm;avQmufxm;jcif;aMumihf? ab;awmf?
bkd;awmfrsm; pkd;pHawmfrl&m? y&defNrdKUa[mif;ukd pGefY? tOee'DtaemufbufodkYulk;NyD;vQif? ou&mZf (613)ck?
e,kefvqef;(2)&ufaeY? avmif;MuufNrdKUukd wnfaxmifzefqif;awmfrlav\/
,if;onf rif;quf? rif;bDvl;vufxufwGif pnfobiftrwfBuD;ykefpm; ou&mZf (643)ck
eef;wufav\/ xkt
d cg rif;bDv;l \ rif;aqGrif;rsK;d wko
Yd nf olyek w
f \
Ydk &efudk pk;d &drjf cif;aMumih?f rif;bDv;l \om;
awmfukd? ,kd;acsmif;tzsm; 0Sufxm;Muukef\/ xkdom;awmf ckESpfESpft&G,fodkYa&mufvwfaomtcg ou&mZf
(645)ckwGif wkdif;oljynfom;rsm; wnDwnmwnf;? olykefukd vkyfBuHMuNyD;vQif? xkdom;awmfukd aqmif,l

&ckdif&mZ0if

19

OD;atmifomOD;

eef;wifMuav\/ if;rif;uav;rSm &ckid &f mZ0if xif&mS ;aom (rif;xD;)yifwnf;/ rif;onf ckepfEpS t
f &G,f
u p rif ; jzpf a wmf r l j cif ; aMumif h ? 'g*gNrd K Upm; OD ; &D ; awmf teE b ,&if c G i f h a y:om xk d i f v suf
w&m;pD&ifawmfrlav\/
rif;xD;onf i,f&,
G pf Ofuyif olwyg;ukd pD;yGm;jyKawmfr
l tusio
fh v
D ,Sjd cif;? bk&m;ykx;dk ?odraf usmif;
p&yfa&wGif; a&uefaqmufvkyfwl;azmfvSL'gef;awmfrljcif;? t*wdw&m;rvkdufpm;? w&m;ajzmifhrwfjcif;paom *kPaf us;Zl;rsm;jzihf teD;ta0;ausmMf um;\/ trsuaf pmifrmefenf;onf[
l vnf; ausmMf um;wkaH o;\/
,if;aMumihfyifvnf; teD;tem; EkdifiHjcm;rsm;u usL;ausmfapmfum;vSmMu\/ okdYaomfvnf; ppfonfawmfrsm;
wGef;vSefwkdufckduf-atmifjrifjcif;aMumifh? &efolwkdYrSm opmcHNrJcHMu&ukef\/
rif;xD;vufxuf? om;raumif;vQif-tb/ oD;raumif;vQif-trd/ wynhfraumif;vQif-q&m/
r,m;raumif;vQi-f vif/ uRerf aumif;vQi-f t&Si/f toD;oD;pD&if&rnf[k rif;tmPm ig;&yfudk xkwjf yefawmf
rlav\/ tcgwyg;? avmif;MuufNrdKU EGm;waumifukd ckd;,lowfpm;Muav&m? brf;rdaomtcg? ola|;onf
rif;tmPmukd aMumuf&UHG vSojzih?f OD;&D;awmf teEb,oku
Yd yf? wefp;dk vufaqmifay;vsu?f uRe&f iS cf xHawmf
rlyg[k avQmufxm;awmif;yefawmfrlav\/
OD;&D;awmf teEb,vnf; bk&ifhOD;&D;awmf jzpfjcif;aMumifh? rif;jypfrif;'Pf roifh&m[k ,lqvsuf?
uRef&SifcHvkdufrd\/ rif;xD;ukd,fawmfwkdif ppfaq;awmfrlaomtcgvnf;? OD;&D;awmfu olYuRefjzpfaMumif;
0efc,
H \
l / xkt
d cg rif;xD;vnf;? ppfwaumif;pm;- 0drmvtrwftm;? rif;tmPmzsuo
f t
l bk?Yd use;f *efrnfoYkd
vmonfukd ab;awmfbDawmf xD;eef;rif;qufpD&ifxkH;ESihfwuG avQmufwifap&m? 0drvtrwfuvnf;? &mZ
eDwdusrf;vmtwkdif;(1)
vdrmawmfajzmifh? w&m;apmihfaomrif;vnf;wyg;
(2)
rdrdtoQifrif;jrwf\tvkdawmfokdY w&m;ojzihf jvkdufqkH;ray;wwfaom ynm,Sdvnf; wyg;/
(3)
NrdKUjyjynf&Gm ynm,Sd olawmfaumif;aygrsm;jcif;vnf;wyg;
(4)
NrdKUdk;wHwkdif;? jytkd;wefaqmif;? usKH;ajrmif;&ifwm; paomt*Fgtaygif;ESihf jynhfpkHaom NrdKUawmf&Sdjcif;
vnf;wyg;/
(5)
tjypf,Sdoltm;? tjypftm;avsmfpGm? rsmESmBuD;i,fra&G; 'Pfay;jcif;vnf;wyg;/
(6)
jynfow
l \
Ydk tcGeu
f dk rvGeaf p&/ q,fbw
Ydk bko
Yd m cH,
l usu
D sb@mawmfwu
dk f rukerf cef;Ekid af om
Opm&wemxm;,Sdjcif;vnf;wyg;/
(7)
&efola&mufaomtcg? nDnmulyefYabmf&aom jynfaxmifbufcsif; rdwfaqG,Sdjcif;vnf;wyg;/
ckESpfyg;aom rif;wkdY\ jyuawh aus;Zl;w&m;rsm;ukd Tef;? bkd;awmf? ab;awmf? bDawmf rif;
tqufquf pD&ifxkH;ESihfwuG avQmufwifav\/
xkt
d cg rif;xD;onf igi,fawmfral omfvnf;? auo&mZmjcaoFrh sK;d onf a&T*l om aeonf/ jcaoFq
h D
onf a&TcGufwGifom wifonf/ q'gefqifrsKd;rSefvQif? qifrnf;zGm;jrifkd;r,Sd/ aevwkdYonf rdrdta&mifukd
zsufrxGef;/ ork'&mwkdYrnfonf urf;odkYa&vQHkd;r[kwf/ igwkdYrif;rsKd;onfvnf; teD;ta0; ra&G;&m/
tmPmom; em;xm;awmfrlaom pum;ukdzsufkd;xkH;a[mif;rvm/ rif;wnfMunfrS jynfomrnf/ tEG,fawmf
apmihaf omw&m;ukd rzsuo
f if/h igvnf;odawmfro
l nfyif [lrdeaYf wmfrv
l su/f OD;&D;awmfudk olowfwYdk vufoYdk
tyfawmfrlav\/ wkdif;oljynfom;wkdYvnf;? w&m;,SdaypG[k rsm;pGmaMumufvefYMuavownf;/
wcgwkHvnf; rif;xD;onf uGrf;pm;olrsm; tavhtx,SdMuonftwdkif;? uGrf;pm;NyD; vufId;rSm
useaf eaom xk;H ukd awGU&mae&mrsm; okwx
f m;Muonfudk awGUjrif&ojzihf eef;awmfe&H ?H Murf;jyif ponfrsm;
xk;H okwo
f u
l dk vuf;dI jzwfap[k trdet
Yf mPm xkwjf yefawmfral v\/ rMumcif rdru
d ,
kd af wmfwidk yf if? trSww
f rJh
okwrf &d m? rSL;awmf rwfawmfrsm;u zsuv
f nf;rzsu&f ?J twkid ;f xm;jyefuvnf; &mZ0wfruif;ojzihf rif;Bu;D
ukd,fawmfwkdif okwfawmfrlaMumif;? aocsmpGm a&;rSwfxm;Muukef\/ aemufwaeY rif;BuD;ar;vwfaomtcg
rSm a&;rSwfxm;Muonftwkdif; rif;BuD;yif okwfaMumif; wifavQmufMuavaomf? rif;xD;onf rdrdvufId;ukd

&ckdif&mZ0if

20

OD;atmifomOD;

rSL;awmfrwfawmfrsm;\ a&SUwGiyf if? oHvsujf zihf t&if;u ykid ;f jzwfawmfrv


l u
dk af vownf;/ wkid ;f oljynfom;wkYd
onfvnf;? t,ifuxuf rif;rdefYESihf w&m;Oya'rsm;ukd aMumuf&GHUkdaopGm vkdufemMuukef\/
rif;xD;onf oufawmf(7)ESpfom;t&G,frS? eef;wufawmfrl eef;pH(106)ESpf/ oufawmf (113)ESpf/
ou&mZf (751)ckwGif ewf&GmpHawmfrlav\/ avmif;MuufNrdKUwGif tavmrmjzLrif;rS/ od*Folrif;xd? rif;quf
aygif; (16)quf? ESpfaygif; (154)ESpfpkd;pHMu aemufqkH;od*Folrif;rSm? ou&mZf (766)ckwGif ewf&GmpHawmfrl
avonf/
od*Folrif; ewf&GmpHawmfrlvQif? if;rif;\ aemifawmf&mZol\ om;jzpfaom rif;apmrGef ou&mZf
(766)ckwGif? xD;eef;qufcHpkd;pHawmfrlav\/ rif;apmrGefeef;pH (2)ESpfwGif 'vufNrdKUpm;? teEodef\ ESrapmyku
dk dk tqif;tvGew
f &mvSyjcif;aMumif?h vifudk uGmapNy;D vQi?f odr;f yku
d af wmf rlav\/ 'vufNrKd Upm;onf
vnf;? rif;rSm rsufESmukdyif raxmufxm;? jynfolYrsufESmukd zsuf&moavm[k tif;0rif;aqGrnfaom
y|rrif;acgifxHokdY ppfyefapvTwfav\/
tif;0-rif;aqGonfvnf;? om;awmfrif;&JausmfpGmukd BuD;uGyfapvsuf? ppfwyfapvTwfawmfrl\/
ppfNydKifaomfvnf; rcHEkdif/ ou&mZf (768)ckwGif avmif;MuufNrdKUawmf ysufavawmhownf;/ jrefrmrif;
vufatmuf a&mufavwmh\/ rif;apmrGeo
f nfvnf; taemufjynfuv
k m;rif;xH ajy;0if&av\/ tif;0y|r
rif;acgif\om;awmf rif;&JausmfpGmukd &ckdifjynfrS jyefac:awmfrl? uav;NrdKUpm;-aemf&xmukd &ckdifjynf
rif;ajrmufav\/ okdYaomf? xkdrif;ESihfwuG? rSL;awmfrwfawmfrsm;rSm? avmif;MuufNrdKU NrdKUolNrdKUom;rsm;tm;
tvGefw&m if;yef;uvljyKrljcif;aMumifh? avmif;MuufNrdKUESifh if;w0kdufomvQif MoZmtmPmvTrf;rkd;
&ckdifjynfukdum;? aumif;pGmrtkyfcsKyfEkdifav/
,if;uJhodkY? qkdk;oGef;-aomif;Murf;rIaMumifh? rif;apmrGef crnf;awmf-&mZol\om;awmf? oHwGJNrdKUpm;
rif;c&D(atvDcifonf) [Hom0wD-&mZm"d&mZfrif;xH0if ppfyefjyefav\/ &mZ"d&mZfrif;\ tultnDjzihf
rif;c&D(tvDcif)onf avmif;MuufNrdKU rif;rl&jyef\/ wzefou&mZf (769)ckwGif jrefrmwkdY 0ifa&muf
wkdufckdufojzihf? rif;c&D(tvDcif)rSm upye'DjrpfnmokdY xGufajy;&acs\/ odkYESifESif? avmif;MuufNrdKUudk
jrefrmwvSn?fh rGew
f vSn?fh wku
d cf u
kd o
f rd ;f yku
d af eMuvwfojzih?f tcsed t
f wGi;f ? &ckid jf ynf\ Ekid if aH &;tajctae
rSm rsm;pGmrNidrfrouf jzpfaecJhayonf/
uJo
h Ykd rNird rf oufjzpfaeaomtcsed t
f wGi;f rSmyif? taemufbuf-ukvm;jynfoYkd xGuaf jy;wdr;f a&Smif
aecJh&aom rif;apmrGefonf ukvm;rif;\ tultnDjzihf? ou&mZf (791)ckwGif? avmif;MuufNrdKUukd jyefvnf
odrf;ykduftkyfcsKyfawmfrlav\/ rif;apmrGefonf jrefrmrsm; vufxJokdY a&mufaeaom rdrdwkdif;jynfukd jyefvnf
wkdufckdufodrf;ykdufvkdaomaMumifh? a&S;&ckdifrif;jrwfwkdY\ EkdifiHawmf wpdyfwa'ojzpfaom b*Fg(12)NrdKUukd
ukvm;rif;vufxJokdY tyfxm;cJh&ayonf/ rQomr[kwf/ rdrdwkdif;jynfukd jyefvnfodrf;jreff;tkyfpdk;awmf
rlaomtcgvnf; ukvm;rif;rsm;\vufatmufcHtjzpfjzihf aecJh&ayao;onf? ,if;uJhodkY vufatmufcH
tjzpfjzihf aevmcJh&aomtcsdefrSm ou&mZf (791 rS 893 xd)ESpfaygif; (102)ESpfjzpf\?
tcsdefonf &ckdifjynfuHMurmedrfhcsdef jzpf\/ pifppfrSm rif;apmrGef\ trSmawmfykHaMumihf jzpf&onf
[k qk&d ayrnf/ rif;apmrGeo
f nf vif,rdS ,m;ukd odr;f yku
d rf \
d / if;rde;f r\ armifawmf? 'vNrKd Upm-teEoed u
f ?
raMueyf/ tif;0-rif;acgifxH? ppfyefapvTGwfcJh\/ ,if;aMumifhvnf; jrefrmrif;vufatmuf a&mufcJhMu&ay
onf/ jrefrmrsm; ESdyfpufonf[k wzef? &mZm"d&mZfrif;xH? ppfyefjyefojzihf? jrefrmwvSnhf? rGefwvSnhf
BuD;pkd;cJhMu&ayonf/ aemufqkH; rif;apmrGefu ukvm;tultnDjzihf wkdif;jynfukd jyefwkduf,laomaMumihf
ukvm;vufatmufcH? jzpf&jyefavonf/ ESpfaygif;w&mausmf MumjrihfcJh\/ w&m;oHa0? ,lwwfMuygap/
rnfolrjyK? rdrdrIomjzpf? rnfolYukdrQ tjypfwifp&m r[kwfygay/
============================================= /
===============================================

&ckdif&mZ0if

21
tcPf; (3)

OD;atmifomOD;

(u) y|r-ajrmufOD;NrdKU/
rif;apmrGefonf avmif;MuufNrdKUukd jyefvnfodrf;ykdufawmfrlaomtcg? ynm,SdtrwfBuD;rsm;u
avmif;MuufNrdKUonf ysufpD;avNyD;aomNrdKUjzpf? NrdKUopfwnfoifhaMumif; avQmufxm;Muvwfojzihf? rGefjrwf
aomae&mukd &SmMuukef\/ blrdeufoef? ajrMuefvuPm? nDGwfpGmaom ae&mukd awGU,Sd ou&mZf
(792)ckwGif jyKjyifvsuf? ajrmufOD;NrKdU[k orkwfav\/
,if;uJhodkY NrdKUwnfNyD;vQif? r[mjrwfrked kyfyGm;awmfodkY a>c&Hoif;yif;ESihfwuG <ua&mufum BuD;pGm
aom tvSLukd ay;awmfrlav\/ ou&mZf(795)ckwGif ewf&GmpHawmfrlaomtcg nDawmfrif;c&Donf
aemifawmf\tkduft&mukd qufcHav\/ ukvm;bGJUtrnfjzihfyif &ckdif&mZ0if tvDcifrif;[kwGifav\/
tvDcifrif;ESihf ta&SUjynf? tif;0-xlygkH'g,um e&ywdrif;rSm xD;NydKifeef;NydKif jzpfMuukef\/
rif;wkdYvufxufawmf ta&SUjynfESihf taemufjynf? cspfMunfa&;o0PfvTmyg;MuNyD;vQif ou&mZf
(816)ckwGif bkd;acgifEG,fcsKdawmifkd; awGUqkHMuav\/ tvDcifrif;xHrS trwfOovif;pm;ukd apvTwf
tif;0rif;xHodkY ygvkdufaom &mZoHaomfum;wdyad omb*0g? oGum awm? 0doyk w
yd aEm paom *kPaf wmfw&m;ok;H yg;ESit
fh nD? y#d,w?d y#dyw?d
y#fa0" omoemawmfrId;rEGrf;ap&/ rlvodum/ rif;ormwkdYcH&maombdodwfw&m;? q,fyg;aom rif;usihf?
q,fhESpfqifhaomt*Fg? Bud,m'o? owMuufoa&? av;axGo*F[? edpNrJpGm? t0dZmESifh? wPSmydwfaygif;?
olraumif;ESifh? uif;aMumif;vkH;vukdom? ynmAvjyKvQuf? rif;wkdYtm;ig;yg;? p&drm? qkwf,kwfwwfaom
vuf;Hk rmetm;ukyd ,f? teD;ta0;ra&G; yuwdw&m;? ckEpS yf g;ESihf ow0gwku
Yd dk apmihx
f ed ;f vsu?f tkyu
f yG pf &D if
avh,Sdaom ajrmufOD;a&TNrdKUawmfBuD;toQif-Mum;a&mufvkdufonf/ tif;0a&TNrdKUoQif-tMunfawmf/
vlow0gwkdY"avh? pm&dwoDv? 0g&dwoDv? xkdESpf0aomw&m;ukdom? &SnfMumpGJNrJusihfBuH&rnfukd
todynm? ormw&m;? ruif;rNidjcif;aMumifh? **Fg0gVK? oJpktrQ? a&S;umv? yGihfawmfrlMuaom bk&m;oQifwkdY?
oif;yif;odkYr0if? oHo&mpuf&[wfurvGwf? wPSmEGHtdkifaysmfykdufvsuf? awbkru 0#ftv,f? tjrifh?
teddrfh? awGUNrJ"rwm? edAmefrSbDvm? ork',opmukdom? avhvmtm;xkwfMuaom xkdow0gwkdY wa,muf
aom oltm;? ormOmPfuyfa&mufjzpfyGm;,Sdjyefaomf? tZw? A[d'&ef rvGwf,Sd jyefavonf/
tbdZmw y#doaEESifh pGJ&if;rSef? edurouFyjzihf qdwfNidrf&modkY xGufoGm;av um,0dnwf?
0pD0n
d wf? raemorwfEiS fh nDgwfjynhpf aHk pvsu?f ormynmwufrukd ajzmihrf wfpmG ukid
f ? tvGeBf u;D us,pf mG
? Av0grkc? ork',0J? wPSmtkid jf rpfxrJ ?S cGm&Ju;l ajrmufawmfral vonf/ tEkZmwy#doaEjzpfr/l rdby#doaE
ay;olw\
Ydk xk;H pOfvmukd usiBfh uNH rpJ v
JG su?f toufxufq;Hk ae&monf/ t0Zmw y#doaEaeaomom;awmfum;?
a&S;ynm,Sw
d Ydk xk;H ukrd ,l? qk;d oGr;f aysm&f iT ?f obifavhvm? aopm,pfrsK;d ? aomufvQK;d rufarm? tuaemrwd?rdrd
tBudKufukdom tbdZmw&m;jzihf? olwyg;Opmukd vkdcsifjcif;? Asmyg'w&m;jzihf? olwyg;ukd NidKjiifysufpD;atmif
BuHaqmifjcif;? rdpm'd|dw&m;jzihf trSm;tvGef? azmufjyef,Gif;cRwfESvkH;oGif;jcif;? waMumihfwkHvnf;? orm
olawmfaumif;wkdYESihf acwaygif;abmfbl;aom pMum&rEwfrif;onf rdpmOmPfjzpfyGm; odMum;rif;pnf;pdrf
tm;vkH;ukd odrf;usKH;wwfrSm;acs? b0rjcm;? 'd|"rysufpD;&avaMumif;? rEmwkZmwfusrf;*efvmacsonf/
oD&d"raomurif;vnf; ZrL'DygwuRef;vkH;ukd tpkd;&aom rif;jzpfawmfrlvsuf? xkdrif;uHpJcsdefeD;wGif? trSm;ukd
trSex
f if? wd&pd m efb0? a&muf&avaMumif;ESi?fh uxmpum;? &mZ0ifrsm; ynm,Sw
d Ydk oufaojyqkcd MhJ uav
onf/
onfusr;f *efuxmrsm;ukd ESv;Hk oGi;f ? tMunfawmfvnf; rif;rnfum;r[kwf tvmaumif;vsu?f
tjyefrapmif;ap&? ukd,furuGm? orm&Spfxyf? ppfuGyfvdrm? ynmvufeuf? ykd;y&GufokdY? ppfwufvmMu>
avmbolrkef? &efolykefukd? tukefowfjzwf tcGmwwfrS? jrwf&mokdYa&muf&rnftaMumif;ukd Mum;a&mufvkduf

&ckdif&mZ0if

22

OD;atmifomOD;

onf-tMunfawmf/
txufyg &mZoHudk &,Sad om tif;0-e&ywdrif;onfvnf;'? awmifwiG ;f pm;-vufsmpnfou
l k apvTwf
atmufyg&mZoHukd yg;awmfrlvkdufjyefav\/
ocFg&? 0dum&? vuP? edAmef? ynwfwnf;[laom aO,s"Hw&m; ig;yg;wkdYudk rodrjrif apwwfaom
t0dZmzkH;vTrf;jcif;aMumihf ow0gwkdY epfjrKyfvsuf ,Sdonfukd u,fwifvkdaomorm"d? todtrSef vkvHtusifh
tBuHawmf? tm;xkwfaom owdaMumifh? uif;&mjzpfaom tocFw"mwftNrJwnf&m? edAmefqdyfOD;okdY
igul;ajrmuf NyD? ykerKeH wzef ighukd eifwkdY rESdyfpuf&NyD/ y|rAk'pum;awmf/ taeuZmwdoHom&H? *gxmukd
usL;&ihfawmfrlNyD;rS? vlokH;yg;wkdYtm; ukovm"rm tukovm"rm-tAsmuxm "rmw&m;ukd a[mawmfrlav
onf/ ukov? tukovm xkdESpfyg;aom w&m;awmfonfum;? aumif;usKd;? raumif;usKd;wlvsuf? tpOftm;
jziyhf OmPfenjf;olwkdY odvG,fpGm? xkd,kwfrmaom rolawmfw&m;ESihf qufqHjcif;rjyKaom rZdry#dy'g?
olawmfaumif;vufeufjzpfaom tAsuw w&m;awmfESihftnD edAmefa&mufaMumif; aumaom vkvukdom
ESvkH;oGif;vQuf? a0ae,swkdYtm; apmihfavh,Sdaom &wemyk&? tif;0a&TGNrdKUawmfBuD; toQifMum;a&mufvkduf
onf/ ajrmufOD;a&TNrdKUawmfBuD;toQif tMunfawmf/
ow0gwkw
Yd iG f orm'd|?d rdpm 'd|?d ESpyf g;,So
d nfwiG f rdpm wk"Yd avhrmS oHo&mruke?f puf0w&m;rjywf
aomtrIrsm;aMumif?h Zmwdjzpfvsu?f &rufruGm? cEmkyef mrf? tzefwvJvjJ zpf? Nrw
J wfaom owd ckid cf efjY cif;?
ormynmolawmfaumif;aomfum;? wa,mba0-paom 0#fokH;bkHukd jrifojzihf? w'*Fy[mef? 0durey[mef?
orkap'y[mef w&m;ESihf wyfaomwPSm-ork',opm? pGJ&mukokdvf? tukodkvf? xkdESpfyg;ukd uif;ap
um,okc? pdwokcukdom cHpm;aeaom yk*dKvfjrwfxH? oefY&Sif;aom ypnf;av;yg; ay;vSLcJhbl;aom tusKd;
axmufyefYav&m? w&m;vGwfacsvQif? tvmtjyef? rdpmOmPfruif;? tvif;okdY ra&muf? 0JatmufwGifom
vl;vmyeuf? usdefpm&GufodkY? rysufcEm? oHo&m rdpmodkYNrJaMuif;? olawmfaumif;qkdcJhaom usrf;*efukdod?
&uy&l wkid ;f ? ajrmufO;D NrKd U jynfow
l o
Ydk nf trsK;d Zmwfw?l t,lrjcm;? w&m;nDMuvsu?f rormaomtrI? rjyKrusifh
tyfaom tBuHukd usihfBuHMuavaMumif; Mum;od&? omoemawmf rwdrfrarS;&atmif oifjyqkH;rrnfvmcJh
&m? tMunfawmfvnf;? rif;ormwkdYw&m;ESihf NrJNrHpGm ow0gtaygif;ukd apmifhxdrf;aMumif; trwfOovif;pm?
wifavQmufcsuftwkdif;? o0PfpmwGifvnf;? olawmfaumif;wkdY t*Fg? jynfhpkHpGm ygvmonf/ w&m;vdrm?
omoemawmfukd apmihfwwfaom rif;csOf;jzpf "ro0e? pnf;a0;ajymqkdMu&vQif? omoemawmfyGihfvif;?
obif;t&Snf? pnfxGef;rnfhtaMumif;ukd Mum;vkdufonf/ tMunfawmf/
odkY o0PfvTm twkefYtjyef? urf;vSrf;awmfrlMuav\/
,if;uJhodkY urf;vSrf;MuNyD;aemuf? ou&mZf (816)ck wefcl;vqef; (6)&ufaeYwGif? rif;ESpfyg;onf
rdzk&m; armif;rrdH? rSL;rwfa>c&Hawmfrsm;ESifhwuG? bkd;acgifawmifay: awGUqkHMuav\/ rif;rSmvnf;
rif;csif;? rdzk&m;rSmvnf;- rdzk&m;csif;/ rif;om;rSm-rif;omcsif;/ rif;oD;rSmvnf; rif;oD;rSmvnf; rif;oD;csif;/
rSL;rwfa>c&Hoif;wkrYd mS vnf;? tcsi;f csi;f yif cspcf ifjrwfEpkd mG twlwuG auR;arG;? ay;urf;-pm;aomufMuuke\
f /
e&ywdrif;BuD;vnf;? om;awmftpOf? ajr;awmftquf? ckdifNrJaomarwmjzihf r[mrdwftjzpf? ESpfjynhf
wjynf? cspfMunfa&;ukd &wemokH;yg;jzihf wkdifxm;opmjyKNyD;aomf &ckdifbk&if tvDcifokdY tojymwodef;xkduf
aom ywjrm;vufpGyfukd vufaqmifay;awmfrlav\/ tvDcifrif;onfvnf; xkdenf;wlpGm opmjyKNyD;vQif?
tojymwodef;xkdufaom ykvJoG,fukd e&ywdBuD;odkY vufaqmifay;awmfav\/
rdz&k m;tcsi;f csi;f rif;om;rif;orD;tcsi;f csi;f rSL;awmfrwfawmftcsi;f csi;f a>c&Hoif;yif;tcsi;f csi;f wkYd
rSmvnf; vufpGyf? vufusyf? t0wftkHrsm;ukd vJvS,f0wfqifMuNyD;vQif? zufvJwuif cspfcif&if;ESD;pGm
ES;D aESmajymqkMd uuke\
f / ,if;Ny;D aemuf? a&ajrEdik if t
H ykid ;f tjcm;ukd rSwo
f m;? toD;oD;jynfawmfoYdk jyefMuav
\/ enf;tm;jzihf &ckdif-jrefrmcspfMunfa&;onf umvt"GefYMum&SnfpGm wnfNrJNyD;vQif? ESpfjynhfwjynf?
rdwfaqGtjzpfjzihf? cspfcifoifhjrwfpGm a&Tvrf;aiGvrf; azmufcJhMuayonf/ aumif;aypG/ xkdbufbufrif;
ESpfbufpvkH;rSmvnf;? oabmxm;BuD;MuygaypG/ uJhodkY cspfcifoihfjrwfawmfrlMuvnf;? wkdif;om;jynfol?

&ckdif&mZ0if

23

OD;atmifomOD;

&Sifvltaygif;rSm? ppfruf&efab;rS Nidrf;{csrf;omMuayonf/


tvDcifrif; ewf&GmpHNyD;aemuf rif;(10)qufajrmuf? rif;apmrGefrS rif;(12)qufajrmuf? rif;acgif
&mZmonf ou&mZf (803)ck eef;wufawmfrlav\/ rif;onf rif;aqGrif;rsKd;wkdY ta>ct&HBuD;onfukd
rIprd ahf omaMumih?f rif;&mZm\? om;awmf-rif;ygonf 'Gg&m0wD-oHwNJG rKd UodYk oGm;a&mufaexkid af v\/ if;NrKd Uukd
yiftykdifpm;&av\/ umvrjrihfrSD? rif;ygonf tvkH;t&if;ESifh oHwGJNrdKUrScsDwufum? rif;acgif&mZmukd ESdrfeif;
wkdufckdufvsuf ajrmufOD;NrdKU odrf;ykdufpkd;pHawmfrlav\/
ajrmufOD;NrdKUonf rif;apmrGeftp? rif;acgif&mZmtqkH;(12)qufaom rif;wkdYonf ESpfaygif; (127)ESpf
wkdifwkdif ou&mZf (893)ckxd? pkd;pHawmfrlcJhMuavonf/

(c) 'kwd,ajrmufOD;
oHwGJNrdKUpm; rif;ygBuD;onf ajrmufOD;NrdKUawmfukd ou&mZf (893)ck odrf;ykdufNyD;vQif oD&dol&d,
pEr[m"r&mZmbGJUjzihf bdodufcHawmfrlav\/ rif;onf ou&mZf (895)ckwGif rkdCf;pJuRef; bk&m;&Sif\
OD;uif;awmf"mwfwnf&m apwDawmfausmufawmifBu;D ukd OrifazmufxiG ;f um? txl;xl;l tjym;jym;cs,v
f ,
S
f
av;qlaom bk&m;kyyf mG ;awmfudk wnfxm;uk;d uG,af wmfral v\/ ajrmufO;D NrKd UESifh reD;ra0;aom t&yfvnf;?
&Spaf omif;av;axmifaom bk&m;kyyf mG awmfrsm; ude;f 0yfawmfr&l m OrifEiS w
fh uG? bk&m;wnfawmfr\
l / xkb
d &k m;
ukd &Spfaomif;bk&m;[k ,ckwkdifwGif\/ bk&m;ajrmufbufteD;vnf; BuD;pGmaom ausmif;wkdufaqmufvkyf
&[ef;oHCmawmfrsm;ukd yifhbdwfwifxm;? ukd;uG,fawmfrlav\? r[mrkedkyfyGm;awmfvnf;? tNrJrjywf
tvSLBuD;ay;awmfrlav\/
oD&dol&d,pE r[m"r&mZmbGJUcH-rif;ygBuD;onf rif;apmrGefjyKjyifcJhaom ajrmufOD;NrdKUUkd topfwzef
rGr;f rHw;dk csUJ um NrKd UwHwidk ;f ? wefaqmif;? jytk;d ? ypi?f &ifwm;? wHcg;? a&usK;H ? Teu
f sK;H ? usK;H ajcmuf-ponftm;jzihf
usKH;txyfxyf BuHhwkdiftxyfxyf a&S;uxufrsm;pGm ckdifvkHatmif wnfaxmifawmfrlav\/ ,if;aMumihfvnf;
a&S;&ckdif&mZ0ifq&mrsm;u (apmrGefjyKjyif? rif;ygwnfau? a&TajrmufOD;)[l pyfqkdcJhMuayonf/
,if;uJo
h Ykd wnfaxmifawmfrNl y;D aemuf ( )rif;ygBu;D onf &ckid w
f jynfv;Hk ukd NrKd UBu;D NrKd Ui,f? &GmBu;D &Gmi,f
rusef? tm;vkH;aomae&mrsm; wkdif;om;jynfol &Sifvltaygif;tm; aomif;aomif;jzjz aysmfyGJobifBuD;pGm
qif,ifap\/ wkdif;om;jynfol &Sifvlrsm;rSmvnf; aea&mifva&mift&maxmifru? xGefajymif; pmrsufESm
54 55 zwfr&yg/
56 rS p wif k d u f o nf /
0drvtrwfvnf; toQifrif;jrwf (ukvm;ukdEkdifvkd? pm;zkdrSmrD;xnfh)tvkdaomfum;? oabFmqdyfjzp
af om aygif;wGwo
f nf pm;zkjd zpfygonf/ okjYd zpf ukvm;rsm;ukd aygif;wGww
f iG o
f m xm;&ygrnf/ (0oJah wmifudk
xD;wif) tvkdum;? 0oJhawmifxdyf eHawmfbk&m; wnf&ygrnf/(ukvm;ukd&SifjyK) tvkdum;? ukvm;,SdorQukd
qHyifrxm;& acgif;wkH;&dyfap&ygrnf/ a&S;okdufa[mif;wGifvnf;? (ukvm;ykpGef? q,fhESpfwefukd? rvGefap&m)
[l vm,Sdygonf/ rif;q,fhESpfqufonf toQifrif;jrwfwGif aphygonf/ csDwufxkdufckdufawmfrlvQif? b*Fg
q,fhESpfNrdKUukd jyef&ygvdrfhrnf[k avQmufwifav\/
,if;okdYavQmufwifwkdif;yifvQif? rif;ygBuD;onf ukvm;jynfokdY Munf;wyf? a&wyftxyfxyfjzihf
ukd,fawmfwkdif ou&mZf (894)ck? wefaqmifrkef;v csDwufawmfrlav\/ ppfwaumif;ESihf 'g*gNrdKUrsm;ukd
odrf;ykdufawmfrlNyD;aemuf? 'g*gNrdKUrS ppfwyfpGJaeawmfrlNyD;vQif? a'vDrif;xHokdY o0PfvTmay;ykdYawmfrlav\/
xkdo0PfvTm tif;0-rif;acgif &ckdifjynfodkY csDwufwkdufckdufpOfu xGufajy;wdrf;a&Smif&aom rif;apmrGeftm;
a'vDyqmrif;u ppfulay;onfukd taMumif;jyK? &ckdifjynftygt0if? b*Fgq,fhESpfNrdKUukd ay;tyfxm;cJh
onfrSm/ ESpfaygif;w&m? ausmfcJhNyD/ okdYjzpf? tomwMunf jyefvnfay8;tyfcJhvQif? armufolZmNrdKUxdom

&ckdif&mZ0if

24

OD;atmifomOD;

odrf;,l? ppfNydKifrnfqkdaomf? a'vDNrdKUwkdifatmif wkdufckdufodrf;,lawmfrlrnf[k yg,Sdavonf/


ukvm;rif;onfvnf; tomwMunfEiS yfh if? ay;tyfav\/ xkaYd Mumihf rif;ygBu;D onf ab;avmif;awmf
bkd;avmif;awmfwkdY\ e,fedrdwftxdom(armufolZmNrdKUtxd) odrf;ykdufawmfrlNyD;vQif bk&m;oQifyGifhawmfrl&m
r[maAm"dyifoYkd <ua&muf Bu;D pGmaomtvSLukd ay;awmfral v\/ urn;f ausmufpmukv
d nf;? a&;xk;d pku
d x
f l
xm;cJhNyD;vQif? ou&mZf(895)ck uqkefv &ckdifjynfodkY jyefvnfawmfrlcJhavownf;/ odkYvQif rif;ygBuD;
vufxufawmf ukvm;wkdYodrf;ykdufxm;aom b*Fgq,fhESpfNrdKUom jyef&onfr[kwf/ &ckdifjynfukd ukvm;wkdY
MoZmvTrf;rkd;jcif;rSvnf; vkH;vkH;uif;vGwfavawmh\/
ou&mZf(899)ckwGif? taemufEdkifiHrS? ay:wl*DvlrsKd;wkdYonf &ckdifjynf\ <u,f0csrf;omjcif;ukd?
rsufjrifukd,fawGUyifjzpf? avmb&rufwkdufwGef;jcif;aMumifh? vma&mufwkdufckdufMuukef\/ rif;ygBuD;\
a&aMumif;ppfonfawmfrsm;onf 0g;azmifBuD;pGm zGJUNyD;vQif? aumufkd;rsm;ukd vlkyfvkyfum? ,rf;tkd;rsm;jrKyf
ay:wl*DoabFmrsm;,Sd&mokdY a&usESihfarQmvkdufMu\/ ay:wl*DwkdYvnf; tu,fxifrSwf? aoeyftajrmuf?
ypfazmufMu&m ,rf;tkd;rsm;aygufuGJ-rD;avmifjcif;aMumihf ay:wl*DoabFmrsm; rD;pGJavmifuRrf;Muukef\/
usefoabFmrsm;vnf; yifv,fokdY qkwfcGmajy;Mu\/ ,if;uJhodkY qkwfcGmajy;aomtcgrSm &ckdifa&wyfu
xufMuyfruGm vkdufvHwkdufckdufjcif;aMumihf BuD;pGmaom ysufpD;jcif;jzihf zkdz&JxGufajy;Muavonf/
ou&mZf (906)ckwgif awmifil-rif;w&m;a&TxD;onf &ckdifjynf 'Gg&m0wD-oHwGJNrdKUukd xdyg;vm\/
&ckdifppfonfawmfrsm; ckcHwkdufckdufjcif;aMumihf qkwfcGmxGufajy;&\/ wzef? ou&mZf(907)ckESpfwBudrf?
(908)ckESpfrSmwBudrf? vma&mufwkdufckdufcJhMujyefao;\/ ESpfBudrfpvkH;rSm ta&;edrfhMuonfom/ okdYaomf
aemufqkH;tBudrfrSm ajy;aygufr&atmif a&wyfMunf;wyf txyfxyfjzihf ydwfqkdYxm;jcif;aMumifh? wyifa&TGxD;
xHrS r[mrdwftjzpfjzifh *wdopmjyK jyef&vkdaMumif; jyefMum;vTmqufovSm\/ rif;ygBuD;vnf;? oem;
*kPmjzihf oufnmcGifhjyKawmfrlvkdufav\/
rif;w&m;a&Tx;D jyefcgeD;wGi?f ppfwaumif;pm; r[mynmausmf trwfonf qk;H rpum;? odaYk vQmuf
xm;vkdufav\/ toQifrif;jrwf/ avmuokH;yg;\ txG#ftxdyfjzpfawmfrlaom jrwfpGmbk&m;qkH;rawmfonfh
w&m;ukd rwnfaom olonf oHo&m0#fqif;&J&Snfwwfygonf/ a&S;olawmfaumif;wkdYpum;vnf;? oabFm
pD;vsuf? a&kd;a&aMumif;ukd rodwwfaom rmvdef/ awmukd0ifvsuf? awmpOfukd rodwwfaom rkqkd;/
jynhf&Sifrif;jzpfvsuf? rSL;rwft&Snf? tedrfhtjrifhukd rodwwfaom rif;/ trwfjzpfvsuf? rif;&dyfrif;jcnf?
t&nftoGm;? pum;oihfroihfukd rodwwfaom trwfpwk[detedd|Orwaumav;OD;aom ol,kwf?
tvkdr,Sdtyfaom oll;wkdYonf tvdrm r,Sdonfjzpf aojcif;rvS? ao&aMumif;ESihf xkH;a[mif;,Sdygonf/
w&m;vdrm? oHo&mtjypfukdodaom rif;aumif;rif;jrwfwkdYonf teD;ta0;? olYom; ukd,fhom;ra&G; qkH;ray;
awmfrlaMumif; a&S;ola[mif;wkdYtqkdvmjyefonfrSmusih f a csmf "r o ZD 0 S t m;? jypf r S m ;jyif ; &d e f ? ZD w d e f u k d r I d ; yd e f r aoG ? a>caomf v nf ; aumf i D ; ?
waMumif;rkdufrnf;? olYypnf;ukd csKyfwnf;rGJjim;? jypfrSm;ojzihf? roifhygacs/ olYaqGorD;? cspfZeD;ESihf? a&mESD;
qufqH? okH;yg;uHrl? pDrHavmb? eop[k? ,Gif;cGpum;? olESpfyg;ukd? ckdufyGm;&efppf? a'gojzpfatmif? acsmypf
wwef? rsufrmefMurf;MuKwf? zkrsKd;? tusKd;rJhvQif;? ydefzssif;0gpm? rdefYrSmpwk? a'gock? jcm;olY&dyfNidrf?
pnf;pdrfa>c&H? olaumif;uHukd? zdwfvQHe*d? igh[mwdukd? jzpfbdapvkd? qkdta&;rBuHawG;vdrfh? rdkufrJwaMumif;?
apmif;ajrmif;jiLpl? t,larSmufvSef? rdpmOmPfESifh? okH;xGefu0,ponftm;xkwf ukd,fEIwfESvkH;? aqmufwnf
okH;u? ydwfzkH;av;yg;/ yg,fwHcg;k[l/ jzpfygonf/
jynh&f iS rf if;wko
Yd nf ormtmZD0aumif;aom toufarG;jcif;? ,Su
d ek o
f nfjzpf? aMu;armif;cwfaqmf?
pnfawmfu
dk w
f ;D waeYo;Hk Burd jf ynfow
l u
Ydk dk qk;H rawmfryl gonf/ toQirf if;jrwf? vuf;Hk tm;ukd tvk,
d adS om
rif;onf &efykd xkdjynfolwkdYaomfvnf;? vufkH;rmeBuD;jcif;aMumifh? pnf;pdrfr&Snf? &efolrsKd;ig;yg;?
qufqHrsm;av onf/ ESvkH;tm;ukd tvkd,Sdaom rif;wkdY\ jynfolonf tylaomu uif;jcif;aMumifh? rdbom;
ajr;pOfvmojymawmifhwif;rukef? qufqHcHpm;vsuf? rysufpnfxGef;? bk&m;paom olawmfaumif;wkdY

&ckdif&mZ0if

25

OD;atmifomOD;

tcs;D trGr;f ukd cH&aMumif;ESifh ynm,Srd sm;rSmxm;awmfryl gonf/ usr;f *efvnf;/ opfyifwode;f wkw
Yd iG ?f tyGi,
hf dS
aom opfyifonfomvQi?f wifw
h ,f\/ vlwode;f wkw
Yd iG v
f nf;? tqif;vSoo
l mvQif wihw
f ,f\/ tqif;vSol
wode;f wkw
Yd iG v
f nf;? ynm,Sad omolonfomvQif wifw
h ,f\/ [lvm,Sad omaMumih?f ynmom t&if;jzpf
rif;usihfruGm? ynmESihfwkdif;jynfukd apmihfxdrf;&maomtaMumif;? usrf;a[mif;vm,Sdygonf/
wzef wkHvnf;? cEmig;yg;ukd? "mwfav;yg;jyKjyif pDrHtyfonfjzpf? tprxifyg? oHo&m0#f?
tedrfhtjrifh puf&[wfyrm? awGUNrJ"rwmukd igrif;wum;[l axmifvTm;acswaomf xkdrif;jynfolkwdYonf
vnf; bk&m;tqkH;tr omoemawmfrwnf? rif;tvkd,Sd&mokdYvkduf? Murf;wrf;,kwfrmqkd;oGrf;aMumif;?
usrf;*efvm,Sdygonf/ rif;vnf;rif;Murf;? trwfoGrf;ESihf? tuRrf;rdwf0if? odkYwnf;vQifrl? jynfol&dyGwf?
rif;wnf;jrwfu? trwfxkdYwl? jynfolrId;? ppfxkd;r,Sd? r&dow0g? a&pmr&Sm;? ckd;om;ray:? jrifajrmfool?
MunfjzLjrwfEdk;---ponftm;jzihf? a&S;ynm,SwkdY qkdMuygonf/
xkdkxkdtm;jzihf r[mynmausmf trwfonf xkH;a[mif;oufao om"ursm;ESihf w&m;jy
qk;H rpum;avQmufxm;avaomf? rif;w&m;a&Tx;D onfvnf; owdoaH 0*&vsu?f r[mynmausmt
f m; qkvmwf
rsm;pGmay;um? aejynfawmfokdY jyefawmfrlav\/
rif;ygBuD; ewf&GmpHawmfrlavvQif? om;awmfwdumrif;onf crnf;awmf\ tkduft&mukd ou&mZf
(915)ckwGif qufcHpkd;tkyfawmfrlav\/ if;rif;onf ou&mZf (917)ckwGif qufcHpkd;pHawmfrlav\/ if;rif;
onf ou&mZf (917)ckodkY a&mufvwfaomtcg wnfawmfrl ESpfBudrfwkdifwkdif? tvSLBuD;ay;awmfrlav\/
uJo
h Ydk crnf;awmf rif;ygBu;D u &Spaf omif;bk&m; om;awmfwu
d m rif;u? uk;d aomif;bk&m;ukd wnfawmfrcl MhJ u
jcif;aMumihf? &ckdifjynf ,ckwkdifatmif (tb&Spfaomif;? om;ukd;aomif;) [k qkdprSwfjyKMuukef\/
xkdrif;\om;awmf rif;apmvSonf ou&mZf (918)ckwGif eef;wufawmfrl? xkdESpfrSmyif? bkd;awmf?
crnf;awmfwaYdk qmufvyk v
f LS 'gef;cJMh uaom r[mrkew
d efaqmif;awmfBu;D ukd topfwzef rGr;f rHaqmufvyk af wmf
rlav\/ ou&mZf (923)ck 'kuefodefESihfwuG? &[ef;oCFmawmfrsm; oDwif;okH;awmfrlMu&ef? ausmif;wkduf
BuD;pGmaqmufvkyf vSL'gef;awmfrlav\/ 'kuefodrfESihf &Spfaomif;bk&m;twGif;,Sd? ausmufeH&Hrsm;?
bk&m;kyfyGm;awmfrsm;? rif;? rdzk&m;? armif;ra>c&Hrsm;ukd kyfvkH;xk armfuGef;(trlxGef;)wifxm;aMumif;ukd
,ckwkdif awGU&ao;\/ if;wkdYrS xkdacwf yef;&Horm;rsm;\ vuf&mukdom od&onfr[kwf? ,Ofaus;rItqifh
twef;? rif;crf;rif;em;? xkdacwf\ t0wftpm;? xkH;pH"avhrsm;ukdyg cefYrSef;Edkifayonf/ &mZ0iftm;jzihf
tvGefta&;ygaom taqmuftOD;rsm;aywnf;/ rysufrpD;&atmif aumif;pGmjyKjyifapmihfa&Smufxm;
tyfayonf/
xkrd if;rS aemufwqufveG af jrmufaomtcg? rif;ygBu;D \ om;awmftaxG;? ppfww
H ifNrKd Upm;? zGm;awmf
axG;cspfaESmif;-rif;zavmif;ukd jyLolrSL;rwfwkdYtnDtGwf wkdifyifMuNyD;vQif? ou&mZf (933)ck xD;eef;tyf
ESif;? rif;ajrmufMuav\/ xkdrif;ukd rif;zavmif;wGifonfum;- crnf;awmfrif;ygBuD;vufxuf? ay:wl*D
(zavmif;)wkdY\ &efukd wGef;vSefwkdufckdufatmifjrifawmfrlcsdtwGif;? zGm;jrifawmfrkljcif;ukd taMumif;jyK
wGifjcif;yif jzpfayonf/&mZ0if rif;zavmif;trnfjzihfyif xif&Sm;vmawmh\/
rif;zavmif;onf Mu,ftaygif;Nc&H t
H yfaom vjynf0h ef;uJo
h Ykd rsK;d awmfaqGawmftaygif;jzihf wifw
h ,f
pGm NcH&Hvsuf? rif;pnf;pdrfukd pHpm;awmfrlav\/ a&S;ab;avmif;awmf? bkd;avmif;awmffrsm;uJhodkY vufatmuf
MoZmcHEdkifiHrsm;ukd w&m;ojzihf odrf;oGif;tkyfcsKyfawmfrl&ef BuH&G,f&if;,Sdawmfrlonftwkdif;? taemufrZdr
a'o\ wHcg;robG,jf zpfaom oufrif;jynfudk a&S;OD;pGm odr;f ydu
k af wmfrv
l o
dk jzif?h Munf;aMumif;? a&aMumif;?
ESpf&yfpvkH;Muyfrwf ppfcsdawmfrlav\/ oufrif;MoZmcHojzihf taemufrsufESm? b*Fgq,fhESpfNrdKUvnf;?
om,mpGm\/ wjynfvkH;om,m\/ jynfolwkdYukd ukd,fpdwfESpfjzm? csrf;omMujcif;aMumihf? ynm&Sifrsm;
xGef;um;\/ pD;yGm;a&; tqifhtwef; jrifhvm\/ omoemawmf xGef;vif;j\/ tzufzuf wkd;wufrI,SdcJhay
onf/
,if;uJhodkY jynfwGif;? jynfy? ESpf|mepvkH; Nidrf;csrf;pGm umvtwefMumatmif aevmcJh&aomfjim;

&ckdif&mZ0if

26

OD;atmifomOD;

vnf; ta&SUjynf-[Hom0wD bk&ifhaemifausmfxif aemf&xmeef;wufawmfrlaomtcg? &ckdifjynhf&SifoD&o


d &l ,
d pEr[m&mZm? rif;ygBu;D vufxufawmf rif;w&m;a&Tx;D ESifh twl? &ckid jf ynfoYkd ppfcsw
D uf ta&;edrhf
cJhbl;aomaMumihf? raMurcsrf;jzpfcg? Munf;wyf? a&wyf? tvkH;t&if;txyfxyffjzihf? &ckdifjynfokdY ppfcsDawmfrlcJh
av\/ ,if;uJhodkY ppfcsDvmaMumif; Mum;od&aom rif;zavmif;onf eef;awmfxuf aeawmfrlvsufvQif?
om;awmfppfoBl u;D ESiw
fh uG? &JrufAv
dk yf gwkt
Yd m;? bk&ifah emifppfwyfudk wGe;f vSew
f u
dk cf u
dk &f ef trdeaYf y;awmfral v
\/ rif;zavmif;\ trdefYukd OD;xdyfyef&Guf? ppfolBuD;ESifhwuG &JrufAkdvfygwkdYonf ou&mZf(943)ckwGif
fMunf;aMumif;? a&aMumif;wGefvSefwkdufckdufMu&m? bk&ihfawmeifppfwyfrSm xGm;xGm;nufnuf? aMuysufukef
awmh\/ aemufxyfwzef? rwkduf&Jawmhacs/
rif;zavmif;onf odkYvQif? jynfy-&efrsm;ukd wGef;vSefokwfoifNyD;aemuf? EkdifiHawmfukd tckdiftvkH
jyKawmfrlNyD;vQif? y&d,wd? y#dywd? y#da0"? omoemawmfokH;&yfukd a&S;uxuf wkd;wufatmif tywfwukyf?
tm;xkwfawmfrlav\/ avmuDa&;vnf; aq;0g;rEeftwwf? euwfaA'iftwwf paomtwwfynmrsm;
xGef;um;NyD;vQif? vufrIynmrsm;rSmvnf;? a&S;uxuf? xl;uJpGmwkd;wufvmcJhayonf/ oD[kdVf? ay:wl*D?
yoDrif;wkEYd iS v
fh nf;? ESppf OfEpS w
f idk ;f ? ukepf nfzv,fjcif; vufaqmifyPmurf;vSr;f jcif; ponftm;jzihf cspMf unf
pGm a&Tvrf;aiGvrf; azmufvkyfcJhMuayonf/
pEol&d,rif;vufxuf jrwfpGmbk&m;ocif ukd,fawmfwkdif <uvmawmfrl Asm'dwfpum;? >rufMum;
awmfrlcJhonfhtwkdif;? rif;zavmif;vufxuf "mwfawmf arGawmfrsm;ukdvnf; &xm;NyD;jzpfojzihf? atmufyg
apwDawmfrsm;ukd wnfxm;ukd;uG,fawmfrlav\/
(1)
rd*yAwawmif ezl;oif;uspfawmf"mwf- oif;MuyfawmfapwD/
(2)
eEyAwawmif yg;arG;awmf"mwf-yg;arG;awmfapwD/
(3)
a0VKyAwawmif em;vdyfawmf"mwf-em;vdyfawmfapwD/
(4)
yOLyAwawmif csufawmf"mwf-csufawmfapwD/
(5)
umvm*D&dawmif vQmawmf"mwf- vQmawmfapwD/
(6)
uaygw*D&dawmif vnfawmf"mwf-*D0gapwD/
(7)
rkOyAwawmif vusfmyg;kd;awmf"mwf-yg;kd;awmfapwD/
(8)
a&Ekom&awmif vuf0Jyg;kd;awmf"mwf-yg;kd;awmfapwD/
(9)
O&yAwawmif &ifikHawmf"mwf-&ifikHawmfapwD/
(10) aovyAwawmif ar;ilawmf"mwf-ar;ilawmfapwD/
(11) yAmoawmif tqkyfawmf"mwf-tqkyfawmfapwD/
(12) aeom'awmif ovkH;awmf"mwf-ovkH;awmfapwD/
(13) uPavmrawmif em;arG;awmf"mwf-em;arG;awmfapwD/
(14) omvr,awmif pNrHawmf"mwf- pNrHKawmfapwD/
(15) pmkyAwawmif OD;uif;awmf"mwf- OD;uif;awmfapwD/
(16) 'Gg&m0wD? rPdauomawmif qHawmf"mwf- qHawmfapwD (topfxyfrHwnf\/)
(17) oDvyAwawmif OD;&pfawmf"mwf- OD;&pfawmfapwD/
rif;zavmif;onf omoemawmf ou&mZf (2122)ck? aumZmou&mZf (953)ck wef;cl;vqkwf
w&ufaeY? pdr;f kaYd omausmufwjYdk zih?f rif;\vufv&H pS q
f ,fv;Hk ywf ,Sad om apwDawmf jrwfpmG bk&m;ocif\
OD;&pf"mwfawmfukd Xmyem NyD;pD;atmifjrifawmfrlav\/ rif;zavmif;onf ou&mZf (955)ck? b0ewfxH?
pHvGefawmfrlavownf;/

pmrsufESm 59 zwfr& rkduf&yg/

&ckdif&mZ0if

27

OD;atmifomOD;

tcPf; (4)
rif;ygBuD;rS rif;&mZmBuD;xd (rif;ajcmufqufwkdifatmif) rif;tm;?
usKd;aMumif; TefjyqkH;rawmfrl cJhaom trwfBuD; r[mynmausmf/
ou & mZf (893)ck eef ; wuf a wmf r l a om rif ; ygBuD ; vuf x uf r S o nf ou & mZf (955)ck ?
eef;wufawmfrlaom rif;&mZmBuD;vufxufwkdif/ ajcmufqufaom rif;wkdYtm;? rif;usKd;ESihf jynfusKd;ukd
a&S;Ivsuf? raMumufr&GGHU? rwGefYrqkwf? [kwfwkdif;frSef&m avQmufxm;cJhaom? trwfBuD; r[mynmausmfrSm
rnfonfh&mZ0ifrqkd? xl;xll;jcm;jcm;? ay:ayguf&ef cJ,Of;aom ynm&Sifyk*dKvfBuD;wpfOD;aywnf;/ ,if;uJhodkY
xl;jcm;aom ynm&Sirf sm; ay:aygufcsed o
f nf rnfonf&h mZ0ifrqk?d wkid ;f jynfw;dk wuf-0ajympnfyifaomtcsed f
jzpf\/ r[mynmausmfrSxm rif;vkdvkduf rif;BudKufukdom avQmufxm;wwfaom yk*dKvfr[kwfay/ wkdif;a&;
jynfa&;ESihfywfouf avQmufxm;tyfaom pum;rsm;rSm xkdacwfxkdtcsdefrSmomr[kwf? rnfonfhwkdif;jynf
rnfonfv
h rl sK;d tbdrYk qkd tpOftvmrSwo
f m;vku
d ef mbG,&f mrsm; yg,So
d jzifh aemufom;? aemifvmwkYd rSwo
f m;
pdrfhaomiSg? tvsOf;oifh&m xkwfEIwf abmfjyvkdufygonf/ oabmw&m;ukd avhvmrSwfom;Muygukef/
(1)
rif;ygBuD;vufxuf? awmifilrif;w&m;a&TxD; ou&mZf(908)ck? &ckdifjynfukd xdyg;vmaom tcg
r[mynmausmftrwf-rnfuJhodkY w&m;jy qkH;rcJhaMumif; tcPf;(3) awGUcJhMu&ayNyD/ ynm,SdrSeforQ?
y#dyuukd vkdvm;Muonfr[kwfay/ rif;&mZmBuD;vufxuf? ou&mZf (960)jynfhwGif [Hom0wD-yJcl;odkY
csw
D ufawmfrpl Ofu? tajctaet&? rvGrJ a&Smifomojzihf trwfBu;D ud,
k w
f idk v
f u
dk v
f mcJ&h ayonf/ ppfrufudk
vkdvm;um; r[kwfay/
(2)
rif;zavmif; vufxufawmf? ajrmufOD;NrdKUudef;cef;ukef NrdKUopfwnftyfNyD[k [l;&m;jzL? [l;&m;kd
wkdYu avQmufxm;Muonfukd? r[mynmausmf trwfBuD;u toQifrif;jrwf/ a&S;ynm,SdwkdYqkdcJhaom xD;eef;
pku
d &f m? y#dyl ponftm;jzihif pufav;yg; nDw
G af omatmifajrr*Fvmt&yf NrKd Uwnf xD;eef;pku
d &f aom
jrwfpmG bk&m;ocif\ "mwfawmfarGawmf? yd#u
d wfawmf? oDv0ef? *kP0ef? q&mrGef q&mjrwf? rSKL;rwftaygif;
ESijfh ynhpf
Hk omoemawmfxeG ;f vif;? jynh&f iS rf if;vnf; bke;f Muufoa&wk;d jcif;? tvGerf eG jf rwf wefc;dk ,Sad om
q'efqifjzLawmfa&mufjcif;/ trif;rif;wkdY MunfkdjrwfEkd;? usDusb@m&wemaygrsm;jcif;? &eftaygif;ukd
atmifjrifjcif;/ av;yg;ESifh jynhfpkHwwfaMumif; yx0Dbkrdr*FvH? pwkr[mvmbH [l usrf;*eftxGuf
,Syd gonf/ ajrmufO;D NrKd Uawmfudk wnfonfr?S ,ckwidk af tmif? &efozl suq
f ;D Ekid b
f o
l nfr,Syd g/ xkt
d *Fgav;yg;ESifh
nDpGm wkdif;jynfom,m? ow0gwkdYNidrf;csrf;? omoemawmfvnf;? a&mif0gaev? xGef;yqJyif jzpfygonf/
jrif;vnf;rorm? jynfolwkdYvnf; w&m;vGwfcJhaomf NrdKU&Gmajymif;aomffvnf;? rom,m? NrdKUajymif;zefrsm;vQif?
jynfoljynfom; rD;okdYylonfom/ Nidrf;csrf;om,mpGm? jynfolwkdYtm;/ &if0,fom;okdY tkyfcsKyfawmfrlyg/
waMumif;rSmvnf;? tmumrkdCf;vwf? euwfaev? emwm&m? &SpfjzmN*dK[foGm;? N*dK[fpm; N*dK[fpk?
OwkokH;vD &moDokH;&yf? aeMuyfvykyf? ajrvIyf? awmfvJ? ewfyGJ tajrmuf? ypfazmuftoH? OygysHESihf? onf;xef
rkC
d ;f apG? aevnf;ESppf if;? vwGiMf u,fomG ;? e*g;pufewf? axmifch wfzv
D m? ,MwmESi?fh Zmwmpef;vyf? N*Kd [yf suf
iSuf,kwf pkef;zkwfwap? zGwfa>rykxkd;? tckd;a&mifjcnf? xGufonfxkH;a[mif;? edrdwfaygif;rSm? avmuDomwnfh
ynma0zef? tjrifoefrS? okwHu0d todajrmufjrm;? w&m;ukdom? vdrmedp/ omrdeZmwf? xkH;rSwfoifhpG?
oDv0rif; ESvkH;oGif;odkY &efuif;y,fa>c? aysmuf&avonf/ rSefayrkcs/ ,Gif;rpG/ [lvnf; a&S;ynm,Sdrsm;
a&;xm;awmfrcl MhJ uygonf/ avmuDr[
I o
l rQ? olawmfaumif;ukd tjypfray;Ekid yf g[k avQmufxm;av\/ NrKd Uawmf
ukd rajymif;jzpfawmhay/
(3)
rif;zavmif;\ om;awmftvwf-oHawmifpm;onf/ oHawmif&Gm- tonfom; wOD;ukd taoowf

&ckdif&mZ0if

28

OD;atmifomOD;

aMumif;? jynf&h iS rf if; odawmfrv


l wf? uJo
h Ydk jynfow
l t
Ydk m;? ESyd pf ufuvl? jyKrjl cif; rnfuo
hJ Ykd pD&ifoifah Mumif;?
trwf B uD ; r[mynmausmf o d k Y wk d i f y if a r;jref ; awmf r l a v\/ trwf B uD ; onf v nf ; toQif r if ; jrwf /
om;awmfoHawmifpm;onf crnf;awmftmPmukd NydKifvsuf? tmPmykdif tpkd;&jyKjcif;/ aemifawmfrsm; rjyK
rusihf0Hhaom trIukd jyKusihfvsuf? aemifawmfrsm;ukd usL;vGefjcif;? rSL;rwfjynfolwkdYukd rcefYav;pm;jyKusihfjcif;?
jynfh&Sifrif;rSwyg; jynfolwkdYtoufukd rnfolrQrykdif a&S;xkH;,Sdygvsuf zsufqD;jcif;/ av;yg;aom tjypf,Sd
oljzpfygonf[k avQmufxm;av? NrdKUvlrsKd;wkdYae&m? r&dyfacsmif;nm? ayvmawmifokdY ykdYawmfrlav\/
-trwfBuD;r[mynmausmfonf? rif;\om;awmf[l t*wdw&m; rvdkufpm;bJ? raMumufr&GHU?
raxmufrm? [kwfwkdif;rSef&m avQmufxm;jcif;? bk&ifrif;jrwftbdkYrSmvnf;? om;awmfukd cspfygvQufESihf?
wkdif;usKd;jynfusKd;ukd iJh wkdif;jynfrSESifxkwfjcif;rsm;ukd axmufqjcif;tm;jzihf? rSL;rwfESihfwuG? jynfh&Sifrif;wkdY
onf? wkdif;oljynfom;wkdY\ aumif;usKd;ukd b,fxd? amqif&GufawmfrlMuaMumif;? xif&Sm;pGm od&ayonf/
aemufw&yfrmS - jynh&f iS rf if;rSwyg;? rdz&k m;? om;awmf-orD;awmfrsm;?rSmyif toufO;D qHyidk af cwf jzpfvifu
h pm;
wkid ;f oljynfom;wk\
Yd toufudk owfyidk cf iG rhf ,Sad Mumif; awGU&ayonf/ jynf&h iS rf if;wkaYd omfrv
S nf;? wkid ;f oljynf
om;wkdYukd aopm;aoapay;cJh\/ &if0,fom;uJhodkY oem;mwm MuifempGm tkyfcsKyfwwfaMumif;
awGU&ayao;onf/
(4)
rif;zavmif;vufxufawmfrmS yif? oD[Vdk u
f Re;f rS ola|;Bu;D wOD;\ ajr;wa,mHonf ajrmufO;D NrKd Uawmf
okdY vma&muf? if;\bkd;atvufxuf? &ckdifjynfESifh a&mif;0,fazmufum;cJh&m? ajrmufOD;NrdKUawmf\
oabFmqdyfjzpfaom aygif;xGwfNrdKU ola|;BuD;wOD;ESifh cspfcif&if;ESD;jcif;tm;jzihf tojymwodef;tyfESHxm;,Sd
onfukd jyefay;oifhaMumif;? vma&mufavQmufxm;av\/ aygif;xGwf ola|;uvnf;? ESpfaygif; w&mausmf
vwfNyD/ tbkd;ola|;BuD;ruG,fvGefrSD-ajymbl;onfukd rrSwfrd/ okdYaomf ausmufzsmBuD;wpfck ESpfOD;ESpfyg;
oabmwlvufrSwfa&;xkd;um? trSwftom;jyK jrKyfxm;cJhaMumif;ukdrlum; od&ygonf[k xGufqkdojzihf?
ausmufzsmukd &SmazG&m? xGufqkdwkdif;yif awGU,Sdav\/
r[mynmausmftrwfBuD;onf tyfolESifhxdrf;odrf;ol txif&Sm;,Sdbdrl? oabmwl? tay;t,lESifh
aeoifh\/ ,cktcgrSm tyf&if;vlESifh ay;&if;vlvnf;r[kwfMu om;wquf ajr;wwef xdrf;odrf;vm&m?
ESpfaygif; w&mausmfvwfNyDjzpf? waomif;aom tojymukd oD[kdVfola|;BuD;ajr;okdY ay;ap[k pD&ifav\/
ESpfOD;ESpfbufrsm;pGm aMueyfMu\/
-oD[Vdk u
f Re;f ESifh &ckid jf ynfonf? tqufrjywf ukepf nfu;l oef; a&mif;0,fjcif;tm;jzihf qufcv
H mcJh
aMumif;? xif&Sm;aomoufaow&yfjzpfaywnf;/ &ckdifjynf-aumif;pm;cJhaomtcsdef? &ckdifvlrsKd;wkdYonf
b*Fvm;yifv,fatmf\ta&SU? taemufwkdif;jynfrsm; oD[kdVfuRef;? ta&SUtdEd,uRef;pkrsm;? wkyfjynf? *syef
jynfrsm;ESifhyif? ukefpnful;oef;oGm;vmcJhMuayonf/
(5)
om;awmfoHawmifpm;ukd NrHKwkdYt&yfokdY ESifxkwfcJhbl;&m? if;om;awmfrSm? NrHKvlrsKd;? vif;uJ vlrsKd;?
oufvlrsKd;-rsm;ESifhyl;aygif;um? crnf;awmftm; jcm;em;ykefuefavawmh\/ 'g*gNrdKUpm-aumif;GefYolukdvnf;
tvkdjynhfvQif? trwfBuD;&mxl;ay;ygrnf? tvkdokdYvkdufyg[k vlapvTwfajymqkdap\/ 'g*gNrdKUpm;vnf;?
awmow0gudk tdrfow0gESihf &if;ESD; brf;&onf/ qkd;oGrf;aombk&ihfom;awmfukdvnf;? olYtvkdokdYvkduf
brf;&csdrfhrnf[k BuHvsuf? rnfonfudkrQ pkd;&drfawmfrrl&ef taMumif;jyefMum;av\/
tjcif;t&mukd odawmfrv
l wfaom bk&ifrif;jrwfonf trwfBu;D r[mynmausmt
f m; wkid yf ifawmf
rlaomtcg trwfBu;D r[mynmausmt
f m;? wkid yf ifawmfral omtcg? trwfBu;D u 'g*gNrKd Upm;onf? trsK;d tk;d
tm;jzihf rSL;k;d rwf;dk jzpfygonf/ rif;tqufquf? teD;ta0;xm;orQ? rnfonft
h csed u
f vnf;? rku
d rf mS ;blonf
r,Scd yhJ g/ crnf;awmfb&k m;vufxufawmftcgu? aumif;Geo
Yf \
l bcif owk;d jzLonf ppfcspD Ofu? 0wfqif&ef
ay;oem;aom aAmif;awmfjzLukd ppfjyefaomtcgrSmvnf;? 0wfqifrdojzifh? rQrmewuf<u&moavm[k
crnf;awmfu rmefatmifuRe;f okYd ykx
Yd m;awmfrcl b
hJ ;l ygonf/ wESpaf usmrf QMumvwfaomtcg? jyL-wvkid ;f wku
Yd ?

&ckdif&mZ0if

29

OD;atmifomOD;

yl;aygif;ykefuef&ef aoG;aqmifaomfvnf;? aus;Zl;opmawmfukd apmihfodkdaooljzpf? vufrcHcJhyg/ ,if;odkY


trsKd;tkd;tm;jzihf aus;Zl;opmawmfukd apmihfxdrf;aom 'g*gpm;rSmvnf;? taMumif;qkduf&m? OmPf&Sm
vkyf&jcif;rQom jzpfygvdrfhrnf/ tjypfay;xm;aom om;awmfoHawmifpm; ta&;rSmvnf;? 'g*gNrdKUpm;aumif;GefYol wpfOD;wnf;ESihfyif NyD;ajrmufygvdrfhrnf[k avQmufxm;\/
'g*gNrdKUpm;onfvnf; om;awmf oHawmifpm;ukd a&S;ucsDap aemufu y&d,m,fjzihf ppfwyfukd
uGyu
f v
J suf vku
d v
f mcJ\
h / ouf-NrKH -vif;uJwrYdk mS ? awmifajcomvQif uRr;f usi
f a&aMumif; rusiv
f nfMu
acs/ r,ljrpf0okdYa&mufaomtcg? avSwufrsm;ukd tm;vkH;tqifoifhjzpfap bk&ifhom;awmfukd y&d,m,fjzifh
zrf;NyD;vQif? 'Da&twufrSm? ukvm;wefjrpfaMumif; eef;awmfokdY csDwufum rif;BuD;tm; qufoav\/
xkdtcg r[mynmausmftrwfu? ,if;uJhodkY BuD;av;aom tjypfukd usL;vGefonfhom;awmfyif jzpfvihfupm;?
usrf;*efukd ukd;um;toufab;rS csrf;omay;yg&ef avQmufawmif;yefcsuft& om;awmfoHawmifpm;ukd?
r[mynmausmfokdY qkH;ray;&ef vTJtyfawmfrlvsuf? toufukd csrf;omcGihfay;awmfrlcJhayonf/ onfvnf;
- &ckdifrif;jrwfrsm;onf om;awmf-orD;awmf? aqGawmfrsKd;awmf? rSL;rwfjynfolwkdY\ toufukd rmrwm?
owfjzwfavhr,SdaMumif;? xif&Sm;aom oufaowpf&yfjzpfaywnf;/
(6)
rif;zavmif;vufxufawmf? rD;acsmif;pm; uG,fvGef? aygif;wkwfuRef;ae? ukvm;wpfOD;u? rdzk&m;
Bu;D okYd tojymwpfaxmif vufaqmifqufNy;D vQi?f rD;acsmif;pm; &mxl;uk&d atmif BuaH qmifay;yg[k awmif;yef
vwf\/ rdzk&m;BuD;u? rif;xHavQmufxm;&m? r[mynmausmfESihf? wkdifyifawmfrlojzihf? r[mynmausmfu
toQifrif;jrwf/ / &ckdifjynfonf Ak'bmom? omoemawmfxGef;um;aom wkdif;jynfjzpfonf tm;avsmfpGm?
tBu;D tuJvyk o
f w
l rYdk mS ? &wemok;H yg;ukd kad oukid ;f Iid ;f olrsm; jzpfMurS? vufatmufi,fom;rsm;? omoemawmf
ouf0ifMuygrnf/ bmomjcm;ukd tBu;D tuJ wifajrm ufjcif;tm;jzih?f Ak'b
mom? omoemawmfudk xdcu
dk Ef idk f
ygonf/ rdzk&m;BuD;rSmvnf;? rdrd\odumawmfukd rvTwfoifhyg[k avQmufxm;av\/
bk&ifrif;jrwfonfvnf;? rdzk&m;BuD;? wcg? w&m;vTwfacsonf/ trwfBuD;u tusKd;taMumif;okdY
jyqk;H r&rnf[k rdeaYf wmfral vaomf? rdz&k m;Bu;D vnf; tvGe&f u
S v
f
S ukvm;okYd tojymwpfaxmifudk jyefay;
NyD;vQif? trwfBuD;ukd ac:awmfrlvsuf? aemifukdvnf;? ravsmforQ? orD;trSwfxm; qkH;rawmfrlygrnfh
taMumif;? rdefYawmfrlav\/
wkdif;jynfEkdifiH tkyfcsKyfpDrHcefYcGJa&;? rdzk&m;BuD;rsm;rSm 0ifpGufzufcGifh r,SdaMumif; awGU&\/
wzefvnf;? ukvm;? wky?f *syef? ay:wl*pD aom vlrsK;d jcm;rsm;? &ckid jf ynf vma&mufaexkid cf MhJ ujim;aomfvnf;?
EkdifiHjcm;om;? bmomjcm;vlrsKd;rsm;ukd tkyfcsKyfa&;? ta&;ygt&ma&mufaomae&mrsm;wGif cefYxm;avhr,Sd?
tkyfcsKyfa&; rif;wkdY\ usihfxkH;"rowfukdomr[kwf? Ak'bmomw&m;awmfukdvnf;? trSDwHuJjyKvkyfum?
tkyfcsKyfpDrHcJhMuaMumif; xif&Sm;ayonf/
(7)
yJcl;-ausmfxifaemf&xmonf ,kd;',m;ukd csDwufwkdufckduf? ,kd;',m;wkdY ta&;edrfhojzihf? ,kd;',m;
trwf apmbGefrSKdif;onf? &ckdifjynf-rif;zavmif;xH 0ifa&mufckdvIHvSmcJh\/ jynfwGif;okdY 0ifa&mufvmaom
EkdifiHjcm;om;rsm;ukd aocsmpGm pkHprf;ppfaq;avh&Sdaom &ckdifjynfonf? xkdtrwftaMumif;ukd aphiSaocsmpGm
ppfaq;NyD;aomtcg? r[mynmausmfvufokdY tyfxm;av\/ umvtwefMumaomtcg apmbGefrIdif;rSm?
vufkH;&nf-ESvkH;&nfjynhf0oljzpfaMumif; awGU&ojzihf? ray;bl;NrJ? xl;uJaomta&;tcGifhukd ay;awmfrlvsuf?
'g*gNrdKUpm; trwfBuD;\orD;? ukd,fvkyfawmfrif;kdESihf ay;jrm;awmfrlav\/ uHomNrdKUpm;tjzpfjzihfvnf;
csD;jrifhawmfrlwkHao;\/ if;trwf\ t&nftcsif;tm;avQmfpGm? uHomNrdKU ajrmufbufwpf0kdufvkH;onf?
rif;zavmif;\ opmawmfcH jzpfukefMu\/
umvtwefMumvwfaomf-ausmx
f ifaemf&xmrif;xHrS wrefapvTw[
f efjzihf vlEpS af ,mufonf Ncw
d f
ydwpf mxkyw
f pfxyk u
f dk ,lvQu?f &ckid jf ynfoYkd rxifr&Sm; a&mufvmvwf\/ tNrpJ pHk rf; ppfaq;avh,adS eMuaom?
rif;rSKxrf;rsm;ESiahf wGU&m pmxkyu
f dk csxm;cJ
h ? uk,
d v
f w
G x
f u
G af jy;Muav\/ pmxkyu
f dk rif;xHwifjy bwfaI p
&m trwfapmbGefrIdif;onf aus;Zl;opmawmfukd apmihfodkdaooljzpfonfh tm;avsmfpGm? &uyl&wkdif;jynfukd

&ckdif&mZ0if

30

OD;atmifomOD;

tvkdawmfjynhfvQif? rdwfuvkHNrdKUukd tykdifpm; ay;oem;awmfrlrnf- *wdxm; apvTwfvkduf&m? ,cktcg


ok;H ESpaf usmv
f wfNy/D rnfoYdk taMumif;t&m? rnfonh&f uf csv
D mawmfrv
l Qi?f ta&;ukerf nf/ rSL;rwfrnfow
l EYdk iS fh
aygif;buf? nDGwfrdonfrsm;ukd apola&mufvmcsdefoifhvsuf ra&mufMuefYMumavonf/ ,kd;',m;rif;\
trwfjzpfaomfvnf;? rSL;rwfaumif;t*FgESifh jynhpf o
Hk jl zpf? ,kMH unfo;Hk awmfro
l nf/ trIudk OmPfEiS Bfh uNH y;D aomf?
rSmawmfrl&if;? pum;a&mufatmif? avQmufwif&ef? vlapvTwfrS? ynm,Sdt*Fgajrmufrnf[l yg,Sdav\/
taMumif;ESihfywfouf r[mynmausmftrwfu apmbGefrSKdif;rSm opmawmfukd azmufjyef
pnf;vJrnfhol r[kwfonfwpfaMumif;? ,ckcsD;jrifh NrdKUpm;ay;xm;aom uHomNrdKUrSm &ckdifjynfajrmufbuf
e,fedrdwfESihf eD;uyfaomae&mjzpf? [Hom0wD? yJcl;? ,kd;',m; jynfrsm;ESihf tvSrf;a0;aomae&mjzpfonf
wpfaMumif;? ol\ESvkH;&nfaMumifh? vufeuftiftm;ukd rokH;&bJ? ajrmufykdif;e,fpyfrSm opmawmfcHtjzpfjzihf?
Nird 0f yfvsuyf if ,Sad eonfwpfaMumif;/ bk&ifah emif ausmx
f ifaemf&xmxHrS apvTwv
f u
dk o
f nfqadk om pum;rSm?
apmbGefrSKdif;\ ysufpD;&mysufpD;aMumif;? rif;y&d,m,frQom jzpfwef&monfwaMumif;/ taMumif;rsm;
aMumif?h ta&;,l&efyif rvkt
d yfaMumif; avQmufxm;av\/ rif;Bu;D vnf; r[mynmausm\
f avQmufxm;csuf
ukd ESpfNcdKufawmfrlojzihf? apmbGefrSKdif;ukd ac:yif rar;jref;av-csD;jrihfNrJ csD;jrifhxm;awmfrlav\/
(8)
trf;NrdKUpm;uG,fvGef? jynhf&Sifrif;\ i,fuRef ivkH;wifu rif;ESihf&if;ESD;onfukd taMumif;jyK
xkdvpfvyfaomae&mukd avQmufawmif;av\/ rif;BuD;vnf; ivkH;wifukd r[mynmausmfokdY apvTwfawmfrl
&m? trwfBu;D u ,ckpm;aeaom cGeaf o&oabFmqdyo
f m aumif;onf/ trf;NrKd Upm; &mxl;ESirfh awmf[q
k v
dk u
dk f
\/ ivkH;wifum;? raMueyf? rif;xHodkY aemufxyfwpfzef oGm;a&mufavQmufawmif;jyef\/
xkt
d cg r[mynmausmt
f rwfu- toQirf if;jrwf? a&ajrukd tpk;d &aomrif;wkrYd nfonfrmS ? teD;ta0;
ra&G;om/ jynfusKd;rif;usKd;ukd odwwfaomoltm;? rif;eD;yg;vnf;aumif;? ta0;-aus;pm; &Gmpm;ay;&m
vnf;aumif;? jynfMuufoa&,Sd? jynhf&Sifrif; ypKyef? oHo&m? ESpfjzmaomtusKd; vSonfyifjzpfygonf/
rvdrmaom olwkdYonf usKd;jypfrod? rdrdpdwfBudKuf? rif;u tvkdfvkdufonf[l? rawmfrw&m;? jyKusihfjcif;tm;
ESifh? jynf&Gmrom? ow0grsm; yifyef;acsu? xkdolaMumifh rif;tyg,fvm;&monf/ wa,mufukd o'gawmfrl
jynf&GmtysufrcHaumif;yg/ toQifrif;BuD;\ i,fuRefivkH;wifonf ynm,SdwkdYESihf aygif;abmfjcif;r,Sd/
Muufwkduf? tefcwf? taysmftyg;? taomuftpm; tm;BuD;oljzpf? NrdKUpm;ay;acsaomf? ow0gtrsm;yifyef;
jcif;odkY a&mufygvdrfhrnf[k avQmufxm;av\/ rif;BuD;vnf; BudKufawmfrl if;ivkH;wifukd ay;awmfrlav/
-rif;ESihf &if;ESD;ol? aqGrsKd;awmfpyfol[lvnf;? tusKd;tjypfukd ra0befbJ? ta&;BuD;aom
&mxl;rsm; cefYxm;jcif; rjyKcJhacs/ ynm,SdrSL;rwfrsm;uvnf;? rif;vkdvkdufcsnf; avQmufxm;Muonf
r[kwfay/ wkdif;usKd;jynfusKd;ukd Munhf? raMumufr&GH? raxmufrm? [kwfwkdif;rSef&m wifavQmufavh
,SdMu\/ ,if;uJhokdY avQmufxm;Muonfukdvnf; rif;wkdYt*FgnDGwfpGmESihf? vufcHawmfrlcJhaMumif; awGU&ay
onf/
(9)
rif;zavmif;vufxufawmfyif? xm;0,fvrl sK;d wufeG q
Yf o
dk o
l nf aemufvu
dk af emufyg vlwpfaxmif
avmufEiS ?fh &ckid jf ynf ckv
d aHI exkid cf iG ?hf rif;xHyefMum;av\/ r[mynmausmt
f rwfBu;D ESifh wkid yf ifawmfral om
tcg? trwfBuD;u- 'g;0,fvlrsKd;onf NrHKvlrsKd;tEG,fjzpf kd;ajzmihfjcif;? pdwfcufxef? ppfrufukd vkdvm;ol
rsm;jzpfjcif;? pGefYpm;wwfaomowd,Sdjcif;wkdYaMumihf ab;avmif;awmf 'o&mZmrif;vufxufawmfu?
rmefatmifuRef;ae&m csay;xm;cJhbl;ygonf/ xkduRef;rS wpfcsKdUaom olwkdYonf yJcl;ESihf ,kd;',m;pyfMum;?
urf;ajrmifa'o(,ck weoFm&De,f)okdY oGm;a&mufaexkdifMuygonf/ a&aMumif;vnf; usifvnfolrsm;
jzpfMuygonf/ okdYjzpf tkef;uRef;onf olwkdYESihf oifhawmfaomae&m jzpfygvdrfhrnf[k avQmufxm;?
twkdif;yif ae&mcsay;awmfrlcJhavonf/
rS w f c suf /
/'g;0,fvlrsKd;wkdYrSm? c-q-yOm? NzdK<uif;ou&mZf (95)ck? eef;wufawmfrlaom plVpE&m;
rif;onf ykord f e*g;&pf0J ? oif;wG(J waumif;)jynfrS tjyefwiG f oabFmysu
f ewf&mG pHawmf
rl&m? "raZ,s trwfukd? rdzk&m;pEma'0Du txifrSm;? wkdif;jynfokdY jyef0ifcGifh rjyKav/

&ckdif&mZ0if

31

OD;atmifomOD;

xkaYd Mumifh "raZ,strwfonf aemufyga>c&Hoif;yif;ESifh ukvm;wefjrpfnmodYk qefwufum?


NrH K jynf u k d wnf a xmif v suf aeav\/ ok d Y j zpf NrH K vl r sKd ; rS m &ck d i f y if j zpf \ /
xkdNrHKvlrsKd;\tquftEG,fjzpfaom 'g;0,fvlrsKd;wkdYrSmvnf; &ckdifvlrsKd;ESihf aoG;csif; wlaom
vlrsKd;yifjzpfayonf/
(10) rif;zavmif;vufxufawmf ukvm;ola|;wpfO;D onf 'g*gNrKd Upm;odYk rif;ygBu;D vufxuf ukvm;b*Fg
q,fhESpfNrdKUukd odrf;ykdufawmfrlpOf? 'g*gNrdKUwGif ,m,Deef;awmfaqmufvkyf pHawmfrlcJhbl;aomae&mukd
tdraf qmuf&ef 0,f,v
l adk Mumif;? a&TtojymwpfaxmifEiS fh 0ifa&mufciG yfh efav\/ taMumif;ESiyfh wfouf
rif;zavmif;onf? r[mynmausmftrwfBuD;tm; wkdkfyifawmfrl&m trwfBuD;u- toQifrif;jrwf/ a&S;
ab;avmif;awmf? bk;d avmif;awmfw\
Ydk txdr;f trSw?f taqmuftOD;rsm;ukd rzsuq
f ;D tyfyg/ tjypfBu;D wwfyf g
onf[k &mZ0iftukd;tum;ESihf wifavQmufav&m? bk&ifrif;jrwfuvnf;? ukvm;jynfodkY csDwufawmfrlpOf
u? pcef;csawmfrl&mt&yfwkdif;rSm NrdKUjyaus;&Gmrsm;ukd pnfum;atmif jyKpkap/ ppfwaumif;ESihf 'gumNrdKUrsm;
wGif wnfaqmufawmfrcl ahJ om ,m,Deef;awmfrsm;ukd rysupf ;D atmif tapmift
h aeESix
fh m;,Sad p[l rdeaYf wmf
rlaomaMumihf? 'g*gNrdKUpm;vnf; ukvm;okdY a&Ttojymwpfaxmifukd jyefay;? rif;rdefYtwkdkif;jyKjyifvsuf?
ausmufpmarmfuGef; pkdufavawmh\/
odaYk omfvnf; umvMumjrifNh yjD zpfonfwpfaMumif;? ppfwaumif; 'gumpaom ae&mrsm;rSm? ,ckacwf?
&ckdifjynf\ e,fedrdwftjyifbufodkY a&mufaeonfvnf; waMumif;? taMumif;rsm;aMumifh? &ckdifvuf&m
ausmufpmrsm;rSm aysmufysufukefMuavNyD/
(11) armufolZmNrdKUpm-Owrausmfacgifu? a'vD-ukvm;yoDrif;onf w&m;ysuf NrdKU&GmrNidrfroufjzpf
aeygonf/ tvG,w
f ulEiS fh wku
d cf u
dk o
f rd ;f ,lEidk yf gvdrrhf nf[k vma&mufavQmufxm;av\/ xkt
d cg trwfBu;D
r[mynmausmfu? rif;BuD;tm;? odkYavQmufxm;av\/
toQifrif;BuD;/ / a'vDNrdKUawmfonf &ckdifjynftygt0if r[kwfyg/ armufolZmonfomvQif?
tygt0if jzpfygonf/ ab;avmif;awmf rif;apmrGef vufxuf w&m;ysufaomaMumihf ta&;rvS/ taemuf
b*Fg q,fhESpfNrdKUokdY xGufajy;wdrf;a&SmifcJh&ygonf/ xkdb*Fgq,fhESpfNrdKUukd a'vDrif;okdYtyf &ckdifjynfukd
jyefvnfwkduf,lcJh&ygonf/ ,if;aMumihfyifvnf; ESpfaygif;wpf&mausmf b*Fgq,fhESpfNrdKUrSm ukvm;rif;vufokdY
a&mufcJh&ygonf/ rif;ygBuD;vufxufawmfusrS xkdb*Fgq,fhESpfNrdKUukd odrf;,lcJh&ygonf/ xkdpOfu a'vDNrdKUukd
tvG,ftulwkdufckdufodrf;,lEkdifonfukd odygvsufESihf rodrf;cJhyg/ EkdifxufuvljyKrljcif;onf olawmfaumif;?
rif;aumif; trwfaumif;wk\
Yd "avhr[kwyf g[l avQmufxm;av\/ armufoZl mNrKd Upm;ukv
d nf;? tjcm;ae&m
odkY ajymif;a&TUcefYxm;awmfrlav\/
- &ckdifrif;rsm;onf e,fcsJUvkdaom qEr,SdMu/ ta&;tcGihfumvtm;avQmfpGm? omonfukd
awGU&aomfvnf; xkdta&;tcGifhukd,l? wzufom;ukd ESdyfpufuvl jyKrlvkdaom pdwfr,SdMu/ vlwrsKd;uvlwrsKd;ukd zdESdyfcsKyfcs,f tEkdifusihfjcif;onf? rwnfNrJedkif? tcgtcGifh roifhaomtcg? ppfruf&efrD; jzpfyGm;
? wkdif;om;jynfol? &Sifvltaygif; ukd,fpdwfrcsrf; yifyef;kH,Sdrnfukd t&SnfarQmfawG;wwfMuaMumif; awGU&
ayonf/
=========================================================
====================================

&ckdif&mZ0if

32

OD;atmifomOD;

tcPf; (5)
(u) rif;&mZmBuD;
rif;zavmif; ewf&GmpHawmfrlavvQif? om;awmftdrfa&SU owkd;"r&mZmonf ou&mZf (955)ckwGif
crnf;awmf\ tku
d t
f &mudk qufcaH wmfral v\/ bdou
d cf aH wmfral omtcg rif;&mZm[laom bGUJ ukd cH,al wmf
rlavonf/ ou&mZf (957)okdY a&mufvwfaomtcg nDawmfrif;apmvS(ppfwaumif;pm;) onf? oufrif;?
NrHKrif;wkdYESihf yl;aygif;-jcm;em;-ykefuefjcif;aMumifh csDwufESdyfeif;awmfrlNyD;vQif? ppfwaumif;NrdKUukd crnf;awmf
enf;twkdif;yif r[mynmawmfodkY NrdKUpm;ay;tyfawmfrl if;trwfBuD;\om; usD;kdtm;? a&mifjzLNrdKUukd
ay;oem;awmfrlav\/ if;aemuf om;awmf'DCukd armufolZmNrdKUrSae ukvm;q,fhESpfNrdKUukd? tkyfcsKyfawmf
rlapNyD;vQif? xkdESpfrSmyif &ckdifjynfokdY jyefvnfawmfrlcJhavonf/
ou&mZf (959)ckwGif awmifil-rif;&Jausmfxifonf aemifawmf [Hom0wD-yJcl;rif;ukd vkyfBuHvkd
vufaqmifyPmrsm;jzihf rif;&mZmBuD;xHokdY oHapvTwfum? ppfulawmif;vSm\/ rif;&mZmBuD;vnf; ppful&ef?
Munf;wyf? a&wyftvkH;pkHaom ppfonfawmfrsm;ukd pDrHuGyfuJap ppfrcsDrSD penf;emap\/ xkdtcg oli,fwkdY
avSavSmfMu&if;? qkdMuaom Mwif;oHrSm/ qifjzLaygifusKd;? xD;jzLkd;? yJcl;bk&if? wkdYtoQifxH 0ifvdrfhrnf/
[ljzpf\/ ppfEkdifrnfh edrdwfvuPmaywnf;/ ppfcsDwuf&m om;awmftdrfa&SUrif;carmif;ESifh pdefwifpm;
OumysHwkdY a&wyfukd BuD;Muyf&\/ rif;&mZmBuD;ukd,fawmfwkdifvnf;? ou&mZf (960)jynhfwGif? a&aMumif;c&D;
jzihfyif? csDwufawmfrlcJhavonf/
rif;&mZmBuD;onf oHwGJodkYa&mufaomtcg tHawmfapwDukd wufa&mufzl;ajrmf ylaZmfNyD;vQif? ppfEkdif
rnf[ek rd w
d b
f wfaom bke;f awmfBu;D wpfyg;tm; tvkad wmfjynhv
f Qif a&Tausmif;aqmufvSLygrnf[k avQmuf
xm;NyD;aemuf? c&D;qufawmfrlcJh\/ rif;&mZmBuD;wyf rkwrrS tckdiftvkHaeNyD;vQif? om;awmfrif;carmif;wyf
onf oHvQifukdodrf;ykduf tckdiftvkHaeav\/ ,if;rSwzef [Hom0wD-yJcl;odkY csOf;uyf awmifilrif;u
ta&SU/ awmifilrif;om;awmf ewfoQifaemifu-ajrmuf/ rif;carmif;u-awmif/ rif;&mZmBuD;u-taemuf/
toD;oD;0kdif;&HNyD;rS NrdKU\pm;eyf&dumukd ydwfqkdYMuav\/ ckdifvkHvS\/ okdYaomf tpma&pmaMumifh? rjrihfrDS
NrdKUwHcg;ukd zGihfay;&awmh\/ awmifilrif;vnf;? [Hom0wDrif;\ orD;awmf-cifraESmif;ukd rdzk&m;taqmif
ta,mif? ukd,fvkyfarmif;r? ta>ct&HESihf? rif;&mZmBuD;odkY qufoawmfrlav\/
rif;&mZmBu;D aejynfawmfoYdk rjyefryDS if? ,k;d ',m;rif; jAe&mZf [Hom0wDudk xdyg;vSmojzih?f om;awmf
rif;carmif;ukd ESdyfeif;awmfrlap&\/ atmifjrifawmfrlNyD;rS rif;&mZmBuD;onf awmifilESihf [Hom0wDu
qufoaomvufaqmifyPmrsm;jzihf ou&mZf (961)ckwGif aejynfawmfodkY jyefawmfrlcJhavownf;/
c&D;tMum;? armfwifodkYa&mufaomtcg trwfBuD; r[mynmausmf? emrusef;jzpf? uG,fvGefav\/ rif;BuD;
vnf; tcrf;tem; BuD;us,fpGmjzihf oN*dK[f ocsKif;jyKvkyfNyD;vQif? apwDwnfawmfrl\/ if;apwDukd ,ckwkdif
armfwifapwD[k wGi\
f / 'Gg&m0wD-oHwNJG rKd UokYd a&mufaomtcg ppfatmifrnf[k edrw
d b
f wfvu
dk af om &[ef;ukd
*wdtwkdif;? a&Tausmif;aqmuf vSLawmfrlcJhojzihf if;ausmif;aqmuf&mt&yfukd a&Tausmif;jyif[k ,ckwkdif
atmifwiG \
f / rif;&mZmBu;D odr;f ,lvmaom vufaqmifyPmrsm; qifjzLawmfEiS fh tjcm;tbk;d wefypn;f rsm;
tjyif? ,kd;',m;aMu;kyfBuD;rsm;vnf; yg0if\/ r[mynmausmf uG,fvGefNyD;aemuf? a&mifjzLNrdKUpm-usD;kdukd?
ppfwaumif;NrdKUukdyg ay;oem;awmfrlNyD;vQif? ynm0HobGJUjzihf csD;jrihfawmfrlav\/
*" The Arakanese invasion of Burma in 1599 during the reign of Bayin-naung's successor, Nandabayin; ruined that cxountry for the time being. It broke up into petty states. All
Bayinnaung's glory passed to Razagri. Pessessing the white Elephant and the Mahamuni he
had a right to call himself the champion of Buddhism, Arakan, not Burma, became the centre of
* The Land of the Great Image by Maurice Collis. Pages 205-206.

&ckdif&mZ0if

33

OD;atmifomOD;

the Buddhist world.


----byf 1610 Bayin-naung's grandson, Anauk-petlun, had again united the greater part of the
country. He was most anxious to get back the White Elephant, and in 1616 proposed to the
Viceroy of Goa a joint attack on Mrauk-u, declaring that if he secured the animal the Portuguese
could take the rest of the loot. But the proposal came to nothing. Arakan was too strong."

txufabmfjyyg aumufEw
I cf sut
f &-rif;&mZmBu;D onf aumZmou&mZf (960)jynf/h c&pfou&mZf
(1599)ckwGif yJcl;-eEbk&ifvufxufawmf? [Hom0wD-yJcl;okdY csDwufwkdufckdufatmifjrifawmfrlcJh&m? [Hom
0wD-yJcl;aejynfawmfrSm? upOfhu&JjzpfcJh&ayonf/ EkdifiHawmfvnf;? jynfe,fuav;rsm;tjzpfodkY a&mufoGm;
avawmh\/ bk&ifhaemifausmfxifaemf&xm vufxufawmfu? x,fx,f0g0g? jzpfcJhorQ rif;&mZmBuD;vufxJ
odkY a&mufcJh&\/ rif;&mZmBuD;rSmvnf; [Hom0wD-yJcl;rSodrf;,lvmcJhaom qifjzLawmfESihfwuG aejynfawmf
,Sd r[mrked kyfyGm;awmfaMumifh? Ak'omoemawmfjrwfukd OD;pD;acgif;aqmifjyK&aom rif;wyg;jzpfvmawmh
\/ jrefrmjynfr[kwf/ &ckdifjynfonf Ak'bmomxGef;um;&m A[kd&fcsufr wkdif;jynfjzpfvmcJhayonf/
c&pfou&mZf (1610)odaYk &mufvwfaomtcg? bk&ihaf emif\ajr;awmf- taemufbufveG f rif;w&m;
BuD;onf zkdz&JNydKuGJaeaom jrefrmEkdifiHawmfukd pkkH; rif;&mZmBuD; odrf;,loGm;aom qifjzLawmfukd jyef
vkv
d m;awmfrjl cif;aMumif?h tdE,
d jynf-*kt
d e,f,?dS aygwk*b
D &k ifccH sKyEf iS fh yl;aygif;vsu?f &ckid jf ynfudk jyefwku
d f
ckduf&ef? atmifjrifawmfrlaomtcg? qifjzLawmfukdom jyef,l? &ckdifjynfukd ay:wl*DwkdY\ vufxJodkYay;tyf
&ef[al om tpDtpOfEiS fh BupH nfygjim;aomfvnf;? rjzpfajrmufcahJ y/ &ckid jf ynfonf tvGecf idk v
f aHk om wkid ;f jynf
jzpf\/ [l a&;om;xm;onfukd awGU&ayonf/
awmifirl if;u aemifawmf [Hom0wDrif;\orD;awmf-cifraESmif;ukd rif;&mZmBu;D xH vufaqmifquf
vkdufojzihf? awmifilrif;u? rif;&mZmBuD;ukd-wlawmf/ rif;&mZmBuD;u/ awmifilrif;ukd- OD;&D;awmf[k ac:awmf
rlMuvsu?f wrif;ESiw
f rif;? wjynfEiS w
hf jynf/ cspMf unfpmG ? rjywfapwrefvw
T u
f m? a&Tvrf;-aiGvrf;azmufMu
av\/ rif;&mZmBuD; [Hom0wDrS jyefa&mufawmfrlNyD;aemuf e,fjcm;vkHNcHKa&;ukd arQmfIvsuf? opmawmfcH
ukvm;iZ*Fgukd oHvsifpm; ay;xm;awmfrlav\/ if;iZ*Fgonf ou&mZf (965)ckwGif rkwrpm;-Anm'v
ESihfyl;aygif;jcm;em;bdojzihf? om;awmf rif;carmif;ukd ESdrfeif;&ef apvTwfawmfrl&\/ odkYaomfvnf; ta&;rvS
av/ omawmfrif;carmif;vnf;? ukd;vMumrS? aejynfawmfokdYa&mufav\/ wzef ou&mZf (967)ckodkY
a&mufvwfaomtcg? om;awmfrif;carmif;onf oHwGJrSae jcm;em;ykefuefjyef\/ ta&;rvS/ tjypfay;cH&
tHhqJqJwGif (r[mynmausmf\om;) ynm0Hotrwf avQmufxm;awmif;yefjcif;aMumifh toufab;rS
csrf;omcGihf &cJhavonf/
rif;&mZmBuD;vufxufawmf ajrmufOD;NrdKUawmf\ taemufbuf? a&Tqnf0urf;xdyfteD;? bk&m;
qif;wkawmfwyg;ay:onf[k tkwftkwfusufusuf jzpfvwfukef\/ wkdif;oljynfom;? vltrsm;u urf;ay:odkY
qGiJ ifyifah qmifMuaomfvnf;? r&Edik ,
f v
dS wfojzif?h rif;Bu;D uk,
d af wmfwidk f opmt"d|mefjyK yifah qmifawmfrrl ?S
urf;xdyfokdY <uawmfrlav\/ wzef ajrjrifh&mokdY yifhaqmifum; r&awmhacs/ ,if;ae&m(,ckwnf,Sdaom
ae&m)yif? r[m&HwHwkdif;ESifhwuG odrfausmif;aqmufvkyfukd;uG,fawmfrlav\/ a&xJrS ay:vmonfukd
taMumif;jyK ,ckwidk b
f &k m;ay:[kwiG \
f / ou&mZf (967)ckwiG f ay:xGe;f vmonf[k ,lqbG,,
f adS yonf/
rif;&mZmBuD;onf ukd;aomif;bk&m;ukdvnf; topfwzef wnfaqmufawmfrlcJh\/
rif;vufxufawmf vuFm'Dy-oD[kdVfuRef;wGif? Ak'omoemawmf? a&mif0garS;csdefjzpf &uyl&&ckid jf ynfBu;D onf bk&m;omoemawmf pnfyifxeG ;f um;&m |mejzpfaMumif; odawmfral om oD[Vdk -f 0drvaro&l d
rif;onf vufaqmifyPmajrmufjrm;pGmjzihf omoemjyKygcvSn[
fh k omraPBu;D wyg;ukd apvTwu
f m? avQmuf
xm;awmif;yefav\/ rif;&mZmBuD;vnf;? omoemawmftpD;tyGm;ukd Iawmfrlvsuf? ajrmufwefaqmif;?
q&mawmf pE0dvmotm;? t&HoCFmawmftyg;ESpfq,fESihf oD[kdVfuRef;odkY omoemjyK<uawmfrl&ef avQmuf
xm;awmif;yefjcif;aMumifh ou&mZf (968)ckwGif omoemjyK<uawmfrlcJhMuavonf/

(c) ynm&Sd-oHtrwf OumysH/

&ckdif&mZ0if

34

OD;atmifomOD;

ou&mZf (971)ck tif;0taemufbufvGef rif;w&m;u? vufaqmifyPmrsm;jzihf r[mrdwfzGJUvkd


aMumif;? oHwrefa&mufvSmaomaMumifh? rif;&mZmBuD;onf twkefYtjyef oHwreftjzpfjzihf? OumysHtrwfukd
&mZoBuFefbGJUESihf tif;0okdYapvTwfawmfrlav\/ OumysHrSm uAsm 0goemxkHoljzpfbdojzihf tif;0NrdKUawmf
tif;0-axmifoif;rSL;a&;aom tjznhcf &H wkudk jznhaf &;cJ\
h / r,fbUJG ? rkC
d ;f bGUJ ? bk&m;wkid &f wk-paomuAsmrsm;ukd
a&;cJh\/ rSwfom;bG,faumif;vS\/ rwdrfaum raysmufysuftyfay/

(1) tif;0-axmifrLS ;a&;? tjznhcf &H wk


rrQaomif;axmif? eef;nmawmif0,f? tacgifpx
H m;? ewfrif;om;vQi?f aemifzmG ;Muifazmf? arsmufom;
awmfESihf? rSL;armfaojywf? zkdrSvGwfodkY? rcRwf{uef? aemifrSm[efum;? jznf;oGefavif;? pdrfhpdrfhcsif;vsuf?
tifMuif;0g;EG,f? tvS,fvS,fukd? prg,faysmfyg;? a&SU0,fxm;? OD;em;xdyfjyif? yefqifrwwf? av;jrwf,k,?
ay;csifvS\/ q,fqa&Txuf jypfrpufonf/ jzLnufxGufavm? jymvwfavm/ rvSawmif;atmif? jcef;om
acsmif0,f? jrLarSmifroef;? jcnfrwef;wnfh? v0ef;wefaqmif? aerajymifwnfh? ukd,fa&mifvQHvnf? xGef;awmh
onf[k? arT;MunfysH&Sm;? uREkfyfem;0,f? pum;ukdom? rl;armf&SmrQ? BuHumawG;awm/ odcsifarmpG? oabm
qufquf? ar;um>rufonf/ /jzLnufxGwfavm? jymvwfavm/ /

(2) Oumysq
H -dk r,fbUJG yk'd pf &Hk wk
csdefwGufqonf/ ESpf0ufty? vvnf;usL;axG? aeAdrmefvnf;? ,k*eftem;? qifvrf;oGm;?
z0g;pwGef;? wnfhrGef;rxif? udk,f&dyf0ifu? pkHjyifNrdKifaMumif;? Oa'gif;[oFm? iSufwumvnf;? ruGm,SOfETJ?
okduf0ifNrJ\/ abmf&Jukd,fxl;? rdefYrl;rajy? aysmfaxGrom? aevSnhf&mukd? aemifrSmNrJacs/ r,fuapokdY? aqmfaxG
&ihfa<u;? wacs;acs;onf/ &pfaxG;EIwfoH if;onfavm/
xderf Qjywfonf? vQr;f pufa&T&nf? ewfjynfrqH?h q,f&yfErHYS Q? avmiftb
hH eef;? jrwdrpf eG ;f u? oGe;f oGe;f &pf
qifh? bkef;a&mifwifhom;? usL;&ihfoHanmif;? wacsmif;acsmif;vQif? &SifaESmif;vnf;&? tvSvGefusL;? &SifOD;vnf;
rnf? eD;onfomcsif;? pkd;rif;ae&m? qDuomvQif? vSpfcgGwdrfrIef? jrL;uckefonf/ yZKefr,fu yif;onfavm/
pdeu
f qufonf/ bk;d e*foed ;f cef?Y wdrEf ,
S
f eG rYf Q? auG;&GecYf sLpm;? e*g;qkid rf sK;d ? rD;ck;d woG,?f tvS,v
f ,
S f
uk?d pdw0f ,ftavQmuf? NcKH xyfavSmufvnf;? vGr;f atmufarhaxG;? csr;f rajywnf?h azsmaf jzoufrQ? ocifuvQi?f
aMumif;paxGvm? o0PfpmESihf? apygwref? a&mufaumif;wefvsuf? jyif;xefa&BuD;? acsmif;ajrmif;qD;?
c&D;vrf;rSm? zifhETGJMumonf/ uRefomrkdCf;aMumifh xifonfavm/ /

(3) Oumysq
H -dk bk&m;wkid f yk'd pf &Hk wk/
waomif;aeajymif? vQHnD;aqmifom;? wifhacgifoG,fGwf? *D&dxG#f0,f? vlewfrsm;pGm? jA[mtaygif;
q,facsmif;vufzsm;? OD;xdyx
f m;? cpm;rScD ?dk awmif;qkqu
dk ? rNiKd vsiv
f n
S ?fh oQicf spjf znhaf vmh? rdawaemifawmf
jrwfbek ;f ausm?f Muifabmfoufay;? ysKNd ird ahf v;vQi?f &Snaf 0;jrifMh um? qD;oma0rQ? a<uyku
d u
f svsu?f ewfvuay?
&if a &T G c G m ajymif ; ? jrpf a Mumif ; {&m? pk H & vmaomf ? jrih f M umraES ; ? &S n f a 0;ranmif ; ? Ncd r f h a rmif ; oH N yd K if ?
usL;&ifhqkdifonf;? awmffvnf;ivQif? q,fcGif&yfvkH;? rzkH;cifrSD? jyefvnfcsKdatmif? bkef;acgif&Sifwd? OmPfawmf
odavmh? rked&wem? jrwfousmonf/ awZm vQHwufjrL;vSnhfaomf/ /
tarmifa&Ta&mif? awmokH;axmifvnf;? uGma&Smif&Gufajymif;? zl;anmif;oEm? pdrf;jymkdvJh? cspfzGJUty?
iSufrQpkHESpf? vnf&pf,Sufwif? vlwGifpaw? wlae&Tifvef;? csLcufeef;xuf? tqef;xl;vnf? &ifhIjrnfu?
NrdKifpnfawm,H? iSufaygif;oHukd? t&Harmifhem;? qGwfrQMum;aomf? onf;zsm;vefYa,mif? vdyfjyma&mifaMumihf?
oef;acgifoefvQr;f ? vGr;f 0ef;acGUacGU? atmufarhrwnf? ajzpnfrwwf? MumES,
f w
G cf ?hJ wk&Yd yfbek ;f acgif? &efarSmif

&ckdif&mZ0if

35

OD;atmifomOD;

y,fpif? q'ef&Sifum;? MumwifvSbd? Bwdemr? a'GowESihf? okntv,f? ypfy,ft|? {utu&m? usrf;vm


aA'if? odjrifool? Bu
H ,lavmh? NzKd ;xl;rsm;ajrmif? &maxmifuak #? &HAv
dk af xGvnf;? bkaH &Teef;jrif?h jyefcsed cf iG u
f ?dk
vifhpyum? wif;oHem? xkdrSmwpk? rSmwpkHvqif? a&mkHwkdifyif? qdyfjyifvrf;aMumif;? *lausmif;,Sd&m? xkdifum
a&&Gwf? wwGwfwGwfonf/ / &ifbwfowfum rl;vSnhfaomif/ /
raomif;apatmif? EIwaf &TapmifEiS ?fh cspaf ,mifomjzm;? qko
d nfrsm;uk?d aemifem;Mumwif? ? ppfycJG iG u
f ?
r&Tifaysmif;&d? r,SdwwfbJ? 0rf;uGJylqm? aevSnhf&m? tmumvkH;0,f? jrES,ftqif;? 0g0if;w&yf? 0if;vQyf&Suf
wif? ywfu;Hk qif? oHwif&ihjf rnf? &Smvwfonfum;? a&Tjynf&yfo?l jymjzLxGm;ysK?d vJv
h
hJ v
dk Qi?f e*k&d af jcmufxyd ?f
pk;d rk;d ESyd o
f nf? bke;f &dyv
f QaH jymif? olZmharmifu?dk vufaqmifq,f>rm? q,fpMHk umESi?fh yefxmG Mum;acs? EIwaf &TcsKrd j?
Asm'dwf&? &SmMuonfavm? awG;awmvSnhfum? atmufarh&Smaomf? a'0grmC? 0Em? arcvmwkdY?
vGrf;&SmavSmuful? em;ylem;qm? tmumaAGcsuf? NydKuftufbeef;? ac:rSef;rod? pdwf,Sdwkdif;om? axmufrpm
onf/ csdefcgrJh usL;vSnfhaom0f/ /
(4) OumysH &ckdifokdY jyefcgeD;a&;cJhaom {uykd'f&wk/
txl;txl;? O'gef;usL;ydrfh? pEul;yifrGef? o&uefukd? rcsefvkH;uRwf? tukefjzwf ? jyrSwfa0bl?
jrESihfwl[k? Muufql GefY&Sif? yef;wkdifyifukd? pD&ifwwfrSL;? apmif&ef;jyKokdY? cspfrITwfaysmif;? wGefoHanmif;vsuf?
Oa'gif;BudK;Mum? a&T[oFmukd? rwm if;qJ? uvlrJ? pGef&JusD;euf? cifykyfiSufukd? ESpfouf&Tifys? arG;,k,odkY?
rkef0&Jacgif? qifajymifajracG;? ykHaoG;EIdif;csdef? bkrodefjym? trQom[k? yrmkjyKtyf? xkdt&yfukd? vQyfvyfvsifpGm?
pGefYtyf&m[k? ynm,Sdrsm;? usrf;pum;ukd/ rSwfom;Muukef? vltykH/ /
(5) Ou m ysH a &;0-rk d ; Cf ; bG J U {uyk d ' f & wk
atmuftmumAG?D 0ga,mxD
G vDxufum;&D? &DxufNrED iS ?hf yx0Dx?k xlxEk pS o
f ed ;f ? av;aomif;ude;f xuf?
&Hxdrf;pMum0Vm? nDpGm0ef;onf? ausmufwdwnfom;? vSnhfvnfywf&pf? ork'fjzpfrS? wufopfNzdK;rQ? yZKEewf?
wefckd;jrwfaMumihf? &[wfESihfwif? pufESihfiifokdY? aumif;uifuom? ewfawZmjzihf? oDwma&cJ? vSpfcGJwdrfMum;?
,E&m;puf? oHvsufvSnhf0ef;? vnfxGef;rQ? &pfoef;NydK;ajymif? b,ufa&mifESihf? pufa&mifvQHwuf?
wvufvufvif;? w0if;0if;vQif? tkef;tifxpfarmif;? kdufajcmif;yJhwif? aumif;uiftvkH;? rnf;rnf;zkH;rQ?
&GmvwfuvQif? tvSMuifwef? onf&efarG;rd? rodygav? &pfacGAsmyg? r,frSmukdvGrf;? aemifrSmcsrf;cJh? Id;oef;
0gv? r&&dyw
G ?f ewfvnf;rEk;d ? &ufu;dk q,fv;Hk ? rusK;H &moD? vifu
h mvDonf/ oefEu
DG ek
f ? yZmef0? umvief&Y
OD;rnfavm/
OumysHonf wreft*FgnDGufpGm? aqmif&Gufp&m ,SdorQ? udpt00ukd aqmif&GufNyD;vQif? tif;0
aejynfawmfrS? &ckdifjynfodkY jyefcJhav\/
rif;&mZmBuD; vGefawmfrlvQif? om;awmf rif;carmif;onf e&m"dywd 0&"r&mZmbGJUukd cH,lawmfrl
vsuf? ou&mZf (974)ck eef;wufawmfrlav\/ rif;carmif;[k wGifjcif;rSm bkd;awmf rif;zavmif;onf
tOee'DjrpfnmokYd qefwufawmfrcl phJ Of? zGm;jrifonfu?dk taMumif;jyK wGiaf om[l\/ rif;rSm &wemok;H yg;
ukd tvGefMunfkdaom rif;jzpf bk&m;ykxkd;apwDausmif;uefrsm; aqmufvkyfvSL'gef;awmfrl\/ wkdif;jynf
Nidrf;csrf;om,m\/ ajymyavmufatmif ppfrufjzpfyGm;jcif;r,SdcJhacs/ rif;carmif;vGefawmfrlvQif ou&mZf
(984)ck om;awmfrif;[&Donf oD&dok"r&mZm[laom bGJUjzihf crnf;awmf\ tkduft&mukd qufcH
awmfrlav\/ [&Dawmif\ta&SUbuf? eef;awmfxuf zGm;jrifonfukd taMumif;jyK rif;[&D[k wGif\/
if;rif;vufxuf &ckdifjynfodkYa&mufvmaom EkdifiHjcm;om;{nfhonfwkdY\ rSwfwrf;rSm? &ckdif&mZ0ifESihf? orkdif;
twGuf rsm;pGmtaxmuftxm; &bdojzihf if;\rsujf rifu,
dk af wGUrSww
f rf;rS aumufEw
I u
f m? atmufabmfjy
vkdufyg\/
(*) oD&dok"r&mZm(rif;[&D)vufxufawmf? ay:wl*Dbkef;BuD; rife&dwf (Manrique) &ckdifjynfodkY

&ckdif&mZ0if

36

OD;atmifomOD;

a&mufvmjcif;
oD&dok"r&mZmrif;vufxuf? ay:wl*Dbkef;BuD;rife&dufonf ay:wl*DvlrsKd;ykdif-tdEd,jynf *kdte,frS
wqifh &ckdifjynfodkY vma&mufcJh\/ vma&mufaomou&mZfrSm (991)ckjzpf? c&mZf,efou&mZf (1730)
jynhfESpfaywnf;/ if;bkef;BuD;\rsufjrif-ukd,fawGUrSwfwrf;rSm? &ckdif&mZ0iforkdif;tbkdY rsm;pGm taxmuf
txm;&aom rSwfwrf;wpfck jzpfayonf/ &moDOwkrSm? &ckdifjynfonf tvGefrkdCf;BuD;aom wkdif;jynfjzpf
aMumif;? rSwfwrf;wifcJh\/ qefpyg;rSm? vlOD;a&ESihf rvkdufatmif ykdvQHpGm xGufaomwkdif;jynfjzpfaMumif;?
ay:wl*u
D ek o
f abFmrsm;onf ESppf OfEpS w
f idk ;f ? qefpyg;vma&muf0,fMuaMumif; a&;xm;cJ\
h / txl;qef;qk;H aom
rSwfcsufwpf&yfrSm &ckdifjynfoljynfom;wkdYonf tdEd,jynfESihf qufpyfaeygvsufESihf? tjyKtrl? bmom
pm&dw? xkH;pH"avhwkdYrSm tdEd,ESihfrwlbJ? if;wkdYESihfvnf;? vufxufxdrf;jrm;jcif; r,SdaMumif;yif jzpfay
onf/ xkdYaMumifh &ckdifvlrsKd;onf rsKd;apmifhw&m;,Sdaom vlrsKd;jzpfaMumif;? ay:wl*Dbkef;BuD;\rSwfwrf;u?
axmufcHxm;onfukd awGU&ayonf/
(1) pD;yGm;a&;
wkdif;oljynfom;rsm;pm;rukefatmif qefpyg;ykdvQHxGuf\/ 0wf-pm;-aexkdifa&;? oufomacsmifcsd
\/ ,ckacwf-jrefrmaiGwusyfukd xkdpOfu? MuuftaumifokH;q,frQ 0,f,lEkdif\/ ,ckacwf-jrefrmq,fjym;
jzihf MuufOw'gZifrQ &Ekdif\/ jynfwGif;ul;oef;a&mif;0,fa&;rSm? acsmif;ajrmif;tvGefaygrsm;aom wkdif;jynf
jzpfonftm;avsmfpGm a&aMumif;c&D;jzihf oGm;vmMu&\/ ay:wl*Dbkef;BuD;onf oD&dok"r&mZmukd awGUqkHzl;ajrmf&ef r[mrkedwefaqmif;odkY a&aMumif;c&D;jzihf oGm;a&mufcJhpOfu jrpfxJ avSBuD;avSi,frsm;jzihf
jynhfMuyfvsuf aejcif;aMumihf jrpfv,frSyif cJ,OfpGm qefwufcJh&aMumif;? a&;xm;cJhojzihf jynfwGif;wpfae&m
ES iS fh wpfae&m ukepf nfu;l oef;oGm;vma&; tajctaeukd aumif;pGmawG;qEkid Mf uayvdrrhf nf/ ay:wl*u
D ek o
f nf
rsm;ESihf qufqHrI &ckdifjynf\ xkdpOfu xGufukefrSm qefpyg;ESihfabmfaiGjzpfaMumif; awGU&\/
jynfyul;oef;a&mif;0,fa&; tajctaerSm aygwl*Dukefonfrsm;ESihf ylaygif;um? taemufbufokdY
tdEd,jynf ta&SUbufyifv,furf;ajcESihf oD[kdVfuRef;? ta&SUbufokdY pkrmMwm? *smbm tp,Sdaom ta&SU
tdE,
d uRe;f pkrsm;okYd tESt
YH jym; ukepf nfu;l oef; oGm;vmcJMh u\/ ay:wl*v
D rl sK;d rsm;ESifh ylaygif; **FgESijfh A[yMk w
jrpf0uRef;ay:t&yfa'orsm; aexkdifcJhbl;Muaom tdEd,vlrsKd;rsm;ukd brf;qD;um? uRefukefvnf;ul;cJhbl;Mu
ayonf/
(2) bmoma&;
&ckdifjynfonf bk&m;ocif ukd,fawmfwkdif omoemjyKcJhaom Ak'bmom wkdif;jynfjzpf\/ r[mrked
kyfyGm;awmfonf urmhta&SUbufwvTm; txif&Sm;qkH;aom kyfyGm;awmfjzpf\/ jrwfpGmbk&m;ocifonf
c&pfawmfryGihfrSD ou&mZf (543)ckESpfuyif? y&dedAmefjyKawmfrlNyD;jzpfonf/ xkdtcsdefrSmqkdvQif ESpfaygif;
(2173)ESpf,SdcJhayNyD/ ,if;rQavmufaom umvywfvkH; kyfyGm;awmfrSm wnfawmfrl&if;jzpfaom oD&d*kwf
awmifxdyf wnf,SdawmfrlaMumif; (r[mrkedkyfyGm;awmfrSm-urmay: ta[mif;qkH;? txl;qef;qkH;? Munfkd
bG,ftaumif;qkH;jzpfaMumif;/ &ckdifjynfrSmvnf; xkdtcsdef Ak'bmomxGef;um;um A[kdVfXmejzpfojzihf
oD&o
d "k r&mZmrSm wkid ;f jynfEidk if t
H yk cf sKyaf &;omr[kw?f omoemawmfEiS yfh wfoufvnf;? Bu;D pGmaom wm0ef
,Sad omrif;wpfyg;jzpfaMumif;? rSww
f rf;wifco
hJ nfudk awGU&\/ atmufygaumufEw
I cf suu
f v
dk nf;? uk;d um;Muyg
ukef/
*" The Buddha had died in 543 B.C. Altogether 2173 years had elapsed since then, and
for that immense period the image of the Founder of the Religion had remained on Sirigutta, the
oldest, most mysterious, the most holy found and enshrined. Arakan was a sacred country; it
was the heart of Buddhism; and he (king Thiri-thudeamma) as its king, was the most notable
Buddhist ruler in existence. Grave indeed was his responsibility. He had not only to maintain the
state as the homeland of the Arakanese rece, but as the one place on earth where an authentic

&ckdif&mZ0if

37

OD;atmifomOD;

shape of the Tathagata was preserved, a possession of greater potency than The most precious relcis."

,if;uJhodkY (Ak'bmom? &wemokH;yg;ukd tvGefMunfkdukdif;Idif;aom wkdif;jynfjzpfygvsuf ay:wl*D


bkef;BuD;u aejynfawmfwGif; c&pf,efausmif; aqmufvkyfcGifh? avQmufxm;awmif;yefaomtcgrSm? oD&d
ok"r&mZmonf MunfjzLpGm vkdufavsm-cGihfjyKawmfrlcJhavonf/ a&S;acwfu Oa&mywkduf? c&mZf,ef
tcsif;csif;yifvQif *kdPf;*PuGJjym;rIaMumihf bmoma&;ppfyGJrsm; jzpfcJhbl;\/ &ckdifrSm bmomrwlbJvsuf?
uJhodkY vkdufavsmMunfjzLcGifhjyKawmfrljcif;ukd ay:wl*Dbkef;BuD;rSm? rcsD;MuL;bJ raeEkdifawmhacs/ ajrmufOD;NrdKU
eef;awmf\tjyifbuf? 'kdif;usDt&yf c&mZf,efbkef;BuD;ausmif; aqmufvkyfcJh\/) aqmufvkyfNyD;pD;?
ausmif;zGifhyGJ tcrf;tem;jyKvkyfaomtcg b@mawmfwkdufrS ausmufoHywjrm;rsm;jzihf pDcs,ftyfaom
a&Tyef;tk;d Bu;D rsm;ukyd if xkw
f iSm;&rf;cJah o;\/ xkaYd Mumihf oD&o
d "k r&mZmonf oabmxm;Bu;D jrwfawmfrjl cif;?
&ufa&mjcif;? oem;mwmaxmufxm;wwfjcif;? a&SUaESmufajrmfjrifwwfjcif; paom*kPfrsm;ESihf jynfhpkHygay
onf[k aygwl&Dbkef;BuD;onf olwkdY\ &mZ0if rSwfwrf;wifcJhavonf/
(3) tkyfcsKyfa&;/ /
&ckdifrif;rsm;onf toufOD;qHykdif rif;rsm;jzpfMuaomfvnf; tkyfcsKyfykHpnf;urf;aumif;vS\/ aopm;?
aoap tjypf'PfrsKd;ukd tvGefta&;BuD;rS? wpfcgwpfavay;wwf\/ tjypfBuD;olrsm;ukd rmefatmifuRef;okdY
wuRef;ykdYwwfMu\/ xkduRef;rSm? yifv,fuRef;jzpfojzifh? jynfrESihftvSrf;a0;aeaomaMumihf ykdYcs&jcif;jzpf
ayonf/ oufoufvlqkd;rsm;ukd xm;&m vlqkd;rsm;ae&m uRef;um; r[kwfay/ toufukd owfykdifcGihfrSm
tdrfa&SUrif;om;aomfrS r,Sdacs/ taemufbufukd b*Fgq,fhESpfNrdKU armufolZmxd/ awmifbufukd oHwGJarmfwifpGef;xd/ ta&SUukd taemufkd;rawmifwef;xd/ rif;wpfyg;wnf; tkyfcsKyf ya'o&mZfpepf r&SdcJhacs/
tcGeftwkyfukd q,fckdifwpfckdifaumufcH\/ ay:wl*Dbkef;BuD; 0ifvmaomtcg wpfqifhwpfqifh tcGihfawmif;
0if&jcif;/ tajctaeukd pkHprf; {nfhonftaMumif;ukd eef;awmfokdYrjywf tpD&ifcH&jcif;/ oD&dok"r&mZm
\/ ukd,f&HawmfxJ *syefvlrsKd;/ tdEd, (yxefvlrsKd;) jrefrmvlrsKd;? rGefvlrsKd;? &ckdifvlrsKd;rsm;ukd awGU&aMumif;
rSwfwrf;wifcJhayonf/
(4)
a&aMumif;ppfwyf/ /
ay:wl*Dbkef;BuD; &ckdifokdY0ifvm OD;&pfawmifqdyfurf;okdYa&mufaomtcgrSm &ckdifa&aMumif;
ppfwyfukd rsuf0g;xifxif? awGUjrif&ojzihf if;a&wyfrSm? wkdufoabFm(350)xufrenf;? yg0ifaMumif;
cefYrSef;cJhayonf/
ay:wl*DvlrsKd;rsm;ESihf qufqHaomtcsdef? &ckdifa&wyfESihf &ckdifyifv,ful;ukefonfrsm;ukd
(a&ol&J)[l rSwfwrf;wifcJhMu\/ ay:wl*DvlrsKd;wkdYonf &ckdifa&wyfukd aMumuf&\/ ,if;aMumihfvnf;?
ay:wl*Da&wyfukd xGufwkduf&ef toifhpDpOfaeaom &ckdifa&wyfukd OD;&mZfawmifqdyfurf; awGU&aomtcg
xGufrwkduf&efESihf? ay:wl*DvlrsKd;rsm;rSm &ckdifrif;tquf\ MoZmcHjzpfaMumif;jzihf avQmufxm;awmif;yefcJh
bl; avonf/ atmufygxkwfEIwfcsufukdvnf; zwfIMuygukef/
"We have come to assure His Majesty that the Portuguese of Dianga are His Majesty's
devoted humble servants, as they have ever been in the past, having served him and his father
and grand-father of glorious memory, not only by harrying the Mogul in Bengal, but by fighting
his enemy, the king of Pegu. If God grant me the good fortune of being admitted to the royal
presence, my, endeavour will be to convince His Majesty of my nation's continued desire to
serve him."

*The Land of the Great Image by Maurice Collis. Page.(168)

&ckdif&mZ0if

38

OD;atmifomOD;

(5) &ckdifaq;ynm/ /
ay:wl*Dbkef;BuD; &ckdifokdYa&muf rMumrSD iSufzsm;rd\/ wpfpwpfpESihf arQmfvifhcsufr,Sdatmif
tonf;toef jzpfvmav\/ rdrdvlrsKd; q&m0efvnf; ygrvm/ &ckdifaq;ukdvnf; txifrBuD;/ aorif;ESihf
&ifqkdifae&aomtcsdef rif;BuD;odawmfrl orm;awmfukd uko&ef apvTwfawmfrl\/ aq;jrpfwpfjrpfwnf;?
aq;wpfcu
G w
f nf;ESifh xl;jcm;pGm a&m*gaysmufuif; csr;f omaMumif;awGU&\/ okjYd zpf rdru
d ,
dk w
f idk f rBuKH &vQif
,kHEkdifbG,f r,Sdavmufatmif? aq;ynm txufwef;usaMumif; rSwfwrf;wif&awmh\/
oD&dok"r&mZmESihf tif;0-omvGefrif;w&m;BuD;wkdYrSm? xD;NydKifeef;NydKifjzpfMu tcsif;csif; oHwref
apvTwfNyD;vQif? ESpfjynfhwpfjynf r[mrwfzGJUum? a&Tvrf; aiGvrf; azmufcJhMuayonf/
"The capital (city of Mrauk-u) was crowded, too, with visitors from the towns and villages, and a large number of foreign merchants from the countries of the Bay, Siam, Burma,
India and the Spice islands, took the opportunity of what was expected to be a lively market and
arrived in ships laden with every sort of merchandise, food, medicines, scented woods, minerals, silk, carpets, metal-work and porcelain. The goods were allowed in duty-free.
---It should be borne in mind that Mrauk-u, though less substantially built, was comparable in size and wealth to such Western cities as Amsterdam and London. Schouten--- declares it the richest city in that part of Asia, exceeding inits resources both Pegu and Ayudhya,
the capital of Siam."

ay:wl*Dbkef;BuD; (refe&dwf)onf &ckdifjynfodkY oD&dok"r&mZmvufxuf a&mufvmaomtcg? if;rif;


\ bdodufyGJESihfvnf; BuHKBudKufcJh\/ xkYdaMumihf bdodufyGJ rusif;yrSDuyif? ajrmufOD;NrdKUawmfokdY &ckdifjynfwGif;&Sd
NrKd U&Gmrsm;rSom vl&iS t
f rsm; vma&mufMuonfr[kw/f b*Fvm;yifv,fatmfwpf0u
dk &f dS wkid ;f jynfrsm;? ,k;d ',m;
jynf? jrefrmjynf/ tdEd,jynfESihf ta&SUtddEd,uRef;pkrsm;rS? ukefonfBuD;rsm;onf tpm;taomuftrsKd;rsKd;?
aq;trsKd;rsKd;/ tarT;tBudKif? tausmf? pyg? eHYom? u&ruf? wGif;xGufowKrsm;? ykd;xnf? aumfaZm? owKxnf?
yef;uefcu
G af ,muf paom ukepf nftrsK;d rsK;d ukd oabFmBu;D i,frsm;jzihf wifaqmifvmMujcif;/ xkt
d csed t
f wGi;f
a&mufvmaom ukefpnfrsm;ukd taumuftcGef vGwfNidrf;csrf;omcGihf ay;oem;awmfrljcif;taMumif;rsm;ukd
rSwfwrf;wifcJhavonf/
ajrmufO;D NrKd Uawmfuv
dk nf; xkt
d csed u
f NrKd U\yrmPESifh <u,f0csr;f omjcif;rsm;rSm urmt
h aemufbuf,?dS
trfpwm'rfNrdKUawmf/ vef'efNrdKUawmfrsm;ESihf wlnDaMumif; cefYrSef;cJhao;\/ (pukdwif)qkdaom yk*dKvfuvnf;
ajrmufO;D NrKd Uawmfonf tm&Swu
dk ?f bufwpf0u
dk rf mS ? t<u,f0qk;H aom NrKd UjzpfaMumif;? NrKd Uawmf<u,f0csr;f om
jcif;\ tajccHtaMumif;w&m;rsm;rSmvnf; [Hom0wD-yJcl;ESihf t,k',(,kd;',m;)NrdKUawmfrsm;xuf omvGef
aMumif; rSwfwrf;wifcJhbl;ayonf/
"With a rainfall of between 200 and 300 inches a year the crop never failed, while in
adjacent India poor monsoons followed by famines periodically occurred. Thus in Arakan wealth
increased from generation to generation. The export of rice to undernourished India brought in
a steady flow of those commodities which were lacking on the spot. Moreover, the dyausty of
Mrauk-u had maintained itself successfully against all foreign or domestic rivals for two hundred and ten years. The few wars were short and ended in victory. No civil strife had ruined the
peasantry. Littlewonder, then, it was a rich and prosperous country. What state in Europe could
boast of two centuries of peace, uniformly good harvests, a tolerant religion and a slave population to do some of the hard work? And the administration was not inefficient. Though corrupt
in the manner of the age, it administered a code of law. Person and property were reasonably
safe.
----The kingdom of Arakan was divided into twelve provinces, each under a governor."

ay:wl*Dbkef;BuD; (rife&dwf)\rSwfwrf;-&ckdifjynfESifhqufpyfaeaom tdEd,jynfonf rkdCf;acgifa&


&Sm;? iwfrGwfjcif;ab;rsm;ESihf awGU&aomfvnff; &ckdifjynfrSm ESpfpOfESpfwkdif; rkdCf;a&csdefvufr(200)rS (300)
xd &GmoGef;jcif;aMumihf? &ckdifjynf\<u,f0jcif;rSm wpfESpfxufwpfESpf wkd;wufom vmcJhaMumif;? ykdaom

&ckdif&mZ0if

39

OD;atmifomOD;

qefpyg;rsm;ukd tdEd,jynfodkY tNrJwifykdYa&mif;cs vkdaomukefrsm;ukd tdEd,jynfrS wifoGif;MuaMumif;


rSwfwrf;wifcJhao;\/
&ckdifjynfonf ESpfaygif; ESpf&mhwpfq,faom (wqufwnf;aom) umvywfvkH;? jynfwGif;jynfy?
ppfrufr,Scd /hJ rajympavmuf ,Sjd yefuvnf;? atmifjrifjcif;ESio
fh m tqk;H owfcv
hJ su?f awmifov
l ,form;rsm;
rSm jynfwGif;qlylrIaMumifh epfemysufpD;&onf [lr,SdcJh/ taMumif;rsm;aMumifh? &ckdifjynfonf 0ajym
pnfyifaom wkdif;jynfjzpf&aMumif;/ Oa&mywkdufrSm? ESpfaygif;ESpf&mrQ (wpfqufwnf;) &ckdifjynfuJhodkY
0ajympnfyifjcif;/ Nidrf;csrf;jcif;? tpm;taomufaygrsm;jcif;? bmoma&; vspfvsLIjcif; awmifolv,form;
ukd rif;qJjcif;wnf;[laom t*Fgtaygif;ESihf wpfNydKifwnf; jynhfpkHygonf[k b,fwkdif;jynfu <um;EkdifMuygh
rnfvJ [lvnf; a&;xm;onfukd awGU&wkHao;\/
&ckdifjynfonf tkyfcsKyfa&;aumif;aMumif;? acwftm;avsmfpGm? csKdU,Gif;csuf,Sdonf[k qkd&apumrl?
&cdkifrif;wkdYrSm? "rowfusihfxkH;ESihftnD tkyfcsKyfMuaMumif;/ toufOD;qHykdifrif;rsm; jzpfMuaomfjim;vnf;?
wkdif;oljynfom;rsm;\ toufESihfpnf;pdrfrsm;rSm vkHNcHKoifhoavmuf? vkHNcHKaMumif;/ &ckdifjynfe,fukd e,fi,f
wpfq,fhESpfe,fcGJNyD;vQif bk&ifcHwpfq,fhESpfyg;? xm;,Sd tkyfcsKyfawmfrlMuaMumif;rsm;ukdvnf; rSwfwrf;wif
xm;cJhayao;onf/
av;NrdKUpm; ivufkHonf aA'iftwwfukd wbufurf;cyf wwfajrmufaom ynm,Sdjzpf\/
avmifMuufpm;-iukovonf tif;tkdifrEef tvGefuRrf;usifoljzpf\/ wpfcgaomf- iukovonf
oD&o
d "k r&mZm\ rdz&k m;ewfoQirf ,fEiS hf cspBf uKd uNf y;D vQif rif;ukd y&d,m,fjziho
f wf xD;eef;ukd vk,o
l rd ;f yku
d f
&efBuH&G,fbd\/ ,if;odkYBuHNyD;aomf rif;ukd tif;tkdif,Mwmjzihf eHESdyfvsuf? qifjzLawmfa&mufygvdrfhrnf/
odkY odkYvkyfawmfrlyg[k avQmuf&m? rif;vnf; ,kHMunfojzihf? qkdwkdif;vkyfbd\/ ynm,Sd ivufkH;u?
iukov\ rawmfrw&m;jyKvkyfykHrsm;ukd wifavQmufNyD;vQif? aq;0g;-ya,m*rd toQifrif;BuD;ukd,fawmf
yif a&m*guyfa&mufaeNyD;jzpfaMumif;? twkdif;qkdvQif ckepfvaphaomtcg ewf&GmpH&awmhrnfjzpfaMumif;?
owday;avQmufxm;cJhaomfvnf;? rif;BuD;,kHawmf rrlav/ NrdKUwGif; jrdKUjyif Mwif;emvwfaomtcg(1)
rif;[&D arSmufrSm;? tvm;vm;? [&Dvnf;ao jynfvnf;aMu/
(2)
uRefESihfrwef? rif;jzpfBuHonf? trSefwefYwefY ckepfvwGif rif;jzpftHh/
(3)
zGwu
f rD;ausmif;jzpf? acsmif;ajrmif;rcHom/ uReo
f al umif;jzpf/ wkid ;f jynfrpnf&m-[lwzef? Mum;&jyef
\/
odkYESifh? ynm,Sd ivufkH;aemufxyf wifavQmufygao;\/ odkYaomfvnf;? rdzk&m;ewfoQifr,f\vSnhf
pm;rIaMumifh? iukovrSm &mxlk;rysuf? csrf;ompGmae&\/ ivufkH;vnf; ynmenf;aom rif;xHcpm;aeacs
aomf aemiftjypfBuD;pGm jzpf&monf[k rif;xHcGifhyef &[ef;jyKavawmh\/ rif;vnf; ckESpfvaphaomtcg
ewf&Gmvm;awmfrlavownf;/ avmif;Muufpm;onf avmuDynmjzihf rif;ukd eHESdyf eef;awmfxJ
(ipnf)ujyap\/ ynm,SdtrwfBuD;rsm; tvDvDowday;ygvsuf? r-wnf;[laom ewfoQifr,frdzk&m;\
vSnyfh wfzsm;a,mif;rIudk rvGeq
f efEidk jf cif;aMumif?h rysupf ;D wefbJ ysupf ;D &acsonf/ rif;Bu;D vGev
f Qif om;awmf
rif;pae eef;wufygaomfvnf; eef;oufr&Snf? &ufaygif; (20)twGif ewfoQifr,fvufcsufjzihf ewf&GmpHawmf
rl&Smav\/ &ckdif&mZ0if tjzpfbl;NrJ? tvGefqkd;0g;aom tjzpftysuf wpf&yfaywnf;/

&ckdif&mZ0if

40
tcPf; (6)

OD;atmifomOD;

(u) &ckdif&mZ0if tqkd;qkH;tcsdef


oD&dok"r&mZm\om;awmf rif;paeukd ewfoQifr,f\ya,m*jzihf tqdyfxnfowfvkdufNyD;vQif?
avmif;Muufpm; iukovonf e&ywdBuD;[laom bGJUtrnfjzihf ou&mZf (1000)jynhfwGif rif;jyKawmfrl
av\/ 'kwd,ajrmufOD;NrdKUwnf? rif;ygBuD;tp-rif;paeetqkH; ukd;qufaomrif;wkdYonf ESpfaygif; (107)ESpf
pkd;pHawmfrlcJhMuayonf/ e&ywdBuD; eef;wufawmfrlaomtcg? rdrdtouf tE&m,fukd pkd;&dfrfaomaMumihf?
rif;aqGrif;rsKd;? rSL;rwfaoemywd? ynm&Sdyk*dKvfrsm;ukd wdkif;oljynfom;wkdY rod&atmif? ntcsdefwkdif;vkdvkdyif?
brf;,lowfjzwfjcif;ukdjyKbd\/ BuD;pGmaom trSm;awmfykH wpf&yfaywnf;/ rl;aumif;rwf&m? aoemywd?
ynm,Sd &[ef;&Sifvltrsm;rSm? a0;&mt&yfokdY a&SmifMu-ykef;Muukef\/ taemufukvm;jynfokdY a&mufoGm;Mu
\/ ppfuGyfq&mawmfBuD;ESihf ivufkH;wkdYvnf; ajy;Mu&m? ivufkH;rSm rvGwfcJhacs/ odkYaomfvnf; rowfawmh
bJ? ynm0HobGJUjzihf cpm;ap\/
ynm0HobGJUcH ivufkH;rSm? aee euwf wm&mESihf aA'ifynmukd xl;cRefpGm wwfajrmufaom
ynm,Sdaywnf;/ if;\tem*wf &mZ0ifrsm;rSm? rSwfom;bG,faumif;vS\/ if;txJ (bm;jyKwfau&mZ
0if)vnf;tygt0if jzpfayonf/ ivuf;Hk ou&mZf (1005)ck uG,v
f eG t
f edpa &mufaomtcg? ynm,Srd sm;ukd
owfjzwfro
d nfrmS ? trSm;Bu;D rSm;avpG[k ,lusK;H r&? aomuBu;D pGm jzpf&av\/ e&ywdBu;D vnf; ivuf;Hk ae&m
jynfp;dk Bu;D ukd cefx
Y m;awmfral v\/ okaYd omfvnf; ivuf;Hk avmuf t&nftcsi;f r,Sad wmhacs/ &ckid w
f pfjynf
vk;H vnf; wkev
f yI af csmufcsm;avawmh\/ taMumif;ukd Mum;odawmfral om oD&o
d "k r&mZm\ tMunfawmf?
tif;0-omvGefrif;w&m;onf &ckdifjynfodkY &mZoHjzihf oHtrwfrsm;ukd apvTwfawmfrlav\/ &mZoHbk&m;yvifusonf [kwfwnf;avm/ / &mZyvifrSm acG;ao;jzef;onf[kwfwnf;avm/ Mu,frsm;a&
0,f usonf [ k w f w nf ; avm/ [l ygvwf \ / t"d y g ,f r S m &[ef ; oCF m awmf r sm; awmt&yf o k d Y
ESifxkwfjcif;onf bk&m;yvifusjcif;yifwnf;/ uReftrsKd;u rif;jzpfjcif;onf &mZmyvifrSm acG;ao;jzefjcif;
yifwnf;/ rif;om;rif;orD;? rSL;rwfrsm;ukd owfjzwfjcif; Mu,frsm;a&0,f usjcif;yifwnf;/
wGif oD&dok"r&mZm\om;awmftvwf (iwkH;cif) onf &ckdifjynf\ taemuftpGef-uHomNrdKU
NrdKUpm;tjzpfjzihf ,SdaecJh&m? e&ywdrif;jzpfaomtcg? xkdNrdKUrSmyif? jcm;em; tvkH;t&if;ESihf aeav\/
rif;aqGrif;rsKd;? rSL;BuD;rwf&m? aoemywd? ynm,Sdyk*dfKvfrsm;onf wpfpwpfp? iwkH;cifxHokdY 0ifa&mufMuav
\/ e&ywdBuD;onf ou&mZf (1007) ckESpf uG,fvGefawmfrl om;awmftdrfa&SUrif;onf owkd;rif;w&m;
bGUJ trnfjzihf qufcaH v\/ owk;d rif;w&m;vGeaf wmfrv
l Qi?f om;awmfpEo"k r&mZm/ xkrd if;vGev
f Qif om;awmf
OumAvonf ou&mZf (1036)ck OumAv oD&dok"r&mZmbGJUjzihf qufcHawmfrlav\/

(c) r|ruke;f abmifrif;quf? tavmif;rif;w&m;Bu;D \ EG,af wmfpOfEiS fh


&ckid &f mZ0iftqk/d
OumAvoD&dok"r&mZmonf eef;wufawmfrlaomESpfrSmyif? Ncdyfacsmif;t&yf NcdyfNrdKUukd wnfawmfrl
\/ xkdNrdKUrSmyif? r*FvmOD;apwDawmfESihf r*FvmOD;ausmif;awmfukd wnfaqmufukd;uG,fawmfrl\/ ajrmufOD;
NrdKUawmftwGif;,Sd? avmurmefatmif odrfawmfvnf;? yOif;wpfaxmifcH tvSLBuD;ay;awmfrljyef\/
ou&mZf(1037)ckoYdk a&mufaomtcg? Bu;D pGmaom rif;crf;rif;em;jzihf rdz&k m;? rSL;rwfu,
dk &f aH wmfrsm; Nc&H v
H suf
r[mrkedkyfyGm;awmfodkY tzl;tajrmfxGufpnfwD; eef;rSxGufawmfrlav\/
,if;uJhodkY pnfawmf&Trf; xGufcsDawmfrlvmaMumif;ukd Mum;od&aom e&wfpm;-aA'ifq&mBuD;onf
touft&G,ftkdrif;vSNyDjzpfojzihf? rif;rSLrxrf;EdkifawmhbJ tNidfrf;pm;ae&mrS? euwfwm&m? toGm;tvmukd

&ckdif&mZ0if

41

OD;atmifomOD;

wGupf pf tcsed x
f u
G af wmfrv
l Qi?f eef;awmfoYkd jyef0ifvrf; rjrifaomaMumih?f qifp;D qdyu
f rf;odx
Yk u
G af wmf
rlvmaom OumAvoD&dok"r&mZm a&SUawmfrS&yfvsuf? jyefvrf;rjrif? ,cktcsdefxGufawmfrrloifhaMumif;?
rif;ESit
hf usK;d awmftwGuf xGuaf wmfr&l mrSm? tr*Fvmpum;? avQmufxm;&moavm[k trsuaf wmf ,SNy;D vQi?f
e&wfpm;ukd axmifxJrSmcsKyf? jyefawmfrlrS? igudk,fawmfwkdif pD&ifawmfrlrnf[k? auma"mtwHeZmemwd[laom pum;twkdif;? tusKd;-tjypfukd rqifjcif/ ynm,Sdpum;ukd em;r0ifbJ? xGufNrJxGufawmfrlcJhav
ownf;/
r[mrkedbk&m;ukd zl;ajrmfuefawmhNyD;vQif? NrdKUawmfokdY ab;rxd? &efrcbJ jyef<uawmf rlvmvwf\/
acsmacsmrGwfrGwf? NrdKUawmfqdyfurf;odkY uyfa&mufNyD;aom rif;jrwfonf e&wfpm;a[mxm;csufukd rav;pm;
awmhacs/ e&wfpm;uvnf;? axmifwGif;rSaevsuf? qdyfurf;odkY uyfrdNyD rSef\/ eef;awmfodkY r0ifao;bJ?
Ncdyfacsmif;bk&m; rNyD;rjywf ,Sdaeonfukd? ukd,fawmfwkdif uGyfuJpDrHwnfxm;vkdaom qEay:aygufvmjcif;
aMumifh Ncdyfacsmif;okdY xkdqdyfurf;rSyif xGufcGmvmav\/ eef;awmfodkY r0ifjzpfcJhay/
Ncyd af csmif;bk&m;okYd a&mufaomtcg? rSL;awmfrwfawmf? uk,
d &f aH wmfrsm;ukyd if? ,m,DweJ ef;aqmufvyk f
&ef? opf0g;ckwfckdif;av\/ pifppfrSm tvkyfonf rSL;rwfukd,f&HawmfwkdY\ tvkyfr[kwfay/ if;wkdYrSm
a&S;rqGuyif? ykeu
f efcsio
f rl sm;jzpfMubdojzih?f awmxJwkid yf if nDw
G Mf uNy;D vQi?f 0g;cRerf sm; tqifq
h ifjh yKvyk f
um? rif;tm; 0kdif;0ef;xkd;owfMuav\/ rif;BuD;vnf; vufpGJawmfoHvsufESihf wukd,fawmfwnf; wGef;vSef
wkdufckduf&m? olykefrsm; av;q,fcefY usqkH;NyD;rS? tvGefw&myifyef;awmfrlvS aemufqkH;rSm &efolrsm;\
vufcsufjzihf uHukefawmfrl&&Smav\/ e&wfpm; aA'ifq&mBuD;\ pum;ukd rem,lcJhonfrSm rSm;avpG/
,if;uJhodkYaom tjcif;t&mukd rsuf0g;xifxif awGUjrif&aom awmifeef;pH ok0Puvsmrdzk&m;ESifh
ajrmufeef;pHrdzk&m;BuD;wkdYrSm aus;awmfrsKd; uRefawmfrsKd;jzpfaom ukd,f&HawmfwkdY\ rdzk&m;jzpf&jcif;xuf
ao&jcif;um; jrwfao;onf[laom ZmwdaoG;? ZmwdrmefaMumihf? a&muf&maygfuf&m rxifr&Sm; xGufajy;Mu
ukef\/ awmifeef;pHrSm y#doaEokH;v/ ajrmufeef;pHrSm? ckESpfv,SdNyD;jzpf\/ if;rdzk&m;ESpfyg;rSm rcGJcsif?
rcGmcsif? tvGefcspfcifMuifemMuygaomfvnf;? rvGJom? ra&Smifom? cGJcGmMu&awmh\/ awmifeef;pHrSm?
bl;&GufrId;vrf;rS? taemufkd;rawmifukd jzwfausmf ta&SUjynfokdY ul;vmcJh\/ ajrmufeef;pHrSmrlum;
y#doaE &ifhrmvSNyDjzpf ta0;okdYrajy;EdkifawmhbJ NrdKUawmfESihftvSrf;a0;aom &Gmi,fwpf&Gm rxifr&Sm;?
olqif;&JtoGifjzifh wdrf;a&SmifaexkdifcJh&avawmhownf;/
ta&SUokdYajy;vmaomrdzk&m;onf olqif;&JtoGifjzihf rkqkd;Akdvf(a&Tbkd)NrdKU? olBuD;tdrf wnf;ckdaexkdif
cJh\/ olBuD;vnf; rdzk&m;taoG;tarG;ukd jrif cspfcifMuifempGm orD;tjzpfjzihf arG;xm;\/ onfukdyif
taemufEdkifiH &mZ0ifq&mtcsKdUu tavmif;rif;w&m; (armifatmifaZ,s)ukd olBuD;om;[k xifrSwfMuay
onf / ol B uD ; td r f yif ? xl ; uJ p G m aom ed r d w f r sm;jzih f rd z k & m;onf om;awmf w pf y g; arG ; zG m ;av\/
armifatmifaZ,s[k trnfay;av\/ okdYaomf i,f&G,fpOftcgrSm? om;awmftm; rdrd\rsKd;kd;ukd xkwfabmf
rajymcJhay/
odkYaomf vlrajymaomfvnf; aoG;ajymonfqkdaom pum;twkdif; jrefrmwpfrsKd;vkH;ukd rGefwkdYwkdufckduf
tif;0NrKd Uawmfuydk g? odr;f yku
d x
f m;aMumif; awGU&aomtcg? vlrsK;d wpfrsK;d u? vlrsK;d wpfrsK;d ukd pk;d rk;d csKycf s,jf cif;
onf oufoufrw&m;aom trIjzpfojzihf? jrefrmwkdY\&efukd wGef;vSefwkdufckdufvkdaom ZmwdrmefaMumifh
vlpkaqmif;&m/ wpfpwpfp tiftm;BuD;rm; vmav\/ rdzk&m;BuD;rSm om;\cspfjcif;jzihf tm;csif;rrQaom
&efudk rwGe;f vSeaf pvk
d wmjrpfwaHk o;\/ odaYk omf om;awmf\ Zmwdrme? wuf<uaompdwu
f dk wm;jrpfvnf;?
tcsD;tESD;[kjrifawmfrlaom r,fawmfonf wpfaeYaomtcgrSm rsKd;kd;ESifhwuG EG,fawmfpOfukd xkwfazmfajymjy
avawmh\/ xkdaeYrSp aoajrBuD;? &Sifa&TxD; qkdaom pum;t&? rGefwkdY&efukd igwGef;vSefrnf[k t"d|mefjyK
awmfrlNyD;vQif? vltiftm;? vufeuftiftm;csif; rrQaom &efolwkdYukd ZmwdaoG; Zmwdrmefwnf;[laom
vufeufjzihf oJoJrJrJ wkdufckdufwGef;vSef atmifjrifawmfrlaomaMumifh jrefrmwpfEdkifiHvkH;ukd odrf;ykduftkyfcsKyf
rif;vkyfawmfrlavownf;/

&ckdif&mZ0if

42

OD;atmifomOD;

rif;jzpfaomtcg? tavmif;rif;w&m; [laombGJUukd cHawmfrlav\/ rGefjrefrmrsm;ESihfwuG EkdifiHawmf


ol Ekid if aH wmfom;rsm;wku
Yd dk pnf;k;H zkzd &JNyKd uaJG eaom jrefrmjynfudk {u&mZftjzpfjzihf pk;d pHawmfrcl ahJ yonf/
,if;odYk jrefrmwpfEidk if v
H ;Hk ukd odr;f yku
d Nf y;D aemuf tavmif;rif;w&m;onf tb,faMumifh &ckid jf ynfudk rwku
d cf yhJ g
ovJ/ jzwfausmo
f mG ;vm&ef cJ,Of;um; r[kwaf y/ awmifMum;vrf;rsm;,Syd g\/ bl;&Gurf I;d awmifMum;vrf;
onf tvG,fqkH;vrf;jzpf\/ okdYygvsuf? &ckdifukd rwkdufjcif;rSm? taMumif;,SdcJhygonf/
,Scd ahJ om taMumif;um;? odw
Yk nf;/ OumAvoD&o
d "k r&mZm\ ajrmufeef;rdz&k m;onf y#doaEcek pf
vESifh rxifr&Sm; ykef;vQKd;aecJhaMumif; rSwfrdMuygvdrfhrnf/ xkdrdzk&m;rSm? om;awmf\ i,frnfrSm 'kH;kdwnf;/
t&G,af &mufaomtcg? &ckid jf ynf olwpfrif;? igwrif;? rSL;rwfa>c&Hawmfrsm;? rif;vkyaf eMuonfudk okwo
f if
0dZ,&mZm[laom bGUJ awmfjzihf xD;eef;tkycf sKyf rif;vkyaf wmfral v\/ ,if;uJo
h Ydk aemifawmf0Zd ,,Sad eaMumif;
odawmfr
l om? &ckid u
f dk rwku
d &f jcif;jzpfayonf/ tu,f? &ckid jf ynfqlyv
l su,
f adS eao;vQi?f tavmif;rif;
w&m; vma&mufwkdufcdkuf&rnfrSm aocsm\/ odkYtm;jzihf? nDawmf-aemifawmfESpfyg;? eef;NydKiftkyfcsKyfawmf
rlcJhMujcif;ukd taMumif;jyK ta&SUrSmvnf;? atmifaZ,/ taemufrSmvnf; 0dZ,-[l &ckdifjynf qkdkd;
pum; ,SdcJKhayonf/
0dZ,rif;onf &ckdifjynfukd wnfaxmiftkyfcsKyfawmfrlaMumif;? 0dZ,ppfatmif{csif;b'urm? wnfvmtp? e&omrd? blywdvQi?f rkead vmif;vsm? r[morw? xku
d EG,v
f m? qufumpk;d bd?
td`Ed,? a'owpfwkdif;? ,SOfEIdif;w0? t,kZESihf? &ur@dKif? pkd;ykdifMuiSef;? eef;ESifhxD;pnf? jynfESihfrif;quf?
rysurf uG?J eef;yGjJ rifMh um? ,if;od&Yk mwGi?f ewfoQib
f ek ;f ,S?d oD&o
d "k r&mZm? nmaysmpf NH r?J eef;yGrJ aESm? trapmaoG;?
qif;Nidrfhav;ukd? cspfa<u;a&S;0#f? awmifnmewfrl? rjywfZmwd? rodw&m;? avmif;Muufpm;ESihf? ,Ofyg;rdwf0if?
a&Tpif&wem? onf;csmvnf;qkH;? ukd,fvnf;IH;? a&S;xkH;wdrf;yg;? avmif;Muufpm;vQif? xG#fzsm;a&mufav?
Mu,frsm;a<uokdY? tjrKawqD? omuDjrwfrsKd;? rl;kd;rwfrGef? aovGefysufjyKef;? Id;okrf;NrdKU&Gm? aemufrsufESm?
b*Fgukvm;? oufrsm;vnf; kid ;f ? vlwidk ;f xGu0f if? obiftvG?J eef;yGrJ avsm?f axmifay:ESpcf ?k N*Kd [pf u
k ed ;f a&muf?
rif ; k d ; aysmuf ? pnf a yguf x D ; usKd ; ? rwf r sKd ; zG i f h v S p f ? wpf q ,f h E S p f w G i f ? wuf o pf a ev? 0d Z ,vQif ?
axmifrSpGef;u,f? ckESpfq,fESpf? ou&mZf0,f? &macwfpkd;tkyf? EkdifiHcsKyfonf/ rIyfwnfhjynfa&;? a&ES,f{;/
/ [l awGU&yg\/
rS w f c suf /
/jrefrm&mZ0ifum; armifatmifaZ, arG;zGm;ou&mZfukd (1047)[k azmfjyxm;&m? &ckdif
&mZ0iftvkdtm;jzihf armifatmifaZ,ukd zGm;jrifaom ou&mZfonfvnf;? crnf;awmfuG,fvGefaom ESpfrSm
yif? r,fawmf0rf; y#doaE,Sdaejcif;aMumihf? (1047)ckyif jzpfay&rnf/ odkYjzpf&m arG;zGm;aom ou&mZfrSm
jrefrm&mZ0ifESihf &ckdif&mZ0if(29)ESpfrQ uGmjcm;aeaMumif; awGU&ayonf/ wzefwkHvnf;? &ckdifjynf 0dZ,
rif;eef;wufaomESpfrSm ou&mZf (1072)ck[k azmfjyxm;&m? xkdESpfyif r[kwfaomfvnf;? xkdESpfteD;tem;
(q,fSEpfrSq,fhig;ESpftwGif;)rSm ta&SUwvTm;ukd? atmifaZ, tkyfpkd;aeaom tcsdefjzpf&ayrnf/ okdYaomf
jrefrm&mZ0if atmifaZ, eef;wufou&mZfukd (1114)[k abmfjyxm;jyefojzihf? 0dZ,ESihf atmifaZ,
eef;wufou&mZfrSm ESpfaygif; (42)ESpfrQ uGmjcm;aeaMumif; awGU&jyefonf/
uJhodkY ou&mZf rnDrGwf&SdonfrSm a&S;&mZ0ifq&mrsm;? ou&mZft,ltq rwlMuavm[k
awG;awmbG,f &Sad yonf/ &ckid &f mZ0if q&mtcsi;f csi;f yif? t,ltquGv
J MJG uonfvnf; &Sad yonf/ ou&mZf
t,ltquGJvGJonfukd taMumif;jyK? xGufqkdcsufyg rSm;,Gif;onf[l rqkdEdkifay/ tavmif;rif;w&m;
(armifatmifaZ,)\EG,fawmfpOfukd rif;wkef;rif;vufxufu? &wemykHrEav;NrdKUawmf pufwifykHESdyfcJhaom
pmtkyfwpftkyfwGif ,ckabmfjyxm;onfhtwkdif; vGefcJhaom 25ESpfcefYu? ppfawGNrdKU? tmusyf"mwfawmf?
"mwfvnfapwDteD;- awm&yfaqmufwnfaom (ig;Zifidk ;f acsmif;) q&mawmfBu;D xHrS &,S-d bwfb;l -rSwb
f ;l yg
onf/ uRefawmfonf taMumif;ESihfywfouf uG,fvGefol-trsKd;om;ynm0ef OD;bkd;usm;? 'D;'kwf OD;bcsKd
wkdYESifhvnf; aqG;aEG;bl;ygonf/ olwkdYvnf; twkdif;yif a&S;vlBuD;rsm;? ajympum;ukd rSwfrdblaMumif;
ajymMuygonf/

&ckdif&mZ0if

43

OD;atmifomOD;

tavmif;rif;w&m;Bu;D onf &cdik jf zpfonf/ jrefrmjzpfonf[k tom;ay; tom;,l? jyKrv


l
dk r[kwyf g/
jrefrmEdkifiHawmftwGif;&Sd? wkdif;&if;ol-wkdif;&if;om; tcsif;csif;omr[kwf? urmol urmom; tcsif;csif;yif
cspMf unfpmG aygif;oif;qufqaH &;ukd tNraJ &SUIojl zpfygojzih?f a,medaomreoDum&jzihf bwfaI wmfrMl uapvkd
ygonf/
odkYokdYvQif? ou&mZf (1000)jynhfESpf? iukovonf e&ywdBuD;bGJUtrnfjzihf &ckdifjynf
rif;vkyftkyfcsKyfonfrSp? 0dZ,rif; eef;wufawmfrlaom ou&mZf (1076)ckESpfxd? ESpfaygif;(76)ESpfaom
tcsdefonf &ckdif&mZ0if tqkd;qkH;aom tcsdefjzpf\/ rSL;rwfudk,f&Hawmfrsm; wpfOD;ukd wpfOD;eef;csum?
olwrif;-igwrif;? pk;d pHMuaom tcsed jf zpfbo
d jzihf wkid ;f om;jynfo?l &Siv
f t
l rsm;rSm? uk,
d pf w
d rf csr;f ? yifyef;EGr;f
&dMuukef\/ e&ywdBuD;vnf;? rSL;BuD;rwf&m? aoemywd? jynfBuD;ESdyfpuf? Ekdifxufuvl? jyKrljcif;aMumihf
xkEd pS af ygif; ckepfq,fausmrf Qaomtcsed o
f nf &ckid jf ynf ynm,Sq
d w
d o
f rk ;f csed jf zpf/ ,if;uJo
h Ykd w&m;vufvw
G f
olrsm;rSm bkef;BuD;aomfvnf; toufr&Snf touf&Snfaomfvnf; bkef;rBuD;bJ? rdrdtvkyf-rdrduHaMumihf
ysufpD;jcif;okdY a&mufMu&pNrJaywnf;/ w&m;oHa0? ,lEdkifMuygap/

oD[Vdk u
f Re;f odYk omoemjyKapvTwaf wmfrjl cif;/
ou&mZf (1000)rS (1076)ckxd? ESpfaygif; (76)ESpfaom tcsdefonf &mZ0if tqkd;qkH;aom
tcsdefjzpfcJhaomffjim;vnf;? &ckdifjynf ou&mZf (1058)ckwGif? &[ef;vlxGuf? rmkrd,rif;jyKpOf? oD[kdVfuRef;
omoemawmf arS;csed jf zpf\/ xkt
d csed rf mS ? oD[Vdk rf ?S omoemjyKapvTwyf grnft
h aMumif; vma&mufavQmufxm;
onfukd taMumif;jyK &ckdifrif;onf ow|me q&mawmf ErOLESihfavmif;Muufq&mawmfESpfyg;ukd
t&HoCFmawmfav;usyd Ef iS w
fh uG oD[Vdk u
f Re;f okYd omoemjyKawmfr&l ef avQmufxm;awmif;yef apvTwaf wmfrcl hJ
ayonf/
xkdtoQifoljrwfrsm;? oD[kdVfuRef;odkYa&mufawmfrlaomtcg? omoemawmfukd oefYpifapNyD;rS
Oyor'uHudk pDraH qmif&u
G af wmfr
l oD[Vdk u
f Re;f om;tajrmuftrsm;ukd &[ef;jyKapawmfr\
l / q&mawmfrsm;
ESsihf t&HoHCmawmfrsm;vnf;? jyKbG,fudpNyD;vwfaomtcgrSm? tEk&m"NrdKU,Sd jrwfpGmbk&m;ocif\ atmuf
vuf0pJ ,
G af wmfudk zl;ajrmfMu&ef <ua&mufMu&m? pG,af wmfwu
dk u
f dk apmifah omtapmihw
f u
Ydk zGirfh ay;vkMd uojzif?h
ow|meq&mawmfBuD;onf &ZewvtmumoH? euwmly&udwH-tp,Sdaom wq,hfav;*gxmukd &Gwf
bk&m;*kPaf wmfudk atmufarhawmfral omcP tckid t
f vkyH w
d x
f m;aom wHcg;tvkv
fd dk yGiv
fh wf\/ wHcg;apmifh
wkdYvnf; &ifowfIarm? tHhMoMuukef\/ xkdq&mawmf oCFmawmfrsm;onf bk&m;oQif\? ajcawmf&m,Sdaom
oD&dyg'awmifodkYvnf; <ua&mufzl;ajrmfawmfrlcJhMuNyD;vQif ow|meq&mawmfonf xkdoD&dyg'awmif Icif;
om,mykHukd pdwfMunfEl;vS vuFmESpfyk'fa&;cJhayonf/
(1)
rMum;bl;atmif? vlaY bmifveG Nf y;D ? tH0h cJS s;D om;? vQn
H ;D a&mifyif;? ok;H vlrY if;vQi?f <ueif;f trSw?f xkad wmif
xG#f? twwf0dZm? atmif&maZmf*D? wyDwkdY? trSDwHuJ? taeNrJom;? &J&Ja&mif0g? ol&d,mpE?
aevxGuf0if? Munfhrjrifwnfh? opfyifopf&Guf? &Trf;&Trf;wufrQ? cufvufoefanmif;? ta&mif;r,Sd?
'd | d r d p m ? vl w umwk d Y ? xuf r S m ra&muf ? oH a umuf o H v G i f ? xuf 0 ef ; usif o nf ? rpif t yk w f ?
pufqkyftaumif? avra&mifwnfh? tacgif rkdCf;xd? oD&dyg'if? vTHU0Srf;xifonf/ r*if&Spfwef?
edAmeftv,f? csufraom0f/
(2)
txl;txl;? Mum;aomfr;l rQ? aus;Zl;ig;yg;? xkad wmifzsm;0,f? avum;jyif;axG? raoqDr;D ? rkC
d ;f Bu;D xef
jyif;? &eH&Y iT ;f om;? ovif;toGi?f wvif;jyifvnf;? us,w
f iG rf [kw?f ig;awmifr|k w
f m? ajrrsuEf mS xuf?
t&maomifaxmif? rsm;ajrmifuka#? oef;wufavvnf;? rsm;axGa&mif,Suf? jrausmufcGufum;?
zufaomfEikd af vmuf? tapmufreuf? vuf&pS o
f pf&n
S ?f wnfonfah &vnf;? aomufavrcef;? tHb
h eef;
wnfh? apmif;wef;rD;wm;? oHwHcg;atmuf? ewfokdYarSmufom;? a&mifawmufrId;? rkdCf;vnf;raxmif;?
csrf;&dyfaumif;wGif? usdef;vSnhf0ifonf/ / OrifvkdPfeef; r0,faom0f/ /

&ckdif&mZ0if

44

OD;atmifomOD;

,if;uJhodkY wkdif;jynfrNidrfrouf qkwf,kwfysufpD;csdefrSmyif tcgtcGifhBuHKvwf oD[kdVfuRef;odkY


omoemjyK oGm;a&mufcb
hJ ;l Muayonf/ 0dZ,rif;onf ou&mZf (1080)wGijf ynhf &wemAdrmef a&Teef;awmfudk
aqmufvyk af wmfrNl y;D vQi?f r[mrkeo
d rd af wmfEiS w
hf uG odraf ygif;&Sp&f m? ausmif;aygif;&Sp&f m? uefaygif;&Sp&f mwku
Yd dk
aqmufvkyfvSL'gef;awmfrl\/ NrdKU&GmpDrHtkyfcsKyfa&; rnDrGwf,Sdaeonfukdvnf;? tm;vkH;aeom;wus? pDrH
uGyu
f aJ wmfral p\/ ,if;aemuf? ukvm;jynfe,fpyfvnf;? tm;vk;H Nird 0f yfyjd ym;atmif odr;f oGi;f awmfrNl y;D vQif
ou&mZf (1093)ckwGif ewf&GmpHawmfrlav\/
ousomuD0if oD&dok"r&mZm\ tEG,fawmfjzpfaom rif;aqGrif;rsKd;wkdYrSm e&ywdBuD;\ &efab;
aMumihf uHomNrdKUukd wnfaxmifvsuf Zmwd0Horysuf? pmr&DiSufuJhokdY trsKd;ukd apmihfpnf;um aeMuav\/
,if;uJhodkY rsKd;apmihfw&m;NrJNrHvSonfuk taMumif;jyK 0dZ,ppfatmif{csif;omuD0ifay? rSefaptrsKd;? usihfkd;razmuf? rD;awmufysm;pGJ? pGef&Jyrm? [oFmykHnD? pmr&DodkY? rzDwyg;?
a,musfm;rdef;r? pm*tpkH? ykdufNcHKrzdwf? olYpdwfwacsmif;? trsKd;aumif;om;? arSmufrSm;wDrSm? ,SdEkdif&mvdrfh[l a&S;ynm,Sdrsm;? pyfqkdawmfrlcJhMuavonf/

&ckdif&mZ0if

45
tcPf; (7)

OD;atmifomOD;

(u) e&ywdBuD;rS aemufqkH;r[morwrif;xd &ckdifjynf\tajctae/


e&ywdBuD;rif;rSp/ 0dZ,rif;wkdifatmif? rif;qufaygif; (14)quf jzpf\/ ou&mZf 1000rSp
1093 ckxd? ESpfaygif; (93)ESpftwGif;? rif;aygif; wpfq,fhav;quf pkd;pHcJhMuayonf/ 0dZ,rif;ewf&GmpHNyD;
aemuf orufawmfonf om;awmfrsm;ukd owf pEol&d,bGJUjzifh ajrmufOD;NrdKUawmf eef;pHawmfrlav\/
pEol&d,rif;rSm? a&S;bk&m;ocif oufawmfxif&Sm;,SdpOfu? bk&m;wum- r[mpEol&d,rif;ESihf
bGJUtrnfcsif; wlaomfjim;vnf;? bkef;wefckd;t&Sdeft0g? OmPfynmrSm? r,SOfEdkifatmif uGmjcm;\/ rif;rSm
t&ufaopm aomufpm;\/ rif;usiw
fh &m; ysu\
f / rSL;Bu;D rwfBu;D wk\
Yd pum;ukd rem,lonftjyif rSL;Bu;D rwf
BuD;rsm;ukdyif ouFmruif; owfjzwf\/ xkdYaMumihf armif;rukd,fvkyfawmfwkdYonf tvGefw&m &GH&SmNiD;aiGUMu
ojzihf rif;tm; tqdyfaq;cyf owfvkdufMuavawmh\/
pEol&d,rif;rSp rif;quf(14)quf/ odkYr[kwf? e&ywdBuD;rif;rSp rif;quf(28)qufajrmuf
rif;onfum;? r[morwrif;yifjzpf\/ e&ywdBuD;rif;quf (28)quf y|rtpk(14)quf/ 0dZ,rif;xd?
tkyfcsKyfpkd;pHaomESpfaygif; (93)ESpf/ 'kwd,tpkrSm (14)quf/ pEol&d,rif;rS r[morwrif;xd/ ESpf;aygif;
(53)ESp/f ESp&f yfaygif; 146ESpaf omtcsed o
f nf &ckid jf ynfBu;D tbufbuf qkw,
f w
k yf supf ;D aom tcsed jf zpfay
onf/
tb,faMumifh qkwf,kwfysufpD;&ygoenf;/ qkwf,kwfysufpD;&jcif;taMumif;ukd vSefavSmppfaq;?
a0zefMunhf&rnfqkdvQif wkdif;jynf\uHZmwmarS;rSdefvmcJhjcif;aMumihf jzpfonf[k qkdMuayrnf/ urmay:,Sd?
&mZ0ifrSwfwrf;wifxm;Muaom wkdif;jynfrsm;ukd jyefMunhfygu? tdEd,jynfyif "rmaomurif;\EkdifiHawmf?
r*kdrif;rsm;\ EkdifiHawmfwkdYonf wpfpwpfp? 'Da&tvm;wkd;wufvmcJhMuNyD;vQif txG#ftxdyfokdYa&mufcg?
wpfpwpfp ao;odrfarS;rdSefvmcJhaMumif; awGU&ayonf/ tvGefa&S;usaomacwfrSp taemufEkdifiHrsm;\
&mZ0ifrsm;ukd jyefMunhfvQifvnf; xkdenf;twkdif;yif/ {*spfEkdifiHawmf? *&dwfEkdifiHawmf/ kdrHEkdifiHawmf/ t*FvH
tifyg,m EkdifiHawmf ponfrsm;rSm jzpfvQifysufNrJ "rwmjzpfonftm;avsmfpGm? wpfpwpfpwufvm txG#f
txdyfodkYa&mufNyD;vQif? awGU,SdMu&ayonf/ avmu ouf,Sd-oufrJh? rnfonfhwpfpkHwpf&mrQ rNrJacs/
cyfodrf;ukefaom ocFg&oabmw&m;wkdYonf rNrJaMumif;awGU,Sd&ayonf/
,if;uJhodkY uHZmwm arS;rdSefvmcJhwkdif;vnf;? tvkdtavsmuf &Gufa[mif;a<u ajrcouJhokdY
wkid ;f jynfwpfjynfonf tvkt
d avsmuf? ysupf ;D &onfum; r[kwaf y/ ysucf sed af &mufaomtcgrSm rif;ESiw
fh uG
wkid ;f oljynfom;rsm;? Bu;D pGmaom rSm;,Gi;f rI &SMd u&ayrnf/ okw
Yd nf;r[kw?f wpfbufu? oufouftEkid u
f sijhf cif;
&Sd&ayrnf/ rSm;onfjzpfap? tEkdifusihfcH&onfjzpfap? wpfpkHwpfckay:aygufvmcJhvQif xkd'Pfukd wpfjynfvkH;
wpfrsKd;vkH; cHMu&pNrJyif/ xkdqkdcJhNyD;aom (146)ESpfaomtcsdef &ckdifjynf\ uHMurm Id;csdefukd jyefMunhfvQif
wkdif;jynf\ wm0efcHjzpfaom e&ywdBuD;\ trSm;awmfukd a&S;OD;pGm awGUMu&ayonf/ rSL;rsKd;rwfrsKd;?
NrdKUpm;rsKd;jzpfygvsufESihf? rdrdtm; oD&dok"r&mZmrif;u ay;oem;awmfrlaom avmif;MuufNrdKUpm;&mxl;ESih
rwif;wdrfEkdifbJ rdzk&m;ewfoQifr,fESihf BudKufcspfum? rzG,fr&maom tvkyfjzihf rif;ukd eHESdyfvsuf ykefpm;
ykefuefjyKvkyfjcif;rSm vkH;vkH;roifhawmfaomtvkyfjzpfayonf/ ,if;uJhokdY ykefpm;ykefuefjyKvkyfcJhonfomru
rdrd\touftE&m,f vkHNcHKrIrQavmufESihf wkdif;jynf\rsufESmukd raxmuf? rif;aqGrif;rsKd;? rSL;BuD;rwf&m?
ynm,Sfdrsm;ukd &orQowfjzwfjcif;rSm? wkdif;jynftwGuf temBJuD;emvSayonf/ rif;[lorQ? tBuD;tuJwm0ef
,Sdol[lorQ? rnfonfhacwf? rnfonfhtcsdefrSmrqkd? rvkyftyfaom tvkyfaywnf;/ onfum;? e&ywdBuD;
\ trSm;awmfykHyif jzpfacsonf/
,if;uJo
h Ykd owfjzwf&m toufab;rS vGwaf jrmufomG ;aom ousomud0if rif;aqGrif;rsK;d wpfcsKUd ESihf
&[ef;ynm,Sd vlynm,SdwpfcsKdUonf &ckdifjynfajrmufbuf uHomNrdKU pnf;kH;um? NrdKUjy-jynf&Gmwnfaxmif

&ckdif&mZ0if

46

OD;atmifomOD;

aexkdifMuyg\/ okdYaomf xkdyk*dKvfwkdYrSm &ckdifjynfukd u,fwif&ef BuH&G,fjcif; r,SdMuawmhacs/ rsKd;apmifhw&m;?


tm;Bu;D olrsm;jzpfMuygvsuEf iS fh ,ckuo
hJ Ykd wkid ;f jynfEiS t
fh rsK;d zkzd &JNyKd ucJG sed f rdrw
d EYkd iS fh vk;H vk;H rpyfqidk b
f o
d uJo
h Ydk
{;{;pufpuf? aeEkdif&ufjcif;onf ysufudef;BuHKyifavm[k awG;awmpbG,f,Sdacsonf/ &ckdifjynfr-rNidrf
rouf? ysufpD;csdef uHomNrdKUum;? pnfyif0ajymvSpGm\/ ynm,Sdrsm; pka0;&mvnf; jzpfawmh\/ odkYaomf
xkdynm,Sdrsm; pka0;&mvnf; jzpfawmh\/ odkYaomf xkdynm,Sdrsm;rSm? wpfjynfvkH;twGuf BudK;yef;rI[l
r,SdcJhawmhacs/ onfvnf;? if;ynm&SifwkdY\ trSm;awmfykH wpf&yfjzpfayonf/
ta&SUrSm atmifaZ,(tavmif;rif;w&m;)tkyfcsKyfaeaomtcsdef? taemufrSm 0dZ,(pE0dZ,
&mZm) oufwidk ;f jynfudk pnf;k;H a&;taumiftxnfay:kaH vmuf? pnf;k;H a&;tk|jf rpfudk csay;Ekid cf hJ aHk vmufom
jzpfcJh? xkdpnf;kH;a&; taqmufttkHBuD;ukd aemufqufcHaom rif;rsm;? rwnfaqmufEdkifcJhMuacs/ tu,f
pE0dZ,&mZmukd qufcHaom rif;wpfquf? ESpfqufavmuf pnf;urf;wus? pnf;kH;a&;ukd qufvufvkyfoGm;
EkdifMurnfqkdvQif? &ckdifjynfonf ,ckuJhokdY tusemrnfr[kwfay/ pE0dZ,&mZmukd qufcHaomrif;rsm;?
rif;usihfw&m;ysuf\/ pDrHtkyfcsKyfrI t&nftcsif;r,Sd? ynm,Sdolawmfaumif;rsm;ukd rrSD0J/ tusihfodumESihf
jynhfpkHaom &[ef;rsm;yifvQif ab;uif;&m? &efuif;&m? a0;pGmaomt&yfodkY? zJhcGmvwfukef\/ ,if;uJhodkY
pE0dZ,&mukd qufcHaomrif;rsm;teuf wpfyg;yg;aomfrSvnf;? wkdif;jynfukd pHepfwus pnf;kH;Ekdifaom
rif;ray:vmjcif;onf? wkid ;f jynf\uHMurmyif jzpfayonf/ rif;-w&m;ysuu
f ? vlw&m; ysuw
f wf\/ rif;a&m
vlyg w&m;ysufu? &moDOwkysufum? rkdCF;rrSef avrrSefjzpfNyD;vQif? wkdif;jynfyg ysufpD;wwf\/
zkdz&JNydKuGJvsuf wpfwkdif;jynfvkH; y&rf;ywm? jzpfcsif&mjzpfaecJhacsNyD/ onfukd rIpdrfhaom
rsK;d cspyf *k Kd vw
f pfcsKUd onf wkid ;f jynftwGuf &wufrat;vSojzihf k;d rukd jzwfausm
f ta&SUjynfoYdk xGuv
f mMu
ukef\/ tavmif;rif;w&m;rSm? OumAv&mZm\om;awmf jzpf xkdrif;\om;awmf ajr;awmfwkdYrSm &ckdifrif;
\ tquftEG,frsm;yif jzpfMuojzihf? &ckdifjynf tE&m,fqkdufa&mufaomtcgrSm? vma&mufwkdifMum;&rnfh
0w&m;&Sd,Sd\/ ,if;aMumihfyifvnf;? xkdrsKd;cspfyk*dKvfwkdYonf tavmif;rif;w&m;BuD; om;awmf qifjzL&Sif
vufxuf-wpfBudrf/ qifjzL&Sifom;awmf pnfhul;rif;vufxuf wpfBudrf/ tavmif;rif;w&m;BuD;\ wwd,
om;awmf bkd;awmfbk&m;vufxuf wpfBudrf/ okH;Budrfwkdifwkdif &ckdifjynfukd odrf;ykduf {;csrf;om,matmif
pDrHcefYcGJygrnfhtaMumif;? oGm;a&mufavQmufxm;? ppfyefMum;Muukef\/
wpfenf;tm;jzihf ,if;uJhodkY ppfyefMum;jcif;ukd rSefonf[k qkdEkdifyg\/ tavmif;rif;w&m;vufxuf
awmfuyif? &ckdifjynfoljynfom;rsm;onf ta&SUokdYvma&muf eef;awmf txGuft0if ,SdvmcJhMu\/
tavmif;rif;w&m;ESifh om;awmf-ajr;awmfwkdYvnf;? &ckdifjynf\tajctaeukd oHa,mZOf ,Sdaejcif;aMumifh?
rjywfpkHprf;avh,SdMu\/ wkdif;a&;jynfa&; tajctae qkd;0g;vmaomtcg vma&mufwkdif;Mum;oifhonf/
ppfyefMum;tyfonfomwnf;/ ,if;aMumihfrSefonf[k ,lqEkdifygonf/
wpfenf;tm;jzihf rSm;onf[k qkdEkdifyg\/ jynfxJa&;jyemukd jynfwGif;,Sd vlrsm;om ajz&Sif;tyfay
onf/ ,if;uJhodkY rajz&Sif;wwf rajz&Sif;Ekdif jynfyukd tm;ukd;tm;xm;jyKwwfaom tavh,Sd wkdif;jynf
ysufcJhbl;ayNyD/ rif;apmrGefvufxuf? if;rif;ukd rESpfNrdKUaomaMumihf? 'vufNrdKUpm-teEodefu? tif;0rif;acgifxH ppfyefcJhbl;\/ ppfyefonfhtwkdif;? vma&mufwkdufckdufcJh\/ &ckdifwkdYta&;edrfh jrefrmwkdY
vufatmuf? wpfBudrf a&mufcJh&ayonf/ rif;apmrGefvnf;? taemufukvm;jynfokdY xGufajy;NyD;vQif?
ukvm;rif;\tultnDudk awmif;,lNyD;vQif? rdrdwkdif;jynfukd &atmifwkduf,lcJh&\/ ,if;uJhodkY ulnD&onfukd
taMumif;jyK? &ckdifrif;tqufquf\tNrJwrf;e,ferdwfjzpfaom b*Fgq,fhESpfNrdKUukd a'vDrif;odkY tyfvkduf&
\/ rQruao;? rif;apmrGefrStp? rif;aygif; wpfq,fhwpfqufvkH;vkH;? ukvm;rif;rsm;\ MoZmcHjzpfcJh&ay
onf/ ESpfaygif;wpf&mausmfrQaom umvaywnf;/ rif;apmrGefrS wpfq,fhESpfqufajrmuf? rif;ygBuD;onf
tu,f bkd;avmif;awmf ab;avmif;awmfwkdY\ EdkifiHawmf-b*Fgq,fhESpfNrdKUukd jyefvnf rodrf;ykdufEkdifcJhaomf
ukvm;rif;wkdY\ MomZmukd rwGef;vSefEdkifcJhaomf ,ckacwf? &ckdifjynfonf ukvm;jynf-e,fedrdwfxJ ygaumif;
ygoGm;p&m taMumif;,Sdayonf/

&ckdif&mZ0if

47

OD;atmifomOD;

onfum; jynfyukd tm;ukd;rIrS aygufzGm;vmaom tIyfawmfykHjzpfayonf/ ukd,fhjyemukd?


ukd,fukd,fwkdif rajz&Sif;wwfaom vlow0g? wkdif;jynfEkdifiHwkdYrSm trSm;ESihfawGUwwf\/ &ckdifjynftbkdYrSm?
awGUvnf;awGUvmcJah yNy/D aemufxyftrSm;ESihf rawGUyg[l rajymEdik af wcs/ xkaYd Mumih?f raocsmaom tem*gwf
ta&;twGuf? jynfyukd tm;ukd;jcif;ukd rSm;onf[k qkdEkdifyg\/ rSm;vnf;rSm;onfwrkHY/
awmwkdif;rSm? pEul;eHYom r,SdouJhokdY? wkdif;jynfEkdifwkdif;rSmvnf;? tcsdefwkdif; ynm,Sdyk*dKvfrsm;
r,SEd ikd f ray:aygufEikd af cs/ tu,f ,Sjd yefygaomfvnf;? tcsed Ef iS t
fh cgtcGiahf wmfoifrh ?S ay:aygufvmEdik af y
onf/ Oyrmtm;jzihf? r[mynmausmfonf rif;\tm;ay;ajrmufpm;rIukd r&cJhygvQif? rnfonfhenf;ESihfrQ
&mZ0if rSwfwrf;wifavmufaom trwfynm,SdBuD;tjzpfjzihf ay:xGufvmrnfr[kwfay/ tm;ay;csD;jrihf
awmfrcl jhJ cif;aMumiho
f m ay:aygufvmcJ&h ayonf/ r[mynmausmt
f rwfBu;D onfvnf;? rif;tvk?d rdz&k m;tvk?d
om;awmf-orD;awmfrsm;\tvkd? rif;aqGrif;rsKd;wkdY\tvkd? ponftm;jzihf rnfolYtvkdukdvnf; rvkdufcJhay/
rw&m;rIukd? rw&m;avsmuf? rsufESmraxmuf? avQmufxm;cJh\/ tBuHOmPfay;cJh\/ rif;ESifhwuG jynfolwkdY
rsm;pGm tusKd;,SdcJhayonf/
(28)qufaom e&ywdBu;D rif;\tEG,af wmfrsm;vufxuf? ESpaf ygif;(164)ESpt
f wGi;f ? &[ef;ynm
,Sd? vlynm,Sdrsm; ,SdcJhMuonfom/ okdYaomf tm;ay;csD;jrifhjcif;ukd rcH&onfomru? toufab;ukdyif
pkd;&drfMu&jcif;aMumihf? xkdynm,Sdyk*dKvfrsm;rSm Muufaysmuf-iSufaysmuf? aysmufukefMuawmh\/ ,if;uJhodkY
aysmufukefjcif;aMumihfvnf;? wwkdif;vkH;? wjynfvkH;? pkH;pkH;jrKyfcJh&ayonf/
&mZ0iforkdif;onf twdwftjzpftysufukd rSwfwrf;wifxm; A[kokwjzpfkHrQ bwfI&efr[kwfay/
&mZ0ifonf acwfwidk ;f tcsed w
f idk ;f rSm ,SMd u? rSww
f rf;wifavmufaom tjzpftysuf [lorQudk rSww
f rf;wif
&\/ &mZ0iforkdif;edrfhvQif? trsKd;*kPfedrfh? &mZ0iforkdif;jrifhvQif trsKd;*kPfwifhayonf/ &mZ0iforkdif;qkd
onfrSm tqkd;ukd tqkd;/ taumif;ukd taumif;/ trSm;ukd trSm;/ trSefukd trSef/ wwfEdkiforQ twdtus
rSwfwrf;wif&aom pmayjzpf\/ ,if;okdYjzpfbdojzihf? &mZ0iforkdif;ukd bwfNyD;vQif trSm;ukdjyif trSefukd
xGifwwfMu&ef rsm;pGm ta&;BuD;ayonf/
acwf tcgonf a&S;ub,fokdYyif roifhrwifh rnDGwf ,SdaecJhMuapumrl? vlwpfrsKd;ukd vl
wpfrsKd;u? wpfwkdif;jynfukd wpfwkdif;jynfu? jzLajzmifhaom pdwfapwemjzihf? ulnDkdif;yif; okdYr[kwf raESmifh
,SufbJ? cspfMunfpGm? qufqH&rnfh acwftcgjzpf\/ urmha&S;&mZ0if-orkdif;rsm;ukd jyefMunhfvQif?eD;&mpyf&m
wkdif;jynfrsm;onf tcsif;csif;oifhwifhvmcJhonfvnf; ,Sd\/ ppfruft*FgjzpfyGm;vmcJhonfvnf; ,SdcJh\/
t*FvHjynfESihfjyifopf? *srPDESihfk&Sm;/ tdEd,ESihf&cdkif/ &ckdifESifhjrefrm/ jrefrmESifhrGef/ jrefrmESifh
,kd;',m;/ wkyfESifh*syef/ ponftm;jzihf eD;&mpyf&m/ rvGwfuif;cJhMuacs/ ,ckacwfrS? avmu"mwfynm
xGef;um;vmjcif;aMumihf? urmw0Srf;vkH;? wjynfESifhwjynf eD;uyfvmMu\/ Oyrmtm;jzihf a&S;u wpfvoGm;
&aom c&D;ukd ,ckwpf&ufESihf a&mufEdkifaygufEdkif\/ tu,f? wpfjynfukdwpfjynf/ wpfrsKd;ukd wpfrsKd;
&efjyKvkdMu-zdESdyfvkdMuvQif? wurmvkH;ysufpD;&awmhrnfomwnf;? okdYjzpf raumif;[lorQ? ta[mif;ukd
topfrvkyfbJ? taumif;[lorQukd vkyfMu&rnfhacwfjzpfayonf/ a&S;uuJhokdY vlrsKd;a&;jyemukd ppfjzihf
ajz&Sif;&efr[kwfyJ/ urmurmom;wkdY\ jyemukd Nidrf;csrf;a&;jzihf ajz&Sif;&rnfhtcsdefokdY a&mufaeNyD;jzpf
aMumif;? vlwkdif; vlwkdif; owdcsyfbkdY vkdtyfayonf/

(c) &ckid jf ynfudk bk;d awmfb&k m;odr;f yku


d af wmfrjl cif;
e&ywdBu;D rif;rS (28)qufajrmuf? (&ckid jf ynfaemufq;Hk pk;d pHawmfrcl ahJ om rif;rSm r[morwrif;jzpf
\? xkdrif;onf ou&mZf (1144)ckESpf eef;wufawmfrl\/ ynm,Sdyk*dKvfrsm;\ tBuHay;csuft& (1146)ck
'kwd,tBudrfbdodufajrmufoGef;? ta*gyknapm&mZm[laombGJUukd cH,lawmfrlav\/ (rif;vufxuf
awmfvnf;? ,cifrif;rsm; vufxufawmfvnf;? ,cifrif;rsm; vufxufawmfuuJhokdYyif? tESHYtjym;

&ckdif&mZ0if

48

OD;atmifomOD;

rif;tmPmawmfukd zDqefykefuefolrsm; ,SdwkHao;\/ okdYaomfvnf; xdxda&mufa&muf ESdrfeif;NyD;vQif?


wkdif;jynfukd Nidrf;csrf;om,matmif? tkyfxdef;Edkifaom t&nftcsif; r,Sdojzihf wkdif;jynfqlylNrJ qlylvsufyif
,SdwkHao;\/ &[ef;&Sifvl jynfoltrsm;vnf;? pdwfrcsrf;ajrhMuacs/ omoema&;? ynma&;? pD;yGm;a&;rSp
tbufbuf qkwf,kwfvmcJh\/) wpfwkdif;jynfvkH;? 0g;tpnf;ajyouJhodkY zkdz&J NydKuGJaeavawmh\/
,if;okaYd om tcsed t
f wGi;f ? &ckid jf ynfudk vma&muford ;f yku
d yf grnft
h aMumif;? &ckid rf sm;uyif ppfyefvm
onfjzpf? tr&yl& a&Teef;&Sif-bkd;awmfrif;w&m;onf &ckdifjynf\tajctaeukd pkHprf;&efolvQKdrsm;apvTwf
awmfrcl ahJ yonf/ olvQKad pvTw
f &ckid jf ynfudk wku
d cf u
dk o
f rd ;f ,l oifah Mumif;? awGUjrif&Ny;D rS bk;d awmfb&k m;onf
om;awmftdrfa&SUpHESihfwuG? ppfonfAkdvfygrsm;ukd ou&mZf(1146)ck &ckdifjynfodkY Munf;aMumif;? a&aMumif;
csDwufap\/ a&wyfukd oHwGJ? &rf;NAJ? rmefatmif paomqdyfurf;NrdKUom;rsm;u ckcHwkdufckdufMu? ukef;wyfukd
awmifuyk Nf rKd U&Sd uif;apmihw
f yfrsm;u ckcw
H u
dk cf u
dk Mf u\/ ESpOf ;D ESpb
f ufv;Hk tajrm ufvufeufrsm;ukd ok;H Muojzihf
taotaysmufrsm;vSonf/ &ckid jf ynftbkrYd mS pdw0f rf;uGjJ ym;? jcm;em;ykeu
f efrrI sm; &Sad ejcif;aMumihf wpfaMumif;/
bkd;awmfbk&m;rSm O*gAvoD&ok"r&mZm\ajr;awmfjzpfonfhtm;avsmfpGm? &ckdifjynfukd odrf;ykdufvSnhfyg[k?
ppfyefxm;onfhtwkdif;om vma&mufMujcif; jzpfonf[k ,kHMunfxm;jcif;aMumifhwpfaMumif;/ bkd;awmfbk&m;
\ ppfonfawmfrsm;ukd wkdif;jynfESihftkH<u ckcHrIr&SdcJhay/ r[morw\ opmawmfcHrsm;omvQif oJoJrJrJ
ckcHMu\/
bkd;awmfbk&m;\om;awmf tdrfa&SUrif;onf &ckdifjynfrS vma&mufppfyefol -armifoHawGESihf
armifxeG ;f pHuadk c: ou&mZf (1146)ck jymokv
d v
f rSm? ajrmufO;D NrKd UESifh reD;ra0;? avmif;MuufNrKd Uawmfa[mif;
? ppfwyfcsum? tckdiftvkHaeav\/ Munf;wyfvnf; ykd;jcnfuRef; tckdiftvkHwyfpGJav\/ ,if;uJhodkY
ajrmufOD;NrdKUawmfESihf eD;eD;uyfuyf jrefrmppfwyf a&mufaejim;aomfvnf; NrdKUawmfol NrdKUawmfom;rsm;ESihfwuG?
jynfoljynfom;rsm;rSm? rif;aumif;? rif;rGefa&mufvwfNyD[k? r[morwrif;\ opmawmfcHrsm;rSwpfyg;?
usev
f t
l m;vk;H 0rf;ajrmuf&iT v
f ef;? vufyef;aygufrsm;yif cyfMuuke\
f / ,if;okjYd zpfaomaMumih?f bk;d awmfb&k m;
\ ppfwyfukd &ckdifjynftaeESihf ckcHMuonf[k r,lqEkdifay/
xku
d o
hJ Ykd jrefrmppfonfawmfrsm; NrKd UawmfteD;tem;rSmyif? wyfpv
JG su&f adS eaMumif; odawmfral omtcg?
r[morwrif;\ a,mufzawmfu? vufaqmifyPmESihf? orD;unmqufo r[mrdwfzGJUawmfrlyg[k
wifavQmuf&m? r[morwrif;u? a&S;ab;avmif;awmf-bk;d avmif;awmfwv
Ydk ufxuf &ckid jf ynfoYdk ppfcsv
D m
aomrif;wku
Yd dk vufaqmifyPm? orD;unmqufonf[
l r,S/d ighvufxufawmfusr?S orD;unmquf&acs
aomf? aemiftpOf &mZ0ifidk ;f awmhrnf[k rdeaYf wmfrNl y;D vQi?f ppfNyKd iaf wmfral vonf/ okaYd omfvnf; wkid ;f oljynf
om;rsm; rulnDrIaMumihf ppfa&;edrfhcJh&ayonf/ bkd;awmfbk&m;\om;awmf tdrfa&SUrif;om;vnf;? ou&mZf
(1146)ck? jymokdvqkwf (7)&uf? paeaeYwGif ajrmufOD;NrdKUawmfukd odrf;ykdufavawmhownf;/
r[morwrif;ukv
d nf; brf;rd\/ oufawmf (42)ESp,
f adS yNy/D eHawmfvnf; paeom;jzpf\/ &ckid jf ynf
ukd bkd;awmfbk&m; odrf;ykdufaomaeYrSmvnf; paeaeYyif jzpfayonf/ bkd;awmfbk&m;\ om;awmf tdrfa&SUrif;
onf NrdKUjyjynf&Gmukd topfwpfzef? xyfrHuGyfuJtkyfcsKyfap? aejynfawmfokdY jyeftHhaomtcsdef? r[mrked
kyf&Sifawmfukd Akdvfrif;oD&dausmfxiftm;? yifhaqmifap\/ xkdtcg kyfyGm;awmfukd,ftm;vkH; acR;xGufNyD;vQif?
aygifawmfrS,kdpD;&m? xkH;ywfokH;xGm,Sdaom a&Tzvm;wpfvkH;jynfhaom[l\/ ,if;uJhodkYaom tjcif;t&mukd
avQmufxm;Muaomtcg tdrfa&SUrif;om;vnf; aMumufvefYxdwf&GHU? aMomftHhbG,fo&J jzpfcJh\wum;-[k
>rufawmfrlav\/ kyfyGm;awmfukd wrkwfBudK;jzihfywfvsuf? pufESihfvSnhf yifhcsDawmfrlaomfvnf;? yvifay:rS
wpfqHjcnfrQ ra&GUravQmcJhacs/
nOfhtcsdef r[mrkedkyfyGm;awmfrS ajcmufoG,faom a&mifjcnfawmfwkdYukd ae-v rwl? xl;uJpGm
vTwaf wmfral v\/ aumif;uifwpfcv
k ;Hk vnf; wdraf wmifwrd v
f yd w
f ufvwf? rkC
d ;f Bu;D onf;pGm &Gmrnf[
h efEiS fh
krd v
J suf xifuek \
f / t&yfav;rsuEf mS vnf;? yOiw
f &l ,
d m? pnfapmif;i;f toHuo
hJ Ykd Mum;&uke\
f / ,if;uJo
h Ykd
xl;uJpGmvSaom edrdwfukdjrif&NyD;aemuf (1146)ck? wykdYwGJvqef; (13)&uf? we*FaEGaeY azmifawmfxufodkY

&ckdif&mZ0if

49

OD;atmifomOD;

wifaomtcg? xrf;vk;H yrmP NyKd ;NyKd ;jyufjyuf? xdev


f ufaom a&mifjcnfawmfonf aumif;uifoYdk wcJeufwuf
vwfNyD;vQif? r[mrkedkyfyGm;awmfvnf; aysmufuG,favawmh\/ odkYjzpf kyfyGm;awmfukd yifhaqmifolrsm;u?
ykHwlkyfyGm;awmfwpfqlukd yifhaqmifoGm;MuaMumif;? q&mirnf &mZ0ifu xGufqkdxm;\/
r[mrked kyfyGm;awmftaMumif;ESihfywfouf? &mZ0ifq&mrsm;xGufqkdcsuf av;rsKd;uGJjym;aeaMumif;?
awGU&ygonf/ rnfonfx
h u
G q
f cdk suo
f m rSeo
f nf[
l um;? twdtusq;Hk jzwf&ef? rsm;pGmcJ,Of;ojzih?f ESpo
f uf&m
,lqMuapvkdygonf/
(1)
r[mrkedkyfyGmawmfukd bkd;awmfbk&m;vufxuf ou&mZf (1146)ck yihfaqmifoGm;ojzihf ,ck
&wemykH rEav;NrdKU,Sd? kyfyGm;awmfyif? r[mrked kyfyGm;awmfjzpfaMumif;? xGufqkdMu\/ xkdkyfyGm;
awmfrSm? ,ck,Sdae&mokdY? tjcm;ae&mwpfckckrS yifhaqmifvmaom kyfyGm;awmfr[kwf/ &ckdfifjynfrS
yifhaqmifvmaom kyfyGm;awmfjzpfojzihf bkd;awmfbk&m; yifh,lvmaom kyfyGm;awmfonf r[mrked
kyfyGm;awmfyif jzpf&rnf[k tqkd,Sd\/
(2)
tcsKUd &mZ0ifq&mrsm;uvnf;? ausmufawmfNrKd Uta&SUbuf? r[mrkeu
d ek ;f awmfonf oD&uk#u
f ek ;f awmf
jzpfaMumif;? xkdukef;awmf\ atmuf OrifvkdPfacgif;,SdaMumif;? if;OrifxJyif ,SdaMumif;?
Orif o d k Y 0 if & ef ? vl w pf a ,muf 0 if a vmuf k H r Q tayguf w pf a yguf , S d & m? if ; tayguf t eD ;
yanmifyifwpfyif ,SdaMumif;? ,cktcg rSm xkdyanmifyif\tjrpfonf taygufukd ydwfqkdYrwwf
jzpfaeaMumif;? xkdtxJ,Sd kyfyGm;awmfyifvQif? r[mrkedkyfyGm;awmfyifvQif r[mrkedkyfyGm;awmf
jzpfaMumif;? tqkdwpf&yf ,Sdayao;\/ uRefawmf a&mufbl;ygonf/ taygufukdvnf;? awGUygao;
onf/ anmifjrpfydwfqkdYae? vlr0ifEkdifawmhyg/ vGefcJhaom ESpfaygif;(25)ESpfcefYu? xkdtaygufrS
0ifa&muf kyfyGm;awmfukd zl;ajrmfbl;olESihf awGUbl;ojzifh? if;yk*Kdvfu? OrifxJ,Sdbk&m;onf
tvGeo
f yg,faMumif; txJrmS ae&mus,jf yefaY Mumif;/ ajymjyonfudk rSwrf b
d ;l ygonf/ xku
d ek ;f awmfudk
r[mrkedpuf[k ac:aMumif;? (puf)[lac:aMumif;rSm? wkdif;jynftwGuf? ,MwmjyKvkyfxm;onfukd
taMumif;jyKac:wGifaMumif;? ,ckwkdif ukef;awmfay: ,Mwmacgif;avmif; ,Sdao;? if;
acgif;avmif;ukd EkdifiHa&;ESihf ywfoufvmrS? wD;&-xkd;&aMumif; tqkd,Sd\/
(3)
aemuftqkdwpf&yfrSm? ajrmufOD;NrdKUay:,Sd? bk&m;ay:onfyifvQif? r[mrkedkyfyGm;awmfjzpfaMumif;?
tqkdyifjpzfonf/ ,if;tqkdfrSm? bkd;awmfbk&m;\ om;awmftdrfa&SUrif;om;onf kyfyGm;awmfukd
yifhaqmiftHh[k azmifESihfwifaomtcg? kwfw&uf aysmufuG,foGm;aMumif; tqkdwpf&yf,Sd\/ if;
tqkdt&? a&xJrSay:vmaom bk&m;ay:onfyifvQif? r[mrkedkyfyGmawmfjzpf&rnf[k ,lq[ef
vuPm ,Syd gonf/ awmifausmif;q&mawmf\ "n0wD&mZ0ifopf tvkt
d wkid ;f qkv
d Qif rif;&mZmBu;D
vufxuf ou&mZf (967)ck uyif bk&m;ay:&SdESihfNyD;jzpf? bkd;awmfbk&m; om;awmf yifhaqmifaom
tcg? azmifrSaysmufuG,foGm;aom bk&m;ESihfwpfjcm;pD jzpfae\/ bk&m;ay:ukd uRefawmfvnf;
zl;ajrmfbl;ygonf/ a&mifjcnfawmf vTwfjcif;? acR;,kdpD;jcif;? uGJtufjcif;-paom tHhMobG,f&m? edrdwf
vuPmrsm;ukd rMumcP zl;ajrmfMu&ygonf/
(4)
aemuftqkdwpf&yf ,Sdygao;onf/ if;rSm-r[mrkedbk&m;tppftrSefonf awmBuD;xJ &Sdonf
qkad om tqkyd if jzpfygonf/ tqku
d dk &mZ0iftuk;d tum;ESijfh y&ef rsm;pGmcJ,Of;ygonf/ vGecf ahJ om
ESpaf ygif;(25)ESpcf efu
Y ? uG,v
f eG af wmfrNl y;D jzpfaom ppfawGNrKd U? a&TapwDq&mawmfBu;D onf ajrmufO;D NrKd U
(,ck-NrdKUa[mif;NrdKU)okdY <ua&muf NrdKUay:&SdoufBuD;oltkdrsm;? &mZ0ifq&mBuD;rsm;ESifh awGUqkHvsuf?
r[mrkedkyfyGm;awmftaMumif;ESihf? aqG;aEG;Muaomtcg? uRefawmfvnf; &SdaecJhygonf/
xkdq&mawmfBuD;rSm &mZ0ifukd vkdufpmaom yk*dKvfjzpfygonf/ xkdyk*dKvfBuD;u? r[mrkedbk&m;rSm
awmBuD;xJ ,SdaMumif;? csif;rsm; rMumcPawGUMuaMumif;? olwkdYrSm if;kyfyGm;awmfukd rkdCf;aumif;bk&m;[k
ac:aMumif;? q&mawmfBu;D uk,
d w
f idk ?f bk&m;oku
d u
f sr;f t&? awmxJvku
d &f mS &m? tvGeyf ifyef;vSojzih?f rawGU&
bJjyefvmcJh&aMumif;? rdefYawmfrlbl;ygonf/ r[mpEol&d,rif;vufxuf? r[mrkedkyfyGm;awmfukd oGef;vkyfNyD;

&ckdif&mZ0if

50

OD;atmifomOD;

aemuf? use&f wemtcsKUd ESi?fh oGe;f pufawmfig;ql oGe;f vkyaf o;aMumif;? r[mrkepd uf(,ck-ausmufawmf r[mrked
uke;f awmf OrifwiG ;f ),Sd kyyf mG ;awmf/ bk&m;ay:kyyf mG ;awmfwrYdk mS oGe;f pufawmfomjzpfEikd af Mumif;? ,ckrEav;
NrdKU&Sd kyfyGm;awmfrSmvnf;? oGef;pufawmfwpfql jzpfNyD;vQif &ckdifrif;rsm; eef;awmfOD; xm;&Sdukd;uG,fMuaom
eef;OD;bk&m;om jzpfaMumif; rdefYawmfrlonfukd rSwfrdbl;ygonf/ xkdq&mawmfbk&m;u qufvufrdefYawmfrl
onfrSm udef;cef;t& r[mrked kyfyGm;awmfonf &ckdifjynf &Sifvltrsm;\ tzl;tajrmfukd cH,l&ef wpfaeY
ay:aygufvmvdrfhrnf[l jzpfygonf/
tay:u xGuq
f cdk suaf v;&yfwiG f rnfonfx
h u
G q
f cdk suo
f nf tckid v
f q
Hk ;Hk aom xGuq
f cdk sujf zpfonf[k
tqkH;tjzwfay;&ef rvG,fulvSyg/ toifhtwifh ESvkH;oGif; ESpfouf&m ,lqMuapvkdygonf/
bkd;awmfbk&m;\om;awmf tdrfa&SUrif;om;onf r[mrked kyfyGm;awmfukd yifhaqmifawmifukwfNrdKU
okdY a&mufaomtcg? kd;rawmifukd jzwfausmfvsuf aejynfawmfokdY yifhaqmif&m kwfw&ufr&EkdifbJ
&yfwefYawmfrlcJh&\/ xkdt&yfukd ,aeYwkdif &yfawmfrl[lwGif\/ kd;rawmifukd jzwfausmf yef;awmif;NrdKU?
if;rSwpfzef? tr&yl&NrKd UokYd yifah qmifav\/ tcgwpfyg;? bk;d awmfb&k m;u? nDawmfycef;pm;? tdraf wmfxm;
aom? r[morw(&ckid rf if;)ukd &ckid jf ynfrmS ? yd#uwfaA'if wwfov
d rd m olwYdk r,Sad voavm[k ar;awmfr&l m?
r[morwrif;u? tr&yl&rSm? yd#uwfaA'if odjrifvdrmolwkdY r,SdavaomaMumihf olwpfyg;EkdifiHukd
wkdufzsufavoavm[k jyefar;awmfrl\/ bkd;awmfbk&m;vnf;? cyfrqdyf aeawmfrlaom[l\/
odkYvQif? bk&m;oQif yGifhawmfrrlrSD ESpfaygif;(6098)ESpf/ ,ckomoemawmf ou&mZf (2500)&SdNyDjzpf
if;ESpfaygif;ESihfaESmvQif? ESpfaygif; (8598)ESpfuyif ousomuD0ifjzpfMuukefaom rm&,krif;ESihfwuG
a>c&Hoif;yif;wkdYonf upye'Djrpfnm "n0wDNrdKUawmfukd wnfaxmifpkd;pHawmfrlvmcJh&m/ aemufqkH; r[m
orwrif;xd? ou&mZf(1146)odYk a&mufvwfaomtcg &ckid jf ynfonf xD;usK;d pnfayguf? rif;qufaysmufav
awmhownf;/

&ckdif&mZ0if

51
tcPf; (8)

OD;atmifomOD;

(u) bkd;awmfbk&m;vufatmuf-&ckdifjynf/
(bkd;awmfbk&m;onf ou&mZf (1146)ck? jymokdvfvqkwf(7)&uf? paeaeYwGif? &ckdifjynfukd odrf;ykduf
awmfrlaMumif;? odcJhMu&ayNyD/) bkd;awmfbk&m;vufatmuf &ckdifjynfonf Nidrf;csrf;a&;ESihf uif;a0;vsuf?
&ckdiftcsif;csif;? pnf;vkH;nDGwfrI r&Sd/ wpfOD;ukdwpfOD; r,kHMunf/ wpfOD;oabmukd wpfOD; rvkdufavsm?
jrefrmwk\
Yd tkycf sKyyf u
Hk vnf; Murf;wrf;-i;f yef;vSojzih?f wpfjynfv;Hk qlyv
l yI &f mS ;bd\/ tcsed t
f cg tm;avsmf
pGm (&ckdifjynf\ taemufbufjzpfaom ppfwaumif;e,fukdvnf;? t*FvdyfvlrsKd;? (ta&SUtdEd,ukrPD)u
odrf;ykdufxm;csdefjzpfojzihf) jrefrmwkdY\tkyfcsKyfykHukd raMucsrf;aom &ckdifrsKd;cspfyk*dKvfwkdYonf ykefuefx<uMu
NyD;vQif? taMumif;roifh-tajcrvSwkdif;? t*Fvdyfykdif ppfwaumif;e,fxJokdY ajy;0ifMujcif;aMumihf? jrefrmESihf
t*FvdyfwkdY\ e,fpyfjyemrSm wpfaeYwpfjcm; ykdrkdIyfaxG;vmawmh\/
&ckid jf ynf\ aemifqyl rl nft
h a&;ukd arQmaf wG; aemufq;Hk r[morwrif;\ rif;aqGrif;rsK;d ? vlynm,S?d
&[ef;ynm,Sd? yka&m[dwfykPm;? vufrIynmonfrsm;? ponftm;jzihf wkdif;jynfukd jyefvnfxlaxmifEkdifrnfh
t&nftcsif;,Sdolrsm;ukd bkd;awmfbk&m;xHokdY ou&mZf (1149)ck ykdYxm;av\/ jrefrmwkdY\ if;yef;ESdyfpuf
jcif;ukd rcHvkdaom &ckdifrsKd;cspfyk*dKvfwpfcsKdUonf &orQvufeuftiftm; vltiftm;ESihf awmfvSefMuavawmh
\/ odkYaomfvnf; pnf;vkH;nDGwfrI r&SdonfwpfaMumif;? vufeuftiftm; rukHvkHjcif;aMumifhwpfaMumif;?
&[ef;ynm&Sd? vlynm&Sdrsm; acgif;yg;csdef jzpfbdonfvnf;wpfaMumif;/ xkdxkdaom taMumif;rsm;aMumifh?
xda&mufatmifjrifrI r&SdcJhacs/ ta&;edrfhNyD;vQif? t*Fvdyfykdif ppfwaumif;e,fokdY ckd0ifMu&onfom rsm;\/
,if;okdY ckd0if&olrsm;txJ csif;jyefvnf; wpfOD;yg0ifcJhayonf/ csif;jyefESifhwuG aemufvkdufaemufygrsm;rSm
ou&mZf (1160)jynhf wdrf;a&Smifckd0ifcJh&\/
,if;uJo
h Ykd ppfwaumif;e,fxo
J Ydk 0ifa&mufcv
dk v
HI molrsm;tm;? t*Fvyd w
f u
Ydk vufcx
H m;Mu\/ jrefrm
wkdYu raMueyfMuay/ xkdYaMumihf jrefrmwkdYonf yif;0gNrdKU ay:awmfyvif wyfpGJaevSm\/ t*FvdyfwkdYvnf;
xkt
d &yfrmS yif? NyKd i
f wyfpaJG vawmh\/ ,if;uJo
h Ydk tNyKd it
f qkid f wyfpMJG uNy;D vQi?f jrefrmwku
Yd csi;f jyeftp&Sad om
&ckdifolykefrsm;ukd xkwfay;&rnf[l awmif;qkdav\/ t*FvdyfwkdYu xkwfray;cJhay/ xkdYaMumihf t*FvdyfESihf
jrefrmwkdYrSm y|rtBudrf? &efppfBuD;pGm jzpfcJh&ayonf/ ou&mZf (1160)jynhf? jrefrmESifht*FvdyfwkdYwkdufMu
&m? t*FvdyfAkdvfrSL;ESpfa,mufESifh vufeufukdifukvm;ol&J wpf&mausmf aoaMuysufpD;Muukef\/ jrefrmwkdYrSm
rlum;? txdtckduf taotaysmufvkH;vkH; r&SdcJhacs/ csif;jyefukd taMumif;jyKNyD;vQif? &ckdifjynfwGif; if;\
BuH&myg[k ouFmruif;ol[lorQukd jrefrmwkdYu owfavMuawmh\/
csi;f jyefwu
Ydk m;? ppfwaumif;e,fxrJ mS yif &Sad eMu\/ ou&mZf (1160)ck ae&aomfvnf;? a&S;uuJo
h Ykd
rvkNH cKH awmhNy[
D k em;vnfvmMuojzihf ESpaf ygif;wpfq,fEh pS Ef pS w
f idk w
f idk ?f Bu;D pGmaom owd0&d ,
d ESifh aeMu&ukef
\/ aemufq;Hk rSm? ppfwaumif;e,frS xGucf mG vmcJNh y;D vQi?f ewfjrpfudk ul;jzwf? &ckid jf ynfoYdk ou&mZf(1173)ck
? 0ifa&mufvQuf? ajrmufOD;NrdKUawmfokdY? csDwufMuav\/ ae&mtESHYtjym; wyfpGJvsuf&Sdaom jrefrmppfwyf
rsm;ukdvnf;? 0ifa&mufwkdufckdufMuav\/ csif;jyef\AkdvfrSL; rsufawmif&Snfukd eEdaoeAEKv[k bGJUtrnf
ay;vsuf? upye'Djrpf\taemufbuf kd;ilt&yf aZ,sm0wDNrdKUtjzpfjzihf opfwyfNrdKUwnf tckdiftvkHae
avawmh\/
csif;jyef\awmfvSefa&;rSm? atmifjrifEdkifrnfhvuPm? ,Sdygaomfvnf;? tcsif;csif;wpfOD;ukd wpfOD;?
r,kHMunfrIrsm;aMumifh? wpfpwpfpawmfvSefa&;tiftm; qkwf,kwfvmcJh\/ rdrdwdkY\ ppfwyfxJrSmyif?
rNird rf oufjzpfvm\/ pnf;vk;H r&awmhacs/ ,if;aMumihyf ifvnf;? csi;f jyefonf &orQaom ta>ct&Hrsm;ESi?fh
ou&mZf (1173)ck? ukefcgeD;wGif ukvm;jynfokdY 'kwd,tBudrf 0ifa&mufwdrf;a&SmifcJh&ayonf/ taMumif;
ESiyfh wfouf jrefrmt*Fvyd w
f w
Ydk zef 'kw,
d tBurd pf um;rsm;cJ&h jyef\/ okaYd omfvnf; t*Fvyd w
f u
Ydk csi;f jyefEiS fh
if;\vlrsm;ukd jrefrmrif;okdY jyefrtyfcJhay/

&ckdif&mZ0if

52

OD;atmifomOD;

wzefou&mZf (1174)ckodkY a&mufvwfaomtcg? csif;jyefonf aemufvkdufaemufygrsm;ESihf wwd,


tBurd f ykeu
f efx<ujyef\/ ta&;rvS ppfwaumif;e,foYdk jyefajy;&aomfvnf; vlp
k wpfzef? ewfjrpfvusmf
bufjzpfaom r*FvmBuD;t&yf wyfwnfvSmjyef\/ okdYaomfvnf; ratmifjrifawmhacs/ okdYESihfxkdt&yfrS
wpfzefajymif;a&TUum? a&Smufacsmif;zsm; o&ufcsKdNrdKUukdwnf? tckdiftvkHaeav\/ xkdNrdKUrStajcjyK
wkdufckdufygaomfvnf;? ta&;rvSawmhacs/ yif;0gNrdKUodkY 0ifajy;&awmh\/ t*FvdyfwkdYvnf; tBudrfrSm
csif;jyefukd vkdufvHbrf;qD;Muojzifh tkdif;xJokdY 0ifajy;&awmh\/ ou&mZf(1177)okdY a&mufvwfaomtcg
csif;jyefonf "rwmoabmw&m;tm;avsmfpGm tkdif;xJrSmyif rdrdwkdif;jynftwGuf &wufrat;bJ? uG,fvGef
tedpa&muf&&Smavownf;/
bkd;awmfbk&m;onfvnf;? ou&mZf(1181)ckwGif? tr&yl&NrdKUawmf ewf&GmpHawmfrlav\/ bkd;awmf
bk&m;vufxuf &ckdifjynfonf upOfhuvsm;? azmifysuf0g;uJhokdY? zkdz&J NydKuGJvsufyif &SdaecJhayonf/
xkduJhodkY &Sdae&jcif;taMumif;&if;ukd jyefvnfokH;oyf&rnfqkdvQif e&ywdBuD;vufxufrS r[morwrif;
vufxufwkdifatmif &ckdkifjynf\jynfxJa&;onf Nidrf;csrf;onf[l r&Sdoavmufyif/ ousomuD0if
rif;qufjywfonfrSp aemufqufcHtkyfcsKyfaomrif;wkdYrSm t&nftcsif;rsm;pGm r,SdMu/ wkdif;jynfukd
w&m;ojzihf Nidrf0yfydjym;atmif rtkyfcsKyfEkdifMuojzihf wkdif;oljynfom;wkdY qlylaomif;Murf;vmcJhMu&m?
jrefrmwkdY\vufatmufodkY a&mufvmaomtcgrSm? qlylaomif;Murf;vmcJhaom tajccHoabmw&m;? ykdrkd
&iho
f efvmcJjh cif;/ tkyx
f ed ;f aom jrefrmbk&ifcrH sm;rSm? wkid ;f jynfudk w&m;ojzihf Nird 0f yfyjd ym;atmif? &cdik jf ynfol
jynfom;\oabmESihf vku
d af vsm tkycf sKyEf ikd af om t&nftcsi;f nHzh si;f jcif;? &[ef;ynm,S?d vlynm,Srd sm;rSm
qlylaomif;Murf;rIukd &GH&SmpufqkwfMuojzihf qdwfNidrf&m w&m;ESifh aysmfarGUum aeMujcif;ESihf tcsKdUukdvnf;?
ta&SUodkYajymif;a&TUaexkdifapjcif;rsm;aMumifh? w&m;rQwpGmESihf? wkdif;a&;jkynfa&;ukd pDrHcGJcxefY&ef tBuHOmPf
ay;rnfhyk*dKvfrsm;rS qdwfokrf;jcif;/ &ckdifjynfoljynfom;rsm;\ pdwf"mwfysufjym;NyD;vQif wpfOD;ukdwpfOD;
,kMH unfru
I if;rJv
h su?f pnf;k;H rIr&So
d avmuf jzpfvmjcif;/ taMumif;rsm;aMumihyf if? zkzd &JNyKd uv
JG suf ,Sad ecJh
aMumif; awGU&ayonf/

(c) bBu;D awmfb&k m;vufatmuf- &ckid jf ynf/


ou&mZf (1181)ckwiG f bk;d awmfb&k m;\ajr;awmf? ppfuidk ;f rif; (okrYd [kw)f bBu;D awmfb&k m;eef;wuf
awmf rlav\/ rif;vufxuf &ckdifjynfwGif qlylaomif;Murf;rIrsm; &mZ0ifwifavmufatmif r&Sd[kqkdap
umrl? &ckdifjynf\ taemufbuf e,fpyfjyemaMumihf? t*FvdyfwkdYESihf qufvuf roifhrwifh jzpfcJh&ay
onf/ taMumif;ESihf ywfouf? c&Zfou&mZf (1923)ck xkwfa0cJhaom jrefrmjynf okawoe*sme,f?
pmapmif(13) uG,fvGefol OD;pHa&Tyk atmufygtwkdif; a&;xm;cJhaMumif; awGU&ayonf/
*Mr. C.R. Cartwaright was the Acting Controller of chittagong. one Mr. Linguist attached
to some small force landed on the island of Shapuri and without authority removed the Burmese Flag. He was severely censured for this. it was early in 1824.
Ill feeling between the two peoples being really due to the boundary dispute, Robertson
on the 8th. january, 1824, sends a letter to the Burmese Governor of Srakan to appoint some
one to meet him to adjust the boundary. The dispute arose out of the arrest of tow Englishmen
who were found anchoring near the island. the Raja's letter being unfavourable, war is expected
and Robertson takes precautions. He finds Arakanese co-operation indispensible. He praises
their patriotism and their regard for their ancestors."

pD? tm&f? uwku


d o
f nf xkpd Ofu? ppfwaumif;NrKd Uukd wm0ef,
l tkycf sKyaf e&oljzpf\/ vdi*f g(pf)qko
d l
t*FvdyfvlrsKd;wpfOD;onf ppfwyfi,fwpfwyfESihf? &Smyl&d (&SifrjzL)uRef;ay:okdY wufa&mufNyD;vQif? rnfolYxHrQ
tcGifhtmPmr&bJ? jrefrmhtvHukd EIwfy,fvkduf\/ odkYaomf ,if;uJhodkY jyKrlrItwGuf? if;tm;BuD;pGmaom
tjypfukd ay;vkdufayonf/ tcsdefonf ou&mZf (1824)ckESpfjzpf\/

&ckdif&mZ0if

53

OD;atmifomOD;

jrefrmESihf t*FvdyfwkdY tcsif;csif;? roifhrwifhjzpfMu&jcif;rSm? e,fjcm;owfrSwfa&;yif jzpfojzihf


kdbwfqifonf c&Zfou&mZf(1824)ck? ZE0g&Dv(8)&ufaeY &ckdifjynfukd tkyfcsKyfvsuf,Sdaom jrefrmbk&ifcH
xHokdY? if;ESifhawGUqkH e,fpyfudpukd &Sif;vif;owfrSwf&ef wpfOD;OD;ukd apvTwfygrnfhtaMumif;? pma&;om;
ay;ykcYd \
hJ / wzef &Sirf jzLuRe;f teD; ausmufpaJG eaom oabFmrS? t*Fvyd Ef pS Of ;D ukd jrefrmwku
Yd brf;qD;Muojzih?f
tIyftaxG; tjiif;tckHay:aygufvmcJhjyef\/ taMumif;ESifh ywfouf t*FvdyfwkdYu wkdifMum;Muygaomf
vnf;? jrefrmbk&ifcH\pmrSm? aMueyfbG,fr,Sdojzifh? ppfrufjzpfyGm;&csdrfhrnf[k? kdbwfqifu owdxm;rd\/
tu,f ppfrufjzpfyGm;cJhaomf? &ckdifwkdY\ yl;aygif;aqmif&GufrIrSm rygvQifrNyD;aMumif; awGU&\/ if;rSm
&ckdifwkdYonf rsKd;cspfpdwf,Sdolrsm; jzpfMuaMumif;? rsKd;kd;ukd apmihfpnf;? av;pm;wwfolrsm;jzpfaMumif;ukd awGU&Sd
csD;rGrf;cJhayonf[l a&;xm;\/
ppfwaumif;ESihf &ckdifjynf\e,fjcm;jzpfaom ewfjrpf\ta&SUbufurf; jrefrmwkdYu wyfpGJ?
taemufbufurf; t*FvdyfwkdYu wyfpGJvsuf tckdiftvkH,SdaeMuav\/ ,if;uJhodkY ,SdaeMupOftwGif;rSmyif
t*Fvyd w
f o
Ydk nf &Sirf jzLuRe;f ukd ou&mZf (1184)ckwiG f odr;f ,l ppfwyftapmiht
f ae xm;cJMh u\/ ,if;uJo
h Ykd
usL;ausmv
f maom t*Fvyd pf pfwyftm; jrefrmppfwyfwu
Ydk ou&mZf (1185)ckwiG f wku
d zf su
f &Sirf jzLuRe;f ukd
jyefvnford ;f yku
d Mf uav\/ t*Fvyd w
f v
Ydk nf; ppfwaumif;ESifh yif;0g (&mrl) NrKd U,Sd t*Fvyd pf pfwyfudk 0ifa&muf
wkdufckduf&m? t*FvdyfwkdY ta&;edrfhMuav\/ tu,f AEKvppfolBuD;onf a&SUodkYqufvuf csDwufwkdufckduf
oGm;rnfqkdvQif? t*FvdyfwkdYrSm rsm;pGmtcuftcJESifh BuHKMu&ayrnf/ odkYygvsuf? a&SUokdYcsDrwufjcif;ukd t*Fvdyf
wkdY em;rvnfEkdifatmif jzpfMu\/ pifppfrSm AEKvppfolBuD;onf t*FvdyfwkdY\ tBuHtpnfukd od&Sdjcif;aMumifh?
[Hom0wDESihf &efukefukd pdwfrcsaomaMumihfom jzpfayonf/ t*FvdyfwkdYrSm? tmoHrPdyl&e,fbufrS ppf
aMumif;wpfaMumif;/ &ckdifjynfbufrS ppfaMumif;wpfaMumif;/ yifv,fc&D;jzihf/ [Hom0wD &efukefbufrS
ppfaMumif;wpfaMumif; odkYtm;jzihf ppfaMumif;okH;aMumif; jzefYcsDwkdufcdkufMuojzifh AEKvppfolBuD;\ pdwfrcs
jcif;ukdvnf;? rSm;onf[k rqkdEdkifay/
*sife&,fqmtmcsdaAmvfurvf (General Sir Archibald Cambel)onf a&aMumif;csDwufum?
rmefatmifuRef;(csD'lAm)/ armfwifuRef;ESihf [kdif;BuD;uRef;rsm;ukd odrf;ykdufNyD;vQif? c&pfou&mZf (1824)ck?
arv(10)&ufaeYwGif &efukefNrdKUukd odrf;ykduf a&Twd*kPfbk&m;ukef;awmfukd tajcjyKum? tckdiftvkHwyfpGJae
Muav\/ t*Fvyd pf pfAv
dk f kb
d wfqifonf ppfwaumif;rSae &ckid jf ynfoYdk 0ifa&mufwu
dk cf u
dk &f m? jrefrmwkrYd mS ?
[Hom0wD &efukefbuf ta&;BuD;aewpfaMumif;/ &ckdifwkdY\tultnDukd &&SdwpfaMumif;/ taMumif;
ESpf&yfaMumihf/ t*FvdyfwkdYonf &ckdifjynfNrdKUawmfjzpfaom ajrmufOD;NrdKUawmfukd tvG,fwulESihf ou&mZf
(1186)ck? wef;cl;vqef;(14)&uf? aomMumaeY odrf;ykdufvkdufMuavonf/ ou&mZf(1187)ck? uqkefvqef;
(6)&uf? aomMumaeYwGif &rf;NAJ(&rm0wD)/ ou&mZf(1187)ck? uqkefvqkwf(5)&uf? aomMumaeYwGif
rmefatmif(arC0wD)ou&mZf(1187) e,kefvef;(4)&uf? aomMumaeYwGif oHwGJ('Gm&m0wD)NrdKUrsm;ukd
toD;oD; odrf;ykdufvkdufojzihf ou&mZf(1187)ck? e,kefvqef;(4)&uf? aomMumaeYrSm? "n0wD/ &rm0wD/
arC0wD/ 'Gg&m0wD-[k qkt
d yfaom 0wDav;&yf\ pnf;vk;H nDw
G &f m? &umyl&? &ckid jf ynfBu;D onf? tNy;D owf
t*FvdyfvufatmufodkY a&mufcJh&avownf;/
rS w f c suf /
/"n0wD? &rm0wD? arC0wD? 'Gg&m0wD? 0wDav;&yfuk t*Fvdyfodrf;ykdufaomaeY&ufrSm
aomMumaeYcsnf; jzpfaeonfukd owdjyKMuapvkdygonf/

(*) t*Fvyd v
f ufatmuf-&ckid jf ynf/
t*Fvyd w
f o
Ydk nf wpfpwpfp csw
D uf jrefrmrif;wkYd xD;jzLjzefrY ;dk ? pk;d pHawmfr&l m? tif;0aejynfawmfEiS rfh idk af jcmuf
q,frQomuGma0;aom &EykdNydKxd? odrf;ykdufrdaomtcg jrefrmou&mZf (1187)ck? waygif;vjynhfaeY
c&pfou&mZf(1826)ck? azazmf0g&Dv(24)&ufaeYn t*Fvdyf-jrefrmppfajyNidrf;aMumif;? &EykdpmcsKyfukd csKyfqkd
Muav\/

&ckdif&mZ0if

54

OD;atmifomOD;

xkdpmcsKyfyg tcsuftvufrsm;rSm(1)
t*FvdyfESihfjrefrmwkdYonf ppfajyNidrf;? tcsif;csif;? r[mrdwftjzpf? todtrSwfjyKMu&rnf/
(2)
tmoef? rPdyl&ESihf ucsme,frsm;ukd jrefrmwkdYu taESmuft,Suf rjyK&/
(3)
0wDav;&yf tygt0if? &ckdifjynfukd kd;r-zkd;acgifawmifwef;? armfwifpGef;? [kdif;BuD;uRef;xd? e,fjcm;
owfrSwf? t*FvdyfwkdYu tkyfpkd;&rnf/
(4)
weoFm&De,fudk oHviG jf rpfjzihf ykid ;f jcm;um? awmifbuf&dS uRe;f pkrsm;ESiw
hf uG t*Fvyd v
f ufoYdk ay;tyf&
rnf/
(5)
ppfp&dwfavsmfaMu;tjzpfjzihf? jrefrmu t*FvdyfokdY tdEd,lyDaiG wpfuka#ay;qyf&rnf/
(6)
t*Fvdyfe,fajrbufodkYjzpfap? jrefrme,fajrbufodkY jzpfap/ wbufbufodkY 0ifa&mufckdfvIHolrsm;
tm;? &mZ0wfrif;'Pf taESmuft,Suf r,Sdap&/
(7)
t*Fvdyfu cefYxm;aom t&m&Sdwpfa,mufukd ta>ct&H(50)ESihf jrefrmrif;\NrdKUawmf? jrefrmrif;u
cefYxm;aom t&m&Sdwpfa,mufukd ta>ct&H(50)ESihf t*Fvdyfrif;\ odrf;ykdufxm;aomNrdKUawmf/
toD;oD;xm;&Sdap ESpfEdkifiH\tusKd;pD;yGm;jzpfapjcif;iSm? vGwfvyfpGm a&Tvrf; aiGvrf;zGifh
tcsif;csif;azmufum; a&mif;0,f-xGuf0ifoGm;vmcGifh jyK&rnf/
(8)
t*Fvdyfe,fajr? jrefrme,fajrrsm;? toD;oD;&SdaeMuolwkdYrSm? a&S;a<u;a[mif;? NrDa[mif; t&Suf
twif&SdcJhMuvQif? ajyukefatmif ay;qyfap&rnf/ ppfjzpfyGm;onfukd taMumif;jyK rnfolYOpmukdrQ
odrf;,ljcif; rjyKap&/ wbufuvl wpfbufrSm ao tarGpm; tarGcH r&SdcJhvQif xkdOpmukd
tykd'f(7)yg? t&m&SdxHokdY ay;tyf&rnf/
(9)
t*Fvyd o
f abFm? jrefrmoabFmrsm;onf wpfbufrw
S pfbufoYkd taESmuft,Suf r&Sad pbJ oGm;vmcGihf
&Sdap&rnf/
(10) ,k d ; ',m;onf t*F v d y f w k d Y \ r[mrd w f j zpf o nf t m;avsmf p G m ? pmcsKyf y g-ouf q k d i f a om
tcsuftvufrsm; ,kd;',m;vnf; tusKH;0ifonf[k rSwf,l&rnf/
(11) pmcsKyf jrefrmrif;\ ukd,fpm;vS,foHwrefwkdYu vufrSwfwHqdyf cyfESdyf? jrefrmwkdYu brf;qD;xm;
aom ukvm;jzL? ukvm;eufrsm;ukd? t*FvdyfoHtrwfvufokdY vTJtyf&rnf/
(12) jrefrmwkdY vufrSwfwHqdyfcyfESdyfxm;aom pmcsKyfukd t*FvdyfwkdYu xkdvtwGif;rSmyif vufrSwfwHqdyf
cyfESdyf? jrefrmwkdYvufokdY jyeftyfvsuf? t*FvdyfwkdYbrf;qD;xm;aom jrefrmwkdYtm; jrefrmrif;odkY
jyeftyf&rnf/
(13) ppfavsmfaMu;aiGukd vG,fulapjcif;iSg? y|rt&pfukd csufjcif;ay; useft&pfrsm;ukd (2)ESpftwGif;
ay;qyf&rnf/ [ljzpfayonf/
,if;uJhodkYaom &EykdpmcsKyfukd csKyfqkdMuNyD;aemuf? t*FvdyfwkdYonf &ckdifjynf/ weoFm&De,frsm;ukd
odrf;ykduftkyfpkd; avMuawmhownf;/ ,if;uJhokdY odrf;ykduftkyfcsKyfcJhpOfu? a&SUtdEd,ukrPDrS odrf;ykduftkyfcsKyf
jcif;rQom jzpfaomfvnf;? EkdifiHa&;udp us,fjyefvmjcif;aMumihf? t*Fvefjynf-0dwdk&d,bk&ifrvufxuf?
c&pfou&mZf (1858)ck/ jrefrmou&mZf (1220)jynfhwGif t*Fvdyftpkd;&vufodkY ukrPDrSwqifh vTJtyfvkduf
awmh\/
&ckid jf ynfonf xD;usK;d -pDayguf jzpfvmcJo
h nfrmS bk;d awmfb&k m;vufxuf jrefrmou&mZf (1146)ckr?S
bBuD;awmfbk&m;vufxuf jrefrmou&mZf (1187)ckxd? ESpfaygif;(40)ESpf? t*FvdyfwkdY\vufatmufodkY
oufa&mufcJh&aom jrefrmou&mZf (1187)ckrS jrefrmou&mZf(1309)ckxd ESpfaygif;(122)ESpf/ ESpf&yfaygif;
(163)ES p f M umjrif h c J h a vonf / vl w pf r sKd ; onf vl w pf r sKd ; uk d zd E S d y f c sKyf c s,f j cif ; rS m "r w mobm0ES i h f
wkdufkdufqefYusifjcif;aMumifh? ,if;uJhodkY zdESdyfcsKyfcs,fjcif;onf t"GefY&SnfpGm? wnfNrJEkdifonf[l rnfonfh
&mZ0iforkdif;rSmvnf; r&Sdao;ay/ ,ckvnf;r&Sd/ aemifukdvnf; &SdEdkifrnfr[kwfacs/

&ckdif&mZ0if

55

OD;atmifomOD;

,if;uJo
h Ykd obm0ESiw
hf u
dk f u
dk q
f efMY uifaom zdEd ydS cf sKycf s,rf rI sm;? urmtESt
YH jym; &Sad ecJjh cif;aMumifyh if
vnf;? ppfyGJBuD;rsm;? ae&mwumrSm rMumcPjzpfyGm;cJhMu&ayonf/ zdESdyfcsKyfcs,frI? raMueyfrI? usL;ausmf
apmfum;rIpaom y#dyursm;ukd ppfjzihaf jz&Si;f Edik o
f nf[
l vnf; r&Scd ahJ y/ tiftm;ukd rwGev
f eS Ef idk
f tI;H ay;
vkudfapumrl tiftm;jyefvnf awmifhwif;vmaomtcgrSm? jyefawmfvSefjickf;amumihf ppfyGJukd ppfyGJjzihf
tqkH;owfvmcJh&onfrsm ,aeYwkdifatmifyif jzpfawmh\/
pifppfrmS urmol? urmom;wko
Yd nf a&S;acwf&mZ0ifq&mBu;D rsm;u rnfow
l jYdk zpfonf/ rnfoaYdk yguf
yGm;vmMuonf[l t,ltqrnfokdY uGJvGJMuapumrl? tm;vkH;ukd owKcsMunhfvkdufvQif? wpfrsKd;wnf;wpfaoG;wnf;yif jzpfayonf/ aexkdif&mt&yf\ a&-ajr/ &moDOwk? ywf0ef;usiftajctae ponfrsm;
aMumihf? pdwfa&m-ukd,fyg? ykHoPmeftoGiftjyif rnfodkYuGJjym;Muapumrl t&if;ukdppfvQif? tjrpfajru
qkdaom pum;twkdif; tm;vkH;wpfaoG;wnf;? wom;wnf;yif jzpfMuojzihf? vlrsKd;wpfrsKdu vlwpfrsKd;ukd?
tjrifwpfrsKd;ESifh zdESdyfcsKyfcs,fjcif;onfvnf;? trSm;oufoufom jzpfayonf/
xkdYaMumifh t*Fvdyfvufatmuf ESpfaygif;(12)ESpfwkdifwkdif zdESdyfcsKyfcs,fjcif;ukd cHcJh&vmaom &ckdif
wkdYonfvnf;? tuGufaumif;onf wpfNydKifeuf? awmfvSefvkdaom pdwfwzGm;zGm; ay:aygufvmcJhjcif;rSm?
"rwmobm0rQom jzpfayonf/ ,if;uJhodkY rsKd;cspfpdwfay:aygufvmatmif vIHYaqmfay;cJhaom urmhtmZm
enf OD;Owr toQifoljrwfrSm &ckdifrsm;tbkdYomr[kwf/ jrefrmwpfEdkifiHvkH;\ aus;Zl;&Sifjzpfayonf/ xkdyk*dKvf
aMumihfyifvnf; trsKd;om;pdwf"mwf wuf<uvmNyD;vQif jrefrmwpfEdkifiHvkH;? wcgrS rBuHpzl;? xl;uJpGm armfuGef;
wif&atmif? vlrsK;d ra&G;? bmomra&G;? wpfEikd if v
H ;Hk tk<H uaom pnf;k;H nDw
G rf I tiftm;Bu;D wpfck ay:aygufvm
cJhayonf/ xkdtiftm;pkukd rsKd;aphay; ysKd;axmifcJhaom OD;OwrrStp? vGwfvyfa&;atmifyef;ukd qGwfvSrf;
cJah om Akv
d cf sKyaf tmifqef;tqk;H tmZmenfy*k Kd vrf sm;\ rm;rm;rwfrwf? OD;pD;acgif;aqmifrEI iS hf vlxw
k pf&yfv;Hk ?
nDGwfrItiftm;pkaMumihf jrefrmEdkifiHawmfBuD;onf jrefrmou&mZf (1309)ck? jymokdvjynhfausmf (9)&uf
c&pfou&mZf (1948)ck? ZE0g&Dv (4)&uf? we*FaEGaeY eHeuf(4)em&D rdepf(20)wGif vGwfvyfaom tcsKyf
tcsmtmPmykdif EkdifiHawmfBuD;tjzpfokdY a&mufcJh&ayonf/
-vlrsK;d ra&G;? bmomra&G;? wkid ;f &if;om;rSeo
f rQ? pdw0f rf;wlrQpmG ESi?fh pnf;vk;H nDw
G rf ?I orm"d&
dS ?
a&SUaemufajrmfjrifaom tmZmenfyk*dKvfrsm;\ wnfhrwfaom acgif;aqmifrIrsm;onf wkdif;jynftwGuf
rnfa&GUrnfrQ wefbkd;&SdaMumif;? txl;ajymae&ef rvkdawmhacs/ jrefrmEdkifiHawmf\ vGwfvyfa&;ckdifNrJwnfwefY
rI? vlrsKd;ra&G;-bmomra&G; wkdif;&if;om;rSeforQ? tbufbuf wkd;wufrI? urmolurmomwkdYESihf wlrQaom
tqift
h wef;&SNd y;D vQi?f orpdwr Qwaom pdw&f rdS rI sm;rSm? Ekid if aH wmfol Ekid if aH wmfom;rsm;\ wpfa,mufpt
D ae
ESihfaomfvnf;aumif;? yl;aygif;aomfvnf;aumif;? tywfwukyf? BudK;pm;tm;xkwf&rnfh wm0efjzpf\/
y#dyuukd y#dyujzihfom ajz&Sif;vmcJhMuaomaMumihf? urm tESHYtjym;? ppfrufjzpfyGm;vmcJhMuayNyD/ wefbkd;
rjzwfEdkifaom urmol urmom;rsm;\ ra&wGufEkdifaom toufrsm;vnf; qkH;IH;cJhMu&ayNyD/ avmu"mwf
ynm xGef;um;rIaMumihf? tEkjrLacwfodkY a&muf&Sdaeaom tcsdefrSm tu,f y#dyuenf;jzihf? odkYr[kwf
ppfukdppfjzifhom ajz&Sif;&OD;rnfqkdvQif? wurmvkH; qdwfokrf;&rnfrSm? rvGJawmhacs/
pEo&l ,
d rif;? pE&m;rif;tp,Sad om a&S;rif;aumif;rif;jrwfwo
Ydk nf w&m;apmifMh uuke\
f / xkaYd Mumihf
jynfoljynfom;wkdYvnf;? w&m;apmihfMu\/ xkdYaMumihf &moDOwkaumif;\/ xkdYaMumifh tpma&pmaygfrsm;\/
xkaYd Mumifh jynfojl ynfom;wkrYd mS a&csr;f tk;d Bu;D ukd yku
d b
f uf&bdouJo
h ?Ykd uk,
d pf w
d Ef pS jf zm csr;f omMu\/ omoem
awmf xGef;um;\/ wkdif;jynf0ajym pnfyif\/ ,cktcsdefrSmvnf;? twkdif; w&m;apmihfMuonf&Sdaomf?
wpfjynf wpfEkdifiHrSmomr[kwf? wpfurmvkH; Nidrf;csrf;a&;wpfbufurf;odkY wufvSrf;EdkifMurnf jzpfayonf/
urmol urmom;rsm; ukd,fpdwfESpfjzm csrf;omMuygapownf;/

&ckdif&mZ0if

56

OD;atmifomOD;

tcPf; (9)
&ckdifjynf\ a&S;a[mif;-aESmif;jzpfrsm;/
(1) &ckid jf ynf-uk;d uG,af om bmom/
&ckdifjynfodkY a&S;OD;pGmvma&muf NrdKUjy jynf&GmwnfaxmifaexkdifvSmMuolrsm;rSm tdEd,jynf
ajrmufykdif;rS 0ifa&mufvmaom (qus)? jrefrmtac: (ous)vlrsKd;jzpf\/ if;wkdYrSm? tvGefa&S;Muaom
urmol urmom;rsm;enf;wl? ewfukd;uG,folrsm; jzpfMuayonf/ jrwfpGmbk&m;ocifonf bkd;awmftOerif;
NzdK<uif;ou&mZf (123)ck/ 0gawmf(20)jynhfwGif? &[Emaygif; ig;&m NcH&Humjzihf pEol&d,rif;vufxuf
ukd,fawmfwkdif <ua&mufum? &uyl&? "n0wD? rif;aejynfawmfBuD; w&m;a&{;? tNrdKUufaq;ukd? wkdufauR;
awmfrlcJhavonf/ urmhta&SUbufwvTm;? txif&Sm;qkH;aom r[mrked kyfyGm;awmfukdvnf;? &ifaiGUawmf
ckepfvufckyfxnfhum oGef;vkyfcGifhjyKawmfrlcJhavonf/ atmifjrifpGmvnf; oGef;vkyfcJhMuayonf/
okdYjzpf jrwfpGmbk&m; yGifhawmfrrlrSD? ESpfaygif;(6098)ESpf/ (bk&m;ocifyGifhawmfrl 0gawmf (20)jynhf
rS &ckdifjynfokdY <ua&mufawmfrlcJhojzihf) xkdESpfaygif;(20)ukdyg aygif;xnfhvQif? ESpfaygif;(6118)ESpfaomumv
onf tEd,jynf tvGefa&S;usaom acwfrSmuJhodkY? &ckdifjynfonf? ewfukdukd;uG,faom wkdif;jynfjzpfcJh\/
bk;d awmf tOerif; NzKd <uif;ou&mZf (148)ckwiG ?f bk&m;oQif y&deAd m efpv
H eG af wmfrjl cif;aMumih?f 0gawmf(20)jynhf
jzpfaom ou&mZf (123)ckrS? y&dedAmefpHvGefawmfrlaom ou&mZf (148)ckxd/ ESpfaygif; (25)ESpf/ y&dedAmef
pHvGefawmfrlaomESpfukd (1)ckxm; a&wGuftyfaom omoemou&mZfonf ,cktcg/ (2500)jynhfvwfNyD
jzpfojzihf? tcsdefxd a&wGufvkdufvQif (&cdkifjynfonf Ak'bmomwkdif;jynf jzpfvmcJhonf)rSm ESpfaygif;
(2524)ESpf ,SdcJhayNyD/
(jrwfpGmbk&m;ocif y&dedAmefpHvGefawmfrlNyD;aemuf? bk&m;oQifyGihfawmfrl&m rZdra'o Ak'omoem
awmf wpfpwpfp arS;rSdefvmcJhcsdefwGif? &ckdifjynfonf urmhta&SUbufwvTm;0,f? Ak'omoemawmf xGef;um;
&m? A[kd&fcsufr? wkdif;jynfwpfjynf jzpfvmawmh\/) tdEd,jynf [dem,eAk'bmomonf oD[kdVfuRef;okdY
a&mufoGm;NyD;aemifrS? jrefrmjynfodkY a&aMumif;c&D;jzihf? Ak'omoemawmf 0ifa&mufvmcJh\/ (xkdoD[kdVfuRef;
omoemawmf arS;rSed cf sed af &mufwidk ;f vkv
d ydk if? oD[Vdk u
f Re;f ESifh &ckid jf ynfonf a&aMumif;c&D;jzihf ukepf nfu;l oef;
qufqHvmcJhonf tm;avsmfpGm? &ckdifjynfrS oHCmawmfrsm; omoemjyK <ua&mufawmfrlcJhMuayonf/)
oD[Vdk -f 0drv"ro&l ,
d rif;vufxuf? omoemjyK apvTwyf grnft
h aMumif;? avQmufxm;awmif;yefjcif;aMumif?h
&ckdifjynf-rif;&mZmBuD;vufxuf? ou&mZf (968)ckwGif? ajrmufwefaqmif;q&mawmf pE0dvmo toQifol
jrwfonf t&HoHCmawmftyg;ESpfq,fjzihf omoemjyK <ua&mufawmfrlcJhbl;ayonf/
wpfzef oD&o
d "k r&mZm bGUJ trnf&adS om rif;[&Dudk iukovykeu
f efvsuf eef;wufcsed rf pS &ckid jf ynf
onf tbufbufvkyd if qkw,
f w
k v
f mcJah yonf/ ,if;uJo
h Ykd qkw,
f w
k v
f maomtcsed t
f wGi;f rSmyif? ou&mZf
(1058)ck eef;wufawmfrlaom &[ef;vlxGuf rmkrd,onf oD[kdVfuRef;rS omoemjyKygrnfhtaMumif;
avQmufxm;awmif;yefonfukd taMumif;jyK? ,if;ou&mZftwGif;rSmyif? ow|meq&mawmf ErOLESihf
avmif;Muufq&mawmf toQifoljrwfESpfyg;ukd t&HoHCmawmfav;q,fESihf oD[kdVfodkY omoemjyK<uawmfrlyg
rnft
h aMumif; avQmufxm;awmif;yefcb
hJ ;l \/ awmif;yefwidk ;f vnf; <ua&mufawmfrcl MhJ uavonf/ ,if;uJo
h ?Ykd
(Ekid if jH cm;rsm;ukyd if? omoemjyKcahJ om &ckid jf ynf pk;d pHawmfrcl ahJ om rif;aumif;rif;jrwfwo
Ydk nf wkid ;f oljynfom;
wkdYtm; rdrdwkdYESpfouf&m bmomt,l0g'ukd vGwfvyfpGm ukd;uG,fcGihfay;awmfrlcJhMuonf)rSm? rsm;pGmoabm
xm;BuD;aom rif;rsm;jzpfaMumif; xif&Sm;ayonf/
(oD&dok"r&mZmrif;vufxufawmf c&pf,efbkef;BuD;ausmif;ukd ajrmufOD;NrdKUawmfxufyif?
aqmufvkyfcGifh ay;awmfrlcJhavonf/ [dELbmom0ifrsm;ukdvnf; xkdenf;wl cGifhjyKawmfrlcJhonfhtjyif? r[m
ar'if bmom0ifjzpfaom bk&ihfav;onfawmfrsm;ukd olwkdYvkdvm;&m? ukd;uG,fcGifhay;xm;cJhojzihf &ckdifjynf

&ckdif&mZ0if

57

OD;atmifomOD;

xkdpOfuyif? vGwfvyfpGm ukd;uG,fcGifh,SdvmaMumif;? xif&Sm;ayonf/) rif;apmrGefvufxufrSp ESpfaygif;


wpf&mausmf? ukvm;rif;rsm;\ MoZmukd cH,lae&aomtcsdeftwGif; Ak'bmom bk&m;ykxkd;? apwDtaqmuf
tOD ; rsm;ES i h f ? eD ; uyf p G m yvD u k v m;bk & m;ausmif ; rsm; aqmuf v k y f c G i f h ay;xm;cJ h & aMumif ; uk d v nf ;
awGU&wkHao;\/ jrwfpGmbk&m;ukd,fawmfwkdif <ua&mufawmfrlcJhpOfu Asm'dwfpum;? >rufMum;awmfrlcJhonfh
twkdif;? bk&m;&Sif\ "mwfawmfarGawmfrsm;ukd |myem wnfxm;ukd;uG,fMuaom apwDykxkd;rsm;vnf;
&ckdifwpfjynfvkH; tESHYtjym;,Sdygonf/ tcsKdUukd vl&Siftrsm;? oGm;a&mufzl;ajrmfEkdifMuaomfvnf;? tcsKdUrSm?
awmawmifyw
d af ygif;rsm;jzihf ,k,
d iG ;f ysupf ;D um? vlomG ;vlvm rvG,u
f al wmhacs/ &Si;f vif;okwo
f if jyKjyiftyf
ygonf/

(2) &ckid pf may


(&ckdifpmayonf rnfonhfacwf rnfonhfou&mZfrSp ay:aygufvmonf[k twdtus rajymEdkif
ay/ )bk&m;ocif yGifhawmfrrlrD ESpfaygif;(6098)ESpf/ bkd;awmftOerif;NzdKvwHUaom ou&mZf (5995)ckuyif?
ousomuD0iftrsK;d jzpfawmfral om rm&,konf &ckid jf ynf "n0wDNrKd Uawmfudk wnfaxmifzefqif;? rif;jyKawmf
rlc&hJ m? xkt
d csed cf efu
Y yif? pmay&Sv
d mcJah Mumif;? wpfcsKUd uvnf;? ajymMuygonf/ okaYd omf ckid v
f o
Hk nf[k ,lqEdik f
aom taxmuftxm;[lum;? rawGU&ao;ay/ tdEd,jynf jrwfpGmbk&m;ocif y&dedAmefpHvGefawmfrlNyD;
aemuf? y|rtBudfrf/ 'kwd,tBudfrf? wwd,tBudrftm;jzihf okH;Budrfwkdifwkdif o*Fg,emwifvmMu&m? pmjzihf
a&;rSw
f wifaMumif;? rawGU&ay/ odaYk omf pmayr&So
d jzihf ra&;rSwMf u[lum;? r,lqEdik af y/ o*Fg,emwif
yk*Kdvfrsm;rSm tm;vkH;&[Emcsnf;yif jzpfMuojzihf? ,if;yk*dKvfrsm;yif? toD;oD;wm0ef,lum? ae&mtESHYtjym;?
omoemjyK<ua&mufawmfrlMu&ef jzpfjcif;aMumifh? tm;vkH;EIwfwuf tm*kH&&SdaeMuNyD; jzpfonftm;avsmfpGm?
pmaytm;jzihf rSwfwrf;wifbkdYvnf;? ta&;BuD;vSonf r[kwfay/
pwkwtBudrf oD[kdVf o*Fg,em wifaomtcgrSomvQif? vkdtyfojzihf ayxuftu&mwifcJhMuay
onf/ ayjzihrf w
S w
f rf;wifaom xkad cwf xkt
d csed o
f Ykd ra&mufr?DS pmayr&S[
d
l rqkx
d u
dk af y/ pmaytqift
h wef;
rsm;pGm jrifhaerSomvQif? yd#uwfokH;ykHukd rSwfwrf;wifEkdifMuayrnf/ yd#uwfokH;ykHukd rSwfwrf;wifrnhf pmay
tqifhtwef;rSm (armifb aps;uvmonf/ tyfrSm tzsm;cRef\/)qkdaom tqifhtwef;rsKd;ESihf rjzpfEdkifacs/
yd#uwfokH;ykHukd rSwfwrf;wifEdkifrnfhpmayonf rnfa&GUrnfrQ tqifhtwef;jrifhae&rnfukd pnf;pm;tyfay
onf/ tvGefa&S;usaomacwf aygif;oif;qufqHa&; rus,fjyefYaomacwf ,ckuJhodkY udptvGef rrsm;ajrmif
aom acwf-,if;uJo
h Ykd oabmw&m;&Sad omacwfrmS ? pmay&Sv
d ifu
h pm;? rSww
f rf;wifxm;p&mtaMumif;udpr sm;
rSm? tvGefenf;yg;Murnf jzpfayonf/ tu,ftenf;i,frQ a&;rSwfp&m&Sd a&;rSwfMujyefvQifvnf;?
aMu;y&ykduf? ay&Gufrsm;? ausmufjym;? ausmufcsyfrsm;rSm? a&;rSwfcJhMurnfjzpf&m? umv&SnfMumaomtcg?
aysmufysufoGm;p&mtaMumif;rsm; &Sdygonf/
&ckdifjynftzkdYrSmvnf;? enf;twkdif;yif? (ooFukdufbmom pmayonf tdEd,jynf tvGefa&S;us
aom bmompmaywpf&yf jzpfonftm;avsmfpGm? if;bmompum;ukd? ajymqkdokH;pGJMuaom (qus)vlrsKd;rsm;
vma&mufaexkdifaom &ckdifjynf\ a&S;a[mif;pmayrsm;rSmvnf;? ooFukdufbmom pmayyifjzpf&ayrnf/
xkdbmompmayrS? wpfpwpfp &ckdifbmompmayb0okdY ajymif;a&TUvmcJhayonf/ a&S;&ckdifausmufpm? a&S;&ckdif
jynfokH; '*Fg;rsm;rSm a&;xkd;xm;aompmrsm;rSm? rsm;aomtm;jzihf rsnf;ajzmifhrsm;jzihf a&;xm;aMumif;awGU&\/
tu&mtoHxGufrsm;rSmvnf;? tm;vkH;ESifESif wlaejyefojzihf? ooFukdufbmomrS ajymif;a&TUvmaMumif;?
taxmuftxm;wpf&yfyif jzpfayonf/ kayxuftu&m wifvmaomtcgrSm? a&;om;&m vG,fulatmif?
vkH;0kdif;aomtu&mrsm;tjzpfokdY ajymif;a&TUvmcJhayonf/)
a0omvD-ausmufavSum;NrKd U ou&mZf (517)ckwiG f eef;wufawmfral om oD&pd E&m;rif;\om;awmf
tdrfa&SUpH od*F&mZm\ rdzk&m;ok0Pa'0D\ &wkokH;ykd'frSm rsm;pGmtxufwef;usaom &wkjzpf\/ oD&dpE&m;
rif; oufawmf(42)ESpf? ou&mZf (562)ckodkY a&mufaomtcg? c-q-yOm? NzdKudef;BuHKvm? ou&mZf

&ckdif&mZ0if

58

OD;atmifomOD;

(560)ukd NzdKNyD;vQif? tpGef;ESpfckukd xm;awmfrlcJhaMumif;? od&\/ xkdYaMumihf tqkdyg&wkrSm? c-q-yOmudef;


ra&mufrSD? ou&mZf ig;&mausmfuyif jzpfojzihf? rnfa&GUrnfrQ a&S;usaomuAsm jzpfaMumif;ukdvnf;?
owdjyKtyfayonf/ rQtqifhtwef;jrihfaom uAsmjzpfatmif a&;xm;cJhaom &ckdifpmayonf a&S;
b,facwf-b,ftcsdefuyif ay:aygufaeESifh&rnfukd oD[kdVf pwkwtBudrf ayxuftu&mjzihf? o*Fg,em
wifEdkifaom pmaytqifhtwef;ESihf,SOf pOf;pm;Muapvkdygonf/
a&S;&ckid rf if;aumif;-rif;jrwfwo
Ydk nf yd#uwfusr;f *ef? pmayy&d,wrd sm;uk?d ayrltm;jzih?f a&;rSwu
f m?
eef;awmfyd#uwfwkduf tpOftquf odrf;qnf;pkaqmif;vmcJhMu\/ &[ef;ynm&Sd? vlynm&Sdrsm;? usrf;jyKMu
ukef\/ ysKdUuAsm? vuFmoDcsif;{;tef &wk&uefponftm;jzihf a&;Muukef\/ aq;twwf? aA'iftwwf?
euwfwm&mtwwf paom avmuDynmrsm;ukdvnf;? a&;MurSwfMuukef\/ okdYaomf if;wkdYrSm wpfpwpfp
uG,af ysmufMuNyjD zpfojzih?f &ckid pf mayonf jrefrmpmayyifavm[l awG;awmolrsm;vnf; awG;awmMuayNy/D
trsKd;\pmaywdrfjrKyfjcif;onf? trsKd;wdrfjrKyfjcif;\ a&SUajy;edrdwfyif jzpfojzihf? &ckdifpma[mif; aya[mif;rsm;
ukd? &orQ&SmazGpkaqmif;? tyfayonf/ xkwfazmfa&;om;tyfayonf/ okawoevkyfief;ukdvnf; vkyf&efvkd
tyfayonf/

(3) &ckid ,
f Ofaus;rI/
(u) tkyfcsKyfa&;
vGecf ahJ omESpaf ygif; &Spaf xmifausmu
f yif? rm&,krif;onf "n0wDaejynfawmfudk wnfaxmifzefqif;
um? &ckid jf ynfudk tkycf sKypf ;dk pHawmfrcl ahJ Mumif; awGU&S&d ojzif?h xkt
d csed u
f yif? NrKd Ujyjynf&mG wnfaxmifwwfaom?
,Ofaus;rItqifhtwef;odkY a&muf&SdNyD;jzpfaMumif;? xif&Sm;ayonf/ rm&,krif;xuf a&S;usaomtcsdef?
aqGrsKd;om;csif;tkyfpk? &yf&Gmtkyfpk? NrdKUjy ponftm;jzihf? wpfqifhwpfqifh wkd;wufzGJUpnf;um? tBuD;tuJxm;
vlrIudp[lorQukd pDrHcefYcGJvmcJhMu\/ rm&,krif; 0ifa&mufvmaomtcg aqGrsKd;om;csif;tkyfpk\ tBuD;
tuJonf &yf&GmtkyfpktBuD;tuJ\ MoZmukdcH,lvsuf &yf&Gmtkyfpk\ tBuD;tuJonf axmifoif;tkyfpk
tBuD;tuJ\MoZmukd cH,lvsuf? axmifoif;tkyfpk\ tBuD;tuJonf NrdKUjytBuD;tuJMoZmukd cH,lvsuf?
NrKd Ujy\tBu;D tuJonf rif;\MoZmukd cH,v
l su/f wpfqifw
h pfqifh tkycf sKycf MhJ u&ayonf/ okaYd omf rif;\MoZm
tmPmrSm NrdKUBuD;jyBuD;rsm;rSp axmifoif;tkyfpk? &yf&Gmtkyfpk? aqGrsKd;om;csif;tkyfpk ponftm;jzihf wpfjynf
vkH; jyefYESHYum? tm;vkH;u vkdufemkdaoMu&ayonf/ a&S;&ckdifrif;rsm;rSm? tm;vkH;toufOD;qHykdif rif;rsm;jzpf
Mu\/
,if;uJo
h Ykd toufO;D qHyidk f rif;rsm;yif jzpfvifu
h pm; rif;wk\
Yd usix
fh ;Hk ukv
d w
T
f rdro
d abmtavsmuf?
wkdif;oljynfom;wkdYtm;? tEkdiftxuf ESdyfpufuvl jyKrljcif;[lum;? a&S;rif;aumif;rif;jrwfwkdY\ vufxuf
awmfrsm;? r&SdcJhacs/ rif;tm;vkH;yif w&m;ukd apmihfMu? rif;wkdY\usihf0wf? "rowfukd vufrvTwfcJhMuay/
usix
fh ;Hk "rowftwkid ;f om tkycf sKyaf wmfrcl MhJ uaMumif; awGU&ayonf/ wkid ;f oljynfom;rsm;ukd w&m;vufvw
T ?f
xif&mjrif&m tkyfcsKyfvnf; r&ay/ ou&mZf(766)ck eef;wufawmfrlaom ajrmufOD;NrdKUwnf rif;apmrGef
onf eef;wuf (2)ESpfrQMumvwfaomtcg teEodef\ESr? apmykkdukd tvGeftqif;vSoljzpf? wyfruf
armjcif;aMumihf? vif&SdygvsufESifh uGm&Sif;apvsuf? odrf;ykdufawmfrlcJh\/ ,if;uJhodkY jynfolYrsufESmukd zsuf&m
oavm[l? tif;0-y|r rif;acgifxH &ckdifwkdYoGm;a&muf ppfyefbl;avonf/ y|r rif;acgif\om;awmf
rif;&JausmfpGm vma&mufwkdufckduf rif;apmrGefvnf;? taemuf-ukvm;jynfukd xGufajy;wdrf;a&SmifcJh&bl;av
onf/ ou&mZf(1000)rS (1146)ckxd? ESpfaygif;(146)ESpfaomtcsdeftwGif; tkyfcsKyfcJhMuaom rif;wkdYrSm
rsm;aomtm;jzihf w&m;ysufaomrif;rsm;ESifESif? jzpfMubdojzihf? rcHvkdaomwkdif;oljynfom;wkdYonf ta&SUESihf
taemufukd wkdif;jynfxD;usKd;pnfayguf jzpfcJh&ayonf/

&ckdif&mZ0if

59

OD;atmifomOD;

okaYd omfvnf;? wkid ;f oljynfom;wko


Yd nf w&m;apmihaf omrif;rsm;ukd cspaf Mumufadk oMu\/ rif;aumif;
rif;jrwfwkdYvnf; &mZowf "rowfusifhxkH;rsm;ESihf a&S;rif;jrwfwkdY\ xkH;wrf;pOfvmukd kdaopGmvkdufemMu\/
rSL;awmfrwfawmfrsm;vnf;? rif;\tvku
d cdk sn;f rvku
d rf
l wkid ;f jynf\tusK;d ukid u
hJ m? [kww
f idk ;f rSe&f m? raMumuf
r&GGHU? rwGefYrqkwf avQmufxm;Mu\/ rif;xD;vufxufawmf eef;awmfMurf;jyifESihf eH&Hrsm;rSm xkH;rwkdY&/
xkdol\vufId;ukd ukd,fawmfwkdif rSL;rwfrsm;a&SUyif jzwfypfawmfrlcJhjcif;ukd axmufjcif;tm;jzihf? rif;tmPm
ukd uk,
d af wmfwidk f rnfa&GUrnfrQ tav;jyKaMumif; txl;ajymaep&m rvkad wmhacs/ rdr\
d OD;&D;awmfuydk ifvnf;?
wkdif;jynfxkwfjyefxm;aom rif;rdefYukd zDqefojzihf olowfwkdYvufokdY tyfcxJhayonf/
toufO;D qHyidk rf if;rsm; tkycf sKyaf omacwf jzpfapumrl? &ckid rf if;wko
Yd nf wkid ;f oljynfom;wk\
Yd touf
ukd uGyfyf-owfjzwfjcif;rSm rsm;pGmenf;yg;vS\/ rsm;aomtm;jzihf &mZ0wfjypfrI&Sdolrsm;ukd aopm;-aoap
ray;bJ rmefatmifoYdk wpfuRe;f ykMYd uavonf/ okaYd omf rmefatmifuRe;f rSm? &mZ0wfjypfru
I sL;vGeo
f rl sm;uko
d m?
xm;&mt&yfr[kwb
f ?J yifv,fa&aMumif;c&D;jzih?f ukepf nfu;l oef;oGm;vmolrsm;\ ae&mvnf; jzpfcahJ yonf/
xku
d Re;f rS? Nrw
d ?f xm;0,f? weoFm&D? rav;uRe;f qG,t
f &yfoYdk azmufum;a&mif;0,frjI zihf oGm;a&mufaexkid Mf u
olrsm;vnf;? tajrmuftrsm; &Scd w
hJ aHk o;\/ toufO;D qHyidk rf if;rsm; jzpfMuaomfvnf;? om;awmforD;awmfrsm;?
rdzk&m;BuD;rsm;rSmyif? wkdif;oljynfom;\toufukd tqkH;pD&ifykdifcGifh r&SdcJhacs/ rif;zavmif;\om;awmftvwf
oHawmifpm;onf tonfom;wpfOD;ukd owfcJh&m? trwfBuD;r[mynmausmf avQmufxm;csuft&? om;awmf
tm; rif;om;wkdY\ taqmifta,mifukd kyfodrf; r&dwfacsmif;nm? a0vmawmifodkY ykdYawmfrlcJhavonf/
oD&dok"r&mZmrif; vufxufawmf &ckdifjynfokdY a&mufvmaom ay:wl*Dbkef;BuD; (rife&dwf)onf
&ckdifjynfukd bk&ifcHwpfq,fhESpfyg;? xm;&Sdum tkyfcsKyfMuaMumif;? wkdif;jynf\tkyfcsKyfykHrSm? toufOD;qHykdifrif;
rsm;jzpfvifhupm;? &mZowf? "rowfusihfxkH;rsm;twkdif;om tkyfcsKyfjcif;aMumihf? wkdif;oljynfom;rsm;rSm
rawmfrw&m;zdESdyfcsKyfcs,frIukd cH&onf[lr&SdaMumif;? awmifolv,form;rsm;rSmvnf; rsm;pGmoufom
acsmifcsrd &I adS Mumif;? wkid ;f oljynfom;wk\
Yd toufEiS fh pnf;pdrrf sm;rSm? vkNH cKH oifo
h avmuf? vkNH cKH r&I adS Mumif;rsm;uk?d
awGU&? &ckdifjynf\ ,Ofaus;rItqifhtwef;rSm rsm;pGmjrihfaeaMumif; rSwfwrf;wifcJhavonf/

(c) a&S;&ckdifrsm; 0wfqifykH


&ckid jf ynfonf tdE,
d jynfEiS fh qufpyfaeonfwpfaMumif;/ &ckid v
f rl sK;d onf tdE,
d jynfrS qif;oufvm
aom vlrsK;d jzpfonfwpfaMumif;? taMumif;rsm;aMumif?h a&S;acwfa,musmf ;rsm;onf tdE,
d jynfom;rsm;uJo
h ?Ydk
ykqkd;tawmifESpfq,f 0wfMu\/ rkwfqdwfarT;? EIwfcrf;arT;xm;avh&Sd\/ toufokH;q,fcefY t&G,fuyif
acgif;aygif;tNrJ aygif;avh&Sd\/ a,mif&Sd\/ rdef;rrsm;rSm? cg;&SnfvufpOf;tusukd0wf? xrDrSm-,ckacwf
ZmwfyGJrif;orD;rsm;uJhodkY (aemufp)xrDukd 0wfMu\/ ykd;vkHcsnf? ykd;xrDrsm;ukd 0wfqifMuaomfvnf;? csnfvkHcsD?
csnfxrDukd t0wfrsm;\/ tdEd,jynfESihf ukefpnful;oef;a&mif;0,fa&;tm;jzihf qufoG,fvmaomtcsdefu
p tbk;d wefaumfaZm? yk;d xnfrsm;ukd tok;H jyKvmcJMh u\/ Oykoo
f w
D if;apmiho
f ;Hk aomtcg wpfu,
dk v
f ;Hk jzLpif
aom t0wfukd0wf? jzLpifaomwbuf (ukd,fwif)ukd vufuawmhpyg,fwifxm;\/ rsm;pGmcefYnm;
jrif&ol\pdwfukd MunfvifTwfEl;ap\/
rdef;rrsm;rSm rif;rdefYr&bJ? a&Tr0wf&/ xkduJhodkY rif;rdefYxkwfjyefcJhonfukd? ,ckacwfvltcsKdUu tjypf
wifMu\/ pifppfrmS ? xkOd ya'onf tvGeaf umif;aom Oya'jzpfayonf/ a&TaiG0wfqifjcif;tm;jzihf rmewuf
<uap\/ 0wfqifEkdifolESifh r0wfqifEkdifol pdwf0rf;uGJjym;ap\/ a&TaiG&wemukd brf;jyrIaMumifh olckd;"m;jr
aygrsm;Ekdif\/ a&TaiGt0wfwefqm 0wfqifrI wpfa,mufESifhwpfa,muf NydKifqkdifMurnfjzpf\/ ,if;uJhodkY
aom NydKifqkdifrIaMumifh? aumif;aomtoufarG;rIukd xdckdufysufjym;apEkdif\/ ,if;aMumihfvnf; xkdOya'ukd
tvGefaumif;aomOya'[k qkdk&ayonf/ okdYaomf olaX;ol<u,f[l rif;todtrSwfjyKolrsm;? rSL;BuD;rwfBuD;
rsm;\ uawmf? om;orD;rsm;ukdum; 0wfqifcGifhay;xm;\/ a&S;usaom vufaumuf? qGJBudK;ponfrsm;rSm?
BuD;\/ xl\/ ckdifcefY\/ ,ckacwfESihfrwlay/ rdef;rBuD;rsm;rSm? ywfvdyfem;a#mif;0wfqifMu\/ cg;rSm cg;BudK;

&ckdif&mZ0if

60

OD;atmifomOD;

pnf;xm;\/ <u,f0olrsm;rSm aiGcg;BuKd ; (aiGaomhBuKd ;)ywfxm;avh &SMd u\/ ajrmufO;DF NrKd U&Sd 'kue o
f rd af usmufe&H H
xkvkyfxm;aom a&S;&ckdifrsm;\ tkyfukd awGU&ayao;\/ &mZ0ift& tvGefta&;BuD;aom a&S;vuf&m
aywnf;/

(*) &ckdifwkdY\ pdwfaeoabmxm;ESifh "avhxkH;pH


&ckdifwkdYonf pum;ajymMurf;oavmuf? pdwfaeoabmxm;aumif;\/ jrifhjrwf\/ jzLpif\/ pum;
ajym Murf;jcif;rSmvnf; vnfacsmif;oHjzihf tajymrsm;aomaMumifo
h m jzpfayonf/ tvGef ;dk om;\/ (olwpfyg;
tm; rawmfrw&m; ESdyfpufuvl rjyKwwf/ olwpfyg;u? rawmfrw&m;jyKvkyfonfukdvnf; rcHwwfMuay)
trsKd;ukd toufpGefY apmihfwwf\/ ,if;aMumihfvnf;? taemufkd;rawmifESihf b*Fvm;yifv,fatmfpyfMum;?
usOf;ajrmif;aom urf;ajrmifa'orQom jzpfaom &ckdifjynfonf taemufbufu? ukvm;jynf &Sdaeonfom
ru? jynfxJyif ukvm;rsm;ukd tajctaet&? vufcHxm;cJhaomfjim;vnf;? vlrsKd;wpfrsKd;tjzpfjzihf ,ckwkdif
wnfNraJ eEkid v
f mcJah yonf/ tu,fom rsK;d apmihw
f &m;ukd pGev
Yf w
T v
f u
dk Mf urnfqv
dk Qi?f &ckid o
f nf vlrsK;d wpfrsK;d
tjzpfjzihf ,ckwkdif rwnfNrJEkdifawmhacs/
&ckdifvlrsKd;wkdYonf xkH;wrf;pOfvmtm;jzihf a&S;vlBuD;rsm; qkdqkH;ronfukd em;axmifwwf\/ vkdufem
aqmif&Gufwwff\/ tm;vkH;Ak'bmom0ifrsm;jzpfMuonftm;avsmfpGm w&m;apmihfMu\/ tcsif;csif;t,kwf
tjrwf? tedrfhtjrifhra&G;? ulnDkdif;yif;wwfMu\/ (aygif;oif;qufqHa&; rsKd;kd;-ynmESihf tusihfpm&dwukd
t"duxm; aygif;oif;qufqHwwfMu\/) Op"e<u,f0csrf;omwkdif;vnf; trsKd;ESifh pm&dw nHhzsif;vQif?
av;pm;jcif;ukd rcH&wwfacs/ (pm;aomuf&mrSmvnf;? rdom;pkaqGrsKd;wpfpk (a'gufvef;) xrif;ukd xnfhum?
tv,f[if;vsmukd ykHvsuf twlwuG Nrdef&SufpGm 0kdif;zGJUpm;Mu\/ wpfOD;ukdwpfOD; kd;om;pGm cspfcifMuifem
? wpfO;D xHrw
S pfO;D aiGacs;vQi?f tdro
f t
l rd o
f m;rsm;ukyd if? todray;bJ? ESpaf ,mufcsi;f wdww
f qdwf acs;iSm;ay;urf;-tyfESHavh&Sd\/
(vufxyfr*FvmjyK&m ESpOf ;D ESpb
f ufrb
d rsm; aphpyfMu&\/) owko
Yd m;ESifh owko
Yd rD;rsm;rSm wpfO;D ESifh
wpfOD; awGUEkdifcGifh&SdMuaomfvnf;? vGwfvyfpGm oGm;vmaexkdifcGifh? r,SdcJhMuacs/ (aphpyfaMumif;vrf;&m
vlBuD;pkHnDa&SUwGif trsKd;tkd;ukd ppfaq;Mu\/) onfukdyifvQif yGJwufonf[k ac:qkdMuavonf/ aphpyf
aMumif;vrf;jcif;? ratmifjrifbJ ysufoGm;onf[lvnf; &Sd\/ wpfbufESihfwpfbuf oabmrrQvQifvnf;?
ysuf&awmhonfom/ aemufwpfOD;ESihf aphpyfaMumif;vrf;jyefvQif? aemufwpfBudrf yGJwifonf[k ac:Mu\/
odjYk zpf? a&S;tcgu? b,fred ;f ruk?d tysKt
d &G,u
f ? b,fEpS yf w
JG ifco
hJ nf[
l ajymprSwjf yKMu\/ (ESpOf ;D ESpb
f uf
oabmwlrQrS? r*FvmaqmifMu&ayonf/) r*FvmaqmifrnfhaeY? eHeuftmkPfwuftcsdef oHCmawmfrsm;
<ua&mufNyD;vQif? tE&m,fuif;y&dwfawmfrsm;ESihf? r*Fvmw&m;awmfukd &GwfbwfMu\/ r*Fvmaqmifaom
tcsed rf mS ? Ak&H n
S w
f pfrsK;d (yef;usi;f )wD;Mu&\/ yef;usi;f rSm? tcrf;tem;ESihf qkid af om wl&,
d mwpfrsK;d aywnf;/
(rom tokb vlrsm;ukd bdwfac:&efrvkd/ ) aoonfESifhwpfNydKifeuf pnfwD;&\/ xkdtoHukd Mum;&olwkdif;/
okdYwnf;r[kwf/ wqifhpum; Mum;&olwkdif;/ (rbdwfrac:bJESihf tvkdtavsmuf axmufyHhoN*K[fMu\/)
pdwfukdajzazsmfp&m vpOfvwkdif;? wpfjynfvkH; tESHYtjym; usif;yaomyGJrsm; &SdcJhMuygonff/ olY&moDESihf
olyY /JG q,fEh pS &f moDrmS toD;oD;vkyv
f mcJah om &moDyrJG sm;aywnf;/ xkyd rJG sm;rSmvnf;? trsK;d om; pm&dwj ri w
fh if
a&;? uk,
d v
f ufBuchH idk af &;/ wpfO;D ukw
d pfO;D kid ;f yif;ulnjD cif;tm;jzihf trsK;d om;pnf;vk;H nDw
G af &;/ ynmwk;d yGm;
a&;/ ponfrsm;ukd t"duxm; usif;yaom yGJrsm;omjzpfayonf/ udavom umr*kPfukd wuf<uapaom
yGJvrf;obif[lum; r&SdcJhacs/ tm;vnf;ray;cJhacs/ ,kd;',m;obifonfrsm;ukd [Hom0wDta&;awmfykH
atmifjrifcJhpOfu? ac:,lvmcJhonfrSefyg\/ eef;wufyGJ tcrf;tem; ,ckacwf (,drf;) oabmrsKd;jzihf
ujyaponfrw
S pfyg;? wkid ;f oljynfom;\pdwu
f ?dk ajzazsmpf &m yGv
J rf;obiftjzpfjzifh tok;H rjyKcb
hJ ;l ay/ tm;vyf
aomtcsdefykdukd bk&m;ausmif;uefokdY oGm;a&mufjcif;/ ukokdvfaumif;rIjyKjcif;rsm;jzihfom ukefvGefap\/
vomaomntcsdef tdrfwGif;rItvkyfukd vkyfaepOftwGif; pkkH;um omjcif;? ysKdUuAsmrsm;ukd &Gwfbwfem;

&ckdif&mZ0if

61

OD;atmifomOD;

axmifvsuf pdwfukdajzazsmfMu\/ trsKd;om; upm;ckefpm;enf;aygif;rsm;pGm ,SdcJhyg\/ if;wkdYteuf avSNydKifyGJ/


eyef;vkH;yGJ (usifyGJ)/ wr[kwfcsif;aom OmPfjzihf usyef;pum;tajctwif ajymyGJrsm;rSm tvGefxif&Sm;aom
yGJrsm;jzpfMuayonf/ wkdif;jynfukd umuG,fa&;tvkdYiSm a,musfm;wkdif;yif 'g;ckwf? vSHxkd;? jrif;pD;twwf?
av;twwfrsm;ukd avhvmMu\/

(4) &ckid jf ynf\ <u,f0csr;f omjcif;


(u) pD;yGm;a&;
(&ckdifjynfonf tvGefa&S;usaom acwfuyif? ,ckacwfwkdifatmif? qefpyg;xGufaom wkdif;jynfjzpf
\/ ) vkdonfxufykd xGufjcif;aMumifh iwfrGwfacgif;yg;jcif;ab;ukd rnfonfhacwftcgvnf; rawGUBuHKcJhMu
bl;acs/ awmawmifxx
l yfaom wkid ;f jynfjzpfonfh tm;avsmpf mG ? opf0g;tvGeaf ygrsm;\/ aiG? oH? a&eHrsm;vnf;
xGuf\/ okdYaomfvnf;? acwftm;avsmfpGm tokH;rrsm;vSacs/ (ay:wl*DvlrsKd;ESifh aygif;oif;qufqHcsdef
qefpyg;ESihfaiGowKukd EkdifiHjcm;okdY wifykdYaMumif; awGU&\/ xkdypnf;rsm;ESifhvJvS,fum? EkdifiHjcm;rS? tbkd;wef
aumfaZmrsm;? ykd;xnfrsm;? yef;uefcGufa,mufrsm;? ponftm;jzihf jynfwGif;vkdtyfaom ypnf;rsm;ukd
wifoiG ;f cJMh u\/) jynfwiG ;f ul;oef;a&mif;0,fa&; jynfo;Hk '*Fg;cyfEydS o
f ;Hk pGcJ MhJ u\/ xkjd ynfo;Hk '*Fg; cyfEydS x
f m;
aom ou&mZfrmS cyfEydS af omrif;\ eef;wufou&mZfyifjzpf\/ a&S;acwf aiG'*Fg;wpfjym;onf rsm;pGmwefb;dk
&Sd\/ oD&dok"r&mZmvufxufawmfu ay:wl*Dbkef;BuD;? &ckdifjynfokdYa&mufvmaomtcg &ckdifaiG'*Fg;wpfjym;
jzihf Muuftaumifaygif;(30)0,f,lEdkif? ,ckacwf jrefrmokH;ykdufqHq,fjym;jzihf MuufOwpf'gZif0,fEdkif
aMumif;? rSwfwrf;wifoGm;bl;\/ (&ckdifjynfonf pD;yGm;a&;tvGefacsmifcsdojzihf wkdif;oljynfom;rsm;rSm)
r<u,f0vSaomffvnf;? ukd,fpdwfESpfjzm csrf;omMuukef\/ (bk&m;ausmif;uefZ&yf aqmufvkyfMu\/) aiGykdukd
ajrBuD; jrKyfESHxm;avh &Sd\/ pD;yGm;a&;acsmifcsdojzihf olckd;"m;jy tvGefenf;\/ rif;wkdYvnf; tcGeftwkwfukd
q,fckdifwpfckdifxufykd raumufcHvifhupm;? b@mawmfawmifhwif;\/ rif;b@mawmfwkdufukd 0ifa&muf
Munhf b
I ;l aom ay:wl*b
D ek ;f Bu;D onf rnfrQ<u,f0onfudk rcefrY eS ;f Edik af tmif jzpfcb
hJ ;l \/ awGU&aomywjrk m;
ESpfvkH;rSm &wemMuKwfukd zGifhvkdufonfESihfwpfNydKifeuf? rsufpdusdef;pyfavmufatmif awmufyaomta&mif
&SdaMumif;? wefbkd;ukd rcefYrSef;EkdifaMumif; a&;xm;cJhbl;\/

(c) tvkyftukdif
(a&S;acwf &ckdifjynf\ta&;BuD;aom tvkyftukdifrSm v,f,mukdif;uRef;vkyfukdifjcif;ESihf e,fjcm;ajr
jcm; yifv,fjcm;t&yfrsm;ESihf ukefpnful;oef;a&mif;0,fjcif;yif jzpfayonf/) v,f,mukdif;uRef;vkyfukdifjcif;
rkC
d ;f rrSef avrrSejf zpf iwfrw
G af cgif;yg;jcif;ab;ESifh awGU&onf[
l &ckid &f mZ0ifwpfavQmufrmS rnfonfh
tcgurQ rawGU&bl;acs/ &ckdkifjynfonf jrpfacsmif;tvGefaygrsm;aom wkdif;jynfjzpfonfh tm;avsmfpGm?
uke;f wGi;f ul;oef;oGm;vmrIrmS ? a&aMumif;c&D;ukd rsm;pGmtok;H jyKMurnfjzpf&m? uke;f wGi;f oGm;vmrnfh avSormef
rsm;ukd vkyfwwfjcif;rSm tHhMobG,f&m r[kwfygay/ &ckdifwkdYonf b*Fvm;yifv,fatmfukd arTaESmufvsuf
taemufbufukd tdEd,jynf? oD[kdVfuRef;ta&SUbufukd jrefrmjynf? rav;uRef;qG,f? ta&SUtdEd,uRef;pk?
wkyjf ynfrsm;okYd ukepf nfu;l oef;oGm;vmEkid af om &Guo
f abFmBu;D rsm;ukyd if Edik ef if;pGm? wnfaqmufwwfMuay
onf/ weoFm&Durf;ajrmifa'o? ,ckacwf xm;0,fESihf weoFm&DNrdKUrsm;onf a&S;acwfu &ckdifukefonfBuD;
rsm;\ ta&SUbufESihf ukeful;&m ukefpcef;cs&mNrdKUrsm; jzpfcJhMubl;ayonf/
&ckid jf ynfonf opf0g;aygrsm;aom wkid ;f jynfjzpfonhf tm;avsmpf mG ? xko
d pf0g;rsm;jzihf tdraf qmufjcif;/
ausmif;uefZ&yfaqmufvyk jf cif;paom ydou
k mtwwfudk wwfuRr;f oltajrmuftrsm; &Scd b
hJ ;l \/ ausmufrsm;
tk|frsm;jzihf apwDykxkd;wnfjcif;? ausmufpma&;jcif; paom yef;&Htwwf/ tkyfxkvkyfjcif;-yef;yktwwf?

&ckdif&mZ0if

62

OD;atmifomOD;

'g;vSt
H p&Sad om vufeufu&d ,
d mvkyjf cif;? yef;yJtwwf paomtwwfrsm;ukd wwfajrmufcMhJ u\/ rde;f rrsm;rSm
vnf; tdrfwGif;rI tvkyf[lorQukd vkyfwwfMu\/ &ufuef;&ufjcif;? Akdif;iifjcif;? tkd;cGufvkyfjcif;? tpfcGuftpf
awmif;vkyfjcif;? xD;vkyfjcif; ponftm;jzihf jynfwGif;acwftm;avsmfpGm? vkdtyforQaom ypnf;rsm;ukd
jynfwGif;zlvkHrI&Sdatmif? vkyfwwfMuayonf/

(*) &ckdifvlrsKd;\or0g,rpepf
tvGefa&S;usaom umvuyif &ckdifjynf or0g,rpHepf &SdvmcJh\/ or0g,rpHepfqkdonfrSm
tusOf;tm;jzihf twlwuG? omwlnDrQ pkaygif;vkyfukdifaqmif&Gufjcif;? tusKd;tjypfukdom wlnDrQpkaygif;pHpm;
cHpm;jcif;yifjzpfayonf/ &SifjyKr*Fvm? vufxyfr*Fvmpaom r*Fvmtcrf;tem;rsm;rSm bdwfac:avh&SdcJh
aomfjim;vnf;? romtokbpaom 'kr*Fvmrsm;rSm bdwfac:avhr&SdMuacs/ aqGrsKd;awmfonfjzpfap? rawmf
onfjzpfap? teD;tem;&Sv
d rl sm;vma&mufum? 0kid ;f 0ef;ulnv
D yk u
f idk af y;Mu\/ owif;Mum;ol[o
l rQ vma&muf
axmufyefY oN*K [Mf uonf/ ukov
dk af umif;rIjyK&mvnf;? armif;axmif;? qefjymrSp &So
d rQtvkyu
f dk 0kid ;f 0ef;
vkyfukdifMu\/ or0g,rpHepfonf kd;ajzmifhaompdwfESihf tw[dw? y&[dw? olYusKd;-ukd,fhusKd;ukd csdefqwwf
olwkdYtbkdY cJ,Of;aomtvkyf r[kwfacs/
,if;uJhodkY oma&;-ema&;rsm;rSm? 0kdif;0ef;ulnDvkyfukdifwwfaom tavhtx&Sdolrsm; jzpfMuonfh
tm;avsmfpGm? pD;yGm;a&;rSmvnf;? pkpkkH;kH;vkyfukdif&efESifhwlrQaom tusKd;tjypfukd pHpm;cHpm;&ef? vufraES;cJh
Muay/ tdfrfaqmuf&m? bk&m;ausmif;uef? apwDykxkd;wnfaqmuf&m? a&wGif;a&uef wl;azmf&m? v,f,m
ukdif;uRef;xGef,uf&m? aumufyJoD;ESHpkdufysKd;&m? &dyfodrf;&m? usDavSmif&m? a&mif;0,fazmufum;&m?
tm;vkH;pkaygif;vkyfukdifMu\/ tm;vkH;ae&mwkdif;rSmvkdvkdyif or0g,rpHepfjzihf vkyfukdifvmcJhMuayonf/
odkYaomf ,ckacwfrSmuJhodkY pnf;urf;Oya'owfrSwfjcif; r&SdcJhacs/ &Sd&efvnf; rvkdtyfay/
xkdacwf xkdtcgrSm vlwkdYonf tvGefkd;om;\/ kd;onf[laom pum;ESihf l;onfqkdaom pum;
ESpf&yfvkH;rSm (&aumuf)ESihfa&;&ojzihf? kd;jcif;onf l;jcif;yifjzpfonf[k ajymvkdaom ,ckacwf vltcsKdU\
rsufpdtmkHum;? a&S;&ckdifvlrsKd;\ tvGefkd;om;jcif;\ t&omukd cHpm;EkdifMurnf r[kwfay/ tvGefkd;\/
trsKd;ukdcspf\/ olwpfyg;ukd ulnDvkdaom pdwftNrJ&Sd\/ olwpfyg;epfemrIrS ay:xGufvmaom tusKd;cHpm;rIukd
vkH;vkH;rvkdvm;Muay/ pkaygif;vkyfukdif&m? b,favmufaiG&if;xnfhvQif b,frQtusKd;cHpm;vkdonf/ b,fokdY
tyifyef;cHaomaMumihf b,frQay;&rnf ponftm;jzihf tjiif;yGm;&onf[
l r&Scd ahJ cs/ pD;yGm;a&;tm;jzihv
f nf;
rsm;pGmacsmifcsdcJhMu\/ tm;vkH;rQrQww? aMuaMueyfeyf qufqHvkyfukdifvmcJhMuayonf/

&ckdif&mZ0if

63

OD;atmifomOD;

You might also like