TEMA 5 : SISTEM EKOLOGI

EKOLOGI DAN EKOSISTEM

5.0 Konsep Ekologi dan Ekosistem

 Ekologi ialah kajian tentang hubungan antara

organisma hidup dengan alam sekitarnya.
Mengkaji habitat organisma.

 Ekosistem kajian unit-unit kecil dalam ekologi

mengenai salingkaitan antara organisma
dalam sesuatu ekosistem dan kaitannya
dengan persekitaran.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 1

  Ekosistem terbahagi kepada tiga:

 Aspek penting yang dikaji ialah populasi dan komuniti

Populasi - individu spesies yang berkumpulan
Komuniti - perkumpulan populasi yang berlainan spesies

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 2

5.1 Komponen dan Fungsi Ekosistem
Odum 1971, komponen asas yang membentuk ekosistem terbahagi
kepada dua iaitu:

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 3

5.1.1 Komponen Biotik

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 4

5.1.2 Kompenen Abiotik

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 5

5.1.3 Salingkaitan komponen dalam ekosistem

Matahari Sumber tenaga

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 6

5.2 Rantaian dan Siratan Makanan
5.2.1 Rantaian makanan merujuk kepada pemindahan atau aliran
tenaga, elemen-elemen kimia dan beberapa jenis sebatian
daripada satu organisma kepada organisma lain. Cth:

5.2.2 Siratan makanan pula lebih kompleks – ia

bergerak atau berlaku dalam keadaan silang-
menyilang antara organisma-organisma yang hidup
dalam sesebuah ekosistem.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 7

5.3 Aras Trofik dan Piramid Ekologi
5.3.1 Konsep

Merujuk kepada aras-aras makanan dan pemakanan yang

ada dalam sesebuah ekosistem secara berturutan.

Organisma hidup dibahagikan mengikut aras trofik

berdasarkan fungsi organisma berkenaan.

Cthnya: Ekosistem Hutan Hujan Tropika, tumbuhan

menduduki aras trofik yang pertama, diikuti oleh herbivor
sebagai aras trofik kedua, karnivor sebagai aras trofik
ketiga dan omnivor aras trofik yang terakhir.

Susunan mengikut hierarki dari bawah ke atas ini

menghasilkan piramid yang dipanggil piramid ekologi.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 8

Sebuah piramid ekologi dapat
menunjukkan:

•Pengurangan bilangan organisma

dari tapak ke puncak piramid

•Kehilangan tenaga bagi setiap

peringkat/aras trofik yang berbeza

•Perbandingan antara bilangan

pengguna dan bilangan pengeluar
dalam sesebuah komuniti

•Hierarki pengguna, iaitu pengguna

terakhir berada pada aras yang
paling tinggi

Piramid Ekologi

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 9

5.3.2 Keseimbangan Ekologi

 Antara sifat semulajadi sesebuah ekosistem ialah mempunyai keupayaan pemulihan

kendiri (self regulation) untuk sentiasa mencapai tahap kesimbangan. Keseimbangan
ekosistem penting untuk kestabilannya berkekalan. Sebuah ekosistem yang tidak
seimbang akan menimbulkan masalah. Cth ekosistem sungai yang mengalami
gangguan akan menyebabkan banjir atau kemarau.

 Keseimbangan yang ingin dicapai dalam ekosistem ialah “keseimbangan dinamik”

iaitu keseimbangan yang sentiasa berubah-ubah mengikut gangguan yang berlaku
dalam sesebuah ekosistem. Cth dalam ekosistem hutan banjir dan kemarau
mempengaruhi populasi pengeluar dan pengguna.

 Keseimbangan sesebuah ekosistem dicapai apabila input tenaga dan bahan yang
masuk ke dalam ekosistem tersebut sama dengan output tenaga dan bahan yang
keluar dari ekosistem tersebut.

 Mengikut teori ekosistem terdapat kecenderungan bagi sesebuah ekosistem

berkembang ke arah suatu keadaan yang stabil dan mantap supaya menjadi sebuah
ekosistem yang matang.

 Proses menuju ke arah kestabilan dan kemantapan ini dinamakan sebagai sesaran.
Apabila keadaan stabil dicapai makan tenaga dan bahan yang ada di dalam sebuah
ekosistem digunakan dengan cekap dan optimum.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 10

5.4 Aliran Tenaga dan Kitaran Nutrien dalam Ekosistem

5.4.1 Aliran Tenaga

 Tenaga matahari merupakan tenaga utama untuk memula,

mengerak, menjana dan meneruskan kelangsungan hidup
sesebuah ekosistem. Serentak dengan rantaian makanan dan
siratan makanan adalah berlaku aliran tenaga kitar nutrien.

 Aliran tenaga merujuk kepada proses perpindahan tenaga dari

satu aras trofik ke aras trofik yang lain apabila berlakunya
situasi “makan dan dimakan” dalam sesebuah ekosistem.

 Tenaga yang disimpan dan mengalir dalam sesebuah ekosistem

biasanya dalam bentuk tenaga kimia dan juga tenaga haba.

 Tenaga kimia akan disimpan manakala tenaga haba akan

dibebaskan. Cth:

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 11

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 12
5.4.2 Kitar Nutrien

Konsep – iaituu kitar bahan kimia atau unsur kimia (bahan bukan
organik) yang ada dalam sesebuah ekosistem. Ia berlaku berterusan dan
berkesinambungan dalam edaran yang lengkap dan sempurna.

Kitar nutrien harus mencapai keseimbangan agar ekosistem berada

dalam keadaan stabil. Dalam konteks ini input bahan yang masuk ke dalam
sesebuah ekosistem mestilah sama banyak dengan output bahan yang keluar dari
sempadan ekosistem tersebut.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 13

5.5 EKOSISTEM HUTAN HUJAN TROPIKA

• 5.5.1 Konsep

• Hutan hujan tropika juga disebut sebagai hutan tropika

lembap

• Merupakan Biome yang merangkumi pelbagai jenis

ekosistem yang paling rumit di atas bumi.

• Meliputi 10% kawasan daratan tetapi menampung 40-

50% jumlah spesies yang ada di bumi.

• Kepelbagaian spesies disebabkan kepelbagaian jenis

tumbuhan semulajadi yang dipengaruhi oleh pelbagai
jenis iklim
Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 14
5.5.2 Hutan hujan tropika di kelaskan kepada dua:

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 15

 5.5.3 Ciri Hutan Hujan Tropika

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 16

5.5.4 Komponen Ekositem Hutan Hujan tropika

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 17

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 18
Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 19
Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 20
5.6 Ekosistem Hutan Bakau

Tidak sekata –dipengaruhi banjir pasang surut.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 21

5.6.4 Komponen Biotik dan Abiotik Ekosistem Hutan bakau

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 22

5.6.5 Siratan/rantaian makan dalam ekosistem hutan bakau

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 23

 5.6.6 Kepentingan Ekosistem hutan bakau

5.6.6.1 Kepentingan kepada Alam 5.6.6.2 Kepentingan kepada manusia

sekitar fizikal
 Sumber kayu arang dan kayu api
 Menstabilkan muara sungai dan
pesisir pantai – bakau dapat  Bahan binaan seperti cerucuk
mengurangkan pengaliran sedimen
dari kawasan muara sungai.
 Sumber perubatan (bakau
 Zon penampang semulajadi –
mencegah hakisan pantai oleh perepat) :tahan muntah
ombak, angin dan arus.
 Penapis bahan pencemar –  Menghasilkan rayon
berupaya menyerap sebatian
nirogen dan sebatian fosforus,  Sumber haiwan/tangkapan lain
mengurangkan pembiakan alga dan untuk nelayan
bakteria E. Coli.
 Mengekalkan keseimbangan  Menjadi kawasan ternakan
oksigen dan karbon dioksida
akuakultur
setempat
 Menjadi habitat pelbagai jenis
hidupan  Tarikan ekopelancongan

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 24

5.7 EKOSITEM TASIK

5.7.1 Konsep

Merujuk kepada ekosistem air yang tidak

berarus yang dikenali sebagai ekosistem
Lentus sama seperti ekosistem kolam dan
perigi.
Input air berpunca dari hujan dan juga
sistem saliran yang memasuki ke dalam
tasik berkenaan.
Ouput terbesar air dari tasik ialah melalui
proses sejatan air dari permukaan tasik ke
atmosfera.
Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 25
5.7.2 Komponen Biotik dan Abiotik Ekosistem Tasik

• Hidupan ekosistem tasik (Komponen biotik) berbeza dari ekosistem

akuatik disebabkan perbezaan bahan substrat, perbezaan cahaya
matahari dan suhu air.
• Terdapat zon-zon hidupan di dalam tasik iaitu:

• Zon Limne - bahagian yang sentiasa mendapat cahaya matahari dipenuhi

oleh organisma autotrof yang mampu membuat makan sendiri seperti
plankton, lumut, alga.

• Zon Profundal – bahagian bawah tasik yang tidak menerima cahaya

matahari di huni oleh organisma heterrof seperti ikan, labi-labi dan kura-
kura yang bertindak sebagai karnivordi dalam ekosistem tasik.

• Zon Litoral – Zon yang berhampiran dengan daratan dan zon infra-litoral
sentiasa dibasahi oleh air kaya dengan pelbagai tumbuhan berakar seperti
pokok keladi, teratai, telipot dan lain-lain.

• Komponen Abiotik pula termasuklah air, udara, cahaya matahari dan

pelbagai garam mineral yang menjadi nutrien kepada tumbuhan.

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 26

5.7.3 Aliran tenaga dan siratan makanan
dalam ekosistem tasik

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 27

 Sekian terima kasih
Moga
Score A+

Modul P&P Geo 942/1- NSNJ2009 28