ARV KAYITLARINA GRE KONYA MAHKEME HAMAMI (HAMAM-I CEDD,YEN HAMAM) Ahmet AYCI*

ZET Bu aratrmamzda, ncelikle, Konyada Karamanolu dneminde ina edilen Mahkeme Hamamnn mimr zellikleri hakknda aklamalarda bulunacaz. Daha sonra Mahkeme Hamamna ait vakfiye ve seriye sicillerinde yer alan bilgileri bir araya getireceiz. Btn bunlardan sonra, hamamn byk bir blmyle birlikte, kubbe ve duvarlarnn bir hayli deiikliklere uradn belgelemeye alacaz. Anahtar Kelimeler: Konya Mahkeme Hamam, Hamam- Cedid, Karamanolu II. brahim Bey ABSTRACT In this research we have at first tried to explain the structural features of Konya Mahkeme Bath, which was built during the period of Karamanoglu Dynasty. Then we have attempted to find out the documentation of charter (waqf) and court records(eriye sicil) that contained the data on the restoration of the Mahkeme Bath. And after all this We have seen that the bath was repaired many times and changed all sutructural characters, for example the domes and walls of the bath were erected again the using new materials. Keywords: Konya Mahkeme Hamam, Hamam- Cedd, Karamanolu II. brahim Bey

Giri Tarihi mekanlar, toplumlarn kullandklar yerlerin banda gelmektedir. Sosyal tarihin nemli bir blmn tekil eden mimr yaplar, blge tarihini aydnlatt kadar, devletlerin tarihini de ortaya karmas bakmndan nemlidir. te bu aratrmamzda, su mimrsinin mhim rneini tekil eden Konya Mahkeme Hamamnn mevcut durumu hakknda aklamalarda bulunduktan sonra, vakfiyeler ve eriye sicillerinde geen bilgileri bir araya getirerek, Mahkeme Hamamnn tarihi servenini tespit etmeye alacaz. eriye sicillerinin bazlarnda yer alan hamamn tamiriyle ilgili bilgiler, yapnn geirdii tamir aamalarn aklamada nemli veri durumundadr. Hamam belge arlkl ele alacamz iin yapnn bu gnk mevcut durumu hakknda ksa bilgi aktarmakla yetineceiz. Hamamn Mevcut Durumu Hamam; eref irin Mahallesinde, erafeddin Caminin kuzeyinde, Ali Efendi Muallimhanesinin batsnda, ems Tebriz Parknn gneyinde, Sanayi-i Nefise Mektebinin dousundaki alan iinde yer almaktadr. Yapnn ina tarihini belirten herhangi bir kitabe mevcut deildir. Hamam, vakfiye ve eriye

Yrd. Do. Dr., Seluk niversitesi lahiyat Fakltesi

Ahmet AYCI

sicillerindeki bilgilere gre, Karamanolu II. brahim Beyin Konya mreti1 iin vakfedilen mekanlar arasnda zikredilmektedir. Belgelerde hamam, erafeddin Camii gurbunda Yeni Hamam demekle maruf ifte Hamam eklinde tanmlanarak verilmitir. Yeni Hamam2 ismiyle birlikte, kelimenin Arapas olan Hamam- Cedd eklinde de zikredildii grlmektedir. Bu iki isimle birlikte, Konya mahkeme binasna3 yaknlndan dolay Mahkeme Hamam olarak da adlandrlmtr. Bu gn de halk arasnda Mahkeme Hamam olarak bilinmektedir.4 Kuzey gney istikametinde ifte hamam olarak ina edilen yapnn; dou blm kadnlar hamam, bat ksm ise erkekler hamam eklinde dzenlenmitir. Srekli onarmlar sebebiyle, yapnn orijinal yapsndan gnmze hemen hemen ok az ksm ulaabilmitir. rnein 1991 ylnda gerekletirilen onarmla, yapnn d duvarlar komple yenilenirken, i mekanlarn da ayn ekilde deiiklie gidilmitir. Erkekler Blm Gney duvarndaki bask kemerli kapdan hamamn soyunmalna girilir. 9.60x10.10 m. llerindeki soyunmalk mekann etraf sekilerle evrilerek soyunma camekanlar ina edilmitir. Sekiler, zeminden yaklak 0.40 m. yksek dzenlendii iin, camekanlara iki basamakl merdiven ile ulalmaktadr. Giri kapsnn sa/dou tarafndaki ahap merdivenle camekanlarn ikinci katna klr. n ksmlar balkon tarznda dzenlenmi bulunan ikinci kat camekanlar, soyunmaln btn duvarlarn boydan boya evirmektedir. Soyunmaln ortasnda, iten dilimli dtan onikigen forma sahip bulunan ve mermer malzemeden oluan drvn bulunmaktadr. drvn oluturan mermer paralarnn birleme noktalar, emse motiflerine dntrlmtr. drvnn ortasndaki mermer fskiye, drvndan 0.40 m. daha yukarda verilmitir. Fskiyenin i ksm, on iki dilimli anak grntsnde olup birer atlamal olarak tahliye delikleri almtr. drvnn kelerine yerletirilen drt adet stun kaidesinin drvna bitiik yzeyleri dz kesilirken, dier yzeyleri
Karamanolu II. brahim Bey 827/1423-869/1464 yllar arasnda egemen olmutur. II. brahim Beyin Konyadaki mreti, Alaaddin Caminin dou tarafnda Nizamiye Han ve Kapan Han yaknlarnda bulunmaktayd. mret; medrese, mescit ve drvndan oluan yaplar topluluundan teekkl etmitir. Geni bilgi iin bkz. . Hakk Konyal, Abideleri ve Kitabeleri ile Konya Tarihi, Ankara 1997, s.967. 2 Hamamn, Yeni Hamam ismiyle arlmas eski bir hamamn varlnn delili durumundadr. Bu eski hamam, muhtemelen, Anadolu Seluklular dneminde kalma bir yap olmaldr. 3 Konya vilayetinin eski mahkeme binas ad geen hamamn dousunda Ali Efendi Muallimhanesinin bitiiinde bulunduu kabul edilmektedir. Bu hususta geni bilgi iin bkz. Y. Kkda, Konyada Hac Ali Efendi Drl-Kurrs ve Vakfiyesi, Konya ehrinin Fizik ve Sosyo-Ekonomik Yaps, Makaleler I, Konya 2004, s.403. 4 Ad geen eser hakknda tafsiltl bilgi iin bkz. M. nder, Mevlana ehri Konya, Konya 1962, s.255; Y. Ouzolu, 17. Yzyln kinci Yarsnda Konya ehir Messeseleri ve Sosyo-Ekonomik Yaps zerinde Aratrma, (ADTCF Baslmam Doktora Tezi), Ankara 1980, s.26; Y. Kkda, Lale Devrinde Konya, (S.. Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam Doktora Tezi), Konya 1989, s.69; . Ergen, XVI. Yzylda Ankara ve Konya, Ankara 1995, s.44; M. Tu, Sosyal ve Ekonomik Adan Konya, Konya 2001, s.163;Y. Kkda, a.g.m., s.411.
1

154

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

iki kademeli mukarnas biiminde dzenlenmitir. Byk lekli ta kaidelerin zerine yerletirilen nispeten daha kk aptaki kaideler; ibkey ve dbkey profil oluturarak zerine binen drt adet ahap stunu tamaktadr. Ahap stunlar ise drvn ile ayn aksta yer alan aydnlk fenerini tamaktadr. Soyunmaln dou ve bat duvarlar karlkl ikier eyvan eklinde dzenlenmitir.5 Soyunmaln zemini tamamen mermer malzeme ile kaplanmtr. Soyunmalk ksmnn kuzey duvarndaki iki basamakl merdivenle aralk6 ad verilen mekana inilir. Bu mekan 1.95x2.45 m. llerinde dzenlenmitir. Dikdrtgen biimli bu mekann bat blm kubbe ile kapatlrken kelere gen geiler yerletirilmitir.7 Dou duvar ise eyvan eklinde tasarlanmtr. Aralk ksmnn dou duvarndaki bask kemerli kapdan, 5.45x5.45 m. llerindeki, soukluk ksmna girilir. Dou duvar eyvan tarznda dzenlenerek zeri tonozla rtlmtr. Mekann st rts on alt dilimli kubbe ile kapatlmtr. Kubbede bol miktarda k gz yer almaktadr. Soukluun bat duvarndaki sivri kemerli kapdan hela ve tralk blmlerine ulalr. 3.00x3.20 m. llerindeki mekann zeri gen geili kubbe ile rtlmtr. Soukluun kuzey bat kesindeki kapdan scaklk ksmnn gney eyvanna girilir. Scaklk ksm, drt eyvan ve drt ke halvetinden oluan plan emasna sahiptir. Drt esas yne hakim durumdaki eyvanlarn arasndaki pahlanm yzeylerden drtl ke halvetlerine girilir. Eyvan lleri nanslarla birbirinden ayrlmaktadr. Eyvanlar yaklak 2.40x2.10 m. llere sahiptir. Eyvanlarn iinde tekli kurna bulunmaktadr. Eyvanlarn ald orta mekana sekizgen gbekta yerletirilmitir. Gbektann bulunduu orta blmn zeri gen bingilerle geilen yirmi dilimli kubbe ile kapatlmtr. Kubbenin tepesindeki kln yan sra kubbe zerine alan k gzleri ile i mekana k temin edilmektedir. Eyvanlarn orta mekana bakan ksmlarnda kemerler grlrken, arkada kalan ksmlar yldz biiminde tasarlanm tonozlarla rtlmtr. Ke halvetleri yaklak 2.45x2.50 m. l sergilemektedirler. Ke halvetlerinde kurnalar yer almaktadr. Halvetlerden kuzey bat kedekinin st rts dilimli kubbe ile rtlrken, dier halvetlerin zeri sade kubbe ile kapatlmtr. Halvetlerin kubbelerinde tepe klklar dikkati ekmektedir. Kadnlar Blm Kadnlar blmnn soyunmalna dou cephede yer alan kapdan girilir. Orijinal olan kap bir sre kapatlarak gney duvarnn bat kesine alan kap kullanlm, son onarmlar srasnda muhdes olan bu kap kapatlarak tekrar
O. N. Dlgerler, restorasyon projesi hazrlarken, soyunmalnn bat duvarnn kuzey eyvannda girie ait izlere rastladn belirtmektedir. Bu hususta geni bilgi iin bkz. O. N. Dlgerler, Karamanoullar Dnemi Mimarisi, (T Fen Bil. Enstits, Baslmam Doktora Tezi), stanbul 1995, s.262. 6 Merhum Y. nge, bu mekan aralk olarak tanmlamaktadr. Bu hususta geni bilgi iin bkz. Y. nge, Anadoluda XII.-XIII. Yzyl Trk Hamamlar, Ankara 1995, s.22. 7 O. N. Dlgerler, a.g.t., s.263.
5

155

Ahmet AYCI

dou kaps almtr. Soyunmalk ksm, 10.20x10.75 m. llerle kare bir mekana sahiptir. mekann etraf sekilerle evrili durumdadr. Mekann ortasna on sekiz dilimli mermer drvn yerletirilmitir. Soyunmaln st rts drt ahap stunun destekledii dz tavan eklinde rtl olup, ortasnda aydnlk feneri bulunmaktadr. Soyunmalktaki iki basamakl kapdan, 1.50x2.20 m. llerindeki st tonoz ile kapatlm aralk ksmna girilir. Olduka dar tutulan bu mekann dou duvarndaki kapdan soukluk mekanna, kuzey duvarndaki kapdan ise tralk ve heladan oluan servis mekanlarna girilir. Soukluk mekan 5.20x5.25 m. ebatlarnda olup zeri kubbe ile rtlmtr. Kubbenin tepesine yerletirilen klk ile birlikte k gzlerinden szlen k sayesinde i mekan aydnlatlmaktadr. Soukluun kuzey bat kesindeki kapdan scaklk mekanna ulalr. Scaklk mekan drt eyvanl ve drt ke halvetinden oluan plan emas sergiler. Eyvanlarn ald orta mekan, yapnn merkezini tekil etmektedir. Bu merkeze sekizgen formlu gbek ta yerletirilmitir. Gbek tann bulunduu orta mekan kubbe ile rtlmtr. Eyvanlarn lleri farkllklar gstermekle birlikte yaklak eyvan aklklarnn 2.40 m., derinliklerinin 2.10 m. den olutuunu belirtebiliriz. Eyvanlarn zeri tonozla rtl olup, orta mekana bakan blmleri kemerlerle tanmaktadr. Halvetlerin lleri de farkl olup, yaklak 2.40x2.50 m.lik llere sahiptir. Halvetlerin zeri kubbe ile kapatlmtr. Kubbelerin tepe noktalarna klklar almtr. Kubbelerde ve gei elemanlarnda tula malzeme kullanlrken, kubbelerin d har-mozaik karm ile svanmtr. Erkekler ve Kadnlar blmlerinin kuzey duvar boyunca uzanan su deposu ve klhan ksm bulunmaktadr. Mekann lleri yaklak olarak 3.50x18.40 m. ebatlarnda olup tonoz ile kapatlmtr. Hamamla lgili Belgeler: 1155/1742 tarihli Konya eriye Sicili defterlerinde Karamanolu II. brahim Beyin 859/1454 tarihli vakfiyesinin sureti yer almaktadr. Vakfiyede, Konya snrlar iinde yer alan baz kylerin, ad geen vakfa ait olduu vurgulanmtr. Bu kyler; Kzlz, Beikkaya, Azpnar, Sumakluburun, Erkaya, Suluay, Marmara, Belkaya(?), Lavazl(?), Karata, Olgu, Otlukaya, Kupnar, Karada, Mantarburun, Ziyarettepe, Kapkaya, atalz, Saryar, Han- dokuz ve Dereburundur. Bu vakfn gelir ve giderlerinin sorumluluu da Ahi Cak bin Ahi Mustafaya verildii belirtilmitir.8 Vakflar Genel Mdrl 448 numaral defterin 107-108 sayfalarnda orijinali 868/1463 tarihinde yazlm olan Karamanolu II. brahim Bey mareti Vakfiyesinin 1031/1621 tarihli kopyas bulunmaktadr. 1031/1621 tarihli bu vakfiye, Konya Kads Mustafa olu Ahmed tarafndan imzalanmtr.9

8 9

KS.,56/95-1. . H. Konyal, a.g.e., s.968.

156

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

Kuyd-i Kadime Arivinde yer alan 561 numaral ve 881/1476 tarihli Fatih devrinin Konya Evkf defterinde, Karamanolu II. brahim Bey maretinin mtevellisi ve vakf gelirleri sralanmaktadr. Bunlar arasnda Yeni Hamam da zikredilmektedir.10 stanbul Atatrk Kitapl Muallim Cevdet yazmalar arasnda 0-116/1 kaytl ve 888/1483 tarihli defterde, Karamanolu II. brahim Bey mreti vakf gelirleri arasnda Kst- Hamam- Cedd der nefs-i Konya, f-ehr 900, f-sene 1100 ibaresiyle, hamamn vakfiyeye olan katks zikredilmektedir.11 1081/1670 senesinde Karamanolu II. brahim Bey Evkf mtevellisi Hac Ebubekir mahkemeye giderek, vakfa tbi olan Yeni Hamam ile Kapan Hannn tamire muhta olduunu beyan etmitir. Bu beyana gre, Yeni Hamamn erkekler blm soyunmalk kubbesinin kuzey ksm ile kadnlar blm avlu duvarnn ykk olduu anlalmaktadr. Mahkeme, hamamc fahrl-mderrisin Ahmed Efendi, mimr ba Hac Osman, benn(ustaba) Hsrev, neccr(marangoz) abndan oluan bilirkii heyetini Yeni Hamam ve Kapan Hannda incelemeler yapmak zere grevlendirmitir.12 1088/1677 tarihli ferman, Karaman Belerbei ve Konya kadsna gnderilmi ve Karamanolu II. brahim Bey mareti Evkfnn mtevellisi olan Mustafann ikayetinin giderilmesi istenmitir. Fermanda u bilgilere de yer verilmektedir; Vakf hamamna gelen su yolunun zerinde vakfa ait bulunan emenin suyunu Konya sakinlerinden mer isimli ahsn eski yolundan karp kendisinin yaptrm olduu emeye evirdiini ve ayrca suyun bir miktarn da merin kendi evine aktt ikayeti belirtilip, bu durumun tetkik edilerek suyun eski gzergahndan aktlmas talep edilmitir.13 1088/1677 senesine ait bir dier fermanda da Karamanolu II. brahim Beyin Konyadaki Evkfnn iki emesi ve hamamn su yolunun harap bir durumda olduuna dikkati ekilerek bir an evvel bu durumun dzeltilmesi talebi bildirilmitir.14 Bir sene iinde ikinci kez durumun dzeltilmesi iin ferman gnderildii ortaya kmaktadr. 1088/1677 tarihli eriye sicilinde, Receb elebi ile Mustafann Yeni Hamamn ortak mstecirleri olduklar grlmektedir.15 1089/1678de Yeni Hamamda garip bir kaza olay yaanmtr. Sanayi alaynn gei trenini izlemek zere hamamn kadnlar blmnn soyunmalk damna kan Mevld olu Osman isimli ocuk, damn aydnlk fenerinden drvn zerine derek hayatn kaybetmitir.16 Bu olay zerine bilir kii heyeti
10F.

N. Uzluk, Fatih Devrinde Karaman Eyleti Vakflar Fihristi, Ankara 1958, s.14; . H. Konyal, a.g.e., s.967,1070. 11 F. Cokun, 888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakf Tahrir Defteri, (.. Sosyal Bilimler Enstits, Baslmam Yksek Lisans Tezi), stanbul 1996, s.16. 12 KS.,14/57-2. 13 KS.,13/263-1. 14 KS.,24/290-3. 15 KS., 23/108-2. 16 KS.,24/263-1.Ayrca bu hususta bkz. B. rekli, Konya Beylerbeyi Saray, S.. Sosyal Bilimler Enstits Dergisi, S.7, Konya 2002, s.164, dnt.19.
157

Ahmet AYCI

hamam yerinde incelemelerde bulunarak ocuun kendiliinden dt kanaati olumutur. 1093/1682 tarihinde Konyada Karamanolu II. brahim Bey Evkf mtevellisi olan Osman Aa mahkemeye mracaat ederek, Yeni Hamamn alt aydan beri bakmsz kaldn ve baz ksmlarnn yklmaya yz tuttuunu bildirerek tahmini tamir masrafnn hesaplanarak tamirine izin verilmesini talep etmektedir. Mahkeme, mimr ba abn b. brahim ile dier kiilerden oluan bilirkii heyetini bu ile grevlendirmitir. Heyetin Yeni Hamamla ilgili tespitleri yle sralanmaktadr: Erkekler blmnn souk su mahzeni ile drvn zerindeki byk kubbenin muhtelif yerlerinde atlaklar meydana gelmi ve kubbenin bat ve kuzey blmndeki duvarlarnn on er buuk zir17 llerindeki duvarlar tamire ihtiya duymaktadr. Kadnlar blmnn etrafn dolaan 115 zir uzunluundaki duvarn bakm, drvn etrafndaki deme talar ve tahtalar, duvarlarn amur svas, bunlara ilaveten, ortada yer alan byk kubbe ile dier kubbelerin svas ve klhann devir talar, klhann hrputas ve kiriinin rd tespit edilmitir. Yukarda zikredilen eksikliklerin giderilmesi iin ihtiya duyulan malzemeler birim fiyatlaryla birlikte hesap edilmitir. Buna gre; erkekler blmnn kubbe koltuk kemeri ile dier birimler iin yirmi be bin tulaya ihtiya olduu belirtilirken, her bir tula birer akeden yirmibebin ake olarak hesaplanmtr. Ta miktar ise, bin be yz yk olarak belirtilirken, birim fiyat yedi akeden onbinbeyz ake olarak verilmitir. Kire miktar ise bin kile olup, kilesi krkar akeden krkbin akedir. Kum miktar iki bin yk olup, birim fiyat drder akeden sekizbin akedir. Ustalk ve iilik creti olarak ikiyz kuru tahsis edilmesi talep edilmitir. Kuzey duvarlar iin elli kuru ayrlmtr. Klhan devir talar ve hr-putas iin onbe kuru uygun grlmtr. Kadnlar blmnn etrafn eviren duvarn yenilenmesi iin yirmi bin kerpi iin seksen kuruluk masraf tahmin edilmitir. Kadnlar blm drvn ve deme talaryla birlikte kubbe svas iin toplam yz kuruluk gider belirlenmitir. Kire svalarna otuz batman kl ve her bir batman birer slsten on kuru gider hesap edilmitir. skele mhimmat iin otuz kuru ayrlmtr. Btn bunlarn toplam sekizyzelliyedi kuru ve eyrek ile tamir edilebilecei belirtilmitir.18 1095/1683 senesinde hamam mtevellisi Osman Aa, iki yl nce hazrlanan rapordaki tahsisatla tamir ve bakm faaliyetlerinin tamamlanamayacana dikkati ekerek yeni tahsisat yaplmasn talep etmektedir.19 1101/1689 senesinde Karamanolu II. brahim Bey Vakfndan olan Yeni Hamamnn evre sakinleri mahkemeye mracaat ederek; hamamn bina edildii gnden balayarak 1099/1687 senesine gelinceye kadar faal durumda iken bu seneden sonra scak su mahzeni yklm dier ksmlar harabe halini
Bir zirnn deerlerinin lke ve lm yaplan alanlara gre deitii grlmektedir. Ancak, kanal lmleri iin 145.6 cm kabul edilmitir. Bu hususta bkz. Zira, Anabiritannica, C.22, stanbul 1990, s.601 18 KS.,26/180-2. 19 KS.,28/81-2.
17

158

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

aldn beyan etmilerdir. Hamamn mtevellisi olanlar, hamam iin gerekli tamiri yaptrmadndan mahalle sakinlerinden ocuk, kadn, hasta ve yallarn kn karl ve yamurlu gnleriyle, yazn scak gnlerinde uzak yerlerdeki hamamlar kullanmakta sknt ektikleri dile getirilmitir. Bunun zerine Konya ehri mimr ba olan abn bin brahim, neccr Yusuf b. Abdullah ve Mustafadan oluan bilirkii heyeti hamama gnderilmilerdir. ncelemeler sonucu aadaki ihtiya listesi tespit edilmitir: Mahzenin kemeri ve ocana birer akeden on bin adet tulaya; mahzenin iinin svas iin her bir kilesi krkar ake olan yz elli kile horasn20 ve vukuyyesi21 krkar ake deerinde olan yz elli vukuyye bezir ya; kubbelerin svas iin her bir kilesi krkar ake olan sekiz yz kile kire ve iskele giderleriyle birlikte souksu mahzeninin rts iin elli kuru; su yolu knklerinin tamirine yz kuru ihtiya belirtilmektedir. Kadnlar blm cmekan ve duvar ve rts; Kadnlar blm orta kubbesi; hamamdan kale duvarna kadar olan atk su yolu knkleri iin toplam yz kuru gerekmektedir. Btn bu mekanlarda kullanlmak zere yk drder ake deerinde be yz merkeb yk kum ve gnlk krk akeden bin yevmiye ve gnl ikiyzkrk ake ve bir esedi kurutan hesaplanmak zere toplam sekizyzotuz esedi kuru ile ancak tamir olunabilecei rapor edilmitir.22 1103/1691de Yeni Hamamn olduka kapsaml tamire urad grlmektedir. Buna gre, el-Hc veys Beyin vrisleri olan Ahmed elebi, Ali elebi, Bekir elebi mahkemeye mracaat ederek hamamla ilgili eksikliklerin giderilmesi talebinde bulunmulardr. Verilen bilgilere gre; hamamn duvarlarnn byk bir ksm, scak su mahzeni ve souk su musluu ve su yolunun knkleri harap ve bakma muhta durumda olduu vurgulanmtr. Harap olan mekanlarnn durumunu yerinde incelemek zere mimr, neccr ve emecilerden oluan ekibin gnderilmesine karar verilmitir. Mevln mer Efendi bn Musa bakanlndaki ekipte, mimar, neccr ve emecilerden abn brahim, el-Hc Mehmed bin mer ve Veli bin Osmandan oluan bilirkii heyeti u tespitlerde bulunmulardr: Hamamn su yolunun yenilenmesi iin toplam dokuz bin alt yz doksan knge ve bu knkler iin binikiyzonbir esedi kurua ihtiya olduu kaydedilmektedir. Klhann kuzey duvarnn iki zir yklarak yeniden bina ettirmek iin ihtiya duyulan kire, ta ve elli gnlk iilik ve ustalk bedeli olarak toplam ikiyzaltm kurua gerek grlmektedir. Erkekler ve kadnlar blmnn zeminini ve atksu yolunun yapm iin yz kuru gerekmektedir. Kebr Havzanadan Vef Havzanasna top ektirmek iin toplam otuz kurutur. Yukarda ad geen klhann yirmi sekiz zir uzunluunda, iki zir eninde ve yedi zir yksekliindeki kargir duvar;
Horasn harc; pimi tula ve kiremit paralarnn bir tokmakla dvlerek ince toz halini aldktan sonra elekten geirilerek ince kire ve su ile kartrlarak elde edilirdi. Bu hususta geni bilgi iin bkz. C. E. Arseven, Horasan, Sanat Ansiklopedisi, 2, stanbul 1965, s.759. 21 Vukuyye kelimesi, ayn zamanda, kuyye ekliyle de kullanld grlmektedir. Vukuyye, drt yz dirhem arlndaki l birimi olarak tanmlanmaktadr. Bu hususta geni bilgi iin bkz. . Smi, Kms-i Trk, Beyrut 1989, s.1497; A. Hikmet Berki, Vakfa Dair Yazlan Eserlerle Vakfiye ve Benzeri Vesikalarda Geen Istlah ve Tbirler, Ankara (Tarihsiz), s.53. 22 KS.,35/50-1.
20

159

Ahmet AYCI

klhann ocaklar, iki ba duvar ve kemerleri ile rt sisteminin elden geirilmesi iin toplam altyz kuru gerekmektedir. Souk su musluu kargir bin ile tecdd olunmak zere masraf ikiyzelli kurutur. Erkekler blmnn soukluundaki iki kap arasnda kalan duvarnn yenilenmesi iin ve kadnlar ve erkekler blmnn beyaz svas iin bununla birlikte ah knklerinin yenilenmesi; Kubbelerin cam ve d yzeylerinin amur svasnn elden geirilmesi iin toplam yz kurua ihtiya vardr. Bunlarn yannda Kadnlar blmnn soyunmalk ksmnda yer alan sekileri, mefruat, kble duvarnn d ksmnn yenilenmesi ve rt sistemi iin elli kuru gereklidir. Kebr Havzanasndan Vef Havzanasna dein be yz altm zir uzakla, bin alt yz seksen knk olmak zere ikiyzon kuru ve bir slsdr. Btn masraflarn toplam binbeyzon kuru bulaca tahmin edilmitir.23 1130/1718 tarihli mahkeme kaydnda ise, Yeni Hamamn icar bedelinin tespitine ynelik olarak kef ve tamir davalarnn ald grlmektedir. Vakfn mtevellisinin am olduu davada, hamamn kiraclar olan Hac Ebubekir, Ali ve Ahmedin hamamn rayi bedelinin altnda fiyat ile uzun sreli olarak kiraladklar vurgulanmtr. Hamamn mteri potansiyelinin artna dikkat ekilerek kira bedelinin yzotuz kurutan ikiyz kurua ykseltme talebi dile getirilmitir. Kiraclar ise yaptklar savunmada, hamamn doksan yllk sreyle babalar Hac veys tarafndan kiralandn beyan etmilerdir. Ayrca hamamn tamir bakm ilerinin babalar dneminden balayarak dzenli bir biimde gerekletirildiine dikkat ekilmitir. 1105/1693 senesinde Konya mahkemesi tarafndan tespit edilen tamir ve termim ileri iin bindokuzyzdoksanalt kuru bir sls cret dendii vurgulanmtr. Bu tarihten 1130/1718 tarihine gelinceye kadar hamamn su mahzeni, klhan ve su ceryan eden kanallarnn duvarlarnn bebinbeyzaltmbe kuru bir sls toplam masraf yaptklar vurgulanmtr.24 1139/1726 ylna ait kaytta ise, hamamda nadir trden rastlanlan bir olaya dikkat ekilmektedir. Sicil kaydna gre, aslen Alaiye(Alanya) kazasndan olan ve sara hastas Hseyin b. Abdullahn Konya ehrinde misafir olarak bulunduu esnada, hamamn su mahzenine derek vefat ettii kaydedilmektedir.25 Olayla ilgili tahkikat neticesi, ad geen ahsn kendiliinden kazaya maruz kald dile getirilmektedir. 1155/1742 senesine ait kaytta ise, Yeni Hamamla ilgili hisse alacana yer verilmitir.26 Konya Kerimdede Mahallesi sakinlerinden erife Havva Hatun ve olu Seyyid mer mahkemeye mracaat ederek, erafeddin Camii yaknnda yer alan Yeni Hamamn kiraclar olan veys bin Hc Ali ve Mehmed bin Hc Ebu Bekir ve Seyyid Mehmed bin merden hamamdaki hissesine binaen beyzyirmi kuru alnmasn talep etmektedirler.

KS., 38/59-1. KS., 48/152-154. 25 KS.,50/236-1. 26 KS., 56/113-2.

23 24

160

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

1156/1743 senesine ait bir dier eriye sicil kaydnda, Hac veysin varislerinin isimleri zikredilmektedir. Hamamla ilgili olarak nceki senelere ait mahkeme kaytlarna gndermeler yaplarak, hamam kiraclarndan 1130/1718 senesinden 1150/1738 senesine gelene kadar ki yirmi yllk sre iinde eksik denen kira bedelinin ikmal edilmesi istenmektedir.27 Vakflar Genel Mdrlndeki 796 numaraya kaytl Evkf- Harameyn urut/Nian- Hmayun isimli defterin 83. sayfasnda yer alan kayda gre, 1168/1754 tarihinde Mahkeme gurbu(yakn)nda yer alan Karamanolu II. brahim Bey Vakflar arasnda bulunan imret ve hamamn su yollar ile birlikte klhannn tamir ve termim edilmesi gerektiine dair talep dile getirilmektedir.28 1213/1798 tarihli mahkeme kaydnda Karamanolu brahim II. Bey mretinin Vakf gelirleri arasnda yer alan hamam icrndan yzelli kuru gelir elde edildii bildirilmektedir. Buna karlk, hamamn su deposu, klhan st rtsnn tamiri iin vakftan bir miktar cret tahsis edilmesi gerektii vurgulanmaktadr.29 Hamamn Mevcut Durumu ve Belgelerdeki Bilgilerin Deerlendirilmesi Karamanolu II. brahim Bey Vakfna ait sz konusu Mahkeme Hamam, S.Eyicenin scaklk ve halvet mekanlarn esas almak suretiyle ortaya koyduu tipolojideki Havari drt eyvanl ve ke hcreli tip30 uygulamasnn karakteristik rnei olarak grlmektedir. Hamamn yapm tarihini aydnlatacak belge ve kitabe mevcut deildir. Karamanolu II. brahim Bey Vakfnn erken tarihli vakfiye rneini 859/1454 tarihli suret oluturmaktadr. Ancak, bu vakfiyede Yeni Hamamla ilgili herhangi kayt bulunmamaktadr.31 Yeni Hamam ismi ilk defa Kuyd-i Kadime Arivinde yer alan 561 numaral ve 881/1476 tarihli Fatih devrinin Konya Evkf Defterinde Karamanolu II. brahim Bey mareti Vakfiyesi arasnda zikredilmektedir.32 Bu belgeye gre, hamamn yapm tarihini 881/1476 yl ncesine ait zaman diliminde, belki de Karamanolu II. brahim Beyin son dnemi33 olan 869/1264 yl etrafnda, aramak gerekecektir. Her ne kadar hamamn yapm tarihi belirgin olmasa da, eriye sicilleri sayesinde hamamn tamiriyle ilgili destekleyici bilgi edinmek mmkn
KS., 56/126-127. . H. Konyal, a.g.e., s.969,1070. 29 KS., 67/241. 30 S. Eyice, znikte Byk Hamam ve Osmanl Devri Hamamlar Hakknda Bir Deneme, Tarih Dergisi, IX/15 stanbul 1960, s.108. 31 Y. Kkda, Yeni Hamam isminin yer almad bir belge zerinde tahminde bulunmaktadr. Y. Kkdaa gre, Mahkeme Hamamnn dousunda yer alan Hac Ali Efendi Drlkurrsnn 832/1429 tarihli vakfiyesinde, Drl-kurrya ait olan fakat isim belirtilmeden sadece Hamam eklinde zikredilen yapnn, Mahkeme Hamam olabilecei tahmininde bulunmaktadr. Bu hususta geni bilgi iin bkz. Y. Kkda, a.g.m., s.411. 32 F. N. Uzluk,a. g.e., s.14; . H. Konyal, a.g.e., s. 967,1070. 33 Karamanolu II. brahim Beyin hakim olduu dnem 827/1423-869/1464 tarihleri arasnda olduunu daha evvel belirtmitik.
27 28

161

Ahmet AYCI

olmaktadr. Mesela 1093/1682 tarihli eriye sicilinde u detaylara ulaabiliyoruz: Erkekler blm soyunmalk ksmyla ilgili hamm- riclin tarasnda drvn zerinde olan kebr kubbenin cnib-i garbsi mnhedim ve sir cevnibi mevzi-i addeden akk olup ve zikr olunan kubbenin altnda garb ve iml cniblerinde vki her birinin zir-i mesha ile on er buuk zir tl olan iki divar 34 tanmlamalar, Erkekler blmnn soyunmalk ksmnda kubbenin var olduunu gstermektedir. Ayrca, kubbe ve duvarlarnda muhtelif yerlerinde atlaklar olutuu ifade edilmektedir. Soyunmalk ksmnn kubbeyle rtlm olmas, bugnk aydnlk feneri ve onu tayan stun kaidesinden ahap stunlarna kadar yer alan elemanlar tamamen son dnemin ilaveleri olduu ortaya kmaktadr. Erkekler blm soyunmalk ksm iin kullanlan hamm- riclden zikr olunan kebr kubbe koltuk kemerlerinden yukaru35 ifadesi de kubbenin koltuk kemerleriyle tandn gstermesi bakmndan nem tar. 1081/1670 tarihli sicilde de, kadnlar blmnn etrafn eviren avlu duvarnn var olduunu ve tamire muhta bulunduunu reniyoruz.36 Daha sonra 1093/1682 tarihli eriye sicilinde ifade edilen nisvn hammnn etrfnda vki yz on be zir tl olan divr tecddi in bir zir ta temel ve zerine yirmi bin kerpi bin olunmak zere mecm- mesrifi seksen kuru37 cmlesi, ihata duvarnn mevcudiyetini destekleyen bir baka delil durumundadr. Kadnlar ksmnn etrafn eviren ihata duvarn mevcudiyeti, Kadnlar blmnn giriinin gizli tutulmasna yneliktir.38 Ad geen hamamn gneyinde erafeddin Camii, dousunda ise Konya Mahkeme binasnn39 bulunmas sebebiyle ihata duvarna ihtiya duyulmu olmaldr. Ancak, bu duvar, gnmzde mevcut deildir. 1103/1691 tarihli eriye sicilinde aktarlan bilgiye gre, tesviye in kble divarn dokuz ayak taradan mceddeden binya ve bil-cmle sakfn tecdde yzelli kuru40 ifadesinden kble/gney duvarnn yekpare olduu anlalmaktadr. Bu ifade sayesinde, Kadnlar blmnn giri ksmnn gney cephe yerine dou cepheden gerekletii grlmektedir. Kadnlar blmnn soyunmal st rts iin tanmlanan sakfnn41 aa ve kam ve bil-cmle mhimmt 42 ibareleri bu mekann ahap malzeme ve kamtan oluan rt sistemine sahip olduunu gstermektedir. Soyunmalk rtsnn dz dam eklinde olduu bilgisi 1089/1678 tarihinde yaanan bir kaza vesilesiyle de teyit edilmektedir.43 Buna karn, kadnlar blmnn

KS., 26/180-2. KS., 26/180-2. 36 KS., 14/57-2. 37 KS., 26/180-2. 38 Trk-slam hamam mimarisinde Kadnlar blmnn giri kaplarnn konumlarna her zaman zen gsterilerek, tali sokaklara veya tenha mekanlara almasna dikkat edilmitir. Bu hususta geni bilgi iin bkz.Y. nge, a.g.e., s.12. 39 . Ergen,a.g.e., s. 41; M. Tu, a.g. e., s.163. 40 KS., 38/59-1. 41 Sakf kelimesi at veya tavan anlamlarna gelmektedir. 42 KS., 26/180-2. 43 KS., 24/263-1.
34 35

162

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

soyunmalk ksmnn 10.20x10.75 m. lik llere sahip bulunmas, yapnn orijinal rtsnn kubbe olabilecei ihtimalini de akla getirmektedir. Kadnlar blm soyunmalk ksmyla ilgili olarak, 1093/1682 tarihli eriye sicilinde bahsedilen, drvn etrfnn fer talar ve cevnibinde olan tahtalarnn tamri44 bilgisiyle, zemin demelerinin ta malzemeden olutuu anlalmaktadr. 1991 ylnda gerekletirilen restorasyon srasnda zemin, tamamen mermer malzemeye dntrlmtr.45 Sicildeki bu kayt ayn zamanda, Kadnlar blm soyunmalk ksmn oluturan ahap malzemenin rutubete kar direncinin zayflndan dolay soyunmalk mekanlarnn sk aralklarla tamir edildiini de gstermektedir. eriye sicillerinde, yukarda ifade edildii zere, tamirlerle ilgili bilgi yannda, kullanlan malzemeler hakknda da veri edinmek mmkn olabilmektedir. Buna gre; ta, tula, kerpi, kum, kire, kl(sva iinde), bezir ya(sva iinde), horasn, knk, aa, kam, cam malzemeler ihtiya listesinde yer almtr. Mesela tula malzeme hamm- riclden zikr olunan kebr kubbe koltuk kemerlerinden yukaru ve bil-cmle ve altnda olan slifz-zikr iki divarlar ile mceddeden bin olunmak zere yirmi be bin tula 46 gibi malzeme de hamamn mekanlarnda kullanlmtr. Ta ve kerpi malzeme ile ilgili nisvn hammnn etrfnda vki yz on be zir tl olan divr tecddi in bir zir ta temel ve zerine yirmi bin kerpi bin olunmak zere47 tanmlamas; temel ksmlarda ta tercih edilirken, takibeden st ksmlarda kerpi malzemenin yer aldn gstermektedir. duvarlarn yzeyi amur ile svanp kire ile badana edilirken, kubbelerin d yzeylerinin de amur ile izole edildii grlmektedir. Cam malzemenin knklerini tecdde ve kubbelerinin tarasna amur sva ve cm in48 ibaresiyle, kubbede k gz olarak kullanld anlalmaktadr. Bununla birlikte bu ifadeden, ah knklerinin tecddinden k gzlerini oluturan knkler kastedilmi olmaldr. Sva malzemeleri sralanrken kire svalarna otuz batman kl her bir batman birer slsden on kuru 49 ibaresi kullanlmas, svaya ilave edilen katk malzemelerini gstermesi bakmndan nemlidir. Hamamlardaki tteklik sisteminin zaman zaman bakmnn yapld iindeki is ve kurumlarn temizlendii bilinmektedir. Bunun yannda hamamn tteklik sisteminin balangcn tekil eden klhannn devir talarnn tamir edildii eriye sicilinde ifade edilmektedir.50 eriye sicilinde hamam klhanndaki suyun stlmasnda odun kullanldn renmekteyiz. Odunun seiminde daha ok kalori salayan mee trnn tercih edildii grlmektedir. 51

KS., 26/180-2;KS., 30/235. O. N. Dlgerler, a.g.t., s.266. 46 KS., 26/180-2 47 KS., 26/180-2 48 KS., 38/59-1. 49 KS., 26/180-2. 50 KS., 26/180-2. 51 KS., 23/108-2.
44 45

163

Ahmet AYCI

1101/1689 yl bilirkii incelemesinde, mahzenin iini sva in her bir kilesi krkar ake kymetl yz elli kile-i Horasn ve her bir vukyyesi krkar ake kymetl yz elli vukyye bezr ya ve kemerine ve hamm- mezbrun kubbelerine sva in her bir kilesi krkar ake kymetl sekiz yz kile kire52 eklinde sva malzemelerin miktarlar sralanmaktadr. Bezir ya, hem sva hem de ahap malzemede kullanld anlalmaktadr. Mahzenin iinin horasn harc ve bezir ya ile svanmas ise olduka manidardr. Zira, horasn harcn oluturan malzemenin dayankll ve bezir yayla kartrlmas, rutubetli bir mekandaki svann geirimsizliini salamaya yneliktir. Belgelerde, hamamn su yolu hakknda bilgi verilmektedir. Buna gre, II. brahim Bey Vakfnn emesi ve hamamnn ayn kanaldan gelen su ile beslendii ortaya kmaktadr.53 Bundan baka hamam besleyen havuzlarla ilgili bilgiler edinmek de mmkn olmutur. Buna gre, Kebr Havzanadan Vef Havzanasna dein be yz altm zir mevzia bin alt yz seksen knk olmak zere54 tarzndaki tanmlaya gre, Kebr ve Vefa Havzanas olarak zikredilen iki su tesisi ile karlayoruz. Kebr Havzanas olarak bahsedilen su yapsnn, Havzan blgesinde yer alan ve Seluklu dneminden beri Konya ehrinin su ihtiyacn karlayan byk havuz olduu bilinmektedir.55 Kebr Havzanasndan Vef Havzanasna olan uzakln be yz altm zir olduuna gre bu uzaklk yaklak 772 m. mesafeye denk gelmektedir. Bu durumda Kebr Havzanas olarak ifade edilen mekan Havzandaki havuz olduuna gre, Vef Havzanasn da bu civarda aramak gerekmektedir. Yine eriye sicilinde ifade edilen hamm- merkm musluundan Vef Havzanas tabr olunur havzanaya dein bin iki yz otuz zir olup her bir zir knk olduu...iki knk bir ruba olmak zere dokuz bin alt yz doksan knke56 eklindeki tanmlamaya gre hamamn deposundan Vef Havzanas olarak ifade edilen alana kadar uzakln bin iki yz otuz zir olduu ak bir biimde belgede verilmitir. Sadece bu kadarla yetinilmemi ve bir zirnn knge eit olduu da aklamtr. Osmanl dneminin knklerinin yaklak 40 cm. uzunluunda olduu dnlerse, kngn 120 cm. uzunlua sahip olaca grlr. Bu durumda, hamamn su deposu ile Vef Havzanas olarak belirtilen alann uzakl yaklak 3876 m.lik mesafeye karlk gelmektedir. Vef Havzanas olarak adlandrlan bu mekan; hamam ile Havzandaki Kebir Havuz arasnda bir yerde olmas gerekmektedir. Hamamn su deposundan itibaren Havzan istikametine doru yneldiimiz zaman, bu uzakln bugnk stasyon binas batsndaki, eski buzhanelerin57 yer ald alana denk geldii ortaya kmaktadr. Vef Havzanasnn yerini tayin edebilecek bilgileri ise yine eriye sicillerinde buluyoruz. Buzhanenin yaknnda eyh Vef
KS., 35/50-1. KS.,13/263-1; KS.,24/290-3. 54 KS., 38/59-1. 55 Havzanla ilgili bkz.M.Ferit-M. Mesut, Seluk Veziri Sahip Ata Oullarnn Hayat ve Eserleri, stanbul 1934, s.78-80; . H. Konyal, a.g.e., s.985. 56 KS., 38/59-1. 57 Buzhanelerle ilgili bkz. . H. Konyal, a.g.e., s.267; Ayrca buzlarn nasl elde edildii ve datld hususunda bkz. M. Tu, a.g.e., s.117-118.
52 53

164

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

Vakfna ait olan iki adet ba satyla ilgili mahkeme kayd mevcuttur.58 Bu kaytlara gre, Buzhanenin yaknndaki balk alanlar eyh Vef vakfnn mal durumundadr. Mevcut haliyle, eyh Vef Vakfnn arazilerinin yer ald bu blgeye ve de dolaysyla su haznesine Vef Havzanas adnn verilmesi gayet normal bir durum olmaldr. eriye sicilinden hamamn su yolundaki knklerin nasl temizlendiine dair bilgi edinme imkan da bulunmutur. Kebr Havzanasndan Vef Havzanasna dein tob ektirmee59 ifadesi sayesinde knklerin ilerine top salnarak temizlendiini renmek mmkn olmaktadr. Su yolunu oluturan knklerin apna uygun kre biimli maden ve bez paralarndan oluturulan top biimli nesneler, knklerin iine salnarak belli mesafede yer alan savaklar sayesinde dar alnm oluyordu. Suyun hamama nasl getirildiinin yan sra, hamamn atk suyunun nasl tahliye edildii sorusu da cevabn bulmutur. 1103/1691 tarihli eriye sicilinde yer alan hammdan kala divarna varnca irkb yolu tathrine60 tanmlamasna gre, hamamn atk suyunun ehrin kale duvar dna giden bir atksu kanalyla boaltld anlalmaktadr. Hamam konusunun dnda, Konya ehrinde tamir ve bakm gibi ilerle ilgili grev yapan baz memur ve meslek mensuplarnn varln ve isimlerini renmi durumdayz. Bu meslek guruplar arasnda mimr balk, bennlk, neccrlk, emecilik gelmektedir. rnein 1081/1670 senesinde mimr ba Hac Osman, benn Hsrev, neccr abn gibi isimlerin grevli olduklar anlalmaktadr.61 1093/1682 tarihli kaytta abn bin brahim mimr ba unvanyla yer almtr.62 1101/1689 tarihli sicilde ise mimr ba olarak yine abn bin brahim ve neccr Yusuf bin Abdullah gibi isimler birlikte grev yapmlardr.63 1103/1691 senesinde, mimr ba abn bin brahimin hl grev ifa etmeye devam ettii grlrken, benn el-Hc Mehmed bin mer, neccr Mustafa bin ve emeci Veli bin Osman64 gibi isimleri de tespit edebiliyoruz. Bunlara ilaveten mahkeme kararlarna imza koyan ekipte mderrislerin reisi, kadlarn kads, pliki Camii eyhi gibi isimleri de bulmak mmkndr.65 Sonu olarak, yukarda ele alnan belgelerle, Konya Mahkeme Hamamnn ne kadar sklkla tamir ilemine tbi tutulduu grlmektedir. Sosyal ierikli yaplarn belli aralklarla tamir edildii bilinen bir durumdur. Ancak, ele aldmz yapnn bu kadar sklkla tamire ihtiya duymasnn birden ok sebebi olmaldr. Mezkur yapnn bir su mimarisi oluu, hem i hem de d tesirlere
KS., 10/95-5;KS., 10/239-3. Ayrca, bu hususta geni bilgi iin bkz. . Sak, 10 Numaral Konya eriyiye Sicili, Konya 2003, s.134,382. 59 KS., 38/59-1. 60 KS., 35/50-1. 61 KS., 14/57-2. 62 KS., 26/180-2; KS., 35/50-1. 63 KS.,35/50-1. 64 KS., 38/59-1. 65 Bu hususta geni bilgi iin bkz. KS., 26/180-2; KS., 35/50-1; KS., 38/59-1.
58

165

Ahmet AYCI

kar direnemez hale getirmi ve bylece tamirlerin saysn ister istemez artrmtr. Bu kadar saydaki tamir ileminin yazl belgelere dklm olmas, mimarlk ve sanat tarihi asndan sevindirici bir durumdur. Yukarda ele aldmz tamir belgeleri ve bundan sonra tespit edilecek belgelerle birlikte, hamam mimrsi hakknda daha fazla bilgi edinme frsat yakalanm olacaktr.

166

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

KS 26/180-2 Belgesi

167

Ahmet AYCI

KS 26 / 180-2 Belgesinin Transkripsiyonu

Mahmiye-i Konyada vki merhm brahim Beg ibn Karaman Evkfnn bert- hmyn ile mtevellisi olan bisl-kitb Osman Aa ibn (bo) meclis-i er-i erfe gelp takrr-i kelm ve tabr-i anil-merm idb mtevellisi olduum evkf- mezbreden mahmiye-i merkmede vki Yeni Hamm dimekle marf ifte Hamm her sene icr olunup icresi vakf- merkmun imreti mesrifine zam ve ilhk olunagelmiiken alt aydan beru baz mevzii yklup ve baz mevzii khne olup harbe mrif olmala muattal kalup vakfa zarar terettb itmein cnib-i erden zerine varlup kef ve tahrr ve mesrifi tahmn olunup imret ve meremmete izn virilmek matlbumdur didikde hkim-i mevkil-kitb tb leh ve hsn-i meb hazretleri hamm- mezbra varup mahmiye-i merkmede bert- erf ile mimrba olan abn bin brahim ve zeyl-i kitbda isimleri mestr olan mslimn ile nazar itdiklerinde hamm- riclin tarasnda drvn zerinde olan kebr kubbenin cnib-i garbsi mnhedim ve sir cevnibi mevzi-i addeden akk olup ve zikr olunan kubbenin altnda garb ve iml cniblerinde vki her birinin zir-i mesha ile on er buuk zir tl olan iki divar ve musluk tabr olunur sovuk su mahzeni ve nisvn hammnn etrfnda yz on be zir tl olan divar ve drvn etrfnn fer talar ve tahtalar ve divarlarnn amur svas ve zerinde olan sakf ve dhilinde vki orta kubbenin bins ve sir kubbelerin svas klhnnn devir talar ve hr-putas ve iml cnibinde olan divar ve sakfndan cnib-i imlde kiriin aras khne olup bu vechile hammeyn-i mezkreyni harbe mrif olduunu muayene ve mhede itdiklerinden sonra hkim-i mma-ileyh hazretleri mimr- mezbra tahmn mesrif ile emr eyledikde ol dah hamm- riclden zikr olunan kebr kubbe koltuk kemerlerinden yukaru ve bil-cmle ve altnda olan slifz-zikr iki divarlar ile mceddeden bin olunmak zere yirmi be bin tula birer akeden yirmibebin ake ve bin be yz yk ta her bir yk yedier akeden onbinbeyz ake ve bin kile kire krkar akeden krkbin ake ve iki bin yk kum drder akeden sekizbin ake ve stdiye ve rgdiye ikiyz kuru ve musluun sakf ve garb ve iml cniblerinde olan iki divar tecdd olunmak zere cmle mesrifi elli kuru ve klhnn devir talar ve hr-putas ve sakfnn kiri aras ve iml divar tecddi in mecm mesrif onbe kuru ve nisvn hammnn etrfnda vki yz on be zir tl olan divr tecddi in bir zir ta temel ve zerine yirmi bin kerpi bin olunmak zere mecm mesrifi seksen kuru ve drvn etrfnn fer talar ve cevnibinde olan tahtalarnn tamri ve divarlarnn amur svas ve sakfnn aa ve kam ve bil-cmle mhimmt ve dhilinde olan orta kubbe koltuk kemerlerine gelince mceddeden bin olunmak zere mecm levzm ve bil-cmle kubbelerinin dhili kire ve hrici amur ile sva olunmak mhimmt- stdiye ve rgdiyesiyle yz kuru ve kire svalarna otuz batman kl her bir batman birer slsden on kuru ve mecmuna iskele mhimmt otuz kuru ki diyrmzda ryi olduu zere ikiyzyirmidrt ake bir kuru hesbyla ceman sekizyzelliyedi kuru ve rub ile ancak slh ve imret olunur dey tahmn-i sahh ile tahmn idp sir ehl-i vukf bigaraz mslimn dah mimr- mezbr ile tahmn-i urhda icm ve ittifk itmein vakf- mezbr malndan mevzi-i merkmeyi vech-i muharrer zere imret ve meremmete mtevelli-i mezbra izn birle m vakaa bit-taleb ketb olundu fl-yevmir-rbi min ehr-i Rebl-evvel li-sene selse ve tisne ve elf.

168

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

Zbdetl-mderrisn bdullah(?), Fahrl-ebh brahim Aa Kethd yeri, Umdetl-kudd Yahya Efendi, el-Hc Abdi, Kdvetl-emsil Esbt Aa, el-Hc Receb bin Abdurrahman, Ahmed elebi bin (bo).

KS 35 / 50-1 Belgesi

169

Ahmet AYCI

KS 35 / 50-1 Belgesinin Transkripsiyonu

Mahmiye-i Konyada vki Karamanolu brahim Beg Vakf olan ifte Hammn etrfnda olan ahlsi meclis-i er-i erfe gelp hamm- mezbr bin olunduu gnden bin doksan dokuz senesine gelince ileyp hslndan vkf- merkmun imreti mesrifine sarf olunmala klliyet zere vakf mntefi olup ve civrnda olan iki bin neferden ziyde ibdullah hamm ihtiylarn def-i umm zere nefi var iken sene-i merkmede hamm- merkmun scak su mahzeni yklup ve sir mevzii dah khne olup harbe mrif olmala ahlsi olan ibdullahn sbyn ve nisvn ve hasta ve zuaf ve ... ve sirleri eyym- itda berk ve brn ve eyym- sayf ve harkde iddet-i germ ve sir azr- kesre sebebiyle mesfe-i badede olan hammlara gitmekden keml-i mertebe acz ve zdrb zere olduundan mad vakfa dah kll zarar terettb mukadder olup ol seneden ber mtevellisi olanlar mahsl-i vakfdan ekall-i kallini erbb- vezife ... tarkiyle virp ve ekserni kendiler ekl ve bel idp ve vakfn ihysna ve hammn tamr ve termmine sayleri olmayup ve hl mtevellisi olan dah gelmemekle cnib-i erden harb kef ve tahmn ve taraf- saltanat- aliyyeye ilm olunmak murd ideriz dimeleriyle savb- erden fahrl-mderrisn Mevln Hall Efendi ibn Mustafa irsl olunup ol dah mahmiye-i mezbrede mimrba olan abn bin brahim ve neccr Yusuf bin Abdullah ve neccr Mustafa bin (bo) ve zeyl-i kitbda isimleri mestr olup ebniye ve sukf ahvline ehl-i vukf olan sir mslimn ile hamm merkma varup harb olan mevziine nazar olundukda mahzenin ocak divarna her bir yk yedier ake kymetl bin merkeb yk ta ve mahzenin kemerine ve ocana her biri birer ake kymetl on bin aded tula ve mahzenin iini sva in her bir kilesi krkar ake kymetl yz elli kile-i Horasn ve her bir vukyyesi krkar ake kymetl yz elli vukyye bezr ya ve kemerine ve hamm- mezbrun kubbelerine sva in her bir kilesi krkar ake kymetl sekiz yz kile kire ve iskele mesrifi ve klhn damnn ve sovuk su mahzeninin sakf tamrine elli kuru ve su yolu knklerinin tamrine yz kuru ve avretler hamm cmeknnn khne divar hedm ve tecdd ve sakf hedm ve tecdd olunmaa ve hammdan kala divarna varnca irkb yolu tathrine ve avretler hammnn orta kubbesi tecddine ve sir baz mevzii mermtna yz kuru ve kapu tahtas ve ekser ve sir levzm yirmi kuru ve her bir yk drder ake kymetl be yz merkeb yk kum ve yevm her bir nefer rgadn creti krkar ake olmak zere bin nefer rgad ve yine her birinin yevmiye creti seksener ake olmak zere bin nefer std ki her ikiyzkrk ake bir esed kurua mahsb olmak zere min haysil-mecm sekizyzotuz esed kuru ile ancak itmm- tamr ve ikml-i termm olunur diy tahmn-i sahh ile tahmn ve icm ve ittifk eylediklerini mevln-y mezbr mahallinde ketb ve tahrr idb badehu maan irsl olunan Mehmed bin Mehmed ve Abdlbki bin Abdullah nm kimesneler ile meclis-i ere gelp al vuka ihbr ve takrr itmein m-vakaa bit-taleb ketb olundu fl-yevmil-rn min ehr-i Recebil-ferd li-sene ihd ve mie ve elf. Zehrl-meyh Ali Efendi, Fahrl-meyh dier Ali Efendi, e-eyh bi-Cmi-i pliki, Umdetl-kudt el-Hc Mustafa Efendi bin Receb Efendi, Zbdetlmderrisn Ali Efendi bin Mahmud, bdullah Efendi Ktib-i Vakf, Veli elebi Bazarba ve gayruhum.

170

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

KS 38 / 59-1 Belgesi

171

Ahmet AYCI

KS 38 / 59-1 Belgesinin Transkripsiyonu Mahmiye-i Konyada Prkl Mahallesi skinlerinden iken bundan akdem fevt olan el-Hc veys Beg ibn el-Hc Mahmudun sulb oullar ve vrisleri olan ashb- hzel-kitb Ahmed elebi ve Ali elebi ve Bekir elebi meclis-i er-i erfe gelp her biri takrr-i kelm ve tabr-i anil-merm idp mahmiye-i mezbrede vki merhm brahim Beg ibn Karaman Vakf olup Yeni Hamm dimekle marf ifte Hammn scak su mahzeni ve sovuk su musluu ve bilcmle su yolunun knkleri ve divarlar ve ekser mevzii yklup harb olup tamrine vakfnn msadesi olmamala muattal kalm iken mtevellisi tarafndan babamz el-Hc veys Bege tefvz ve cr olunup kendi mal ile tecdd ve imret ve meremmete izn ve mmz ve mahtm temessk ve mcibince hccet-i eriye ve fermn- erf virilmekle mazmn- temessk ve hccet-i eriye ntk olduu zere babamz dah r ve baz mevziini tecdd ve tamr idp ve bazs harb ve n-tamm iken babamz mezbr fevt olmala cnib-i erden zerine varlup trih-i kitb gnne dein babamz tamr eyledii ve henz vaz- yed olunmayup harb ve muhtc- tamr olan mevzia nazar ve mesrifi takvm ve tahmn olunmak matlbumuzdur didiklerinde savb- erden Mevln mer Efendi ibn Musa irsl olunup ol dah std- benn ve neccr ve emecilerden abn bin brahim ve el-Hc Mehmed bin mer ve Veli bin Osman ve sir zeyl-i kitbda isimleri mestr olan ehl-i vukf ve b-garaz mslimn ile hamm- mezbra varub su yolunun tecdd olunan mahallini zir- bin ile mesha itdirp hamm- merkm musluundan Vef Havzanas tabr olunur havzanaya dein bin iki yz otuz zir olup her bir zir knk olduu mteayyin olundukdan sonra her bir knkn rgdiye ve stdiye ve ta ve kire ve sir bil-cmle mesrifi iki knk bir ruba olmak zere dokuz bin alt yz doksan knke binikiyzonbir esed kuru ve bir rub olup ve klhnn taraf- imlinde olan divarnn temeli yeryzne dein yeryznden dah kara kapaa(?) knca iki zir mceddeden yaplup mukaddem harbn ykdrmak bazsn tathr ve mceddeden bin in tadan mad kire ve elli gnde rgdiye ve ustdiye ve fer ve mutemed creti ceman ikiyzaltm kurua ve ricl ve nisvn hammlarnn altn ve irkb yolunu tathre yz kuru ve Kebr Havzanadan Vef Havzanasna dein tob ektirmee otuz kuru ki min haysil-mecm binaltyzbir kuru masrfu olup ve henz tamrine r olunmayan mevziden dah klhnn mrz-zikr iml divarnn kara kapakdan(?) yukarus tlen yirmi sekiz zir ve arzen iki ve kadden yedi zir kargir divar ve iki ba divarlar ve zerinde kemer ve oca ve bilcmle klhnn sakf tecdd olunmak zere nakzndan mad bil-cmle mhimmt- lzme altyz kuru ve sovuk su musluu kargir bin ile tecdd olunmak zere mesrifi ikiyzelli kuru ve ricl hammnn orta sovukluunda iki kapu arasnda olan divarn tamrine ve iki hammn ierisine beyz sva ve h knklerini tecdde ve kubbelerinin tarasna amur sva ve cm in bilcmle mesrif-i mhimme ve levzm- zarriyeye yz kuru ve hamm- nisvnn drvn etrfnn ferlerine ve sekilerini tecdde ve tesviye in kble divarn dokuz ayak taradan mceddeden binya ve bil-cmle sakfn tecdde yzelli kuru ve Kebr Havzanadan Vef Havzanasna dein be yz altm
172

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

zir mevzia bin alt yz seksen knk olmak zere ikiyzon kuru ve bir sls ki min haysil-mecm binbeyzon kuru ile ancak imret ve meremmet ve tecdd olunur diy tahmn-i sahh ile tahmn ve icm ve ittifk eylediklerini mevln-y mezbr mahallinde ketb ve tahrr idp mrz-zikr iki hammn ceman binyzonbir kuru mesrifi olup mezbr el-Hac veys Beg yediyle masrufu binaltyzbir kuru ve badel-yevm tamre muhtc olan mevziin mesrifi binbeyzon kuru olduunu meclis-i era gelp ma bas olunan Halil Bee ile al vuka ihbr ve takrr itmein m-vakaa bit-taleb ketb olundu flyevmil-hd vel-rn min evvlil-mkerrem li-sene selse ve mie ve elf. Seyyid Mehmed elebi bin Seyyid Slih, Debb el-Hc Receb bin Mustafa, Mustafa elebi bin el-Hc Hseyin, Ahmed elebi bin Mustafa, Debb el-Hc Mevld bin Abdurrahman, brahim Efendi bin smail Halfe, Ahmed elebi bin Mahmud, Veli elebi Bazarba, Seyyid Mehmed elebi bin Seyyid Mehmed ve gayruhum.

Plan 1. Mahkeme Hamam Plan (O.N. Dlgerlerden)

173

Ahmet AYCI

Resim 1. Mahkeme Hamamnn Erkekler Blm Girii, Gneyden Grnm

Resim 2. Mahkeme Hamam Kadnlar Blm Girii

174

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

Resim 3. Mahkeme Hamam Erkekler Blm, Gney batdan grnm

Resim 4. Mahkeme Hamam Su Deposu ve Klhan, Kuzeyden Grnm

175

Ahmet AYCI

Resim 5. Mahkeme Hamam Kadnlar Blm, Dou Cephesi

Resim 6. Mahkeme Hamam Erkekler Blm Soyunmalk Giri Kaps

176

Ariv Kaytlarna Gre Konya Mahkeme Hamam (Hamam- Cedd,Yeni Hamam)

Resim 7. Mahkeme Hamam Erkekler Blm Soyunmalk adrvan

Resim 8. Mahkeme Hamam Erkekler Blm Soyunmalk Camekanlar

177