Pitanja i odgovori iz sociologije :

Pitanja :
1. Regulatorni mehanizmi u ponaanju ljudi ?
2. Drutvena kontrola i drutvene sankcije ( pravne norme,moralne) ?
3. Pojam devijantnosti ?
4. Socioloke teorije ( prve dvije ) ?
5. Pojam drutvenog sukoba ( struktura i vrste ) ?
6. Rat ( pojam,osnovne teorije, drutveni procesi izazvani ratom) ?
7. Ratni zloin ?
8. Etniko ienje ?
9. Genocid ?
10. Pojam politike ?
11. Mo i vlast ?
12. Politiki sistem ?
13. Tipovi politikog sistema ?
14. Politike stranke ?
15. Drava ?
16. Pojam birokratije
17. Osnovni oblici drutvene svijesti filozofija ?
18. Osnovni oblici drutvene svijesti religija ?
19. Osnovni oblici drutvene svijesti moral ?
20. Osnovni oblici drutvene svijesti nauka ?
21. Osnovni oblici drutvene svijesti ideologija ?
22. Osnovna obiljelja bosansko-hercegovakog drutva ?

Odogovori :
1. Da bi drutvo,kao organizirana, relativno stabilna, hijerarhijski strukirana
ukupnost odnosa djelovanja ljudi, moglo funkcionisati, neophodno je da se
drutveni ivot odvija po nekim pravilima. Svaka organizirana drutvena
zajednica svojim lanovima namee odreene '' regulatorne mehanizme '' koji
se oni pridravaju. Postoji vie '' mehanizama '' pomou kojih se reguliraju
odnosi meu ljudima to su : drutvene vrijednosti i norme i drutvena pravila.
Vie je vrsti drutvenih normi pomou kojih se reguliraju drutvena ponaanja
ljudi. Najee se istiu : pravo i pravne norme, moral i moralne norme, te
obiaj i obiajne norme. Pored njih sredstva regulacije su : religijska uenja i
profesionalni kodeksi.
2. Drutvena norma je '' pravilo, upustvo, propis za ponaanja i djelovanje
ljudi u
drutvu, drutvenim grupama i grupa meu sobom. '' Osnovna funkcija
drutvenih normi je da, kako na pojedinim nivoima, tako i u drutvu kao cjelini odri
uspostavljeni drutveni i vrijednosni sistem, te funkcije ostvaraju na razliite naine
preko zakonskih propisa, zabrana, itd..
Drutvena pravila su neposredan rezultat drutvenih normi. Postoji puno vrsta
drutvenih pravila, najznaajniji su : drutveni propisi i tehnika pravila.
Tehnika pravila reguliraju odnos ovjeka prema prirodnoj i tehnikoj sredini.
Drutveni propisi reguliraju ponaanje ljudi u svim segmentima ljudskog ivota
(dravi,proizvodnji,koli, itd.)
Pravne norme : Kada govorimo o pravnim normama bitno je dati definiciju prava a to je
: '' pravo je sistem obaveznih drutvenih propisa, to ih izdaju ili prihvataju dravni
organi da bi mogli obavljati funkcije vlasti i regulirati odnose na dravnom teritoriju ,
osiguravajui njihovo izvrenje prisilom kojom raspolau.'' Pravne norme postaju zakoni
kojima se odreuje ta je dozvoljeno a ta ne i koje su kazne predviene ako se prekri
odreeni zakon.
Moralne norme : to je skup pravila i normi o ponaanju ljudi, pomou kojih se njihova
djela vrednuju kao dobra ili loa
3. Devijantnost : je odstupajue ponaanje pojedinca ili drutvene grupe od
uobiajenih, od veine lanova drutva prihvaenih, normi i pravila ponaanja.
U devijantno ponaanje spada : kriminalitet, maloljetnika delikvencija, nasilje
prema drugim ljudima ali najizrazitiji oblik devijantnog ponaanja je zloin i
delikvencija kako to kae ameriki sociolog Marshall.

4. Socioloke teorije devijantnosti (prve dvije objasniti )

Socioloke teorije devijantnosti su :
- teorije strukturalnog pritiska,
- teorije subkulturne devijantnosti,
- teorije kulturne transmisije ( '' ikaka kola '' ) i
- teorija etiketiranja.
-

Teorije strukturalnog pritiska : Istiu se dva bitna sociologa : Durkheim i

Robert K. Merton .
Durkheim je utemeljio socioloku misao o devijantnim pojavama gdje uvodi pojam
'' anomije '' koji nastupa kada se u drutvu deavaju brze socijalne promjene, dolazi do
naputanja starih normi ponaanja a nove norme nisu u stanju da prue ravnoteu. I
ovakvo stanje po njemu uzrokuje devijantno ponaanje. Durkheim smatra da je potrebna
odreena doza devijantnog ponaanja u drutvu jer je svaka promjena korisna za drutvo.
Robert K. Merton razlikuje 5 vrsta ponaanja kako pojedinac reagira na izbor sredstava
do postizanja cilja , od kojih su 4 devijantna a samo jedan nije to su :
- konformnost : bore se po opeprihvatljivim normama,
- inovacija : oblik devijantnog ponaanja koriste se la,varanje,kraa kao
sredstva za postizanje cilja i Merton smatra da e ovo najprije iskoristiti nie
klase zbog svog niskog socijalnog statusa.
- ritualistima Merton naziva one ljude koji se pokoravaju drutvenim normama
ali ne znaju njihov cilj,
- povlaenje : tu spadaju ljudi koji odbacuju ciljeve i sredstva. To su
najee : narkomani, skitnice,alkoholiari..itd..
- pobuna : odbacuju se stara sredstva, ciljevi i norme i bivaju zamjenjeni
novima.
Teorije subkulturalne devijantnosti :
Istiu se Albert Kohen, Walter B. Miller, Richard Clovnard,
Lloyd Ohlin.
Albert Kohen smatra da nii slojevi drutva prije svega omladina
uspostavlja alternativne norme unutar kojih ostvaruje uspjeh, pri tome misli na
devijantna ponaanja kao to su kraa i vandalizam koja su cjenjenja u
odreenom drutvu i veu se sa slavom i junatvom i to pokazuje da novac nije
jedini motiv za devijantno ponaanje niih slojeva drutva pogotovo omladine.
Miller smatra da postoji zaseban kulturni sistem tj. '' kultura nie klase ''
ije su odlike uzbuenje koje se npr. manifestuje kroz kockanje i druge poroke
ali nudi osjeaj zadovoljstva.
Clovnard i Ohlin razlikuju tri reakcije prema kulturnom obrascu to su
'' zloinaka subkultura, '' konfiktna subkultura'' i '' subkultura povlaenja ''.

5. Drutveni sukob : je jedan od osnovnih procesa razdruivanja. Drutveni sukob

moemo posmatrati sa vie aspekata : pravnog, psihilokog, sociolokog.
Drutveni sukob ima veliki znaaj u drutvenom razvoju, drutveni procesi
sukobljavanja razliitih oblika svakodnevnica su u drutvenom ivotu.
Struktura drutvenog sukoba :
-

uesnici u konfliktu,
ciljevi uesnika u konfliktu,
sredstva i nain konflikta,
potencijali,kapciteti moi koji se sudaraju,
prostor konflikta,
nivo konflikta,
duljina trajanja konflikta,
ishod i
posljedice konflikta

Vrste drutvenog sukoba :

-

sfera drutvenog djelovanja,

sfera drutvenog ivota,
oblast intersa i ciljeva,
ravni drutvenih konflikata,
drutveni karakter konflikta,
posljedice konflikta.

6. Rat
Pojmovno razumjevanje rata kao druvene pojave ? ( rekao je da bi ovako pitanje
moglo biti formulisano na testu )
Rat je oblik drutvenog konflikta koji se nastoji rijeiti uz upotrebu oruja . Karakter rata
odreuju njegovi subjekti tako rat moe biti : lokalni, svjetski, graanski, vjerski ...itd..
Osnovne teorije o ratu
Definii teorije rata, npr. teoloku teoriju ( rekao je da bi ovo pitanje ovako
moglo glasiti na testu )
Teoloke teorije rata: predstavnici Toma Akvinski koji je rat opravdao kao
boiju volju, Nikolo Makijaveli koji je poznat po reenici : '' cilj opravdava
sredstvo '' .
Etike teorije rata : rat objanjavaju sa stanovita dobra i zla. Kod ovih
teorija postoje dva suprotna miljenja jedni smatraju da je rat moralna, a drugi
ne moralna pojava. Predstavnici : Gustav Le Bona, Hegel, Rudolf Steinmetz.

Bioloka teorija rata : smatra da je uzrok rata u ljudskoj prirodi.

Predstavnici : Tomas Hobbes koji je tvrdio da je '' ovjek ovjeku vuk '',
Osvald pengler je takoer jedan od predstavnika. Unutar ovih teorija razvile
su se teorije socijalnog darvinizna i rasna teorija.
Rasna teorija je dijelila rase na '' nie '' i '' vie '' , '' iste '' i neiste ''.
Socijalni darvinizam smatra da je rat meu narodima i dravama neminovni
kao borba za opstanak meu ivotinjama.
Geopolitika teorija rata : smatra da je historija ljudskog drutva jeste borba
etnikih grupa za ivotni prostor.
Konfliktna teorija rata smatra da je rat rezultat klasnih protivjenosti u
drutvu.

Osnovni drutveni procesi izazvani ratom su :

ratni zloin
etniko ienje
genocid
agresija

Kod osnovnih drutvenih procesa koji su izazvani ratom kako je rekao biti ce : ratni
zloin, etniko ienje, i genocid i pitanja e biti esejskog tipa, pri tome nije mislio na to
da napiemo pravi esej od 250 rijei i vie nego samo neto vie napisati o ovome. Jer e
prostor za odgovor na pitanja biti kao na prolom kolokviju.
Posljedice rata protiv bosanskohercegovakog drutva su : a) ljudske rtve, b)
materijalne tete, c) drutvene tete .
7. Ratni zloin : spada u teka krivina djela koja se vre tokom rata, kre se pravila
meunarodnog prava protiv civilnog stanovnitva, ranjenika, bolesnika, zarobljenika,
sastoji se od ubijanja, muenja, neovjenog postupanja, pljaki stanovnitva i slino.
Zloin protiv ovjenosti obuhvata istrebljenje, ubistvo, deportaciju bilo kojeg civilnog
stanovnitva po bilo kojoj osnovi, rasnoj, vjerskoj, nacionalnoj...itd..
8. Etniko ienje : znai pretvaranje nekog podruja u etniki homogeno uz upotrebu
sile kako bi se uklonile odreene grupe iz tog podruja. U etniko ienje spadaju
zloini : ubistva, progon,silovanje, muenje,vojni napadi, unitavanje imovine. Etniko
ienje je protivno meunarodnom pravu.
9. Genocid : je usmjeren na unitavanje ljudske jedinske, ali ne kao takve ve kao lana
ciljne grupe.Genocid je dakle svako djelo poinjeno s ciljem da se djelimino ili potpuno
uniti jedna nacionalna, etnika,vjerska skupine. Tu spadaju ubistvo lanova grupe,
nanoenje povreda lanovima grupe,teki uslovi za ivot koji dovode do unitenja te
grupe, spreavanje raanja unutar te grupe, i prisilno premjetanje djece iz jedne grupe u
drugu.
5

10. Politika :
to se tie ovog pitanja govorio je da bi moglo biti pitanje : porijeklo rijei politka je od
rijei pa sad da mi zaokruimo
Rije politika grkog je porijekla odnosi se na polis ( grad,dravu)
Dalje to se tie ovog pitanja rekao je da e biti definicija .
Politika je svjesno i organizirano djelovanje u pravcu usmjeravanja drutvenog ivota i
razvoja u namjeri da se postignu unaprijed postavljeni politki ciljevi, pomou dravne
vlasti i politikih organizacija to su uglavnom politike stranke. Politika je vjetina
upravljanja politikim procesima da bi se sprijeili drutveni sukobi i omoguio poeljan
razvoj drutva i drave.
11.Mo : je drutvena kategorija i ispoljava se u svim segmentima drutva, na
individualnom i kolektivnom nivou. Sadrana je u nejednakim sposobnostima i
pozicijama koje pojedinac ili drutvene grupe zauzimaju u drutvenoj strukturi.
Vlast : institucionalizirani oblik moi, regulirana normativnim poretkom i zatiena
autoritetom drutvene organizacije. Vlast pomou fenomena legitimiteta, legaliteta i
lojalnosti eli da opravda svij zahtjev za poslunost.
Legitimitet je opravdanost neke vlasti, njena volja prihvaena je od veine podanika na
koju se odnosi.
Legalitet znai da je vlast izabrana po zakonskim propisima i djeluje prema njima.
Lojalnost je ispunjavanje obaveza propisanih zakonom.
Govorio je na vjezbama da bi moglo biti i tipovi legitimne vlasti po Weberu iako to prof.
nije stavio meu pitanja .
Tipovi legitime vlasti po Weberu :
- Tradicionalna : je takav oblik vlasti gdje ljudi prihvataju vladara i vlast jer
ih smatraju jednom vrstom svetosti. Ovdje nisu ogranieni samo podanici
ve i sam vladar jer se i on mora ponaati u skladu sa tradicijom.
- Harizmatska : iz harizme svoj legitimitet ne izvode samo vladari ve i
heroji, ratni pobjednici i proroci. Harizmatski vladar pretvara podanike u
sljedbenike. Karakteristike ove vlasti je njena nestabilnost osobitno nakon
smrti harizmatinog voe.
- Legalno-racionalna vlast : karakteristina je za savremena drutva,
zasnovana je na zakonu a ne na linosti vladara. Karakteristike ove vlasti su
: obavljanje slubenih poslova, naredbovna vlast raspolae sredstvom
prisile,postoji hijerarhija i odvojenost aparata za upravljanje.

12.Politiki sistem : je sistem politikih djelatnosti, odnosa, institucije i politike kulture

vezanih posredno ili neposredno za dravu.
Elementi politikog sistema su :
- politika djelatnost ( borba izmeu politikih grupa, pojedinaca za vlast )
- politiki odnosi ( trebaju da tee ka suradnji, meutim u politikoj stvarnosti dolazi do
sukoba ),
-politike organizacije su ustvari politike stranke koje su realizatori i pokretai
politikih aktivnosti,
-politike institucije su dio politikog sistema gdje se rjeavaju politiki konflikti to su
npr. sudovi, vojska...itd..
-politika kultura, od nje zavisi politko djelovanje, ona je politikoj zajednici ono to
je savjest pojedincu.
13. Tipovi politikog sistema
Demokratija : potie od rijei demos ( narod ) i krateo ( vladati ), to je u znaenju
vladavina naroda. To je ustvari onaj oblik vladavine gdje postoji neka politika jednakost.
Postoje razne podjele demokratije ali dva osnovna su : predstavnika ( predstavnici
naroda u ime naroda donose odluke) i direktna ( graani izravno uestvuju u donoenju
odluka, to se realizuje npr. kroz referedum ).
Totalitarizam : je oblik politikog sistema u kojem drava kontrolie drutveni ivot na
nedemokratski nain. Ima 6 karakteristika prema Carlu Friedrichu to su : ideologija koju
trebaju svi prihvatiti, postojanje samo jedne politke stranke na ijem je elu ideoloki
voa, ta stranska vri sistematski teror, kontrolie sredstva masovne komunikacije i
posjeduje monopol nad vojskom i policijom.
14. Politike stranke : Stranka ili partija ( lat. pars dio ) zastupa interese parcijalnih
drutvenih grupa u politikom ivotu toga drutva. Ti interesi mogu biti : ekonomski,
politiki, kulturni, religijski..itd..Osnovni cilj svake politike stranke je osvajanje dravne
vlasti.
Elementi koji odreuju svaku politiku stranku su : organizacija, ideologija, i politika
vlast.
Organizacija se odnosi na :
- nain ulanivanja i reguliranja poloaja lanova stranke,
- odreivanje hijerahije njenih organa,
- nain ponaanja lanova u cilju ostvarivanja stranake strategije i
taktike.
Ideologija je ono to svaka stranka ima u svom programu. To je skup naela, ideja, koje
eli realizovati putem instrumenata vlasti.
Politika vlast je osnovni cilj svake politke stranke.

15. Drava : je intitucionalni oblik javne vlasti, regulator odnosa izmeu pojedinanih i
opih intersa, ne teritoriju tano odreenom dravnim granicama. Drava javnu vlast, kao
opi interes drutva, provodi razvijeno mreom institucija i organizacija, koristei se, ako
je to potrebno zakonom propisanom fizikom prinudom.
16. Pojam birokratije : ( Nista nije spominjao za ovo pitanje )
Osnovni oblici drutvene svijesti ( religija, moral, ideologija,filozofija,znanost ) tu je
rekao da e pitati samo definicije religije,morala, ideologije, filozofije, znanosti.
17.Filozofija : je ljubav prema mudrosti, postoje razne rasprave da li je ona nauka ili nije.
Neki teoretiari smatraju da jeste a drugi misle suprotno.Filozofija je poslije religije jedan
od najstarijih oblika ljudske svijesti.
18.Religija je : najstariji i najznaajniji oblik drutvene svijesti . Od davnina ovjek je
razvio svijest da postoji neka via sila, i od davnina ljudi su neemu, nekome izraavali
zahvalnost i prinosili mu rtvu. Postoje razne religije, meutim opa podjela je na
politesitike i monoteistike religije. Monoteistike religije vjeruju u jednog Boga,
takoer postoji vie vrsta monoteistikih religija ( islam, kranstvo,judaizam ..itd) ali
njihove zajedniki elementi su : vejrovanje u jednog Boga, i osjeaj zavisnosti od Njega,
religijski obredi, simboli, vezivanje za odreenu linost, hijerarhija i organiziranost.
19.Moral : je skup pravila i normi o ponaanju u odreenoj zajednici ljudi. Postoji
objektivna strana morala ( izraavaju se zajednike potrebe ) i subjektivna strana
morala kojom se izraaju lini stavovi i osjeanja pojedinca prema moralnim
normama.Moral se manifestuje u drutvenoj zajednici kao moralna pojava i satoji se iz
moralnog stava, suda, i sankcije.
20. Znanost: je poseban oblik drutvene svijesti, to je cjelokupno znanje u odreenom
historijskom periodu, odnosno proces sticanja novih saznanja o svijetu i to ispoljava kroz
znanstvene discipline koje se dijele ne prirodne( prouavaju pojave u prirodi to su npr.
biologija,fizika,hemija) , drutvene ( prouavaju pojave u drutvu, to su npr. pravo,
sociologija), ope, posebne, zavisi od predmeta njihovih istraivanja.
21. Ideologija : je skup stavova, miljenja, koje zastupa odreeno drutvo. Devetnaesto i
dvadeseto stoljee bilo je stoljee ideologije. Razliita drutva su u razliitom vremenu
imali razliitu ideologiju koja je nekada bila dobra nekada loa, loa se odnosi na
nacizam, faizam..itd.
22. Osnovna obiljeja bosanskohercegovakog drutva ( rekao je da je ovo za veu
ocjenu ovdje nije nista rekao sta je bitno, samo je rekao da je za veu ocjenu )
Osnovna obiljeja bosanskohercegovakog drutva su :
- autonomnost i autohtonost ( Bosanskohercegovako drutvo je autnomna i
autohtona drutveno historijska, kulturno civilizacijska i duhovno idejna
sadrajnost s hiljadugodinjim kontinuitetom. O njenoj autonomnosti i
autohtonosti svjedoe : steci, bosansko pismo bosanica, vladvina raznih
banova i kraljeva, vjera, i razne druge karakteristike. )
- multilateralnost ( iju strukturu ine multietninost,multireligioznost,
multikulturalnost , kao tri uzrono-posljedine, drutveno-historijske veze.
Takoer i o ovom obiljeju svjedoe svi nai bosanski gradovi od od juga,
preko sjevera, istoka do zapada. I u svim gradovima nalaze pisani
dokumenti, zgrade, kule, steci koji svjedoe da su na ovom prostoru
8

postojali razni narodi, razliite vjere, nacije, kulture koji su ivjeli mirnim
ivotom, suivotom.)
-

otvorenost za drugo i drugaije ( koja se realizuje u svim sferama

drutvenog ivota : duhovnosti,kulturi,religiji i nadovezuje se na prethodno
obiljeje i dodatno potvruje karakteristike navedene u prethodnom
obiljeju )

historijski kontinuitet bosanskohercegovakog drutva ( nadovezuje se

na karakteristike prethodnih obiljeja jer i o njemu kao i kod prethodnih
elemenata o tome svjedoe pisani i materijalni izvori )

fizionomijski diskontinuiteti bosanske drave ( odnosi se na dravnopravni razvitak nae drave kroz historiju. Bosna i Hercegovina je prola
kroz odreene diskontinuitete kao to su to Rimsko, Osmansko i
Austrougarsko carstvo i jugoslovenski reimi koji su ostvljali tragove.
Najgrublje fizionomijske diskontinuite Bosna doivljava upravo u
jugoslavenskim reimima poevi od Kraljevine Jugoslavije koja je nastala
kada je kralj Aleksandar ukinuo Ustav 1929. godine. Od tada pa sve do
danas jer je i Dejtonski mirovni ugovor odnosi se na pomenuti
diskontinuitet. Unato svemu, svim pokuajima, bitno je naglasiti da je
Bosna i Hercegovina uvijek se odrala kao cjelina, koju je bilo ne mogue
podijeliti. )

sinkretizam u kulturi ( odnosi se na to da bosanskohercegovako drutvo u

sebi sadri razliite religije, tradicije, kulture, i upravo ta razliitost
predstavlja unikat bosanskohercegovakog drutva )