Fakultet za poslovni menadzment, Bar

Konflikt (Seminarski rad)

Poslovna psihologija

MEN !" mr %anijela "ako&evi&'Medojevi&

# $%EN (egor %imov )*+,-

Bar, mart ./,01

~1~

#adrzaj

$vod1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111
-

,1 %rustveni konflikti
,1,1 Pojam i uloga suko2a1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111110 ,1.1 Funk&ije i uzro&i drustvenih suko2a11111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111* ,1-1 3rste konflikata111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111114 ,101 5eneza,tok i ishod suko2a1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111)

6aklju&ak111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111,/

7iteratura i internet izvori111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111,,

~2~

$vod

Drustveni sukobi igraju u zivotima ljudi, naroda i drzava veoma bitnu ulogu. Taj problem je postaopredmet analize jos od davnih mislioca i teoreticara. Svaki veci sukob nije ostao bez paznje. Mnogi istoricari smatraju razlicitost interesa zavadjenih strana, napor da se zauzme druga teritorija i pookorivanje drugih naroda kao glavne pokretace za vojne intervencije, a to nisu nista drugo nego sukobi. Uzroci sukoba nisu bili zanimljivi samo istoricarima, vec su se i sociolozi prikljucili njihovom proucavanju pocev od XIX. vijeka. Iako malo ko podrzava sukobe, ipak vecina covjecanstva svojom voljom ili ne ucestvuje u njima. okusaj nametanja tudje volje, nesuglasice, sukob interesa i razna kriminalna dejstva i akcije samo su neki od nacina projavljivanja drutvenih sukoba. o mom misljenju proucavanje kon!likata ne nosi samo teoretski karakter, nego i prakticni. "aprimjer, u nekim situacijama nam prakticno znanje pomaze da razrijesimo neki drustveni sukob i da pomirimo zavadjene strane. #on!likt kao svakodnevni !aktor zivota, zahvata u svoj vrtlog sve pojedince,grupe i organizacije. To i odredjuje aktuelnost proucavanja i zivi interes za rjesavanjem sukoba. roblematici drustvenih sukoba su poklanjali paznju mnogi klasici sociologije,kao npr. $ Spenser, %eber, Marks, Dirkem, Darendor!, Smelcer i naravno #ozer. #ozerova teorija se smatra jednom od cijenjenijih i najopsirnijih, jer zahvata vecinu pitanja i svu problematiku sukoba. #ozer opredjeljuje kon!likt kao proces, koji u posebnim uslovima moze &!unkcionisati' da bi sacuvao cjelinu kao sto je &socialna sredina'.

~3~

,1 %rustveni konflikti

,1, Pojam i uloga suko2a

Sukob ili kon!likt(od latinskog con!lictus)sukob, borba, spor* je pojava opozicionog odnosa medju ljudima ili grupama. +rupa je skup dvije ili vise osoba, koje su medjusobno povezane zajednickim ciljevima, potrebama i interesima. #ada pojedinci ili grupe rade zajedno, uvijek, postoji mogucnost njihovog medjusobnog sukoba. Sukobi se javljaju kada kod pojedinaca ili grupa postoji rivalstvo ili razlika u stavovima o nekom problemu. Socijalni kon!likt se moze odrediti kao oblik socijalne interakcije dva ili vise aktera koji, motivisani i vodjeni medjusobno nespojivim interesima da posijeduju ili kontrolisu odredjeno materijalno dobro ili nematerijalnu vrijednost, nastoje da onemoguce, podrede ili cak uniste drugu stranu,strane. Sukob interesa dva ili vise pojedinaca ili drustvenih grupa predstavlja stanje koje se zove kon!liktna situacija. Takvo stanje nastaje kada pojedinac ili grupa tezi ostvarenju odredjenog cilja, a istovremeno druga grupa ili pojedinac se suprostavljaju tome. Sukobi u drustvenom zivotu su permanentna pojava. -judski zivot se ne moze odvijati bez kon!likata. .bog toga se i razvoj drustva ostvaruje kroz kontinuirani proces postojanja i resavanja drustvenih sukoba. Sukob je ekstremni disocijativni proces/ on, medjutim, ukljucuje vrlo velike varijacije u intenzitetu antagonizama, pocev od krsenja pravila do otvorene borbe. #on!likti se mogu javiti izmedju samih pojedinaca, izmedju pojedinaca i odredjenih grupa ili zajednica, izmedju pojedinaca i drzave, izmedju odredjenih grupa ili zajednica i drzave, izmedju samih drzava. Sukobi medju ljudima su neizbijezni. Sukobi koji se javljaju medju ljudima u okviru iste organizacije, kao svakodnevne nesuglasice, kon!rontacije i politicke borbe, koje zajednicki nazivamo 0medjuljudski sukobi u preduzecu0. -judi kao pojedinci i kao pripadnici drustvenih grupa oduvijek su se sukobljavali zbog razlicitih stvari. %jerovatno ce tako biti i u buduce. Sukobi su dio samog drustvenog zivota, ali i zivota kao takvog. o ljudskim zrtvama i materijalnim razaranjima nesumnjivo su najtezi, zapravo najtragicniji, ratni sukobi i krvave revolucije.1egel ima pravo kad kaze da je istorija velika 0ljudska klanica0. 1umanisticka drustvena misao i sve glavne religije polaze od stava da je drustveni napredak povezan sa mirom i nenasiljem. Medjutim, u stvarnoj istoriji, i drustveni napredak i drustveni nazadak vecinom su natopljeni krvlju. 2d kada postoji civilizacija, u periodu od nekih 3444 godina, bilo je 53.444 ratova i samo 644 godina potpunog mira na celoj planeti. Treba razlikovati drustvene sukobe i sukobe u drustvu. Drustveni sukobi se redje javljaju, velikog su inteziteza, sirokih razmera i masovni su, brojni. ostojanje drusvenih sukoba dovodi do velikih promena u drustvu. Dok sukobi u drustvu su ceste pojave, gotovo svakodnevne, malog su inteziteta i ucesnici mogu biti pojedinci ili grupe. -ako se rijesavaju, neostavljaju krupne posljedice u drustvu. ostoje razlicite vrste drustvenih sukoba$ ekonomski, politicki, ideoloski, klasni, rasni, vjerski,
~4~

generacijski, radni i mnogi drugi.

,1.1 Funk&ije i uzro&i drustvenih suko2a

#on!likata, njihovog otvorenog mani!estovanja, lisena su samo stagnantna, autoritarna drustva. 2kostalost i ideolosko potiskivanje kon!likata svakako idu u red kljucnih !aktora njihove stagnacije i (pr*opadanja. Stanja ravnoteze zapravo su najcesce indikator bazicne drustvene nestabilnosti i nesigurnosti. Samo krhke strukture ne mogu dopustiti otvorene sukobe. "a drugoj strani sukobi odrzavaju istorijsku menu budnom, odnosno predstavljaju zivotni sok demokratije time sto podsticu proces strukturnih promjena, sprijecavaju rascijepe i vode objedinjavanju i koaliciji.#riticki propitujuci relaciju kon!likti 7 (stabilan* razvoj, #arl Dojc razlikuje pozitivne i negativne uticaje, odnosno razvojne e!ekte sukoba. Dojc je u pozitivne uticaje kon!likata ubrojao$ osujecivanje stagnacije, stimulisanje interesa i radoznalosti, cinjenicu da su kon!likti medijum preko koga se resavaju drustveni problemi i, najzad, cinjenicu da kon!likti pospjesuju drustvene i personalne promjene. Takodje, socijalni kon!likti pokazuju realne odnose moci,ustanovl juju &paralelogram politickih snaga' aktera koji u njima ucestvuju. "a taj nacin, sukob omogucava da se izmedju tih subjekata ustanovi svojevrsni &obrazac ponasanja' na osnovu koga svaka kon!liktna strana moze, relativno pouzdano, da predvidi stepen u kome ce ubuduce druga strana tolerisati njene interese. Time socijalni kon!likti omogucuju mirne periode zivota "asuprot tome, u negativne posledice drustvenih kon!likata, Dojc svrstava znacajan gubitak vremena i energije za njihovo regulisanje, produbljavanje postojecih podijela u drustvu 7 do cega cesto dolazi posle sukoba, kao i nuznost da u drustvu postoje stalne institucije cija je iskljuciva svrha regulisanja kon!likata, odnosno troskova njihovog !unkcionisanja. #on!likt sam po sebi nije los 7 losim ga moze uciniti nase lose upravljanje njime. #ao sto je i sam !enomen kon!likata ambivalentan i u mnogome sporan tako su kompleksni, mnogostruki i netransparentni i stvarni uzroci kon!likata. "a pojavnoj ravni cesto se,svjesno ili nesvjesno, igra igr8 sijenki i privida 7 uzrocima se proglasavaju stvarni ili izmisljeni povodi ili tek epi!enomeni stvarnih razloga kon!liktnog ponasanja. Iza pojavne pjene privida duboko se skrivaju ili su potisnuti stvarni uzroci kon!likata. Slozenost i mnogostrukost uzroka kon!likata dobro ilustruje odredjenje Stivena Spigela da je &sukob rezultat sudara kultura, disharmonije interesa i disbalansa percepcija 7sto je sve posledica nesposobnosti strana da prihvate odvojeno i skupa okolinu u kojoj zive. "eposredan kontekst bilo kog sukoba stvaraju svojstva i interakcija strana ucesnica'. Sukob u svojoj osnovi, odnosno po svojoj prirodi moze biti interesno odredjen i uslovljen i izrazavati borbu interesa. Dalje, uzrok sukoba moze biti sudar kultura i vrijednosti 7 razilazenje vrijednosnih sistema, uz uzajamno razvijanje nastojanja za preobracanjem ili pokoravanjem. Izvor najdubljih kon!likata je bazicna kriza identiteta individua i socijalnih grupa.

~5~

#on!liktni osnov na prvom mjestu mogu ciniti svi trajni i sistematski oblici drustvene(klasne, nacionalne, rodne, rasne* nejednakosti. 9elacija izmedju stepena nejednakosti i ostrine kon!likta u drustvu je, medjutim, krajnje indirektna, odnosno posredovana je delovanjem dva intervenirajuca !aktora$ prisutnom svescu o (ne*legitimnosti razlika, kao i opremljenoscu aktera materijalnim i kadrovskim resursima koji pruzaju kakvu)takvu garanciju da se uopste vrijedi upustiti u kon!likt sa izgledima na bar delimicni dobitak. rvi element, element svijesti i njegov konstitutivni znacaj za kon!liktnu interakciju dobro de!inise Tokvil u &Stari rezim i revolucija' konstatujuci da zla koja su se dugo strpljivo podnosila, dok su izgledala neizbezna, postaju nepodnosljiva cim se nametne ideja o opravdanosti i mogucnosti njihovog prevazilazenja. "a drugoj strani, izrazita asimetrija u distribuciji moci drzi u pokornosti nize klase. I otvoreni kanali socijalne mobilnosti, odnosno rast i razvoj praceni uzlaznom, unutar i medjugeneracijskom, pokretljivoscu su, takodje, !aktor ublazavanja kon!likata.I vremenski relativno ogranicena stanja relativne deprivacije (uskracenosti* grupe,klase 7 poput neravnoteze izmedju elemenata (ugled, moc, bogatstvo* koji odredjuju grupnu poziciju i status, ili jaza izmedju e!ektivnog polozaja i !ormiranih grupnih (klasnih, generacijskih*aspiracija, predstavljaju osnov kon!liktnih podijela. "eravnomjeran razvoj pojedinih podsistema drustva i nestabilnosti i neravnoteze strukturnih promjena unutar modernizacijskih procesa su naredni, treci osnov i uzrok izbijanja kon!likata. Modernizacija kao proces promena struktura i odnosa moci, odnosno stanje (privremene*neravnoteze, potvrdjuje tezu o ucestalosti kon!likata u prelaznim drustvima, odnosno visestruko potvrdjen stav da su, komparativno posmatrano, najkon!liktnija mjesovita, tradicionalno) moderna drustva. Modernizacija zapravo svoje kljucno znacenje ima u procesu di!erencijacije i uvecanja slozenosti. ritom, :ingam auel kao indikatore ucestalosti kon!likata koristi broj demonstracija, protesta i strajkova, odnosno duzinu njihovog trajanja i broj ucesnika, kao i broj privremenih izbora i duzinu trajanja vlada. Intenzitet i violentnost sukoba ogleda se kroz broj uhapsenih, povredjenih i mrtvih u kon!liktima. Istovremenost i paralelno odvijanje procesa integracije i di!erencijacije, mozda najbolje ilustruju procese globalizacije i regionalne integracije i rasta nacionalizma i subnacionalnih sukoba. "ajzad, cetvrti, prateci, latentno ili mani!estno prisutan, izvor sukoba predstavljaju kontrapolirane i suprostavljene ideoloske doktrine (politicke, nacionalne, verske* i njihovi nosioci.

,1-1 3rste konflikata

-iteratura o socijalnim kon!liktima sadrzi brojna, razlicita odredjenja tipova i vrsta kon!likata, u zavisnosti od liste kriterijuma od koje autori polaze u svojim klasi!ikacijama.#ritickom (re*intepretacijom i sazimanjem one se mogu svjesti, na sljedecih pet kriterijuma$ 5* karakter kon!likta/ ;* nosioci,akteri kon!liktne interakcije/ 6* s!ere u kojima se kon!likt javlja/ <* predmet kon!likta/ i 3* cilj, odnosno e!ekti kon!liktne promjene, njihova(ne*radikalnost. 5. S obzirom na prvi kriterijum 7 karakter kon!likta, odnosno odredjenje kon!likta kao sredstva ili cilja interakcije, -uis #ozer utvrdjuje podijelu na realisticke i nerealisticke kon!likte.9ealisticki kon!likti su, prema #ozeru, rezultat realne suprotnosti namjera i ciljeva dviju strana povodom odredjenog dobra (prava, interesa*. =ilj 7 namjera da se do odredjenog dobra dodje, je !iksan a postoje !unkcionalne alternative u pogledu sredstava. 2vde je kon!likt tek jedno od sredstava da se
~6~

postigne cilj. "a drugoj strani, nerealisticki kon!likt nije, bar prevashodno, uzrokovan rivalstvomkon!liktnih aktera oko odredjenog dobra, vec potrebom oslobadjanja od napetosti bar jednog od njih. Uzroci ovih kon!likata su prije svega neprijateljski impulsi i agresivnost, dok je objekat od sekundarnog znacaja i moze u toku trajanja kon!likta, cak biti i promenjen. .a razliku od realistickih kod ovih kon!likata cilj,predmet kon!likta je alternativan a !iksno je sredstvo)sam kon!likt.#od nerealistickih kon!likata zapravo !akticki dolazi do izjednacavanja sredstva i cilja 7 sredstvo)kon!likt postaje cesto samo sebi svrha. 9egulisanje nerealistickog kon!likta je zato teze od realistickog, jer pretpostavlja prethodno eliminisanje agresivnosti i mrznje da bi se doprlo do spornog predmeta kon!likta, ukoliko jasna predstava o njemu uopste postoji. ;. "osioci,akteri kon!liktne interakcije predstavljaju sljedeci, elementarni kriterij identi!ikovanja i odredjenja prirode socijalnih kon!likata. >kteri kon!likta, njihove interne i eksterne relacije, cine osnovu tri moguce klasi!ikacije kon!likata. rvom, na osnovu kriterija socijalno)strukturalnog osnova regrutacije ucesnika kon!liktne interakcije, kon!likte razvrstavamo na klasne, nacionalne, vjerske, rasne, rodne, generacijske... Drugom, na osnovu broja strana 7 ucesnica u sukobu, kon!likte mozemo podijeliti na kon!likte sa dva, tri i vise ucesnika. "ajzad, na osnovu dominacije internih ili eksternih osnova i mani!estacija sukoba,razlikuj emo interne i medjugrupne kon!likte.#lasni, kako medjuklasni tako i unutarklasni, kon!likti cine najvazniji osnov socijalne dinamike unutar pojedinih, posebno po drugim osnovama socijalne podijele (nacionalne, vjerske,rasne* relativno homogenih, industrijskih drustava. "acionalni, vjerski i rasni kon!likti mogu, u zavisnosti od cinjenice da li presijecaju linije klasnih podijela ili se pak poklapaju sa njima, ublazavati ili potencirati i pojacavati snagu i intenzitet klasnih kon!likata. "o, oni cine i autohtonu kon!liktnu osnovu. osebno su znacajni i po svojim e!ektima dalekosezni (medju*nacionalni sukobi. "o, i drugi, u teorijskim analizama pretezno zanemarivani, socijalno) strukturalni osnovi kon!liktnih podijela imaju vaznu ulogu u drustvenom razvoju. rimjera radi, ulogu borbe i smjene generacija u !ormulisanju i realizaciji socijalnih promje na istice, u svojim ?sejima o sociologiji saznanja, #arl Manhajm. Manhajm tvrdi da generacija ima odredjenu strukturalnu slicnost sa klasom, odnosno da cinjenica pripadanja istoj klasi ili starosnoj grupi ima zajednicko svojstvo da odredjuje grupu pojedinaca koji dijele zajednicko mjesto u drustvenom procesu. "jihova iskustva su limitirana zajednicki dijeljenim vremenom,prostorom, i njihove sklonosti usmjerene su prema odredjenom nacinu misljenja i dozivljavanja i speci!icnom, generacijskom, tipu drustveno znacajne akcije. U raznim istorijskim razdobljima mladi su silovito polagali pravo na kulturno i politicko vodjstvo. 6. o osnovu kriterija s!ere,oblasti u kojoj se javljaju drustveni kon!likti, sukobe mozemo razdijeliti, istina tek krajnje uslovno i prema njihovoj preteznoj prirodi, na ekonomske, politicke,kon!likte u kulturi ili ideoloske kon!likte. %eoma cesto se pojam politickog siri na celinu drustvenih kon!likata, pa se oni izjednacavaju i koriste kao sinonimi. Tako, recimo, :ingam auel razlikuje ciste politicke kon!likte od politickih raskola zasnovanih na dubokim ekonomskim,socijalnim i kulturnim podijelama. U ciste politicke kon!likte spadaju kon!likti vezani za sistemsko)institucionalna pitanja politickih procedura, kao i sukobi misljenja o politickim alternativama, ukljucivsi pitanja rata i mira, i alternativnim modelima razvoja, koja !ormulisu i promovisu politicke organizacije i lideri. rimjeri na socijalnim i kulturnim rascijepima zasnovanih politickih kon!likata su imovinske i socijalne nejednakosti ili etnicki, vjerski i nacionalni sukobi. rimjera radi u ovom kljucu, jugoslovenska kriza razmatrana kao politicki kon!likt,sadrzavala bi, medjusobno usko povezane, sledece problemske segmente$ 5* pocetni kompleks izmjene socio)ekonomskih odnosa moci/ ;* kon!likte oko izmjene politicke konstitucije drustva i 6* problem medjunacionalnih odnosa i opsega nacionalnih drzavnosti, koji je doveo do oruzanih sukoba, internacionalizacije krize i raspada @ugoslavije.Svi ovi segmentirani kon!likti
~7~

zapocinjali su, ili su bili garantovani ideoloskim sporovima i nastojanjima da se delegitimira i ospori suprotna pozicija. Ideoloski kon!likti 7 podijele u interpretaciji samog temeljnog pojmovno) simbolickog polja (ideja demokratije, pravde, slobode,nacionalne ravnopravnosti*, drustva, veoma precizno su detektovali realne interesne i politicke podijele. ?pilog 7 ubrzo se, u skladu sa Marksovom krilaticom, sa kritike recima preslo na kritikucoruzjem. <. "aredni, cetvrti kriterijum klasi!ikovanja socijalnih kon!likata cini sama predmetnacosnova kon!likata. #on!likt u svojoj osnovi moze imati suprostavljene interese, poprimiti karakter razilazenja i sukoba vrijednosti i vrijednosnih sistema ili biti izraz kon!likata,krize identiteta. "aravno radi se tek o uslovnoj analitickoj podijeli koja u znatnoj meri simpli!ikuje realne kon!liktne relacije.#on!likti sa interesnom osnovom principijelno su najednostavniji i najlakse resivi, jer kon!liktni akteri sukob interesa situiraju u zajednicki dijeljen sistem vrijednosti,sto divergentnost interesa i ostrinu sukoba odrzava u okviru prihvatljivom za sistem i njegovo stabilno !unkcionisanje. rimjera radi, sukob sindikalno organizovanih radnika i preduzetnika oko visine najamnine i uslova rada, u kome obije strane ne dovode u pitanje postojeci proizvodni i svojinski obrazac, bez obzira na moguce visoke troskove i intenzitet sukoba, po pravilu ne prelazi granice kompetitivne partnerske igre oko ostvarivanja interesa.Interesni sporovi osnazeni, u vecoj ili manjoj mjeri, razlicitom i suprotnom vrijednosnom osnovom, daleko sire i trajnije integrisu, mobilisu i medjusobno antagoniziraju strane u sukobu. Uzavisnosti od prirode (znacaja , opstosti* konkretnih zahtijeva i mjere njihove uzajamne(ne*saglasnosti, kao i odnosa snaga aktera, kon!likti rezultiraju manjim ili vecim promjenama i prilagodjavanjima. #on!likti identiteta u kojima jedna ili vise strana pokazuje nelojalnost prema temeljnim normama i vrijednostima i u pitanje dovodi elementarnu zajednicku identi!ikacionu osnovu najtezi su i principijelno neresivi, unutar postojece identitetne osnove. "aime, u toj situaciji krajnje je redukovana mogucnost njenog prosirivanja (radi se o samom osnovnom identitetu*, odnosno ne postoji, ili je krajnje tesko pronaci, okvir za !ormulisanje kompromisa.9adikalni, politicki, nacionalni i vjerski sukobi su primjeri ovog tipa kon!likta. ?pilog ovakvih kon!likata su najcesce pobijeda jedne i poraz druge (drugih* strana ili njihovo razilazenje,razgranicenje i nastajanje novih identiteta. 3. "ajzad, poslednja, peta klasi!ikacija polazi od kriterija radikalnosti namjeravane promjene, prema kojoj kon!likte i kon!liktne aktere mozemo odrediti kao sistemske i umerene. Uslucaju sistemskih kon!likata jedan ili vise aktera kon!likta osporava same osnove sistema 7 dovodi u pitanje sam njegov opstanak. U slucaju umjerenih kon!likata, predmet sukoba je neki interes ili dobro ciji gubitak ili dobitak ne dovodi u pitanje osnovnu matricu sistema.2snovni, teorijski i prakticno najrelevantniji, oblici, sistemskih, kon!likata su kriza, rat i revolucija.

,101 5eneza,tok i ishod suko2a

+enezu, tok i e!ekte kon!liktne interakcije, odnosno dinamiku i inherentnu logiku kon!likta, najbolje je izrazio 9al! Darendor! u svojoj klasicnoj studiji o klasama i klasnim kon!liktima u industrijskom drustvu. o njemu, unutar strukturalnog sukoba oko vlasti u vladavinskim udruzenjima$ 5* postoje dvije grupe sa razlicitim interesima 7 latentni interesi i &kvazigrupe'/ ;* pod odredjenim uslovima kvazi grupe se organizuju u cjeline sa mani!estno razlicitim interesima 7 &interesne' grupe/ 6*interesne grupe su u sukobu oko odrzavanja,izmjene status Auo)a, ciji oblici i intenzitet su prije svega odredjeni stepenom socijalne pokretljivosti i (ne*postojanjem mehanizama regulacije sukoba/ <* kon!likt vodi promjenama strukture kroz promjene odnosa klasne vlasti, pri
~8~

cemu je stepen promjena odredjen intenzivnoscu sukoba.#ada do otvorenog kon!likta dodje sukob, ukoliko se u njemu ne posreduje, pokazuje inherentnu logiku samohranjenja 7 esklacije i iracionalizacije. 2n zahtijeva sve vece angazovanje resursa kon!liktnih aktera, izaziva rastuci osjecaj neizvijesnosti i vodi drugacijem vidjenju uzroka i vinovnika sukoba.+ubitak elementarnog povjerenja u drugu stranu, rastuci osecaji straha i nesigurnosti vode stvaranju mrznje i neprijateljstva.9astuca iracionalizacija trans!ormise pocetne motive i uzroke sukoba u geslo 7 pobeda (ili bar osvjeta i nanosenje gubitaka protivniku* po svaku cijenu. -ogiku razvoja, produbljavanja i okoncanja kon!likata,krize, njen spiralni tok, dobro ilustruje sljedeci niz interakcijskih sekvenci =arlsa Mek #lilenda$ 5* konstituisu se odijeljenja te grupe sa suprostavljenim projektima/ ;* nijedna strana ne odstupa od svojih interesa 7 zahtijeva/ 6* krug mogucih resenja se suzava 7 sve je uzi prostor manevrisanja kon!liktnih aktera/ <* kriza se intenzivira 7 sve su uplivnije emocije a racionalna kalkulacija o odnosima sredstva)ciljevi se potiskuje/ 3* in!ormacije se selektiviraju a optika aktera suzava i svodi na neposrednu buducnost/B* dolazi do maksimalne homogenizacije i mobilizacije i C* kriza (kon!likt* dostize klimaks zaostrenosti 7 stize u ishodisnu tacku u kojoj se ili kapitulira ili stupa u pregovore i sklapa kompromis ili se, najcesce, pribjegava otvorenoj upotrebi sile.#on!liktna interakcija dakle moze rezultirati krajnje razlicitim ishodima. 2koncanje kon!likta, odnosno krajnji ishod, rezultat kon!liktne interakcije, posmatran iz ugla (re*distribucijeodnosa moci izmedju aktera predstavljaju situacije,stanja$ 5* pobijede jednog, odnosno poraza drugog aktera/ ;* uspostavljanje,odrzanje odnosa dominacije,potcinjavanja i 6* ravnoteza snaga,odnosno postizanje manje ili vise stabilnog i trajnog kompromisa (pri cemu se kompromis uspostavlja direktnom nagodbom aktera ili uz posredovanje ili arbitrazu trece strane*.#enet :olding polazi od slicne, troclane tipologije ishoda, odnosno nacina regulisanja,kon!likta$ 5* izbjegavanje sukoba 7 dvije kon!liktne strane se razdvajaju/ ;* osvajanje, k oje oznacava potpunu prevlast jedne strane nad drugom i 6* proceduralno regulisanje spora koje ima tri podtipa 7 a* pomirenje, kojim se ostvaruje konvergencija vrijednosnih sistema strana u sukobu i postepeno eliminisanje sukoba/ b* kompromis u kome ne dolazi do !ormiranja zajednickog vrijednosnog sistema, ali su akteri spremni da odustanu od svojih maksimalnih ciljeva da bi kon!likt bio regulisan i c* arbitraza, kao treci podtip regulacije do koga dolazi posredovanjem neucesnika u sporu.-ogika samohranjenja i eskalacije kon!likata, ali i cinjenica da samo vrlo ograniceni broj kon!likata (oni u kojima postoji znatna asimetrija snaga aktera* omogucuje jednoj strani dobitak,cini realnu interesnu osnovu za kreiranje mehanizama i ustanova za institucionalizaciju i regulaciju kon!likata.Institucionalizacija i regulacija kon!likata su nacin da se izbjegne iracionalizacija i limitiraju troskovi i rizici kon!likata i istovremeno ocuvaju njihovi razvojni potencijali i !unkcije.2snovni smisao institucionalizacije kon!likata (razlicitih mehanizama i oblika poput pravila o strajku, kolektivnih pregovora, sudova ili izbornih zakona i pravila* je da obaveze aktere na postovanje odredjenih pravila, obezbjedi medjusobnu komunikaciju i time uspostavi minimum povjerenja medju njima. Samim tim predupredjuje se opasnost intenziviranja i iracionalizacije kon!likata, odnosno troskovi kon!likata se svode na drustveno prihvatljivu cenu.Institucionalizacija prakticno predstavlja izraz nastojanja da se principijelni zahtijevi precizno izraze, kvanti!ikuju, kao i da se razdvoje razlicite linije kon!likata i tako izdvojene proceduiraju. "eophodnim, pretpostavkama,uslovima procesa institucionalizacije kon!likata Darendor! smatra$ 5* obostrano prihvatanje !ormalnih pravila igre/ ;* dobru internu
~9~

organizovanost i disciplinovanost aktera, odnosno postojanje, unutar svakog aktera, utvrdjenog autoriteta koji garantuje e!ektivno sprovodjenje preuzetih obaveza i 6* prethodno !ormirano stanje svesti kojim se priznaje neizbijeznost kon!likta i uvazava, ako ne sama opravdanost ono bar realnost interesa suparnicke strane.

6aklju&ak
#ao posljedica raznih oblika protivurjecnosti savremeni svijet je opterecen problemima cije gomilanje ili razrjesavanje u savremenom drustvu stvara kon!liktne situacije i sukobe. "ajdublji i vjerovatno najzesci uzroci sukoba u istoriji bile su suprotnosti koje postoje izmedju interesa razlicitih klasa, slojeva i drugih drustvenih grupa. .auzimajuci razlicite drustvene polozaje, drustvene grupe imaju i bitno drugacije interese.Druga vrsta uzroka drustvenih napetosti i sukoba nalazi se u stanju drustvene neuskladjenosti i neujednacenosti, bilo da je rijec o neuskladjenosti izmedu ciljeva i nedovoljnih sredstava potrebnih za njihovo ostvarenje, ili o neujednacenosti ekonomskog i drustvenog razvoja izmedju pojedinih djelova drustva, oblasti, regiona ili etnickih grupa. ojava kon!likata svjetskih razmjera u savremenom drustvu uslovljena je medjudrzavnom eksploatacijom koja stvara sve vece razlike izmedju razvijenih i nerazvijenih drustvenih zajednica.Drustveni sukobi su neizbjezni u drustvenom zivotu i oblik u kome se drustveni zivot ispoljava i razvija. "ema niceg loseg u drustvenim sukobima, jer drustvo napreduje kroz drustvene sukobe. 2no ne napreduje kroz sabornost, kroz jedinstvo, kroz ignorisanje realnosti. "e, ono napreduje kroz razrjesavanje tih sukoba. #ao konacan cilj nasih snova mozemo da postavimo nenasilno drustvo svijeta koje istovremeno nije drustvo u kojem ne postoje kon!likti, vec drustvo koje kon!likte prevazilazi bez upotrebe ili prijetnje upotrebom sile.

~10~

7iteratura i internet izvori

5.>cimovic, -jubivoje (5DEC* "auka o medjunarodnim odnosima, "aucna knjiga,:eograd ;.:oulding, #eneth (5DB6* =on!lict and De!ence, > +eneral TheorF, 1arper Torchbooks, "eG Hork 6.=oser, -eGis (5D3B* The Iunctions o! Social =on!lict, +lencoe Ill, The Iree ress <.Dahrendor!, 9al! (5D3D* =lass and =lass =on!lict in Industrial SocietF, 9outledge,-ondon 3.Deutch, #arle (5DBC* Management o! =hance and =on!lict (eds. M. Tomas/ J.:enings* 9oud Mc "aillF, =hicago B.+oati, %ladimir (5DD6* #on!likt (drustveni*, u$ ?nciklopedija politicke kulture,Savremena administracija, :eograd C.#ovacevic,zivorad (;44<* Medjunarodno pregovaranje, Iilip %isnjic, :eograd

5* http$,,sr.Gikipedia.org,sr)el,KLMNOPQRNSTLRUQNTVN ;*http$,,GGG.csm)!pn.org,Gp)content,uploads,;455,5;,Socioloske)teorije)sukoba.pd! 6*http$,,GGG.!pn.bg.ac.rs,Gp)content,uploads,+oran)Tepsic)"emanja)Dzuverovic)Teorija) resavanja)sukoba)osnovni)koncepti)i)paradigme.pd! <*http$,,scribd.com,doc,;C;C<<EE,Drustveni)#on!likti).oran)Stojiljkovic

~11~