Seensa

Sirnoota dabran keessa magaaloonni xiyyeefannaa arkachaa waan hin

turiniif rakkoon magaala teenyaa akkuma magaaloota biro baay’ee
xaxamtuu fi tan hidda gadifageefateedha.
Rakkoolee baay’ee barabaraan dabalaa dhufte tana hiikuuf
mootummaan biyya keenyaa Imaammataa fi Tarsiimoo misooma magaala
baafate hojitti hiikuudhaan lafa qabatu seerootaa fi hojimaata haaraya
sadarkaa sadarkaan jiru qopheessuu fi humna raawwachisummaa isaa
cimsuuf tattaaffiin taasifama jira tattaaffii kanaaniis bu’aan gaariin
gal’maa’u Jalqabee jira.
Kanaafuu raawwii bara 2002 dabranii qorachuudhaan leenjii tarsiimoo
muuxannoo gaggaarii babal’isuu irraa argamanii fi waltajii marii adda addaa
sadarkaa wirtuutti gaggeefaman irratti yaada ummataa ka’an akka
ka’oomsatti fudhachuun karoora Ji’oota jahan dhuufanii kan qophaa’ee jira.
Karoora kana keessatti kaayyoo, galma, hojiiwwan Ijoo fi gurguddoo fi
kallatti raawwii kaayyame jira.
Kutaa 1
2- Haala Waliigalaa
2.1 Hundeeffama Qajeelcha Tajaajila Mana Qopheessaa
Magaalaan Awwadaay Finfinnee irraa km 500 Godina Harargee Bahaa Aanaa
Haramaaya keessatti argatii Haalii qileensa isii badda daree yemmuu tahu baayinni
ummataa dhiira 12143 dhalaa 11527 waliigala 23,670 akka tahe ni tilmaamama.
Manni Qopheessa magaalaa Awwadaay kan dhaabate bara 1991 hoggaa tahu saniin
dura akka araddaa maqaa tokkotti Awwadaay 03 jechuun mana Qopheessaa magaalaa
Haramaaya jalatti bulaa turte bara 1996 tti Labsii 65/95/magaalaoota naannoo Oromiyaa
bifa haaraan ijaaraman magaaloota 20 marsaa duraa caaseefama fi hojmaata fooyya’een
hojii Bulchiinsa gaariifi hirmaanna ummata mirkaneessuun misooma arifachiisaa fiduuf
dhaabatan keessaa sadarkaa 4A kanameefi ofiin of bulchuu jalqabde magaaloota
naannoo Oromiyaa keessatti argaman 376 keessaa magaaloota diigdaman marraa
duraatiif riifoormii keessa galan keessaa takkaa tahu isii xiyyeefannaa mootummaan
naannoo Oromiyaa magaalaa tahaaf kanne kan agarsiisuu dha.
Qorannoon Topogiraafi Magaala kan gaggeefame bara 1993 keessa hoggaa tahu
bara 1995 keessaa maastarpilaaniin magaalaa hojjatameefi bara 1996 keesa hojiira ooluu
eegale balinni lafaa maastar pilaaniin ammatame heektara 394 taha.
Magaalaan Awwadaay daldalaasssss sa’aa 24 tiin tan beekamtu hoggaataatu
magaalaa seena qabeessa fi daldalaan beekamtuu taatee
Hararii fi Dirreedhawaa jiddutti Daandii guddaa kan walqunnamtu waan taateef sochii
investimantiitiif mijooytuudha.
Mootummaan naannoo Oromiyaatiifi Biiroon hojii fi misooma magaalaa Oromiyaa
sochii magaalaa tana ilaaluun Amajii bara 1999 irraa eegale magaala 2 ffaa Bttii akka
guddatu taasisanii jiran.
Sochii daldalaa sa’aa 24 magaalaa tana keessaatti gaggeefamuura kan ka’ee guyyaatti
namooni 5000 olii magaalaa tanaa seenanii kan bahaan hogaa ta’uu konkolatoonii
bayeeniis magaalaa tana seenaniitti bahan.
Rakkoolee gurguddoo magaalaan tun qabduu keessaa :-
 - Daldaala jimaattiin walqabatee kosiin garabaa tonii 2 hanga 3 tahuu guyyatti
magaalaa kan seenuu tahu.
- Waggootaa dheeraadhaaf xiyyeefanaa dhabuu irraa kan ka’ee hanqinaa bu’uura
misoomaaf tajaajilaa hawaasumaa kana qabu ta’u.
- Sababaa hojii barbadattiin namooni bayeen gara magaalaa wan seenaaniif hojii
dhabdumaan babalachuu.
- Iddoowwan daldalaa adda addaa babaalaachuu dhabuu irraa kana ka’ee dandii
gudaa rratti daldaalii babaalchuu.
2.2 Gurmaa’insaa fi Caaseeffama Humna namaa Waajjiraa
Caasaan Bulchinsa Magaalaa kantiibaa fi koree kaantiibaatiin kan hogganaman
waajjiroota mootummaa adda addaa fi Qajeelcha Tajaajila Mana Qopheessaa akkasuma
of keessaa kan qabdu hoggaa tahu. Muddee bara 2001 keessaa Bulchiinsa Araddaa
lamatti caasaan isaa hayyamamee dha. Kun rakkoo magaalaa keessa hanga tokko furuu
danda’ee jira. Qajeelcha Tajaajila Mana Qopheessaa dabalatee adeemsa hojii qoratame,
Adeemsa hojii Deeggarsa Bulchinsa Qabeenyaa Humna Namaa, Adeemsa hojii ijoo
Misooma Dabarsaa Bulchinsa Manneenii, Adeemsa Hojii Kenna Tajaajila fi Ragaa
Hawaasummaa Adeemsa Hojii ijoo Qulqullinaa fi Magariisuu magaalaa, Adeemsa Hojii
Bu’ura Misoomaa Dizaayinii fi Ijaarsaa kan jiran hoggaa tahu. Kutaan Qajeelcha
Tajaajila Mana Qopheessaa fi Kutaan Tajaajila Diinagdee JBAHn kan hin qoratamne
yammuu tahu adeemsi Hojii Gurmaa’insaa fi Deeggarsa Bu’ura Magaalotaa fi Adeemsii
Hojii Qophii karooraa, Hordoffiifi gamaaggama raawwii qorannoon JBAH irratti
gaggeeffamtullee caasaa nuuf ergamerratti lakkoofsi eenyummaa gita hojii kennameefi
nuuf hin ergamne. Garuu adeemsa hojii gurmaa’insaa fi Deeggarsa bu’ura magaalota
jalatti waamamaa gita hojii Raawwataa Hojjii Qorannoo Dhimma piroofaayilaa
Bulchinsa Magaalotaa fi Raawwataa Hojii Dhimma Walitti hidhaminsa Magaalaa fi
Baadiyyaa lakkoofsa eenyummaa gita hojii qajeelcha tajaajila mana qopheessaa jalatti
kaayyameeti jira.
Adeemsa Hojii Qophii Karooraa hordoffii fi gamaaggamaa raawwii TMG hojiirra
oolchuu fi galma gahumsa karooraa keenyaatiin barbaachisaa tahullee caasaa nuuf
ergamerratti waamamaan gita hojii kennameefi waan hin dhuminiif biiroo hojii fi
misooma magaalaa oromiyaa gaafachuun humni namaa lama karaa Waajjira SSO tiin
mirkanaa’ee akka nuuf ergamu kan gaafatamu tahu. Kana malees Adeemsa hojii
Qulqullinaa fi Magariisuu Magaalaa jalatti Raawwataan Eegumsa Magaalaa, Raawwataa
Dizaayinii qulqullinaa fi Magariisuu Magaalaa, Raawwataa Qulqullina Magaalaa
Adeemsa kana jalatti kan qoratame tahullee beeksisa gita hojjattootaa mootummaa KSSO
irraa nuuf ergame irratti lakkoofsa eenyummaa gita hojii kennameefii waan nuuf hin
ergaminiif jecha haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin gitni hojii kun waan nu
barbaachisuuf gaaffii biiroof dhiheessuudhaan kan gaafatamu taha.
Gabatee Humna namaa Qaj/Taj/M/Qopheessaa agarsiisu
Lakk Maqaa kutaa hojii Baay’ina humna Baay’ina human Karoora humna Baay’ina humna namaa bara Ibsa
namaa Caasaan jiruu namaa bara 2002 ture namaa bara 2003 2003 ramadamee
Dhi Dha w/g
1 Qajeelcha Tajaajila Mana 7 4 3 7 1
Qopheessaa
2 Adeemsa hojii kenna 8 2 2 4 2
Tajaajilaa fi Ragaa
Hawaasummaa
3 Adeemsa hojii qulqullinaa 17 2 - 2 25=gargaaraa
fi magariisuu 2=ogeessa
4 Adeemsa hojii Bulchinsa 10 7 4 12 1
Qabeenya humna nama
5 Adeemsa hojii Dizaayini 13 4 3 7 2
fi Ijaarsa Bu’uura
misooma.
6 Adeemsa hojii Ijoo 8 1 - 1 2
Misooma dabarsaa fi
Bulchinsa manneeni
7 Adeemsa hojii Qophi 5 1 2
karooraa fi Gamaa ggama B/B
Raawwii
Ida’ama 68 39
2.3 Gosa Tajaajila Qajeelcha Tajaajila Mana Qopheessaa kennu
Akkaataa labsii 65/95 keewwata 2 (8) jalatti akkuma ibsametti tajaajila Mana Qopheessaa
jechuun tajaajila bishaanii fi dhangala’aa, ijaarsaa fi suphaa daandii, ittisa balaa ibiddaa fi
balaa tasaa, hojiiwwan galmee kabajaa misoomaa fi bulchinsa lafa magaalaa, qulqullinaa
fi miidhaginsa magaalaa, tajaajila idilee jiraattotaaf kennamaniifi tajaajila biro bulchinsa
magaalaatiin murteessu akka dabalatu kaa’eeti jira.
Kana maleesa akkaatuma labsii kanaatiin keewwata 9 hojiiwwan bulchinsa
magaalaa jalatti kaa’aman kan hammatu yammuu tahu hojii lafaa fi eegumsa naannoo
akkasumas hojiin invastimantii xiyyeeffannaa mootummaan kennee fi sadarkaa
waajjiraatti kan hundeeffaman waan ta’eef gara isaaniitiin kan hojjataman taha.
3. Tarreeffama Haalaa
3.1 Tarreeffama Haala Keessaa
Lakk Qabxiilee tarreeffamaaf Cimina Dadhabina
filataman
1 Bulchiinsaa /Hooggansa Koreen Mgt Waajjirichaa dhaabbate A. Hoggansi Waajjira (Sektaraa)
A. toofta hooggansaa Jiraachuu (Koreen Magt cimuudhabuu
B. Turtii aangoo - Hoggansa Keessatti
C. Mul’ata hirmaachisummaan hin
Mul’anna
- Ragaan manaa, Lafaa fi Ragaan
bu’uraa qindooma jiraachuu
Waajjirri Mul’ata qabaachuu isaa dhabuu.
Mul’ata Waajjirichaa irratti
hojjattootni qixa barbaadameen
wal qixa hubatamuu dhabuu
2 Hoggansa Hojii - Caasaan Adeemsotni hojii hunda - Akkaataa JBAHn qoratameen
A. Caaseffama dhaabaa Qoratamee dhufuu taasaa Caasaa magaalaa
B. Karoora tarsimootiin - Karoori tarsimoo qophaawwu. - Dhufe kan wal hin simule ta’uu
hogganamuu - Karoorri Waggaa bahuu. - Adeemsi JBAHn qoratame
C. Adeemsa hojiitiifi Sirna - Akka waajjiraatti yeroo eegatee caasaan dhufuu dhabuu
hojmaataa gabaasni qophaawa. - Caasaan jiru ergama
- Qophii karooraa - Qophiin karoora Fooyyeen waajjirichaa kan hin kaayamne
- Sirna hordoffiifi Adeemsota birtti ni mul’ata ta’uu
gamaaggamaa - Sirni Hordoffii fi gamaggamaa - Karoora tarsimootiin
- Dhiheesa gabaasaa Jalqabuuf kaka’umsi ijiraachuu hoogganamuu dhabuu
- Sirna gurmaainsa - Odeeffannoon gurmaa’uu baatu - Dandeetti karoorsuu irratti
 Odeeffannoo illee jiraachuu. gdihumsi jiru xiqqaachuu
- Deeskiin Odeeffannoo ijaaramee - Karoorri bahu
hojjataan ramadamuu. hirmaachisummaa dhabuu.
- Karoora bu’aa irraatti
xiyyeeffate bahuu dhabuu.
- Hoggansi jiru karooraaf
xiyyeeffannaa dhabuu
- Haala qabatamaa irratti kan
hinciyyeeffanne
- Hordoffi fi Gamaaggami
Karooraa hanqina qabaachuu.
- Sirni namni hojjate itti
badhaafamu jiraachuu irratti
hanqina jiraachuu dhabuu .
- Sirni gurmaa’insa
odeeffaannoo haala qabamee
waajjiraatiin keessatti
gurmaa’uu hanqina qabaachuu
- Sirni Odeeffannoo diriiruu
dhabu
3 Humna Namaa - Humna namaa barataa guutachuu -hojjataan hundi hojii irratti akkaataa
A. Dandeettii hojjataa irratti fooyyeen gaariin jiraachuu JBAHn Gahumsa barbaadame
B. Kuufama humna nama - Haalli Naannoo hojii hanga tokko hubannoo gahaa qabaachuu dhabuu
baratee mijaawaa ta’uu - Labsii, Danbii, Paakeejii dhimmoota
C. Duudhaa, dandeettii fi - Mirgaa fi faayidaa hojjataa magaalaa irratti hubannoo dhabuu
haala aadaa kabajuu irratti fooyyeenii fi - Kaka’umsi fi danta dhabummaan
D. Naannoo hojii
E. Humna Namaa
F. Gamaaggama Raawwii
hojii
G. Hooggansa hojjatotaa
H. Mindaa fi Faayidaa adda
addaa
I. Hojjataan haala mana
jireenyaa isaa itti hin
gad dhiifne
jalqabbiin jiraachuu hojjattoota muraasa biratti mul’achuu
-Ilaalchi tajaajilummaa hawaasaa hin
dagaagne
- Iddoo bashannanaa haragalfi
- Jiraachuu dhabuu
- Haalli mijaawaan fasilitin
jiraachuun
- Madaalliin hojii wayitaawwaa fi
bu’aa irratti xiyyeeffate Jiraachuu
dhabuu.
Hordoffiin itti fufinsa qabu jiraachuu.
dhabuu ara
- Bu’aan adda addaa Seeraatiin
kennamu gahaa tahuu dhabuu
4 Faaynsii - Haasaan jiraachuudha bullee - Labsii, Danbii, Qajeelfamnif
A. Hooggansa bajataa fi humnuma qabnu duguugnee sirna hojimaataa baajata irratti
to’annaa to’achaa turuu ifa tahe jirachuu dhabuu
B. Itti fayyadaminsa, - Gara hudaan waldanda’uun - Itti Gaafataman adda bahe fi
bajataa baajata mana qopheessa dhummaa MMD, Mana
C. Bajatni haala gahaa waajjiraalee birootiin gargaaruu Qopheessaa fi Waajjira Galii
taheen ramadamuu itti fayyadamuu Baajata Jiraachuu dhabuu
D. Gammaaggamaa fi qabaachuu isaatiin - Itti Fayyadamni Karooraafi
Hordoffii - Gamaaggamni fi Hordoffin Raawwii bajataa karaa
baajaataa jiraachuu iftoomina qabuun kan hin
diriirre ta’uu.
- Sadarkaa Adeemseetti karoora
baajata kan mata fi
Qopheeffachuuf kaka’umsa
dhabuu
- Ramaddiin baajataa haala
Hojjatamuu walin gahaa tahuu
dhabuu
4 - Gamaaggamaa fi hordoffiin ifa
tahe jiraachuu dhabuu.

5 Meeshaalee itti fayyadama Iddoon Teesumaa Adeemsota hojii

A. Tajaajila Wajjiraa - Akkataa JBAHn Adeemsota hojii tiif mijaawullee teessuma fi Minjaalii
B. Meeshaalee itti Gurmessun fi iddoo mijjeessuun hir’achuu:-
fayyadaminsaa fooyyeen jiraachuu - Hanqina
C. Konkolaataa - Konkolaataa kosii goggogaa kaasu - GIS
D. Meeshaalee Qunnamtii qabachuu - Total Station
- Minjaala
- Type (Taaypii)
- Konkolaataa
- Motar Cyci
- Makinaa Sagaraa xuuxu
- Makinaa qeyra foon guru
- Makinaa qushaasha goggoga
kaasu
- Ambulanci
- Ittisa bala ibiddaa
- Maashinari karaa hojjatan
jiraachuu dhabuu
Meeshaalee Qunnamti
- Bilbila
- Faaksii
- LAN
- Website
- Footoo Koopii
- Pilootara
- Piroojektara
Hanqina meeshaa sab-qunamtii jirachuu
6 Kennaa tajaajilaa - Kennaa Tajaajilaa irratti Danbii fi Qajeelfamoota jiran
A. Itti quufinsa Jalqabbiin gahaan jiraachuu ilaalchisee hubannoon Raawwii irratti
tajaajilamtootaa - Deeskii Odeeffaannoo Sanduuqni jiraachuu.
B. Haala gaariin bu’a Yaadaa fi Komii Humna namaa qabmuun hojii keessa
qabeessa tahuu Keesummeessuun dhaabbachuu galn dhabuu
C. Haala komii
keessumeessuu
D. Uumama wantoota
haarawaa
7 Itti fufinsa /Sabatinsa - Kutannoo fi fedhiin jiraatullee
dhaabbaticha itti fufinsa qabaachuu dhabu
A. Kutattummaa - Kutannoon jiraachus - Ilaalchi Tarsimowaan xiqqaa
B. yaada tarsimo’aa - Ilaalchi Tarsimawaan hanga tokko ta’uu .
C. Qunnamtii qama biraa jiraachuu - Tal – qunnamtiin dhaabbilee
wajjin - Walqunnamtiin karaa adda addaa miti-mootummaatiin Waliin
- Fayyadamaa Wajjin tiin godham fooyya’aa ta’uu kan hin qabne.
- Biroo Naannoo fi - Tajaajilamaan keenya bifa
jiddugalaa wajjin gaariidhaan tajaajilli isaa fooyya’u
- Biroolee godinaa fi - Biroo Misooma magaalaa fi
aanaa wajji Oromiyaa Waajjira misooma
- Dhaabbiilee gargaarsaa magaalaa Godinaatii waliin
wajjin kanneen biro walqunnamtiin jiraachuu
D. Argamiinsa galii fi - Sektaroota magaalaa waliin wal
qusannaa baasii qunnamtii gaariin jiraachuu
3.2 Tarreeffama Haala Alaa
Qabxiilee Fooinsaa
Siyaasaa
- Poliisii motummaa
- Labsii, Seerota fi
qajeelfamoota
- Fooyyainsa sivil sarvisi
Caaseffama Naannoo fi
godinaa
- Sirna Alwaltainsaa
- Haala Siiyaasaa godinaa ykn
aanaa keessa jiruun
Siyaasaa
-Imaammata Mootumna
Haala Mijjaawaa Sodaa
- Misoomni magaalaa - Haalli Maxantummaa Jiraachuu
xiyyeeffannoo Mootummaa - Misooma magaalaa irratti jiddu
argachuu seenummaan jirulchuu
- Sirna Al-Waaltainsaa - Ijaarsa seeraan alaa irratti tarkaan fii
hojiirra Oolchuu fudhatamtu irratti jiraachuu dhabuu.
- Paakeejiin Bulchinsa gaarii FKN . Lakk 26/91 irraatti aangoon
akka Oromiyaatti bahee - Bulchinsa magaalaa mana seeraan
jiraachuu alaa diguuf kename addaan baasee
- Magaalaa ofin of bulchuu kan hin keenye
- Huji dhabdummaa - Beenyaan walaqabatee haala
xiqqeessuuf mootummaan qabatamaa magaalaa teenyaa walin
xiyyeeffanna kenu labsiin manuwaalii ifa tahe jirachuu
dhabuu Fkn. Jimaa
- Lasii dandiifi Qajeelfamoota ijiran
irratti manni murtii dhabbachu
dhabuu
- Paakeejiin Bulchinsa gaarii - Qoodni hojii kan Waajjira lafaa fi
bahee jiraachuu kunuunsaa Naannoo fi Adeemsa Hojii
-Mana marii mata ofii qabaachuu kenna
- Tarsimoo Muuxannoo Gaarii - Lafaafi Raawwi Ijaarsaa
babbalisa jiraachuu - Naannoo daangaa magaalaa fi
 - SFSS fi JBAHn hojiirra Aanaatti qajeelfamootni ifa tahan
Ooluuisaa jiraachuu dhabu
-JBAHn qoratamee gad bu’uu isaa - Labsii fi Qajeelfamoonni Bulchinsa
Magaalaan ofiin of bulchuu isii lafa magaalaa ilaalchisee jirachuu
Mootummaan Ijaarsa dandeetitif dhabuu
xiyyeeffanaa kennuu - Labsii Galmeessa (Mana fi Seera
qabsiisuu irratti jiraachuu dha
(Hojii Regularaayzeshinni)
- Suphaafi bitaa meeshaa irratti qaama
biroof dabarsee kennuun itti
gaafatamuumaa keeyuudhab
Siyaasaa - Danbii fi Qajeelfamni raawwi waa’ee
- Gara immata Mootummaati suphaa konkolaata fi Bittaa meeshaa
- Labsii Mootummaa jiraachuu dhabuu
ilaalchise - Akkaataa itti fayyadama Qabeenya
- Caaseffama Araddaatiin Ummamaa magaalotaa fi Aanota
Naannoo jidduu jiru irratti Danbii,
Qajeelfamoonnifi ifa ta’e jiraachuu
dhabuu
Dingdee - Xiyyeeffannaa IMXf kannuu isaa - Galii bunaa kufuu
- Sirna gaba walabaa - Potenshiyaali warshaa qoratamaa - Dhiibbaa Giloobaalayizeeshinii
- Karaa guddina dinagdee jiraachuu isaa
- Karaa mulliftuu guddinaa - Bu’uraaleen misoomaa birtti
(GOP) fooyyeen hanga tokko jalqabbiin - Sochiin daldala Jimaa iratti
- Karaa humna galii jiraachuu hirmaannaan jiraattootaa
jiraataa - Magaalaan galii ofii guddiffachuuf xiqqaachuu
- Sirna dabala Addunya aangoo qabaachuu - Sochii daldala jimaa irratti
- Fooyyainsa sogantaa - Fedhiin investimantiif qabnu haala qabatamaa magaalaa
gibiraa jiraachuu. teenyaa jimaa irratti labsii,
- Baballina bu’uraalee - Galiin JBAHn qoratamuu danbiifi qajeelfamootni Ifa
misoomaa - Daldala Jimaatiin wal qabatee tahe jiraachuu dhabuu.
carraan hojii jirachuu - Sochii daldala Walfakkaatu
irratti hirmaachuun galin
haa’aasaa magaalaa teenyaa
xiqqaachuu
- Haala qabatamaa magaalaa
teenyaa tin mata dureewwan
gali qoratamanii jiraachuu
dhabu
- Magaalaan Jimaa gara Nannoo
bira deemuu (hanna ,
Saamicha)
- Sochiin daldala Jimaa (gatiin )
Jimaa kufuu danda’a
JBAHn gali qoratamuu - Gibirri Lafaa fi manaa
 Sadarkaa 2ffaa A tiin kafaluun
ulfaachuu.
- Guddina dingdee Baadiya
Naannoo keenyaa haala gaariin
keessummeessuu hin
dandeenye
- Hanga magaalaan barbaaddu
bu’uraaleen Misoomaafi
Tajaajilli gahaan jiraachuu
dhabuu
- Iddoon daldalaa mijaawaa
Jiraachuu dhabuu
- JBAH qoratame kutannoon lafa
qabsisuu dhabuu (gali)
Hawaasummaa - Dagaaguudhabuu Aadaa hojii
- Dabalinsa lakkofsa - Baballinsa Dhaabbiilee - Baballinsa dhukkuba
ummataa hawaasaatiif xiyyeeffannoo HIV/AIDS
- Amaatii, Duudhaa kannuu isaa - Ijaarsi seeraan alaa namoota
ilaalcha fi argama - Gurmaainsi hawaasaa jiraachuu Naanno biro irraa dhufaniin
hawaasummaa isaa pilaana magaalaan wal
- Dhiheessa Tajaajila - Waltajjiin Afooshaa ji’aan faalleessuu heddummaachuu.
hawaasummaa jiraachuu - Namoonni Magaalaa fi
- Humni namaa Jiraachuu baadiyyaa Naannoo irraa gara
magaalaa hatan
heddummaachuun tajaajilli
hawaasaa keennamu
 xiqqaachuu
- Hirmaannaan ummataa
xiqqaachuu
- Tajaajilli fayyaa Maati gahaan
jiraachuu dhabuu (deessistuu,
Ekestenshinii fayyaa ,etc)
- Aadaan lafa babal’isanii
qabachuun jiraachuu.
- Aadaan qulqullina Naannoo
Hojjataan haala mijaawaa jiru irraa kan ofii eeguu jiraachuu dhabun
ka’ee yoo gadi=dhiisuu dhabuun yeroo - Sababa Muudamaatiin yeroo
tokko tokko ni mul’ata tokko tokko hojjattootni hojii
- Gamaaggamni Raawwii akka gad lakkisuu.
waajjiraati jiraachuu - Gamaaggamni akka
adeemsootaatti itti fufinsa
dhabuu wal irraa citii
mul’achuu irraa kan ka’e
hanqinni jiraachuu
Teeknoolojawaa -Mootummaa naannooti babbalinsa - Hawaasa baadiyyaatiif
- Guddina qunnamtii odeeffannoo teeknoolojiitiif Odeeffannoo teeknooloojii
teeknoloojii xiyyeeffanaa kannuu isaa baballisuuf faaynaansiin ga’aan
- Tajaajila waliin gahuu - Waajjiri qunnamtiif xiyyeeffannoo itti jiraachuu dhabu
- Hojmaata haarawa kennuu isaa - Akka waajjiraatti qunnamtiin
hordofuu irratti - Kaka’umsi jiraachuu Tajaajila waliin teeknolojii jiraachuu dhabuu
- Karaa biraatiin gahuu keessatti (Kompitara) interneetii) (Teknolojii lafa)
- Hjimaataa Haarawa hordofuu irratti - ICTn dadhabaa ta’uu
 jalqabbiin jiraachuu fkn - Ogeessa suphaa gara ICT tiin
- Carraan jiru magaalaan teenya Jimaan dhaabamuu
wal qabatee haala saarii irra jiraachu -
- Manni Poostaa babal’achuu
Tajaajilli Mobayilii baballachuu
Naannummaa - Humna Namaa gahaan Jiraachuu - Baballinsa Faalama Naannoo
- Kuufaminsa Qabeenya - Magaaloonni karaa dhiheessa - Lafti bal’oon qoteebulaan
uumama naannooti bu’uraalee misoomaatiin humna qabamu
argaman fooyya’aa qabaachuu - Naannoo tokko tokko Zooniilee
- Goginsaa fi - Daldalaaf magaalaan teenya Keessatti galaanni jiraachu
qa’uumaminsa balaa mijaawaa ta’uu - Oomishni Jimaa Caamsaan
Uumamaa - Qabeenyi Uumamaa daandin Wajjiin Xiqqachuu.
- Haala teessuma lafaa hojjatan korataa fi cirrachi - Naannoo tokko tokko keessatti
jiraachuun Manneen Walitti tuucha’aniifi
- Babal’ina guddina magaalaaf Manneen Jooniyaa
mijjoytuu ta’uu. Hedduummachuu (Slum Area)
- Qutee bulaan potenshaalii baballachuu.
waabituu qabaachuu - Qulqullinaan wal qabee
- Daandiin Dirree Dawaa fi Harar decomposiin hawaasni
Jiddu jiraachuu hubannoo dhabun.
3.3 Gamaaggama karoora fi Raawwii bara 2002
Tarreeffama Hojii Idilee
a. Hojii Ijoo Hoggansaa
Hojii kana jalattii hojiiwwan TMGB fi hojiiwwan ijoo hoggansaa, qophii karooraa,
sirna hordoffii fi to’annoo akkasumas hojiiwwan JBAH hojiirra oolchuufi SFSS irratti
xiyyeeffachuun raayyaa misoomaa uumuu ilaalchisee hojiileen adda addaa kan
hojjatame yammuu tahu garanaan bara 2002 keessa Ji’a Adoolessaa bara 2001 irraa
jalqabee leenjiiwwan adda addaa kennuudhaan rakkoolee karaa ilaalchaa, dandeettii fi
hooggansaatiin jiru furuudhaaf sochiin taasifameeti jira. Kana malees hojiileen kun
karoora keessatti akka qabamu taasisuurraa jalqabee leenjiiwwan kennaman irraa
ka’uun karoorri bara 2002 Ji’a Onkoloolessaa keessa bifa haarayaan akka qophaawu
kan taasifame hoggaa tahu karoorri qophaawe kunis koree walii galaatiin, koree
dhaabbiitiin, mana marii magaalaatiin gamaaggamamee akka mirkanaa’u godhameeti
jira. Haata’uu malee karoora hojii misoomaa fi bulchinsa gaarii baasuu fi hojjiirra
oolchuu irratti rakkoon TMG hojiirra oolchuu tiin akka qabnu saaxil bahan rakkoon
ilaalchaa hoggansaa hiikkamuu qaban hanga barbaadame hin hiikkamne. Kanaafuu
karoora bara dhufuu keessatti rakkoo karaa ilaalchaa fi hooggansaa tiin jiru irratti
xiyyeeffatamee hojjachuun barbaachisaadha.
Karaa Raayyaa misoomaa gurmaa’e uumuutiin ilaalcha misoomawaa irratti
ilaalcha cimaa gamtoomee uumamuu dhabuurraa kan ka’e tokkummaan raawwii
cimaan uumamuu hin dandeenye. Kanarraa ka’uun ilaalchi misoomawaa gamtaawe
Qajeelcha keessatti uumamuu hin dandeenye. Rakkoon dandeettii akka qabnu kan
lafa kaayyame ta’u illee rakkoo dandeettii addaan baasanii kaa’uudhaan rakkoo
dandeettii kana hiikuuf hojiilee hojjatamuu qaban irratti xiyyeeffatamee hanga
barbaadame hin hojjatamne.
Sababni guddaan ilaalcha misoomaa fi dimookiraasummaa keenyaa doomsaa
jiru gufachiisaa jiru karaa adda addaatiin kan ibsamuu fi kan mul’atu ilaalcha kiraa
sassaabummaati. Kunis fedhii dhunfaa irraa eegalee ilaalcha boodatti hafaa hawwaasa
keessa jiruufi maxxantoota adda addaatirraa summiin kiraa sassaabdummaa facaatu
ittisuu kan danda’u ilaalchi misoomawaa fi raawwii gamtoome akka hin qabaanne nu
taasiseeti jira. Kana irraa ka’uun rakkooleen ilaalchaa, dhiphummaa fi gad
 aantummaa, olola maxxantootaa ittisuu dhabuu, hanqinoota keenya dhageeffachuuf
qophaawoo ta’uu dhabuufi bu’aalee xixiqqaa argamiif gammaduu fi fedhii
maxxantummaa ofiitiif guuttachuuf jilbiiffachuu qulqullina siyaassaa dhabuu
hundeerraa hiikkamuu hin dandeenye. Kanaafuu dhimmoota kana irratti
xiyyeeffachuun sochii Tarsimoo Muuxannoo gaggaarii hojiirra oolchuu cimsuudhaan
hojiirratti rakkoolee ilaalchaa fi dandeettii deeggarsaa fi hordoffii cimtuu
godhuudhaan kan itti deemamu ta’a

Karaa JBAH tiinis adeemsa hojii tokko tokko keessatti chaartarii

qopheeffachuun kallatti mauwaalii qofaan hojjachuun raawwii hojii guyya guyyaan
madaalaa deemuun istaandaardii hojii guutanii madaalaa deemuun kan mul’ate
ta’ullee hanga barbaadamuu deemuu hin dandeenye. Kunis bara dhufu keessa kan itti
xiyyeeffatamu taha.
Karaa qophii karooraa, gabaasaa, hojii hoggansaa fi hordooffiitiin waggoota
dabran irra haalli fooyyeen kan jiru tahullee karoora sirrii baafatanii raawwataa
qabsiisanii hawaasaa fi miseensa bal’aa hiriirsuun hojii keessa galchuun hin danda’amne.
Karaa biraatiin waltajjii idilee kabajamuu dhabuu fi raawwi hojii madaaluudhaan sirna
hojimaataa tokko tokkoon namaa bu’aa galmeesseen itti madaalamuufi ittiin addaan
baafamaa deemu irra gahuu hin dandeenye. Kanarraa ka’uun abboottii adeemsaatifi
raawwattoota biratti laafinni mul’achaati jira. Karoora tarsimoo muuxannoo gaggaarii
karaa qulqulluu ta’een ciminaan hojiirra ooluu kan danda’u raayyaan misoomaa
gurmaa’ee kan jiraatu yoo ta’e qofa.

Kanumaafuu bara 2003 keessa tarsimoo kana hojiirra oolchuuf sochii oowwaa
gaggeessuudhaan rakkoo ilaalchaa furaa deemuun ilaalchi misoomaa gabbachaa akka
deemu godhuu daran qabsoo wal irraa hin cinne gaggeessuun ilaalcha kiraa
sassaabdummaa sochii oowwaa kanaan baqaa akka deemu godhuun dhimma
xiyyeeffannoon itti kennamuudha.
 b. Paakeejii Bulchinsa Gaarii
Paakeejii kana keessatti akkaataa Caamsaa bara 2001 keessa fooyyee dhiyaateen
Sagantaan duraan torba ture gara sadiitti walitti cunfamanii dhiyaataniiti jiran haaluma
kanaan

1. Sagantaa fooya’insa sirna misooma lafaafi pilaani

2. Sagantaa fooyya’insa sirna taaksii fi faayinaansii
3. sagantaa fooyya’insa ijaarsa dandeettii dhaabbiilee
1. Sagantaa fooyya’insa sirna misooma lafaa fi pilaanii
Karaa dhiheessa lafaatiin bara baajataa 2002 ilaalchisee
Bara 2002 keessa lafa mana jireenyaaf m220,000 investimantiif m212,000 lafa IMX
m22572, tajaajila hawaasu
Haata’uu malee karaa bulchinsaa fi misooma lafaatiin hojiin hanga barbaadamu
hojjatamuu dhabuurraa kan ka’e jiraattota magaalaa biratti komiin bal’aan kan
mul’atuudha. Itti fayyadamaa fi dhiheessi lafaa karaa ifa tahee fi qindoomina qabuun
sirni hojimaataa sirrii diriiree jiraachuu dhabuurraa kan ka’e lafti magaalaa muraasa ta’e
kun saamichaa fi israafummaa dhaaf saaxilameeti jira.

Sirni abbootii qabeenyaatiif beenyaa haqa qabeessa ta’e itti kaffalamuu nama
dandeessisu sirni hojimaataa ifa ta’ee fi murtaawaa ta’e hin jiru labsii fi qajeelfamni
beenyaa jiraatullee hojimaatni murtaawaa fi ifa ta’e diriiruu dhabuurraa kan ka’e sirn
ihojimaataa kun bu’a qabeessa ta’uu hin dandeenye iddoowwan ammaan dura
kennamaniis bu’ura misoomaa dursee waan hin guutaminiif komiin hawaasaa bal’inaan
ka’aati ture ammallee ka’aati jira. Karaa biraatiin Filannoo bara 2002 tiin walqabatee
qabiyyee seeraan alaa ittisuu fi sirreessuuf xiyyeeffannoon kennamuuf xiqqaa ta’uu irraa
kan ka’e ijaarsi seeraan alaatiifi saamichi lafaa baballachaati ture. Bulchinsi Magaalaa
lafa qorannaa irratti hundaa’uun beenyaa kafalee qopheessee sirna liiziitiin kannuu waan
hin dandeenyeef lafarraa galii argachuu qabu argachuu hin dandeenye. Kanaafuu bara
baajataa 2002 keessa rakkooleen gararreerratti eeramaniifi kanneen biroo Waajjirri Lafaa
fi Kunuunsa Naannoo dhaabbatee waan jiruuf rakkooleen kun hiikkamanii bu’aan gaariin
kan galmaawu taha.
 2. Sagantaa fooyya’insa sirna taaksii fi faayinaansii
Bara 2002 keessa Karaa galii mana qopheessaatiin karoora gad kan sassaabame ta’ullee
galii bara 2001 tii ol qarshii 1,000,000 (miliyoona tokkoo ol) caalmayaan sassaabameeti
jira. Bara 2001 keessa galii man qopheessaa qarshii 3,500,000 guuruuf karoorfamee
qarshiin 4,788,365.08 galii yammuu tahu bara 2002 keessa immoo qarshii 6,100,000
karoorfamee qarshii 5,778,064.66 galiii taheeti jira. Haata’uu malee galiiwwan adda
addaa JBAHn qorataman duguuganii guuruu dhabuu haala qabatamaa magaalaatiin galii
haarawa uummachaa deemuu dhabuu galii mana qopheessaatiif akka galii mootummaatti
xiyyeeffannaa kennuu dhabuu, hojjattoota biratti ilaalchi galii mana qopheessaa
sassaabuuf kennamu xiqqaa ta’uu fi galii muraasa qofarratti xiyyeeffatanii hojjachuun
waajjira galiiwwanii biratti kan mul’ate yammuu tahu karaa mana qopheessaatinis
ogeessonni galii sassaabuu qaban sassaabuu dhabuu ragaa galii sassaabuuf nama gargaaru
qindeessanii waajjira galiiwwaniitiif kennuu dhabuu, karooraa fi raawwii galii irratti
waajjira galiwwaniitiin wajjiin waltajjii idilee uummatanii gamaaggamaa deemuu
dhabuun mul’ateeti jira.
Karaa bulchinsaa fi to’annoo faayinaansiitiinis karoora waggaa qopheeffachuun
koreelee adda addaatiin gamaaggamuun mana marii magalaatiif dhiheessanii
mirkaneeffachuun kan jiru tahullee gahee hojii mana qopheessaa fi waajjira faayinaansii
karaa ifa taheen beekkamuu dhabuu, qajeelfamaa fi danbiin ifa tahe jiraachuu dhabuu
daran eega sochiin faayinaansii mana qopheessaa gara waajjira faayinaansiitti galee
waggoota lama kan lakkoofsise tahullee leenjiin qaamni lachuu irratti argaman kannamuu
dhabuurraa kan ka’e hubannoon walii wajjiinii uumamuu hin dandeenye. Karaa biraatiin
sirni bittaa fi bulchinsa qabeenyaa magaalotaa ittiin gaggeeffamu danbii fi qajeelfamni ifa
tahe jiraachuu dhabuu daran qorannoo JBAHtiinis ifatti kan kaa’ame hin jiru. Bara
baajataa 2002 keessa meeshaalee qulqullina hin qabne bituu meeshaalee gaafatamanii ala
bituu, meeshaalee gaafataman yeroon dhiheessuu dhabuu, caalbaasii bittaaf bahan irratti
abbaa baajataa hirmaachisuu dhabuu fi gabaasa raawwii faayinaansii Ji’a Ji’aan
akkasumas kurmaanaan kan hin gabaafamne tahuu daran gabaasni ooditii keessaatiis
kurmaana kurmaanaan gabaafamuu dhabuun karaa waajjira MMDtiin kan mul’ate
hoggaa tahu karaa mana qopheessaatiinis karoora bittaa ifa tahe gosaa fi meeshaalee
bitamtu moodeelaan addaan baasanii dhiheeffachuu dhabuun mul’ateeti jira.
 3.Sagantaa fooyya’insa ijaarsa dandeettii dhaabbiilee
Karaa sagantaa fooyya’insa ijaarsa dandeettiitiin manni marii magaalaa, qaamni haqaa
(poolisii, abbaa alangaa, waajjira Bulchinsaa fi nageenyaa) akkasumas caasaa araddaa fi
mana qopheessaa jiddutti muudamni hojii hanga barbaadame uumamuu dhabuu irraa kan
ka’e olaantummaan seeraa kabajamee bulchinsi gaariin lafa qabachuu hin dandeenye.
Karaa biraatiin humni raawwachiisummaa mana marii magaalaa fi araddaa cimsuuf
leenjiin hubannoo uumuu kallattii karoorfameen hin raawwatamne. Koreen dhaabbii
misooma magaalaa karooraa fi raawwii hojii qorachuudhaan bara 2001 irra haalli
fooyyeen kan mul’ate tahullee raawwii hojii keessatti karaa deeggarsa kennuutiin sochiin
taasifame xiqqaadha.
Hirmaannaa ummataa cimsuuf sirni hirmaachisaa fi gurmaa’insi hawaasni irraa
amantii qabu ijaaramuu dhabuu daran manuwaalii hirmaannaa ummataa qindeessuuf
nama gargaaru bahee hojiirra ooluu dhabuurraa kan ka’e hirmaannaan ummataa hanga
barbaadamu guddachuu hin dandeenye. Karaa biraatiin waldayni hawaasa adda addaa
cimee jiraachuu dhabuu fi koreewwan adda addaa sadarkaa Araddaatti ijaaramaniifi
ijaarsi garee misoomaa cimee karooraan hoogganamuu hin dandeenye. Hojiiwwan
misoomaa magalaa keessatti hojjataman irrattiis tooftaa adda addaatiin hawwaasni
humnaa fi maallaqaan akka hirmaatu hin godhamne. Sirni abbootiin qabeenyaa tajaajila
adda addaa irratti bobba’uu isaan dandeessisuufi waltajjiin marii idilee qophaa’ee gahee
isaanii akka bahan hin godhamne. Kanaafuu bara 2003 keessa dhimma xiyyeeffannaan
itti kennamuudha
Kutaa II
II Mul’ata Ergama, Duudhaalee (hooda ) (Valves
1.1 Mul’ata (Vission)
Magaalaan Awwadaay Gaafa Afiricaatti Jiddugala Daldalaa fi
Tajaajilaan beekkamtuu akka tahuu Dorgommii Diinagdee isii
Mirkaneeffachuun Jiraattoota isiif Mijjooytuu taatee akka argamtu
hojiin ni Jalqaba.

1.2 Ergama (Mission)

Tarsimoo Muuxannoo Gaggaarii fi Paakeejii bulchiinsa gaarii

magaalotaa hojiirra Oolchuun, humna raawwachiisummaa waajjiraa
cimsuudhaan, gaggeessitootaa fi hojjattoota aantummaan ummataa fi
itti gaafatamummaa qaban horachuun, Tajaajila saffisaa fi haqa –
qabeessa fedhii fi faayidaa Ummataa jiddu galeessa godhotan
hawaasaaf dhiheessuudhaan, hubannoo ummataa gabbisuunifi
hirmaannaa abooti qabeenyaa cimsuu dhaan Maasfen pilaani
magaalaa fooyyessuuf hoojiirraa Oolchuudhaan humna faaynaasii
Waajjiraa karaa ammayyaa’aa ta’een guddisuu dhaan, rakkoolee
bu’ura misoomaa magaalaan qabdu furuudhaan , Hojii dhabdummaa
salphisuun jiddu gala misoomaa naannawa isin akka taatu
godhuudha.

1.3 Duudhaalee (Hooda) (Values)

1. Malaammaltummaa irratti qabsaa’uun aadaa keenya.
2. Tajaajilamtoota keenyaaf kabaja ol’aanaa qabna
3. Bu’aan Hojii keenyaa Sochii gamtaa keenyaati
4. Hojii Keenyatti aantummaa fi itti gaafatamummaan hojjanna
5. Yeroo Hojii Kabajuun aadaa keenya
6. Maastar pilaaniin magaalaa teenyaa qarrayyoo ija teenyaati
1.4 Ka’usa Karoora bara 2003
- Imaammataa fi labsii, dambii, Tarsimoo, Pakejjii
Industarifi Misooma Magaalaa fi Pakejii Bulchinsa
Garii Maggaloota Sadarka Fedarla fi Nannootti bahan.
- Galma Karoora wagga shanii Hiyyuma xiqqeessu fi
Guddina Itti fuffinsa fuddu (PRSDP) fi Karoora
tarsimoo wagga shanii Q/Taj/M/Qopheessa
Bul/Mag/Awwadaay
- Manwalottafi Dokamnti JBAHn Qorannon irratti
gaggeessfame.
- karooraa fi Raawwii bara 2002 keessatti cimina fi
hanqinoota mullattan.
- Konfarnsi ummata irratti yadaa bilchata kayyanifi
kommile ummata fillannon booda akka dhabbati marii
gaggefamtte irrati ummatarra ka’an.
 C. Kayyoo fi Galma gurguddo Karoora bara 2003

a. Kayyoo Gurguddoo karoora 2003

- Danddetti rawwachissuma Q/Taj/M/ Qopheessa akka cimuu
godhudhan misoomani dingadee fi Hawwassuma Magalla
cimma akka demmu godhuu.
- Jirattoni magaalaa Mirgaa fi dirqama isaanii beekaa akka
deeman haala mijeeysuun Bulchinsa gaarii fi misooma
arifachisaa mikaneessuu keessatti gahee isaanii akka gumaachan
haala mijeessuu.
- Rakkolle Ilaallcha ga’umsa Humna nama nannoowa bu’ura
misooma, kanninsa tajajjila, fi Eeggumsa Nannoo jiru akka
Salaphatu godhudhan Tajajjila qulqulluu ga’umsa qabu akka
baballatu godhuu.
- Ijaarsa piroojektoota dargaggoota jiddu gala godhatan
hojjachuudhaan rakkooleen dargaggoota dhawaatan salphachaa
akka deeman godhuu.
- Hanqina Manneen jireenyaa fi dhiyeessi Tajaajila bu’ura
misooma magaalaa teenyaa keessa jiru dhawatan salphisuun
b- Galamwwan Gurguddo Karoora bara 2003
- I/Gaafatamtoonni fi hojjatoonni qajeelfamoota fi sirna
hajmaata uumannii ifatti hubachuu fi sirreessuu danda’an
hordofuu ni jalqabu.
 - Gaggeessitoot fi Hojjatoota keessa humna adda duree fi
gaggeessa magaalaa qulqullina ilaalchaa, aantummaa ummataa
fi kaka’umsa hojii gaarii qabatee hojii seektarichaa gahuumsa
hojjatuu fi gogganuu uumuu keessatti jalqabbii gaariin kan
mul’atu taha.
- Tajaajila Si’oomina, iftoomaa fi itti gaafatamummaa qabu
Addemsoota hojii Murasa keessatti kanamu jalqabee akka
babbaltuu ni godhama.

D. Kallatti xiyyee fannoo karoora Bara 2003

- JBAH fi SFSS walitti hidhuudhaan adeemsa hojii qorataman hunda
chartari qopheessuu fi walii mallateessuun hojiira oolchuu.
- Kallattii Raawii SFSS fooyyeesuun Hojii Sisyaasaa kan bu’uraa tahu
hubachuu.
- Hojii Foyya’iinsa Siivil Sarviisii karaa qindoomina qabuun hojjachuu.
- Sagantaan kun sagantaa yeroo dheeraa gaafatu tahu hubachuun
kallattii kanaan raawwachuu.
- Leenjii hubannoo Uumuu hojjattootaa fi geggeesitoota sadarka
sadarkaadhaan jiraniif bal’inaan kannuun ilaalcha qulqulluu,
aantummaa ummataa fi kaka’umsa hojii gaarii akka qabaatan godhuu.
- Konfiransii ummataa, mani fi leenjii gaama hawaasa adda addaa
gaggeessuudhaan, koreedhaabbii fi mana mani wajjiin dhawwataan
mariachuun himaannaa Ummataa rooga hundaan cimee akka deemu
godhuuu.
- Tajaajila buquqa (koosii) goggogaa kaasuu keessatti gahee abootti
qabeenyaa, ummataa fi Bulchiinsa magaala addaan baasuun
namayyuu gahe isaan beekee akka bahu godhuu
- Sochii hojii IMX babalisu keessatti IMX duraan ijaaraman
cimsuudhaan dhawaataan itti deemu.
- Hojjiwwan bara 2002 keessatti jallqabamani osso hin xummuramin
hafan xummuruu.
- Hojiin hundii kallatti imammata tarssimoo fi Pakejii sektar magalla
keessatti ibsaman burreffachun kallatti kanan akka rawwatamu
taasisuu.
E. Tooftaa Raawwii
- Adeemsa hojii cheeklistii dhaan hordafuun hanqinoota jiran ji’a ji’aan
qorachaa sirreessaa deemuu.
- Qoodafudhattoota sagantaa kanaa wajjiin walitti hidhamiinsaan
hojjachuu.
- Kaayyoo fig alma karoorichaa Irratti hojjattoota Qajeelcha
maanaajimantii waajjira, caasaa Araddaa fi Araddaa gadii wajjiin
manii adda addaa gaggeessuun namayyuu gahee isaa akka beeke bahu
godhuudhaan madaala deemu.
- Sochii hojii torbaaniin qorachuun hanqinaa fi cimina jiru addaan
baasuun akka beekan godhuudhaan akka sirreefatan deegaruun
kanneen hin sirreefanne irratti tarkaanfii fudhacha deemuu.
- Karooricha irratti korre dhabbi mana marii magaalaa dhimma
dingadee industari fi misooma magaalaa akssumas korrewwan dhabbi
hundaa wajjin mariiyachuun deggarsa irra eggamu akka godhan
Tasisuu.
- Qammoolee hojii sekkatara Mana Qopheessa wajjin Walitti dhufenya
hojii qaban hundaa walin sinrna hojammat qindommina fi wal
qunamtii hojii garii itti fuffinsa qabu ummun hojjachuu.
Kutaa III
3.Hojii Ijoo fi Gurguddo Karoora bara 2003
3.1 Hojji Ijoo
- Q/Taj/M/Qopheessa Hummna adda duree fi gaggeessa
Addemsa Hojii fi Hojjattota Qulqullin ilallacha annattuma
ummata fi kakka’umsa hojii garee qabatee hojii sektaricha
ga’umsan hojjatu fi hogganu. Saddarka magaalaa fi arddootatti
ummudhan imammata misooma magaalaa hojiitti hikkun
guddina safisafi itti fuffinsa qabu mirkana akka deemmu
goodhudha.
3.2 Hojii Gurguddoo
- Paakeeji Industarii fi misooma magaalaa fi Paakeejjii
Bulchinsa garii magaalootaa Ka’uumsa godhachuudhaan
dhimmoota armaan gaddii irratti xiyyefane kan Hojjanuu ta’a
- Humna Raawwachiisummaa keenyaa fooyyeessuu
- Hojii – dhabdummaa xiqqeessuu
- Tajaajila Qulqullina magaalaa Fooyyeessuu
- Rakkoo, Tajaajila Hawaasummaa, Aadaa, Bu’uralle misooma dhawatan
hikka demmu .
- Rakkoo mana jireenyaa salphisuu
- Pilaaniin guddinaa Gara maastar pilaatti fooyyeessuus
- Sirna Qophii, Dhiheessaa fi Bulchinsa lafaa fooyeessuu
- Sirna Sassaabbii galiifi Bulchinsa Faaynaansii dadhabaa fooyyeessuu
- Sirna Qabinsa Ragaa fi odeeffannoo keenyaa fooyyeessuu

3.2 Hojiillee Gurguudoo

3.2.1 Pakejji Industari fi Misooma Magaalaa ilaalchisee
A. Sagantaa Misooma Dargaggootaa
Sagantaan kun Waajjira Dargaggoofi Ispoortii Wajjiin qindoominaan kan
hojjatamu taha.

Kaayyoo
Dargaggoonni Misooma magaalaa keessatti gaggeeffamu irratti yaada
karooraa burqisiisuun qaama karoora godhee mirkaneessu irraa kaasee
hanga raawwiitti hirmaachuudhaan misooma magaalaa irratti akka
hirmaatan godhuudhaan misooma irraahis fayyadamoo taasisuu

Galma 1
Dargaggoota magaalaatiif iddoon Tajaajila adda addaa itti argatan akka
guutamuu danda’u hojiin ni eegala

Hojii Hojjatamu
- Ijaarsa jiddu gala dargaggoo gaggeessuu
- Waajjira keellaa iddoo haragalfiitiin gurmeessuu

Galma 2
Dhuma karoora waggaa irratti hirmaannaan dargaggootaa hojiiwwan
misoomaa Naannoo karaa Mootummaatiin karoorfaman irratti %10 ni
gaha.

Hojii Hojjataman
- Karoora Waggaa qopheessuuf yaada burqisiisuu irraa kaasee
rakkoolee jiran duraa duubaan kaayuudhaan qaama karoora
qopheesseen mirkaneessuun raawwi isaa irrattis akka hirmaatan
qaama Dhimmi ilaalu Wajjiin godhuu
- Konfaransii misooma dhaabbataa, dargaggoonni qooda fudhatan
waggatti al lama gaggeessuu
 - Gurmaa’insi dargaggootaa kanneen akka waldaya dargaggootaa,
liigii dargaggootaa k.k.f waltajjii siranaa hundeeffachuudhaan
gaggeessuu.
- Kilabootaa fi Gumiilee Manneen barnootaa tii waliin ragaa wal
qunnamtii hojii qabnu irratti kurmaanaa walii Wajjiin
karoorfachuu fi Raawwii isaa madaalaa deemuu.
- Barattootni lammii amala gaarii qaban ta’uu barnoota isaanii irratti
akka ciman dhumaa barnootaa Waggaa irratti badhaasuu.
- Hirmaannaa dargaggootaa sochii Ispoortii adda addaa irratti qaban
cimsuuf waldorgommii Ispoortii Maqaa Magaalaaatiin
hundeessuudhaan gaggeessuu

KAYYOO:- Dargaggoonni magaalaa teenyaa lammii amala gaarii qaban

akka tahanii fi misooma nannoo isaanii irratti akka hirmaatan
godhuu

GALMA 1 :- Hubannoo dargaggoota misooma magaalaa fi Paakeejii irratti

qaban foyya’eeti argama.

Hojiilee Hojjataman
 Paakeejii misooma magaalaa fi industrii qindaa’ee irratti
dargagootaaf leenjii kennuu
 Sochii Bulchinsa magaalaatii fi hirmaannaa dargaggoota mata
duree je’u irratti marii gaggeessu.
 Yaada Bu’ura karooraa akka burqisisanii fi dhimmoota dursa
argachuu qaban qaama karoora godhachun mariin mirkaneessuu.

GALMA 2:- Hirmaannaan dargaggoota roga hundaa dabaleeti argama.

Hojjiilee hojjataman

 Yaada karoora ofiif burqiisisanii fi qaama karoora akka tahuu

murteessan irrattti gahee isaan addaan baasuun waliigalteen gahu.
 Kilabootaa fi guumilee adda addaa mana barnoota keessatti
ijaaraman Walitti dhiheenyaan hojjachuu
 Wajjira dhimma ilaalatu wajjin qindominaan hojjachuu
 Dargaggoota hirmaanaa gaarii agarsiisaan waltajjii qopheessuun
badhaasu
 Barattoota Qabxii gaarii fidan badhaasuu
  Ji’oota gannatiif yeroo boqqonna isaanii sochii ispoortii fi
barnoota irratti akka hirmaatan haala mijeessuu.
 Ijaarsa J/Gala dargaggoo keessatti hirmannaan dargaggoo 30%
akka tahuu hirmaachisu.

Galma 3 Dargaggootaaf carraa hojiitii uumuu fi iddoo oolmaaya

qopheessuu keessatti sochiin gaariin ni mul’ata

Hojiillee hojjatamu
 Dareen Dabalataa afur hirmaanna uummataatiin ni ijaarama
 Ijaarsii iddoo olmayaa dargagoota eegaluu
 Mana barnootaa sadarkaa 2ffaa keessatti dareen dabalataa deeggarsa
NGO akka ijaaramu haala mijjeessuu
 Karoora sagantaa Misooma Dargaggootaa bara 2003

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa

Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3 ffaa
Kur 4 ffaa
waggaa
1 Dargaggoota University yeroo Lakk 5 5 - - -
boqonnaa isaanii ijoollee
barsiisan deeggarsa adda
addaa godhuu.
2 Dargaggoota magaalaatiif Marsaa 4 1 1 1 1
waa’ee qulqullinaa fi
magaariisuu magaalaa irratti
leenjii hubannoo kennuu
3 Dargaggoota Qabxii gaarii Nama 20 20 - - -
argatan kutaa 10ffaa fi 12ffaa
badhaassuu
4 Dargaggoota magaalaa Lakk 400 100 100 100 100
Teenyaa duula qulqullina akka
gaggeessan godhuu
5 Dargaggoota magaalaa Lakk 400 100 100 100 100
teenyaa leenjii hubanno gara
HIV/AIDS akka qabaatan
kennuu.
6 Kitaaba dargaggootaaf bituu Lakk 400 100 100 100 100
 B Sagantaa Misooma IMX
Kaayyo

Hojii misoomaa magaalaa IMX babal’isuu jiddu galeessa godhate

gaggeessuudhaan hiyyummaa magaalaa keessa salphisuufi misooma itti
fufinsa qabu fiduudhaan baadiyyaa fi magaalaa diinagdeen Walitti hidhuun
abbootii qabeenyaa kan misoomaa akka horatan godhuu.

Galma 1
Waldayoota IMX duraan jaaramaniif dursa kennudhaan iddoo oomishaa fi
gurgurtaa % 60 akka argatan ni taasifama

Hojii Hojjatamu
- Wiirtuu jiddu gala oomisha waldayoota 5 tajaajilu dhaabuu
- Namoota ijaaramuu hin dandeenye fedhii hojii qabaniif iddoo
bubuutuu ganda keessa kireeffatanii akka itti fayyadaman godhuu
- Iddoo jiddu-gala oomishaa gurmaa’e lama ijaaruun waldayootaaf
kennuu
- Iddoowwan oomishaa ijaaraman dursanii bu’urri misoomaa akka
guutamu godhuu.

GALMA 2:- Hojjatoota Qajeelcha Tajaajila mana qopheessa

keessaahuu hoggantoota fi abbooti Adeemsa hojiitiif leenjii ijaarsa dandeetti
fi hubannoo cimsu kennuu

Hojjiilee hojjataman
 Sagataan PIMM qinda’e fi meeshaalee leenjii qopheessuu
 Leenjii hojjatoota qajelcha Tajaajila mana qopheessa fi qaamoota
dhimmii ilaalatu kennuu.
 Muuxannoolee gaggaarii ammaan dura turan addaan baasuun babalisu

GALMA 3:- Hanqinoota Adeemsa hojii IMX ilaalchi saanii mul’atan

sakata’un tarkaanfii sirreessa ni fudhatama.

Hojii Hojjataman
 Hojiin IMX hojii ijoo akka tahee walgalteera gahu
 Qophii fi kennaa lafaa akkasumaas deegarsa biro irratti cinaachaa
cima fi lafa jiru qorachuun tarkaanfii sirreessa fudhachuu.
 Walitti hidhamiinsa qaamoota Dhimmi ilaalatu kenniin biro Wajjiin
jiru qorachuun hanqina jiru jireessu .

GALMA 4 Deegarsii kennamu intarpiraayisoota duraan ijaaraman

cimsu irratti akka xiyyeefatamu godhuu.
Hojii hojjatamu
 Intarpirizoota carraa hojii bal’aa uuman ciminaan deegaruu
 Deegarsa godhamu karoora fi cheek lisiitin ji’a fi kurmaana qorachuu
 Iddoo Oomishaa fi gurgurtaa moodeela tahu tokko qopheessuu fi
ijaaruu

GALMA 5:- Jiddu gala oomishaa haala baasii qusatuu akka hojjatamanii
fi itti fayyadamtootaaf karaa iftoomina fi itti gaafatamummaa qabuun itti
fayyadamtoota harkaan gahuu.

Hojii Hojjatama
 Hojiilee bara baajata 2002 eegalamanii hin xumurin xumuruu
 Iddooleen Omiishaa fi gurgurta ijaaramaan karaa iftoomina itti
gaafatamummaa qabuun itti fayyadamtoota harkaa gahuu sadarkaa
sadarkaan mirkaneefachuuf bobbaa dirreen qorachuu

Galma 6. Magaalaa teenya keessatti jiddu galeessa oomishaa fi gurgurtaa

tokko ni ijaarama.

Hojjii Hojjatama
 Iddoon oomishaa M2 500 tahuu Waajjira lafaa wajjiin qopheessuu
 Ijaarsa iddoo omishaa kana haala baasii qusatuun ni ijaarama
 Jaarmeeynii magaalaa walqoof kafalee 83000 akka galuu godhuun
kanneen didan seeraaf dhiheessuu.

Galma 7

Waldayoota IMX adda addaa 6 tahan kanneen miseensota 30 ol qabaniif

hojiiwwan ijaarsa bu’ura misooma adda addaa qarshii (Kuma dhibba
lama) 200,000 oliin lakkaa’amu hojjachuudhaan Walitti hidhaminsa
gabaa ni argatu
 Hojii Hojjatamu
- Hojiiwwan Piroojaktii misooma adda addaa magaalaa keessatti
gaggeeffamu irratti dursa waldayoota IMX ijaarsaatiif kennuu
- Meeshaalee ijaarsaa “piroojaktii kanaaf barbaachisu akka
dhiheessan waldayoota IMX tiif kennuu
- Waldayoota hojii sibiilaa fi mukaa irratti bobba’an meeshaalee
hulaa fi shubbaakaatiif dursa waldaya IMX magaalaaf kennuu
- Ijaarsa karaa koobilistoonii irratti hojii dhabdoota leenji’anii hojii
koobilistoonii irratti akka bobba’an godhuu
C. Misooma Manaa
Kaayyoo
Manneen magaalaa kanneen Maastarpilaanii Magaalaatiin walsiman 1000
kaadistarri hojjachuudhaan lakkoofsa manaa guutuu ta’e itti kennuu.

Galma 1
- Maneen magaalaa Awwadaay 1000 ragaa seera qabatee fi
kadistarri hojjatamee arguudha
- Manen Magaalaa 1000 lakkofsa mana qabu arguudha.
- Manen magaalaa master plani Wajjiin wal hin simne addan baasuf
qorannaa gaggeessuu.
Hojii Hojjatamu
 Manneen erga Ijaaramanii yeroo dheeraa turan hojii reegulaaraazeeshinii
gaggeessan seera qabsiisu fi kaadistara hojjachu.
 Manneen seera qabatan addaan baasuun Lakkoofsa mana kannuufii
 Manneen seeran alaa maastarpilaaniin wal hin simne addaan baasuun
galmeessufi furmaata fuula duraa qorachu
 Namoonni mana magaalaa keessatti jaaranii iddoo biraa jiraatan bakka
bu’aa isaanii seeraan bakka buusuun akka wajjira beeysisan gochuu.
 Namoonni Mana kireesanii fi kireefatan walii galtee barreefamaatin akka
raawwaatan tumaa qopheessuun, Hawaasa irratti mari’achisuun Mana mariif
dhiheesanii mirkaneessuuf muuxannoo naannoo biro qorachuu.

Galmaa 2
- Maneen arradda magaalaa tenyaa 1000 kan ragaa ammayatin qindawu
isaani arguu.
- Mannen Araddaa kan nannoo invastimenti argamu 10 bakka bu’uu
isanii arguu dha.
- Mannen araaddaa kan nannoo daldallatti argamu shalaagame gatti
shallagiisani arguu
 Hojii Hojjatamman
- Walii galtee Mana Magaalaa jimaa 20 haaromsuu fi gatii dabaluu
- Galii Mana Araddaa fooyyeessuu
 Manneen Araddaa 10 J/gala gabaa jiran addaan baasuun shalaggii isaanii
Hojjachuun Invastimantiif qopheessu.
 Aboottii Mana keessa Jiran mari’achiisuun kan dandeeytii qabuu akkaata
Istandardii Iddootiin akka Ijaaru dursa kannuufi
 Kanneen dandeeytii hin qabne addaan baasuun Aboottii Qabeenya akka
buusaniif kannuu .
 Namoota Mannen Araddaa Naannoo daldalaa keessa jiru mana
jireenyaatiif keessa gala jiran kanneen yoo lafa argatan man ijaarachu
danda’an addaan baasuun dursanii akka lafa argatan godhuuf qoranna
gaggeesu.
Hojii Hojjatamu
 Manneen Araddaa Labsii 47/67 dhaalaman addaan baasuu.
 Manneen seeran alaa qabaman gadiidhiisisuun seera qabsiisu
 Aboottii mana Araddaa Wajjiin waliigaltee guutuu
 Kafaltii kiraa Manneen Araddaa fi Mootummaa qorachuun fooyeessu
 Kiraan mana Araddaa yeroon akka sassabamu hordafuu.
 Suphaan Manneen Araddaa karaa Investimantii hin gufachiifnee fi seera
qabeessa taheen seeraan akka raawatamu hordafuu.
 Ragaa Manneen Araddaa bifa ammayyaan gurmeessu.

Kaayyoo
Galma 3
- Rakko Manajirenyaa Magaalaa kan salphate arguuf Namoonni 100
Abba manatahu
- Kireessaa fi kireyfata giddus waligalteen mallatteeffamuu ni
jalqaba.

Hojii Hojjatamu
 Hirina mana jireenyaa Araddaa 02 keessa jiru fedhii fi humna isaanii
Wajjiin addaan baasuu.
 Namoota waldayaan mana Ijaarachuu fedhan gurmeessu
 Ulaagaa calalli Namoota rakkoo mana jireenya qabanii qopheessun
mirkaneessu
 Rakkoo Namoota mana kireesanii fi kireefatamu Jiddu jiru karaa
nagayaatin akka hiikamu godhuu.
 Namoonni Mana kireessan Alawaalaafi mana ficaanii akka qabaatan
godhuuf abbootii manaa mari’achiisu.
 Aboottiin Qabeenya mana gusannaa Ijaaranii kireesani Afeeran
Jajjabeessu fi mari’achiisuu
 Misooma Manaa irratti hojii Bara 2003 karoorfame

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa

Waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3 ffaa
Kur 4 ffaa

1 Manneen Araddaa investimantiif Lakk 12 3 3 3 3

Mijjaawwaa ta’an addaan baasuu
2 Namoota Manneen Araddaa karaa Nama 12 3 3 3 3
seeraan alaan waliif dabarsan irratti
himata banuu
3 Manneen Araddaa abbaa Mana 12 3 3 3 3
qabeenyaatiin gara gamootti
jijjiiraman addaan baasuu
4 Shalaggii Mana Araddaa hojjiachuu Mana 15 4 4 4 3
5 Kaadistara Manaa Hojjachuu Lakk 1000 250 250 250 250
6 Walii galtee Mana Araddaa fi Dhunfaa Lakk 100 25 25 25 25
raawwachuu
7 Ajaja Mana Murtii Raawwachuu Lakk 400 100 100 100 100
8 Waldiddaa daangaa hiikuu ,, 400 100 100 100 100
9 Hayyama mana jireenyaa kennuu Lakk 1000 250 250 250 250 Waajjira
lafaatiin
10 Piroojaktii Caalbaasiin Kenname Lakk 4 1 1 1 1
hordofuu
11 Dizaayina Piroojaktii qopheessuu Lakk 14 14
D. Sagantaa Hirmaanna Ummataa
Kayyoo 1
Jiraattonni Magaalaa teenyaa Misoomaa fi Bulchiinsa gaarii mirkaneessuu
keessatti akka caalmaan guddatee fi misooma fi Bulchinsa gaarii kanarraa
fayyadamoo taasisuu dha.

KAYYOO 2
Jiraattonni magaalaa misooma fi Bulchinsa gaarii mirkaneessu keessatti
gaheen isani akka guddatu taasisuudha.

GALMA :- Hojjiwwan misooma magaalaa teenya keessatti gaggeefamu

gaheen ummata 30% ol ni guddata.

Hojiiwwan hojjataman
Abbootti qabeenyaa, dhaabbile miti Mootummaa, waldayyota
hawaasaa fi Afooshaalee waliin qindaa’uun hojii misoomaa irratti
qopheessuun waliigalteera gahu.
- Jiraattoonni Magaalaa hojii misoomaa, Bulchinsa gaarii fi nageenyaa
mirkaneessu, irratti bal’inaan hirmaachuu fi bu’aa argamuu irraa
fayyadamaa taasisuuf fedhii fi kaka’umsa mata isaaniitin garee
misoomaatiin akka ijaaraman kallatti agarsiisuu fi deegaruu.
- Jiraattoonni magaalaa, Abbootiin Qabeenya dargaggoota fi
dubartoonni akkasumaas jaarmayaaleen hawaasa adda adda yaada
karoora burqisisan qaama karoora tahe mirkaneessu irraa eegalee
rawwii isaa keessattis galee isaani beekani gamaagama akka deema
waltajii sirna kurmaanan qopheessu.

- Abbootii qabeenyaa fi jiraattoonni ganda pirojektoota misooma

Naannoo burqisissu hanga rawwachuu keessatti beekumsaan, mallaqa
fi humnaan akka hirmaatan mari’achiisuu.
 Gabatee karoora misooma hirmaannaa ummataa Hojiilee magaalaa bara 2003

Safartuu
Lakk Gosa hojii Karoora bara 2003 Ibsa
Baay’ina Nama Humna namaa Buusii argamu Ida’ama
hojii hirmaat maallaqaan maallaqaan
u
1 Waajjira Araddaa
Araddaa jaaruu B/K 1 500 25000 120,000 145,000 wajjiin
Araddaa B/K 1 500 25000 120,000 145,000
01
Aradaa
02
2 Duula Marsa 4 2000 50,000 -- 50,000 AHQMM fi
qulqullinaa a W/Fayyaa
gaggeessuu Araddaa
3 Daree M/B B/K 1 2000 50,000 400,000 450,000 M/Barnoot
ijaaruu aatiifi
Araddaa
4 Boolla kosii Lakk 6 600 30,000 - 30,000 AHQMM fi
qotuu Kanneen
biro
5 Biqiltuu Lakk 10,000 1000 25,000 - 25,000 Araddaa 01
dhaabuu fi 01
6 Galaana 1km 300 15,000 - 15,000 15,000
Maqsuu
Ida’ama 6000 220,000 640,000 860,000 Ida’ama
 Safartuu
Lakk Gosa hojii Karoora Kurmaana 1ffaa Ibsa
Baay’ina Nama Humna namaa Buusii argamu Ida’ama
hojii hirmaat maallaqaan maallaqaan
u
1 Waajjira
Araddaa jaaruu B/K 1 125 6250 40,000 46,250
Araddaa B/K 1 125 6250 40,000 46,250
01
Aradaa
02
2 Duula Marsa 1 500 12,500 -- 12,500
qulqullinaa a
gaggeessuu
3 Daree M/B B/K 1 500 12500 100,000 112,500
ijaaruu
4 Boolla kosii Lakk 2 150 7500 - 7,500
qotuu
5 Biqiltuu Lakk 2500 250 6250 - 6250
dhaabuu
6 Galaana Km 75 3750 - 3750 3750
Maqsuu 0.25
Ida’ama

Lakk Gosa hojii Karoora Kurmaana 2ffaa Ibsa

 Safartuu
Baay’ina Nama Humna namaa Buusii argamu Ida’ama
hojii hirmaat maallaqaan maallaqaan
u
1 Waajjira
Araddaa jaaruu B/K 1 125 6250 40,000 46,250
Araddaa B/K 1 125 6250 40,000 46,250
01
Aradaa
02
2 Duula Marsa 1 500 12,500 -- 12,500
qulqullinaa a
gaggeessuu
3 Daree M/B B/K 1 500 12500 100,000 112,500
ijaaruu
4 Boolla kosii Lakk 2 150 7500 - 7,500
qotuu
5 Biqiltuu Lakk 2500 250 6250 - 6250
dhaabuu
6 Galaana Km 75 3750 - 3750 3750
Maqsuu 0.25
Ida’ama
Safartuu

Lakk Gosa hojii Karoora Kurmaana 3ffaa Ibsa

Baay’ina Nama Humna namaa Buusii argamu Ida’ama
hojii hirmaat maallaqaan maallaqaan
u
1 Waajjira
Araddaa jaaruu B/K 1 125 6250 40,000 46,250
Araddaa B/K 1 125 40,000 46,250
01
Aradaa
02 6250
2 Duula Marsa 1 500 12,500 -- 12,500
qulqullinaa a
gaggeessuu
3 Daree M/B B/K 1 500 12500 100,000 112,500
ijaaruu
4 Boolla kosii Lakk 2 150 7500 - 7,500
qotuu
5 Biqiltuu Lakk 2500 250 6250 - 6250
dhaabuu
6 Galaana Km 75 3750 - 3750 3750
Maqsuu 0.25
Ida’ama
Safartuu

Lakk Gosa hojii Karoora Kurmaana 4ffaa Ibsa

Baay’ina Nama Humna namaa Buusii argamu Ida’ama
hojii hirmaat maallaqaan maallaqaan
u

1 Waajjira
Araddaa jaaruu B/K 1 125 6250 40,000 46,250
 Araddaa B/K 1 125 6250 40,000 46,250
01
Aradaa
02
2 Duula Marsa 1 500 12,500 -- 12,500
qulqullinaa a
gaggeessuu
3 Daree M/B B/K 1 500 12500 100,000 112,500
ijaaruu
4 Boolla kosii Lakk 2 150 7500 - 7,500
qotuu
5 Biqiltuu Lakk 2500 250 6250 - 6250
dhaabuu
6 Galaana Km 75 3750 - 3750 3750
Maqsuu 0.25
Ida’ama
 3.2.2 Paakeejii Bulchiinsa gaarii magaaloota
A. Sagantaa Ijaarsa dandeetti dhaabbiileeti
Kaayyoo Walii gala
Dhimmoota magaalaarratti sadarkaa sadarkaan gaamni argaman qamni
umaa baasu, qaamni Nageenyaa fi qaamni raawwachiisaan magaalaa itti
gaafatamummaa isaanii ga’umsaan bahu akka danda’an akkasumas
hirmaannaa ummata magaalaa guddisuu kan dandeessisu gurmaa’insa,
misooma humna namaa fi sirna hojimaataa fooyyessuu fi hojirra oolchuu
dha.

a. Piroojektii ijaarsa dandeetti kaayyoo tokko Manneen

marii magaalaa teenya keessa jiran humna bakka
bu’ummaa hawaasaa sirnaan hogganuu kan dandeessisu
humna isaanii cimsuu fi hirmaannaa uummataa karaa
suduudaa fi gurmaainsa qabun cimsuun jiraattoonni
tumsa misoomaa amansiisaa fayyadamoo fi abbaa akka
tahan godhuu
Galma 1
- Manneen marii magaalaa fi Araddaa sirna ifittoominaa fi wal
fakkaatuun hooggannun miseensonnis sirna itti gaafatamummaa
isaanii bahuu dandeessisu haala mijjeessuu.

Hojimaata 1
Hubannoo Miseensota cimsuuf wajjira Afayaa’ii waliin qindoominaan
hojjechuu fi deeggarsa barbaachsaa godhuun haala mijjeessuu.

Galma 2
- Misoonsooti mannen marii fi koreen dhaabbii dhimmoota
magaalaa irratti hubannoo gahaa akka qabaatanii fi hirmaannaan
isaanii akka wajji Walitti hidhaminsa qaban irratti leenjii akka
tahu ni godhama.
Hojimaata
Waajjiraa Af-yaa’ii waliin tahuun Miseensota mana mariifi koree
dhaabbiitiif karoora, Paakeejotaa, sagantaa fi imaammatootaa fi labsiilee
dhimota magaalaa irratti leenjii kannuu.
- Karoora waggaa Mana mariif dhiheessuun mirkaneessuu
- Gabaasa kurmaanaa koree dhaabbiin qorachuu
- Koree dhaabbii wajjiin bobbaan hojii hojjatama jiru kurmaanaan
hordofuu
Galma 3
Hirmaannaa ummataa cimmsuuf gurmaainsa adda addaa amantaa
umataa argatan waltajjii hirmaachisaa tahe akka dhaabbatuu akka aman
godhuu kan danda’u hojii ijaarsa dandeettii ni hojjatamu.

Hojimaata 1
- Qaamota Dhimmi ilaalu wajji hirmaannaa ummataa karaa suduudaa
taheen hirmaachisuu kandanda’u maanuwalii hirmaannaa ummataa
akka qophaa’u deeggarsa godhuu.
- Waldayoota hawaasaa mirgaa fi dirqama isaanii beekanii akka hojjatan
hirmaannaan isaanii akka cimu leenjii hubannoo cimsu dhimmoota
magaataa irratti kunnuu.
- Koreewwan adda addaa ummata keessa sadarkaa araddaatti filuu fi
dhaabuun dhimmoota isaan ilaalu irratti hubannoo kennuu.
- Jiraattoonni magaalaa murteessoo tahan irratti qaamaan argamuun
mari’achuu akka aanda’an koonfaransii ummataa yoo xiqqaate
waggaatti al tokkoo qopheessuu
- Pilaana magaalarratti karoora tarsimo irratti, karoora waggaarratti baasii
guddaa kan gaafatan ijaarsa bu’uraalee a Misoomaa addaa tarbiiba
Raawwii isaarratti ummanni sadarkaa sadarkaan akka mariatu godhuu
- Waltajjii dhabbataa wal marii qaama miti-motumaa kanneen akka
Afooshaa, Abbotti amantii, waldaya hawaasaa, waldaya ogummaa
Wajjiin hundeessuun dhaabbataan marii gaggeessuu
- Piroojaktoota Naannoorratti jiraattoonni keessattuu itti fayyadamtoonni
karaa adda addaatiin fayyadamuun humna isaanii, fedhii fi dandeetti
isaanii irratti hundaa’uun baasii akka hiratan akka gargaaran,
hirmaannaa isaanii cimsuu
- Abbootti qabeenyaa Tajaajila tokko tokko kanneen bu’a
qabeessummaan isaanii mirkanaa’e akka irratti hirmaatan carraa
kannuu
 b. Pirojaktii Ijaarsa dandeeytii Qaama Raawwachiiftu.

Kaayyoo:-
- Qajeelchi Tajaajila mana Qopheessaa fi adeemsooleen hojii hojmaata
haala bulchiinsa gaarii goonfate qabaachuu akka danda’an angoo, Itti
gaafatamummaa fi caaseefama gurmaa’insa seeraa fi dhaabatummaa fi
- Raawwatoonni hojii hoggantootaa fi ogeeyyiin karoora rakkoo Naannoo
hiikuu danda’u baasuu akka danda’an Tarsiimoo fi tumaalee rakkoo
Naannoo hiikuu danda’u akka burqisiisani, hiyyummaa fi
hajdhabummaa akka hirsan fayya’iinsa kanniinsa Tajaajila hojiira
oolchuu fi ga’oomsa teekiniikaa misooma Naannoo fi baadiyaa deegaruu
isaan dandeesisu beekoomsa, dandeeytii fi Ilaalcha akka goonfatan
godhuudha.

Galma 1
- Adeemsii hojii JBAHn qoratame hundaa keessatti kallattii qorannoon
lafa kaayyame qofaan hojjachuun waan gaariin ni galmaa’a.
Hojmaata
- Adeemsa hojii qoratame caasaan nuuf hin ergamin kan sagantaa
bulchiinsa gaarii fi misooma magaalaatiif nu barbaachisan addaan
baasuun akka caasan nuuf mirkanaa’u gaafachu.
- Adeemsoota hojii Qajeelcha waldorgamsiisuun dhumaa waggaatti
badhaasaa deemuu.
- Adeemsii hojii Qajeelcha keessa jiran Qindoominaan Walitti
hidhamani akka hojjatan godhuu.
- Adeemsa hojii Qorataman qixa qoratame qofaan hojiira akka oolan
hordafuu fi deegarsa kannuu.
- Koree mgntiitioin hojii torbanii Qorachuu

Galma 2
Waltajii dhabbii deegarsa magaaloota akka uumamu fi guyyaan
magaaloota kabajamu ni jalqaba.

Hajmaata.
- Gurmaa’insa kaawunsilii magaaloota keessatti hirmaanna keenya
cimsuun socha’u
 - Araddaalee olla fi Aanaa waajjiin waltajjii dhaabbataa marii fi
deegarsa
- Raawwii Hojii Paakeejii bulchiinsa gaarii fi Misooma magaalaa
ilaalchisee waldorgamii sadarkaa godinaa keessatti gaggeefamu
irratti hirmaachuu .
- Sochii Magaalaa fi bu’aalee argaman kan Ibsuu barrulee Waggaa
maxxansuu.
- Magaaloota olla Wajjiin waliigaltee deegarsa tajaajilaa fi misooma
irratti marii gaggeessu walii mallateessu
- Araddoota olla fi Aanaa Wajjiin waliigaltee lafa naannaa’a
daangaa fi Qabbeenya Uumuma irratti waliigaltee mallateessumu
godinaaf gaafii dhiheessu.

Galma 3
Piroofaayliin magaalaa misooma magaalaa Saffisuuf nu gargaaru
dhawaatan qoratame bifa ammayaatiin gurmaa’u ni jalqaba.

Hojmaata
 Seenaan hundeefama Magaalaa Qoratame bifa kitaabaatiin akka
maxxanfamu godhuu
 Ragaalee Hawaas diinagdee magaalaa Walitti sassaabuun Qindeessuu
 Jijjiirama karaa Hawaasummaa fi diinageeyin bara baraan dhufu
galmeessaa deemuu.
 Piroofaayilii Invastimantii Qophaa’ee Qaama adda addaaf akka raabsamu
godhuu.
 Sadarkaa Araddaatti Ragaan hawaasummaa fi diinagdee gurmaa’e akka
ta’u godhuu.
 Qabeenya Ragaa misooma magaalaa Ibsan Sassaabimu qindeessuu.

Galma 4
Hojjattoota digrii lammafaatiin Ebifaman hojii keessa galchuun, kanneen
hojjiira jiraniis akka leenji’an ergachuu bu’aan gaariin galmaa’u ni jalqaba.

Hojmaata
 Hojjattoonni Leenjiif ergaman hojiin madaaluun addaan baasanii
qopheefachuu.
 Kanneen leenji’anii dhufan Iddoo barbaachisaaratti ramaduu.

Galma 5
 Hojjatoonni Qajeelchaa 2 tahan leenjii Qaama ol’aanaan kannamu irratti
leenjii gaggabbaaboo ni fudhate Hojiiattoonni 30 leenjii gaggabaaboo
sadarka magaalaa kannamu irratti dhawaatan hirmaachuun hubannoo
foyyee ni qabaatu.
Gabatee Humna namaa Qaj/Taj/M/Qopheessaa agarsiisu
Lakk Maqaa kutaa hojii Baay’ina humna Baay’ina human Karoora humna Baay’ina humna namaa bara Ibsa
namaa Caasaan jiruu namaa bara 2002 ture namaa bara 2003 2003 ramadamee
Dhi Dha w/g
1 Qajeelcha Tajaajila Mana 7 4 3 7 1
Qopheessaa
2 Adeemsa hojii kenna 8 2 2 4 2
Tajaajilaa fi Ragaa
Hawaasummaa
3 Adeemsa hojii qulqullinaa 17 2 - 2 25=gargaaraa
fi magariisuu 2=ogeessa
4 Adeemsa hojii Bulchinsa 10 7 4 12 1
Qabeenya humna nama
5 Adeemsa hojii Dizaayini 13 4 3 7 2
fi Ijaarsa Bu’uura
misooma.
6 Adeemsa hojii Ijoo 8 1 - 1 2
Misooma dabarsaa fi
Bulchinsa manneeni
7 Adeemsa hojii Qophi 5 1 2
karooraa fi Gamaa ggama B/B
Raawwii
Ida’ama 68 39
Gabatee karoora leenjii adda addaa bara 2003 karoorfame
Lakk Mata duree Qaama leenji’u Karoora leenjii Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3 ffaa Kur 4ffaa Ibsa
leenjii waggaa
Dhi Dha w/g Dhi Dha w/g Dhi Dha w/g Dhi Dha w/g Dhi Dha w/g
1 Heera Hojjataa 22 18 40 22 18 40
mootumaa
irratti
2 TMG, JBAH Hojjataa 22 18 40 22 18 40
fi PBG Mootummaa
3 Imaammata Mana Marii - - -
misooma Araddaa
magaalaa Mana 150 150 300 50 50 100 100 50 150 25 25 50
m/Mootummaa
4 Labsii Jiraataa 140 50 190 140 50 190
Beenya,danbii magaalaa
fi liizii Hojjataa 22 18 40 22 18 40
Mootummaa
5 Qulqullina Jiraata 320 280 600 100 100 200 100 100 200 100 100 200
eegumsa Magaalaa
Naannoo Mana/M/Ara fi 150 150 300 50 50 100 50 50 100 50 50 100
Magaalaa
c. Piroojaktii fooyya’insa sirna Haqaa fi Naamusaa
Kaayyoo
Gurmaa’insa fooyya’insa seeraa fi hojimaata godhuudhaan magaalaa teenya
keessatti Tajaajila haqaa saffisaa fi bu’a qabeessa dhiheessuudhaan
hojimaata Bulchinsa gaarii hin tahin irratti duuluufi nageenya ummachuu.

Galma 1
Labsii, Danbii Qajeelfamaa fi tumaaleen adda addaa bahan hojiirra ooluu
jalqabuudhaan mirgi jiraattotaa kabajamee sochiin misoomaa fi
hawaasummaa nama jajjabeysu ni mullata.

Hojii Hojjatamuu
Seerota, danboota, qajeelfamaa fi tumaalee adda addaa bahan irratti
hubannoo qaama adda addaa cimsuu leenjiin ni kennama.
Haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin wixineen tumaalee adda addaa bahee
ummataan irratti mari’atamee mana mariitiif dhiyaatee akka mirkanaa’u
taasifama.
Labsii, Danbii, Qajeelfama fi tumaalee bahan hojiirra oolu isaanii hordofuufi
deeggaruu fi hanqinoota jiran sireysaa deemuu.

Galma 2
Manni Murtii Hawaasummaa araddoota lachuu keeysatti humna namaafi
hojimaata haarayaan gurmaa’e.

Hojii Hojjatamu
- Muuxannoo gaggaarii Manneen murtii hawaasummaa magaalaa biro
keysatti jiran sakatta’uufi kanneen qaama olaanaa irraa nuuf ergame
hojiirra oolchuu.
- Araddoota lachuu keysatti humna namaa hubannoo seeraa qabu filuu,
leenjisuu fi ramaduu.
- Manneen murtii hawaasummaa kallattii seeraatiin hojjachaa jiraachuu,
deeggaruu, hordofuu fi hanqina jiru sirreysaa deemuu.

Galma 3
Magaala teenya keeysatti humni seera kabachiisuu gurmaa’ee hojiirra ooluu
ni eegala.
Hojii hojjatamu
- Tajaajila seeraa kabachisuu ilaalchisee muuxannoo magaalotaa
biro jiru addaan baasanii qindeysuu fi muuxannoo gaggaarii karaa
naannootiin qoratamee nuuf ergamu Walitti qindeysuun Tajaajila
seeraa eegduu kennuu.
- Ulaagaa seera eegdoyni ittiin filataman qindeysuu.
- Tumaa seera eegdoota mana mariif dhiheessu mirkaneessu.

d. Sagantaa Fooyya’iinsa Sivil Sarviisii Ilaalchisee

Kaayyoo:-
Hojjattoota ilaalcha dimokraatawaa fi aantummaa uummataa qabu
harachuun karoora Misoomaa fi Bulchinsa guurii lafa kaayyanne
raawwachuu kan nudandeesisu humna siviil sarviisii ga’oomsa qabu
horachuun galma goone ga’uudha.

Galma 1
- Siviil Sarvaantii Ilaalcha dimokraatawa qabnii fi Sirna kana
Tajaajiluuf qophaa’a tahanii ni gurmaa’a.

Hoj:- 1. Heera Mootummaa irratti leenjii kannu

 Imaamata ijaarsa dandeeytii fi SFSS Irratti leenjii hubannoo uumuu
waggatti al lama kannu.
 Leenjii kanname dhawaatan gamaagama deemuu
 Qaxarrii, Ramaddiifi Jijjiirraa waagaa siivil sarviisiin kaayameen
tahuu qoracha deemuu fi hanqina jiru sirreessu.
 Hojjattoota ilaalchaa dimokraatawa hin qabnee fi Imaamata ummata
oal’aan filatame hojiira olchuuf qopha’o hin taane qulqulleessaa
deemu.
 Tarsiimoo muuxannnoo gaggaarii irratti leenjii kannuu

Galma 2
- Hojjattoonni Sagantaa Xixxiqaa shaman.
- SFSS fi Raawwii teekiniika irratti hubannoo gaha ni qabaatu
Hoj- 1. Sagantaa Xixxiqqaa shaman SFSS irratti leenjii waggatti al lama
dhawatan kannuu.
 SFSS Karoora Adeemsaa fi dhunfaa keessa akka galfatan godhuun
ji’aa fi kurmaanaan madaala deemuu.
 Hojii SFSS Karaa qindoomina qabuun hojjatama jiraachu kurmaanan
madaalaa deemuu.
Galma 3
Rakkoon Ilaalcha Naannawa hoggansaa fi Raawata bira jiru %90 ni
xiqqaata

Hoji- 1. Madaalliin bal’aa irratti xiyyeefate waggatti al lama ni

gageefama
 Karoorri bu’aa irratti xiyyeefate akka adeemsaa fi akka oolu godhu.
 Hanqinoota jiran dhawaatan qorachuun sirreessa deemuu.
 Namoota bu’aa gaarii galmeessan wagga waggaan badhaasuu.
 Raawwii hojii kurmaan madaaluun duubdeebii kannaa deemuu.
 Waltajii Idilee Torbaannii, Ji’aa fi kurmaana kabajuun rakkoo
ilaalcha, ga’oomsaa fi Hoggansaa irratti gabsa’a deemu.
Galma 4
Sirna madaallii hojii bu’aa irratti xiyyeeffate Qabxii hojjattootaa
galmeedhaan hordofuun, gurmaa’insa fi qabinsa ragaa bu’ura mana
hojichaa akka ammayyaa’u hordofuun deeggarsa ogummaa ni kennama.
Hojiilee Hojjataman
- Hojiilee haala karoorfamaniin yeroo isaanii eeggatanii
raawwatamuu isaanii hordofuu
- Maqaa Qajeelchaa fi kutaalee Tajaajila kennan qopheessuun iddoo
mul’atutti maxxansuu
- Hojjattootni baajii qaamaa fi minjaalaa qophaa’e godhachuun
iftoomina akka dagaagsan godhuu
- Galma, kaayyoo, Mul’ata ergamaa fi duudhaalee mana hojichaa
taappeellaa irratti qopheessuun hojiirra oolchuu.
- Gita hojii hayyamame, ramaddii argatee fi duwwaa addaan
baasuun beekuu fi akka guutamu qaama olii gaafachuu.
- Ragaa humna namaa, qaxarrii, ramaddii fi jijjiirraan qajeelfama
KSSO bu’ura godhate hordofuu.
- Mooraa Qajeelchaa kunuunsuun Alaabaa lameen akka kabajamu
godhuu
- Yeroon seensaa fi bahinsaa hojjattootaa kabajamuu isaa hordofuu
fi guyyaa galmeessuu fi torbannin cunfuu.
- Casaan JBAH Qoratame nuuf hin ergamin 5 biroo gaafachuun
hayyamsiisu.
 Galma 5
Dokumantii qorannoo JBAH tiin gadi bu’ee irratti adeemsotni fi hojjattootni
mana hojichaa walii Wajjiin mari’achuun hubannoo gahaa akka argatan
godhuun kaayyoo diriiraa baasanii maxxansuun galma irraa eeggamuun
hojitti akka jijjiiran ni godhama.

Hojii Hojjatamu
- Abbootii adeemsaa raawwattootaa isaanii waliin Team-Chaartarii
qopheessuun dirqamaa fi itti gaafatamummaa irraa eeggamu
bahuuf walii mallatteessanii oolamaya guyya guyyaatiin madaalaa
akka deeman godhuu.
- Karoora walqunnamtii itti gaafatamaa Qajeelchaa, Adeemsota fi
raawwattootaa jidduu jiraachuu qabu bifa fooyya’een cimee akka
deemu godhuu.
- Waltajjii marii idilee manaajimantii adeemsotaa fi raawwattootaa
mana hojichaa akka idileeffamu godhuu
- Hojjattootnni sadarkaa kenninsa Tajaajila isaanii madaalaa hojii
hojjataniin tajaajilamtoonni hangam akka itti quufan tooftaa itti
hordofan diriirsuu.
- Adeemsotni fi raawwatootni Qajeelchaa iddoo itti aangeeffaman
irratti ciminaan akka hojjatan gochuu.

Galma 6
Karoora qajeelchaa irratti hojjattootni hubannoo walii gala akka
qabaatan gochuun hojjattoota Qajeelcha a biratti ilaalchi tajaajilamaa
ummataa dagaagee abbaan dhimmaa simannaa gaarii fi Tajaajila
quubsaa akka argatan ni godhama.

Hojii Hojjatamu
- Tajaajila kennamuu fi dhimma ummataa uunkaalee PBG tiin akka
keessummeeffamu godhuu
- Qajeelfamoonni, Labsii, Danbiilee mana hojichaa gadi bu’an
bakka tokkotti gurmaa’anii hojjattootni akka hubataniifi itti
gargaaraman godhuu.
- Qophii Paakeejii Bulchinsa gaarii fi pirinsipiloota naamusaa
maxxansuun Raawwii isaa sagantaan koree manaajimantii
hojjattoota waliin qorachuu.
- Malaammaltummaa fi hojimaata badaa ittisuuf sochii godhuu
 - Baajata mana hojichaaf ramadame ifatti maxxansuun hojjattootni
akka beekan godhuu.
- Deeskii odeeffannoo sirritti gurmaa’ee humna namaa Gahumsa
qabuun Tajaajila irraa eeggamu akka kennu godhuu .
- Galmee Istandardii hojii Qopheessuun hojiira oolchuu.
- Tajaajila kannamuu fi ulagaale gyytamu qaban Hawasaaf Ifa
godhuu.
- Tapeellaa -------------- 3
- Broosharii -------------- 100
- Waltajii irratti -------------4

- Galmee fi Sanduuqa yaadaa akkasumas Uunkaa komii ifatti

sassaaban qophaa’ee torbaanitti ilaalamee qaamolee Dhimmi
ilaaluuf duub-deebii kennuu
- Iddoo abbootiin dhimmaa itti boqotan faraqaa itti eeggatan akka
sirritti Tajaajila kennu godhu.

e. Walitti hidhaminsa Magaalaa fi Baadiyyaa

Kaayyoo
Bulchinsa magaalaa Awwadaay Walitti hidhaminsa gama hundaan
magaalaa fi baadiyyaa waldaa magaalotaa, obboleetummaa magaalaa fi
baadiyyaa uumuudhaan bu’aa waliinii argatanii akka guddatan gochuu.

Galma 1
Bulchinsi magaalotaa waliin tahuun dandeettii raawwannaa Gahumsa
qabu akka horatan hubannoo kannuun, tarsimoo misooma baadiyyaa fi
misooma magaalaa Walitti hidhamanii guddinni misoomaa baadiyyaa
wal simee akka deemu hojimaata dandeessisu malli itti diriiru danda’u ni
uumama.

Hojiilee Hojjataman
- Fedhii qoteebulaan Naannoo magaalaa teenyaarraa barbaadu
qorachuun adda baasuu.
- Fedhii qoteebulaa guutuuf Tajaajila adda addaa fi daldala adda
addaa baasuun qaamni adda addaa akka irratti hirmaatan hiiku
godhuu
- Piroojaktoota Walitti hidhaminsa magaalaa fi Baadiyyaa cimsuuf
gahee qaban akka karoorfamu godhuun raawwi isaa hordofuu
 - Hojiiwwan misoomaa magaalaa keessatti hojjataman kallattii
Walitti hidhaminsa magaalaa fi baadiyyaa cimsuu danda’aniin
akka karoorfamaniifi raawwataman hordofuu.

Galma 2
Bulchinsa magaalaa komiin Walitti hidhaminsa cimaa yoo ummata
faayidaan waliinii argamuu akka danda’u qorachuun Walitti
hidhaminsa taasifame irratti waliigaltee waliinii mallatteessuufi walii
galtichii yeroo barbaachisaa ta’etti akka haaromfamu ni taasifama.

Hojii Hojjatamu
- Foormii marii dhaabbataa bakka bu’oonni qoteebulaa magaalaa
irraa Tajaajila argatanii waggatti altokko qopheessuu
- Walitti hidhaminsa taasifame irratti walii galtee waliinii
mallatteessuun hordofuu
- Ragaa bu’uraa barbaachisaa ta’an qindeessuun qabuu
- Oomisha oomishamu keessa hanga jiraattootni gandichaa fi
magaalichaa itti fayyadaman addaan baasuu.
- Oomisha leecoolee gabaa biyya keessa fi biyya alaatiif dhihaachuu
qaban irratti odeeffannoo waayitaawaa qindeessuu
- Guddina diinagdee Bulchinsa magaalichaa ittiin specialize
gochuun danda’u daataa bu’uraa piroofaayila Bulchinsa magaalaa
irraa fudhachuun qindeessuu.

f. Karaa Qophii Odeeffannoo Piroofaayilaa fi Humna Guddina

diinagdee Bulchinsa Magaalaa Awwadaay

Kaayyoo
Magaalaa Awwadaay piroofaayilli isii qophaa’uun daataa bu’uraatiin
qabamee humni diinagdee isii maal irratti caalmaan specialize gochuu
akka dandeessu qoratamee guddinni gama sektara misoomaa
magaalaatiin galmaa’u madaaluun caalmaatti itti fufinsaan deemuu haala
itti danda’u mijjeessuu.

Galma 1
Odeeffannoon hawaas-diinagdee magaalaa karoora baafachuuf,
piroofaayilli kallattii guddina magaalaa qopheessuu fi piroofaayilii
invastimantii qopheessuu akkasumas qaamni odeeffannoo barbaadu karaa
salphaan argachuu akka danda’u karaa ammayyaa’aan ni gurmaa’a.
 Hojii Hojjatamu
- Fedhii ragaalee bu’uraa misoomaa magaalaatiif barbaachisaa
tahanii fi qaamni adda addaa misooma magaalaa irratti hirmaachuu
barbaadan qorannaan addaan baasuu.
- Jijjiirrama magaalaan fidaa deemtu sirni itti hordofamuu fi
galmeeffamu diriirsuun yeroo yeroon galmeessaa deemuu.
- Seenaa hundeefama magaalaa manguddoo irraa kaaseetaa fi
barreefamaan qopheessu.
- Ragaalee bu’uraa adda addaa qaama adda addaarraa sassaabuun
qindeessuu.
- Ragaa daldaltootaa
- Ragaa Qonnaa jiraataa
- Hojjattoota guyyaa
- Seenaa hundeeffama magaalaa manguddoo irraa kaasetaa fi
barreeffamaan qopheessuu
- Ragaalee Bu’uraa adda addaa qaama adda addaarraa sassaabuun
qindeessuu.
- Ragaa daldaltootaa
- Ragaa Qonnaan jiraataa
- Hojjattoota guyyaa
- Ragaa invastimantii

B. Sagantaa Fooyya’insa piroojaktii sirna Bulchinsa Faayinaansii

Sagantaa kana waajjira MMD fi galiiwwanii wajjiinkan hojjatamu
taha
Kaayyoo 1
Sirni Bulchinsa faayinaansii karaa caaseeffama hojimaata qabuun akka
hojjatamuufi to’annoo fi hojimaata seera qabuun akka gaggeeffamu
godhuu.
Galma 1
Seera, danbii fi qajeelfamni faayinaansii bahe hojiirra oluu ni eegala
Hojiilee hojjataman
- labsii, danbii fi qajeelfamoota faayinaansii bahan irratti leenjii
nama leenji’u erguu
- Nama leenji’ee dhufe akka hojjattoota leenjisu godhuu
 Galma 2
Karoora faayinaansii misooma magaalaa jiddu gala godhatee fi
qindoomina qabu akka jiraatu ni taasifama.

Hojiilee hojjatamu
- Manuwaalota qophii karoora faayinaansiitiif nuuf ergaman bu’ura
godhachuudhaan karoora kaapitaala invastimantii akka qophaawu
godhuufi kanuma ka’umsa baajata 2003 godhachuudhaan mana
marii magaalaatiif dhiheessanii mirkaneeffachuu.
- Jiraattotni magaalaa keessattuu dubartoota, dargaggoota namootni
bebbeekkamoon k.k.f piroojaktii misoomaa ykn karoora
faayinaansii kaapitaalaa yeroo qophaawu rakkoolee isaaniifi fedhii
isaanii addaan baasuudhaa fi tartiibaan kaa’uu akka danda’an
dadammaqinaafi karaa dimokraatawaa ta’een hirmaachuu kan
dandeessisu sirna hojimaata diriirsuun kanuma hojiirra oolchuuf
kan gargaaru waltajjii hubannoo uumu qopheessuu
- Sagantaa Raawwii faayinaansii kana hordofuufi gamaaggamuun
tarkaanfii sirreessaa fudhachuun sirreessaa deemuu.

Galma 3
Sirna saffisaa, baasii qusatu diriirsuun israafummaa ittisuu kan danda’u sirna
bittaa fi Bulchinsa qabeenyaa fi meeshaa faayidaa hin qabne karaarraa
maqsan haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin qophaawee hojiirra ooluu ni
eegala.

Hojiilee Hojjatamu.
- Qajeelfama keessa itti fayyadama boba’aa itti fayyadama
meeshaalee isteeshinarii qopheeffachuu
- Akkaataa itti fayyadama Qabeenya karaa qusannootiin
fayyadamuu nu dandeessisu irratti abbootii adeemsotaaf leenjii
kennuu.
- Adeemsa hojii haaraya qorachuudhaan hanqinoota jiran addaan
baasuufi hanqina jiru irratti leenjii kennuun sirreessuu
- Kurmaana kurmaanaan oodiitiin keessaa akka godhamuu fi
waggatti al tokko bu’aa isaa mana mariitiif dhiyeessuu

Kaayyoo 2
Tajaajila hawaasummaa fi bu’ura misoomaa baballisuu kan dandeessisu
sirna ramaddii faayinaansii amansiisaa fi sirna Bulchinsa galii saffisaa fi
bu’a qabeessa ta’e diriirsuu.

Galma 1
Qajeelfamoota fi manuwaalota sirna sassaabbii fi itti fayyadama galii
bahanii nuuf ergaman hojiirra ooluu ni jalqaba.

Hojii Hojjatamu
- Haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin danbootaafi qajeelfamoota
nuuf ergaman irratti hundaa’uudhaan taarifoota fooyya’uu qaban
qorachuudhaan mana mariitiif dhiheessuu
- Taarifoota sadarkaa naannootti bahaniifi mana marii magaalaatiin
akka mirkanaa’an qorataman osoo hin mirkanaawin dura hawaasni
sadarkaa sadarkaan akka irratti mari’atan gpdhuu.
- Qajeelfama hojii ramaddii gibiraa fi ol iyyata waajiraa
galiiwwaniitiin Wajjiin baasuu hojiirra oolchuu.
- kafaltoota gibiraa fi baaqii isaanirra jiru gosa gibiraatiin addaan
baasuudhaan seeraan galmeessuu dhaa fi Waajjira galiwwanitiin
walin akka Sassaabamu godhuu.
- Jiraattoota magaalaatif galiin sassaabame Tajaajila maaliif akka
oole sirna odeeffanno itti argatan diriirsuu.
- Karoora galiirratti ummanni akka hirmaatu fi akka mari’atu
godhuun karoora galii fooyyee tahe qopheesuun hojiirra oolchuu.

3.2.3 Saganta fooyya’insa lafaafi Pilana

magaalaa
Sagantaan kun Waajjira lafaa fi Eegumsa naannoo Wajjiin
qindoominaan kan hojjatamu taha
A. Piroojaktii galmeessa ragaa fi Qabeenya lafaan walqabatu
Kaayyoo
Odeeffannoo teeknoolojii ammayyaa’aa irratti kan hundaa’e sirna
galmeessa lafaa fi dhimmoota lafaan walqabatanii diriirsuun hojii
bulchinsaa fi misooma lafaa bu’a qabeessaa fi saffisaa ta’uu isaa
mirkaneessuun madda kiraa sassaabdummaa gogsuudhaan misoomaaf
haala mijjaawaa uumuudha.
Galma 1
Qabiyyeen lafaa fi manaa ragaa sirrii ta’e kallattii seeraafii hojimaatni
sirrii akka diriiru godhuudhaan ragaan mana nama 1000 bifa
ammayyaa’aan qindaa’ee akka taa’u ni godhama

Hojii Hojjatamu
- Kaadistara seera qabeessa ta’e 1000 hojjachuudhaan bifa
ammayyaa’aan qindeessuun gurmeessuu.
- Manuwaalota fi qajeelfamoota waa’ee lakkoofsa kaadistaraa
kennuuf nu gargaaru bifa ammayyaa’aan istaandaardii isaa akka
eeggatu deeggarsa gochuu.
- Kaadistarri 1000 ta’u bifa haaraan ni dalagama.
- Beeysisa raadiyoon baasuun kaartaan bara 1997 duraa haaromsuu
fi haquu.

B. Piroojaktii fooyya’insa sirna misoomaa fi Bulchinsa lafaa

.
Kaayyoo
Magaalaa teenya keessatti sirna Bulchinsa lafaa liizii diriirsuudhaan
dhiheessa lafaa saffisaa fi haqa qabeessa godhuudhaan Qabeenya
xixiqqaa qabnu sirnaan itti fayyadamuudhaan misooma keenya
saffisiisuu.

Galma 1
Sirna Bulchinsa lafaa kan sirna liizii bu’ura godhate guututti hojiirra
ooluu ni jalqaba.

Hojii hojjatamu
- Danbiin beenyaa fi qajeelfama irratti hubannoo cimsuuf leenjii
kennuu
- Lafa bara 2001 as kennamte hunda sirna liiziitiin akka bultu
godhuu.
- Qaama Raawachiiftuuf leenjii kannuu
- Hawaasa Labsii fi danbii liizii irratti mari’achiisuu.
- Qajeelfamoota sirna liizii federaalaa fi Naannoo irraa nuu ergaman
hojiirra oolchuu.
- Lafa haaraya kennamu hunda sirna liiziitiin akka bultu godhuu
- Kafaltii jalqabaa kan liiziitii fi lafa liizii dhaan fudhatamte yeroo
jaarmayni itti eegalamu fi xumuramu godhuu
Galma 2
sirni dhiihessa lafa karaa iftoomiina fi duraaduuba qabun rawwatamuu ni
jalqabama.

Hojjii Hojjatamu
- Akkataa Istaandardii naannootiin murta’en lafti taajaajilaa adda
addatiif oluu akka keenamu godhuu .
- Lafaa fuullee mana jireenyaa gammoo kondiminiyeemif olaan
adda baasuu
- Lafa taajaajiila Hawwassuummaa adda adda tiif olaan (maneen
barnoota, keelaa fayyaa,iddo gabaayaa fi k.k.f) dursaani
qopheessuudhaan kanneen abbotii Qabeenya dhuunfatiin
ijjaramaniif caalbassii keenuu.
- Laftii mana jiireenyaa m220,000 dursaani adda hiranii akka
qophaa’u godhuudhaan akka jarmaayni istaandardii egaatee
gaggeefaamu godhuf Qaama Dhimmi Ilaalu Wajjiin Qindominaan
Hojjachuu.

Galma 3

Tajaajila Ummataatiif lafa godhisisuudhaan qajeelfamni Raawwii,

Labsii fi danbiin mootummaan bahe hojiira ni oola. .

Hojiilee hojjataman
- Leenjii hubannoo uumuu qaama hoggansaa fi adda addaatiif
kanama.
- Lafa misoomaaf ooltu irraa qonnaan jiraataa ka’aniif sochi hojii
magaalaa keessa seenuu akka danda’an karoora daldalaa (Business
Plan ) Tajaajila gorsaa karaa bilisaan godhuudhaa deeggarsa IMX
baballisuuf godhaman hunda godhuu.

Galma 4
Lafa Misoomaaf barbaachisu duursanni adda baasu qabachuudhaa fi
misoomsuudhaan halaa bu’aa qabeessa saffisa fi haqa qabeessa ta’een
Istaandardii JBAHn kaaamen hojii irra ni oola.

Hojiilee Hojjataman
 - Lafa Tajaajila Sirrii kannuu qabanii gad kennaa jiran addaan
baasuun Abbootiif dursa kennuun kanneen dandeetti qaban
jaarmaya sadarkaa eeggate akka Ijaaran godhuu fi kanneen
dandeetti hin qabne kalatti seeraatiin nama danda’uuf kennuu akka
dandeenyu mari’achiisu.
- Lafa Tajaajila adda addaatiif kennu Istandardii bahee nuuf
ergameen hojii irra akka oolan godhuu.

Galma 5
gochii seeraan alaan lafa rratti raawwatamu dhaabsisuu fi
Sirreessuudhan karaa ifa tahee fi haqa qabeessa taheen haala dinagdee
magaalaati Wajjiin Walitti hidhaminsa qabuun raawachuuf Waajjira
lafaa Wajjiin Qaindoominni ni uumama.

Hujmaata.
- Rakkoo ilaalchaa lafa karaa seeraa alaatiin qabantu irratti hawaasni
Raawwata ni fi hoggansi qabu furudhaf leenjii Kennu
- Hoggansi Magaalaa Rakkoo Kanaaf xiyyeeffamaa Kennu dhaaf
qaama hojii ittisa fi to’annoo kanaa irratti baba’ani deegarsa cimaa
akka keennu godhu
- Saamiicha fi jaarmaya lafaa karaa seeraa elaatin gaggeeme ragaa
gahaa qabaachudhan terkaanfi sirreessaa fudhachu
- Kenatti ijeersa seeraa alaa hin jajjabeesineen qabiyyee ragaa hin
qabne kan yeroo dheeraadhaaf turan kan Master pilaana
magaalatiif guddina magaalaa fulduraatiin wal simu bifa
qabsiisuuf seera Ragularigashinii fi hujmata Ifa ta’e lafa
ha’achudha fi hojii irra Oolchuu kanaaniis lafa fi Mana ragaa hin
qabne 500 Seera guuthu akka qabaatan godhu.

Kaayyoo
Qophii dhiheessaa Bul fi Misooma lafaa ilaalchise gurmaa’insa qaama
dhimoota ilaalatanii karaa ifa teheen hojii irra Oolchuun tajaajilamtootaaf
Tajaajila gahaa dhiheessuudhan Misooma Ariifachiisuu.

Galma 1
Misooma fi Bul/ lafaa ilaalchisee seeroota qajeelfamootaa fi
Manuwaaloota akkasumattis gurmaa’insa jiru ilaalchisee Rokkoolee jiran
sakkata’amu qaamni Dhimmi ilaalu fi Waajjirri Lafaa fi Eegumsa
Naannoo furmaata akka itti laatu ni godhama.
Hujmaata
Raakkoole jirtu addaan kan danda’u koreen ni dhaabbata, Rakkooleen
jiran addaan bahani qaama Dhimmi ilaalun furmaata akka itti kenamu ni
godha.
- Dhimmoota lafaa wajjin wal qabatama adeemsi hojii JBAHn
qoratamani gadi bu’an Rakkoolee Bulchinsa gaarii dura irraa
hiikuuf kan nama dandeessisu Sakatta’uudhafi hiikuu, haaluma
kanaan furmaata kennuu Waajjira Lafaa Fi Eegumsa Naannoo
A. Sirna ragaa Magaalaatii fi galmeessa qabeenyaa dhimmota
B. Raawwii liizii lafa ilaalchisee Xiyyeefannaan kannamuu fi
Sekatta’u
C. Dhiheessa fi Misooma lafa magaalaa ilaalchisee
D. Beenyaan lafa magaalaa fi qabeenyaa xiyyeefannaan kennamuu.
E. Humna Raawwachisaa Misoomaa fi bulchiinsa lafaa dabalatee
armaan olii irratti xiyyeefannaan kennamu fi isaa Sakatta’uudhaan
gurmaa’insa garanaan jiru cimsuu fi Uumu.

Gama 2
Hojii Misoomaa fi Bul/Lafaa akkasumaattis hojiin Tajaajila lafaa fi
galmeessan lafaa namoota beekkumsa fi dandeetti gahaa qabanin
akkasumas ilaalcha sirrii qabeniin ni hogganama.

Hojiilee Hojjataman
- Dhimmoota Misooma fi Bul/ Lafaatiin walqabatan akkasumattis
galmeessan lafaa fi Qabeenya lafaatiin wal qabaten irratti
Sagantaan leenjii dhaabbata bara baraan lafa kaayyachuu.
- Maanuwaalota leenjii qopheeffachun fi Leenjii Kennun.
- Leenjii dandeetti cimsuuf kenamu cinatti rakkoo ilaalchaa fi
naamusaa hoojattoota Tajaajila kana kennan furuudhaaf leenjii
gaggabaabaa itti fufinnsa qabu kennuu.
- Raawwii Leenjii gamagama bu’aa isaa galmeessuu.
- Tajaajila misoomaa fu Bul/Lafaa hojmaata lafaa fi Qabeenya
lafatiin wal-qabate tilmaamni isaa akkaataa itti ba’u irratti waltajjii
hubannoo hawaasaa ittiin cimsan qaphessuudhaan hawaasni
mirgaa isaatiif falmatu akka jiraatu godhuu.

Kaayyoo
- Mana marii magaalaa fi Araddaa Cimsuudhaan haala qabatamaa
magaalaa teenyaatin tumaalee adda addaa baasuu dhaan misooma
magaalaa akka saffisiisu godhuu.
 Galma 1
- Tumaaleen adda addaa 2 mana mariitiif dhiyaatanii ni mirkanaa’a.

Hojii Hojjatamu
- Muuxannoo Magaaloota biro fudhachuu
- Haala qabatama magaalaa teenyaatiin wixineelee adda addaa
qopheessuun qaamni seeraa akka irratti mari’atan godhuu.

Galma 2
- Koreewwaan dhaabbi Manneen marii magaalaa Raawwii hojii
wajjiraa waggatti marsaa 4 gabaasa dhiheessuun ni qoratan

Hojiilee Hojjatamu qaban

- Korii dhaabbii mana marii Araddaafi magaalaa waliin Walitti
dhiheenyaan hojjachuun Sagantaa dhaabbii tare lafa kaayyachuu
- Koree dhaabbii mana mariitiifi leenjii kennuu.
 Safartuu
Lakk Gosa hojii Karoora Yeroo Raawwii Ibsa
Waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa Kur 4ffaa

1 Iddoo galmi itti M2 10,000 Beenyaa

ijaaruu shalaguu
2
2 Araddaa 01 M 500 125 125 125 125 Waggaa
guutuu
2
3 Araddaa 02 M 500 125 125 125 125 Waggaa
guutuu
4 Iddoo buufata M2 8000 2000 2000 2000 2000
konkolaataa
5 Iddoo gabayaa M2 5000 1250 1250 1250 1250 Waggaa
guutuu
2
6 Iddoo oomishaa M 1000 250 250 250 250 Waggaa
IMX guutuu
2
7 Iddoo kosiin M 5000 1250 1250 1250 1250 Waggaa
goggogaan itti guutuu
gatamu
qopheessuu
8 Kollejii M2 10,000 2500 2500 2500 2500
Musillima
Karoora Lafa Tajaajila Hawaasummaaf oolu kan bara 2003

Karoora Lafa Investmentii bara 2003

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa
Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3 ffaa
Kur 4 ffaa
waggaa
1 Tajaajilaag M2 5000 125 125 125 125
2 Daldalaaf M2 3000 750 750 750 750
3 Oomishaa M2 6000 1,500 1,500 1,500 1,500
4 Bashannanaaf M2 500 125 125 125 125
5 Lafa mana jireenyaaf M2 5000 1,250 1,250 1,250 1,250
Ida’ama 15,000 3,750 3,750 3,750 3,750

Karoora Qophii Lafa mana Jireenyaa

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa
Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3 ffaa
Kur 4 ffaa
waggaa
1 Jiraataa Magaalaa M2 20,000 500 500 500 500
2 Qoteebulaa Naannootiif M2 10,000 2,500 2,500 2,500 2,500
3 Namoota biyya Alaatiif M2 1000 250 250 250 250
4 Konneen birootiif M2 31,000 7,750 7,750 7,750 7,750
5 M2 62,000 15,500 15,500 15,500 15,500
Ida’ama
Kutaa IV
4. Hojiiwwan Birroo
4.1. Tajaajila Hawaasumaa
Kaayyoo:- Akkaata JBAH Qoratameen kenna Tajajilaa

Galma 1
Hojii Hojjatamu
- Ragaa bu’uraa jiraattoota Sassaabuu, galmeessuu fi qindeessu.
- Ragaa Jiraattoota magaalaa (IT) qindeessu.
- Faayidaa ragaan bu’uraa jiraattootaa sassaabuu fi galmeessuun
qabu irratti bara cimsu kannuu.
- Jijjirama ragaalee buraa barbarian galmeessan deemuu
- Ragaalee adda addaa maxxansuu
- Waraqaa Eenyummaa
- Ragaa dhalootaa
- Ragaa gaa’eelarraa bilsaa
- Ragaa hiikaa
- Ragaa Du’aa
- Galmee Tajaajila ragaa kabajaa fi Eenymaa Jiraattoota qopheessu.

Galma 2
Hojii Tajaajila Ittisa balaa Ibiddaatiif Namni ramadame qophiin
Ittisa balaa Ibiddaa godhamuun xiyyeefannaan kannamu ni
Jalqaba.

Hojii Hojatamu ni Jalqaba.

 Iddoo yoo ibiddi ka’e konkolaatan hin seenne adda baasuu.
 Qabeenyaa kararra Jiru adda baasuu.
 Hawaasa mari’achiisuun karaa banuu.
 Iddoo konkolaataan bishaan irraa guutatu qopheessu.
 Keemikaaloota adda addaa bifuu
- CO2
- Foam
- Keemikaala adda addaa
Galma 3
Iddoon Awwaalchaa qophaa’e beenyaan shalagame kafalame boolli
awwaalchaa dursa qophaa’e taa’u ni jal qaba.
 Hojii Hojjatamu.
 Akkaata Maastar pilaanii Iddoo awwalaa adda baasuun beenyaa
shalaguun qopheessu
 Boolla Awwaalchaa qopheessuu
 Meeshaalee Awwalchaaf barbaachisu
kafana Qopheessuu………
 Sirna Awwaalcha Raawwachu-------
Lafaratti Galma dabalamu qabu______________

Galma 1
Bulchiisii magaalaa keenyaa keessatti sirni Bulchiinsa lafaa Bulura sirna
liiqii irratti hundaa’e hojiirra ni oola.

Hojii hojjatamu
 Ilaalcha dogongoraa fi hanqina hubannoo hawaasaa fi hojjattoota bira jiru
qulqulleessuuf Leenjii kannuu fi hubannoo walii gala uumuu.
 Lafa Liiqiin fudhatamtee irratti yeroo jarmeeynii itti eegalmuu fi Itti
Xummuramu akkasumas kafaltii Liiqii kan duraa adda baasuun kallatti
kaayame qofan hojjachuu.
 Lafa Investimantii waa hundarraa qulqulleessuun saayit pilaana kaasuun
caalbaasiin dhiheessu.
 Istandardii gatii ka’oomsa Liiqii maanuwaaloota hojamaata Liiqii bahe
nuuf ergame hojiira OOlchuu
 Lafa kannamu sirna Liiqii qofaan akka tahu godhuu.
 Karoora gara hawaasummatiin Bara 2003 karoorfame

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora waggaa Yeroo Raawwii Ibsa

Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa Kur 4ffaa
1 Ifaa karaa fi Bawzaalee bade Lakk 120 30 30 30 30
suphuu
2 Ragaa dhaloota, fuudhaa fi Lakk 400 100 100 100 100
heerumaa, du’aa kennuu
3 Awwaalcha rakkataa Lakk 40 10 10 10 10
4 Daa’imman lafaa argaman Qarshii 3,000 25,000 25,000 25,000 25,000
hamma guddiftuu argatutti
maallaqaan deeggaruu.
5 Namoota rakkoo adda addaa Nama 20 5 5 5 5
qaban gargaaruu
6 Duula HIV /AIDS Lakk 4 1 1 1 1
qindeessuuf fi deeggaruu.
7 Kitaaba bituu Lakk 40 100 100 100 100
8 Kilabii kubbaa millaa akka Namaa 22 22 - - -
hundaa’u fi baajatni
qabamuuf godhuu
4.2. Hojii Qulqullinaa fi Magariisuu magaalaa

Kaayyoo walii galaa

Humna raawwachiisummaa keenyaa cimsuun Adeemsa hojii haaraya

JBAHn qoratame hojiirra oolchuun hanqina qulqullinaa fi magariisuu
magaalaa wal qabatee jiru fooyyeessuudhaan qulqullinni magaalaa fi
fayyaan hawaasaa akka eeggamu taasisuu.

Kaayyoo 1
Akkaataa JBAHn qoratameen fedhii maammiltootaa fi qooda fudhattoota
qulqullinaa fi magariisuu magaalaa qorachuun karoora qopheessuu fi humna
namaa guuttachuudhaan Tajaajila fooyyeen akka kennamu gudhuu.

Galma 1
Akkaataa JBAHn qoratameen hojii keessa galuudhaan hanqinoota jiran
dhawaataan fooyyeessaa deemuun tajaajilli maammiltootaa fi qooda
fudhattootni irraa gammadan ni kennama.
Hojii Hojjatamu
- Fedhii qulqullinaa qorachuun addaan baasuu
- Fedhii irratti hundaa’uun karoora qopheessuu
- Humna namaa fi meeshaalee barbaachisan addaan baasuun guutuu
- Karoora yeroo yeroon fooyyeessuu
- Gabaasa Raawwii hojii yeroo yeroon qopheessuun qaama
barbaachisuuf erguu

Kaayyoo 2
Sadarkaa dhaabbataa fi manaatti faalama Naannoo to’achuu kan danda’u
humni namaa gurmaa’insa, seera, danbii fi tumaan akka jiraatuuf karaa
cimina qabuun akka hojiirra oolu godhuun humna adeemsichaa dhawaataan
cimaa deemuu fi gahaa tahee akka jiraatu godhuu.

Galma 2
Paakeejiin Ekestenshinii fayyaa hojiirra ni oola.
Hojii Hojjatamu
- Humna namaa akkaataa qajeelfamaatiin magaalaa teenyaf
barbaachisan addaan baafachuu
- Humna namaa bara baraan filuun leenjiif erguu
- Akkaataa qajeelfamaatiin qaxanaa (wiirtuu) addaan baasuun
ramaddii gaggeessuu.
- Paakeejii ekestenshinii fayyaa akka hojiirra oolan hordofuu,
deeggaruu fi to’achuu

Galma 3
Kosiin guyya guyyaan magaalaa keessatti bu’u % 70 guyya guyyaan
ni kaafama.

Hojii Hojjatamu
- Bo’oo lolaan guyyaa guyyaan qulqulleessuu fi konkolaataan iddoo
qophaawetti gatuu
- Daandii fi qarqara isaa, iddoo waltajjii adda addaa. iddoo gabayaa
guyya guyyaan qulqulleessuu
- Sagantaa konkolaataan gandarra deemee balfa (kosii) kuufame
kaasu qopheessuun hojiirra oolchuu.
- Iddoo balfi itti gatamu qopheessuu
- Balfa deebi’ee hojiirra oolu addaan baasuu
- Interpiraayizota qulqullinaa ijaaruudhaan balfa deebisanii hojii irra
akka oolu godhuudhaan bobeessaa fi xaa’oo uumamaa qopheessuu
- Deeggarsa dhaabbilee adda addaa gaafachuu

Galma 4
Biqiltuu iddoo adda addaarraa fiduun hawaasaaf firiin 20,000 ni raabsama
Hojii Hojjatamu

- Dhaabbii fi namoota dhunfaa hojii kanarratti bobba’an deeggaruu

- Interpiraayizota IMX hojii kanarratti bobba’an deeggaruu
- Biqiltuu hawaasaaf hiruun akka dhaabbamee kunuunfamu godhuu.
- Hawaasaaf biqiltuu 20,000 raabsuu
- Daandii walakkaa fi maddii 1km meexii dhaabuu
- Iddoowwan waltajjii lama ijaaruu kunuunsuu
- Hubannoo hawaasaa cimsuun beyladaa gara magaalaatti gadi
dhiisuu akka dhiisaniifi manatti akka eegan godhuu.
 Galma 5
Abbootii qabeenyaa, Bulchinsi Magaalaa fi ummataa kosii goggogaa
kaasuu fi ittisuu irratti gaheen isaanii addaan bahee akka beekkamuufi
qindoominaan hojjachuu kan dandeessisu sirni hojimaataa ni diriira.

Hojii Hojjatamu.
- Haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin labsii, danbii fi
qajeelfamootarratti hundaa’uudhaan tumaa gahee hojii abbootii
qabeenyaa, bulchinsaatiifi ummataa addaan baasee kaayu wixinee
isaa qopheessuu
- Wixinee isaa irratti ogeeyyota adda addaa mari’achiisuun
fooyyeessuu.
- Wixinee fooyya’e irratti umata mari’achiisuu.
- Wixinee fooyya’e irratti mari’atamee mana mmana maritiin
mirkaneessuu
- Wixinee mirkanaa’e akka hojiirra oolu godhuu deeggaruu fi
hordofuu
Galma 6
Sirni kosii magaalaa keessa ba’u deebi’ee hojiirra oolu ni diriira.

Hojii Hojjatamu
- Iddoo qushaasha magaalaa keessa guuramee itti naqamee xaa’oon
uumamaa itti qophaawu danda’u qopheessuu
- IMX kosii magaalaa keessa bahu deebi’ee bobeessaa fi xaa’oo
uumamaa irratti bobba’an jaaruu
- Namoota hojii kanarratti bobba’anii jiran addaan baasuun
deeggaruu
- Dhaabbiilee Mootummaa fi miti Mootummaa dhimma kanarratti
mariisisuun deeggarsa akka godhan gaafachuu fi qindoominaan
hojjachuu.

Galma 7
Sirni to’annoo qulqullina jaarmayaalee fi dhaabbilee akkasumas hojiin
to’annoo qulqullina magaalaa keessa guyya guyyaan itti gaggeeffamu
diriiree hojiirra ooluu ni jalqaba.
Hojiilee hojjatamu
- Haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin caasaa qulqullinaa fi
magariisuu magaalaa akka fooyya’u qaama olaanuuf dhiheessuun
akka fooyya’u taasisuu
- Haala qabatamaa magaalaa teenyaatiin labsii, danbii fi qajeelfama
Mootummaan bahe irratti hundaa’uun wixinee to’annoo
qulqullinaa lafa kaawuu
- Ogeeyyota adda addaa irratti mari’achiisuun fooyyeessuu
- Kan ummatni irratti mari’ate yaadaa ummataatiin gabbisuudhaan
mana mariitiin mirkaneessuu
- Danbii, Qajeelfamootaa fi tumaan bahan kallattii JBAHn Qoratame
qofaan hojiirra akka oolu, godhuu, hordofuu, deeggaruu fi
hanqinoota jiran sirreessaa deemuu.
- Abbootii warraa 25,000 ekestenshinii fayyaatiin akka
hammataman godhuu
- Danbiin qulqullinaa MNO baasee hojjattoota ekestenshinii
fayyaatiin akka hojiirra oolu waajjira fayyaa wajjiin qindoominaan
hojjachuu
Kutaa V
5. Hordoffi; Gamaagamafi Rakkoolee Mudachuu Malanii
fi yadaa furmataa karoora Bara 2003.
Kaayyoo Waliigala
Karoora qophaa’e hojiira oolchuu keessatti haala itti raawwatamaa jiruu
fi sadarkaa inni irra jiru addaan baasanii beekuudhaan hanqina jiru
battalumatti sirreessuun fuula dura akka hin deebine godhuudhaan ciminni
jiru akka baballatu godhaa deemuu.

5.1 Hordoffii
Hojiin karoora kana keessatti ammataman addaan baasuun Adeemsoota
hojii hundaaf erga qoodame, adeemsoonni hojii hundi kaayyoo fig alma
isaanii lafa kaayyachuun rawwattootaa wajjiin irratti mari’achuun hojii
Isaanii guyya guyyaan akkasumas Torbaaniin gabaasa qopheeffachuun
Raawwiin Torbaaniin kan qoratamu taha. karaa birratiin checklistiin Ji’aan
kaname raawwii isaa madaaluun kaname raawwii isaa madaaluun
duubleebiin kan kanamee taha. marii Torbaanii fi Ji’aan
gaggeefamu irratti hundaa’uun rakkoolee qunamaniif furmaanni kannamaa
akka deemanu godhama.

5.2 Gamangama
Karoorri Wagga qophaa’ee kan kurmaanaan adda bahe kan qophaa’u
yommuu tahu karoora kurmaana kana irraa mgmt, koree waliigalaan kasaa
biraatiin dhama kurmaana Kurmanan raawwiin koree dhaabbii fi mana
mariif dhihaate ni madaalama.

5.3 Rakkoolee Mudachuu danda’an

- Hirmannaan ummata xiqqaachuu fi gochi seeran alaa bobal’achu
- Seektaroonni waltti hidhamiinsa hojii qabnu gaamooleen akkasumas
abboottiin qabeenya gahee ofii addaan baafatanii beekanii
Raawwachuu Caalaa ilaalcha eegatummaatiin sakaalamani mana
Qopheessaa komachuu.
- Hojjattoonni seektaraa gahee ofii sirritti beekuudhabuu Dambii fi
Labsii akkasumas maanuuwaalii hojii JBAH sirritti beekuu dhabuu fi
kallatti saniin Raawwachuu Dhabuu.
- Waltajiin idilee kabajamuu dhabuu, madaalliin hojii kanname
safaramu dhabuu irraa kan ka’e kan hojjituu fi kan hojii xiqqaachuu
- Ilaalcha kiraasassaabummaan sakaalamu, fedhii faaydaa ummataa
halkanni – guyyaa hojjachu caalaa boqonnaa barbaadu, hojii ofii
beekanii karoorfatanii hojjachuu caala hojuma xixxiqqoo guyya
guyyaan dhuffu hojjachu.

5.4 Yaadaa furmataa

- Olala soba mormitooni ofaniin sadarkaa duraatti kan miidhamu
irraattoota magaala teenya tahu ummanni akka hubatu waltajii marii
bal’inaan uumuun olala sobaa saaxilaa deemuu.
- Hojiilee hojjachuuf karoorfaman hunda addaan isaa beekee akka bahu
walitti dhiheenyaan hojachuu.
- Labsii danbii fi Qajeelfamoota seektara magaala ilaallatan akkasumas
maanuuwaaloota JBAH Irratti leenjii kannuun hubannoo gaama adda
addaa cimsuu.
- Adeemsoonni hojii hundi karoora of danda’e akka baafatan deegarun
osoo karoora hin baafatin hojiin hojjatamu akka hin jirre beekanii
karoora akka baafatan godhuun Raawii isaa gamaagama deemuu.
- Cheeklistii Ji’aa Ja’aa kannuun madaala deemuun hanqina Jiru
sirreessaa deemuuf kanneen cimina qaban Jiru sirreessaa deemuu.

6. Sirna Gabaassa
- Gabaasni torbaanii adeemsoota hojii hunda koree Mgmt Irratti
dhihaate ni qoratama
- Gabaasini Ji’aa eega koree mgmt qoratame booda QHMM Godinaaf,
Koree waliigalaaf ni dhihaata.
- Gabaasni kurmaana fi waggaa galma karoora waggaa fi ji’a jahaa
irraatti kaa’ame waliin madaaluun milkaa’uu fi milkaa’u dhaabuu isaa
sababa waajjin madaalli ifa taheen koree mgmt ni kaayyama.
- Karoorri Kurmaana fi kan waggaa Waajjiira Afyaa’iif ni dhihaata,
Qaama qodinaa fi biroof ni ergama.
Gabatee Piroojaktii bara 2002 eegalamanii osoo hin xumuramin gara bara 2003 dabruu dandayan agarsiisu
Lakk Gosa piroojaktii Karoora bara 2002 Raawwii bara 2002 Hojii gara bara 2003
dabru
Fiz Faay Fiz Faay Fiz Faay
ffaa
1 Mana B/Sad 1 100% 912,387.60 20% 182,477.52 80% 729,910.08
2 Magaalaa Jimaa 100% 864,601.78 20% 172,920.4 80% 691,681.42
3 Jiddugala dargaggoo 100% 2,000,000 20% 400,000 80% 1,600,000
4 Buufata Fayyaa 100 803,325.41 20% 160,665.1 80% 642,660.31
5 Sheedii IMX 100% 158,874.80 50% 79,437.40 50% 79,437.40
6 Ifaa Ganda Diddiimtuu 100% 180,000 -- -- 100% 325,000
harkisuu
Ida’amaa 100% 4919189.59 8859803.02 4068689.21

karoora Piroojaktii bara 2003 karoorfame

T.L Pirojaktoota Karoorafaman Baay’i Karoora Waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa kur 4
ffaa
na Kur 1ffaa
 Safartuu
Fiz Faay Fiz Fiz Faay Fiz Faay Fiz
Faay

1 Galma walgahii jaaruu Lakk 1 60% 1,300,000 15% 195,00 15% 195,00 30%
2 Karaa
2.1karaa haaraya banuu km 5 100% 50,000 50% 25,000 50%
2.2 karaa suphuu km 10 100% 100,000 25% 25000 25% 25000 25% 25000 25%
2.3 karaa koobilistoonii km 0.6 100% 300,000 25% 75000 25% 75000 25% 75000 25%

2.4 dizaayinii karaa jijjiirraa km 2 100% 50,000 50% 25000 50% 25000
qopheessuu
3 Booyii fi riqicha 100% 450,000 25% 112500 25% 112500 25% 112500 25%

3.1 Booyii 2km 2 100% 300,000 25% 75000 25% 75000 25% 75000 25%
3.2 Riqicha 3km 3 100% 15,000 50% 7,500 50% 7,500
4 Mana fincaanii ummataa Lakk 1 100% 75,000 25% 18750 25% 18750 25% 18750 25%
5 Boonoo bishaanii Lakk 1 100% 25,000 25% 6250 25% 6250 25% 6250 25%
6 Iddoo bishaan ibidda irraa Lakk 1 100% 50,000 25% 12500 25% 12500 25% 12500 25%
dhaamsuuf waraabbatan
jaaruu
7 Sheedii Magaalaa Lakk 2 40% 50,000 20% 25,000 20% 25,000
8 Dalaya M/B/Sed 1ffaa Lakk 1 100% 25,000

Lakk Mata duree Qaama Karoora Waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa Kur 4ffaa Ibsa
marii mari’atu Dhi Dha W/g Dhi Dha W/g Dhi Dha W/g Dhi Dha W/g Dhi Dha W/g
1 Raawwii Jiraattota 580 280 810 145 70 215 145 70 215 145 70 215 145 70 215
karoora magaalaa
1998-2002 Mana Marii 150 150 300
fi wixinee Magaalaa
karoora Mana M/Ara 200 80 280
2003-2007 Dargaggoota
2 Karoora Jiraata Mag 325 175 500 325 175 500 - - - - - - - - - Kurmaana
bara 2003 Hojjataa 22 18 40 1ffaa qofa
Mot hojjatama
3 Konferensii Jiraataa 530 280 810 530 280 810 -
ummataa Magaalaa

Karoora leenjii fi marii gaama Hawaasaa adda addaa wajjiin gaggeessuuf bara 2003 keessa
 Karoora Waggaa Adeemsa Hojii gama Qulqullinaa fi Magariisuu Magaalaa

lak Hojiilee karoorfaman Safartuu Karroora Karroora Karroora Qaama Akkamitti Ibsaa
waggaa kurmaana ji’aa raawwatu akka
raawwatu
1 Sirna koosin wirtuulee irra itti kaafamu diriirsuu Lakk 1
2 Koosii magaala jimaa kaasuu Piyaajoo 1080 90 30
3 Qalma seeran alaa ittisuu fi tarkanfi sirreessa Guyyaan 360 180 60
fudhachuu
4 Koosii magaala jima alaa kaasuu Piyaajoo 720 180 60
5 Booyii qulqulleessuun M2
6 Booyii cufame banuu M2 800 800
7 Sirnaa koosiin deebi’e hojiirra itti oluu Lakk 1
diriirsu(recycling)
8 Koosii dhaangala’a kaasuu Piyaajoo 180 45 15
9 Sirna kosiin itti qabamu fi kaafamu irratti warraa Lakk 12 3 1
mana isaanitti jimaan cabu fi biitammu wajjiin marii
gaggeessuu
10 Warra ra’ee magaalatti gad lakkisan akkaata Lakk 96 24 8
qajeelfamaatin sirressuu.
11 To’annoo qulqullina jarmiyaalee fi dhaabbilee Lakk 48 12 4
gaggeessu.
 lak Hojiilee karoorfaman Safartuu Karroora Karroora Karroora Qaama Akkamitti Ibsaa
waggaa kurmaana ji’aa raawwatu akka
raawwatu
12 Konkoolata daandii gubatti dhaqamuu ittisuu Guyyaa 360 90 30
13 Boolla cumun guutee baasuu fi hordofu Lakk 12 3 1
14 Iddoo biqiltun itti dhaabamu haala sadarka isaa Boollo 2400 600 200
eeggateen qopheessuu.
15 Qulqullina naanawa qeeyira to’achuu fi hordofu. Guyyaa 360 90 30
16 To’anno hojjetoota qulqullina gaggeessuu Guyyaa 360 90 30
17 Duula qulqullina gaggeessuu Lakk 4 1
18 Boolla koosiin itti gatamuu qopheessuu Boolla 6
19 Dandii fi qarqara isaa, waal tajjii adda adda, iddoo Guyyaa 360 90 30
gaba guyyaa guyyaan qulqulleessu.
20 Kafaltii hojjetoota guyyaa haala mijeessuu Lakk
21 Marii guyyaa guyyaa gaggeessuu Guyyaa 240 60 20
22 Biqiltun gosa adda adda fiduun raabsuu, dhaabu fi lakk 2400 600 200
kunuunsuu

Misooma Mana irratti hojii bara 2003 karoorfame

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa

 waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa Kur 4ffaa
1 Manneen master pilaanii Mana 40 10 10 10 10
magaalaatiin walsiman hojii
regulariayizeeshinitiin seera
qubsiisuu fi kaadistara
hojjachu.
2 Manneen seera qabatan Mana 100 25 25 25 25
addaan baasuun lakkoofsa
mana kennuu
3 Manneen Araddaa J/gala Mana 13 3 3 3 3
gabaa jiran addaan baasuun
shalaggii isaanii hojjachuun
invastimantiif qopheessu.
4 Ulaagaa calallii namoota Lakk 40 10 10 10 10
rakkoo mana jireenyaa qabanii
qopheessuun mirkaneessuu
5 Abbootii mana Araddaa Lakk 40 10 10 10 10
waliin walii galtee guutu
6 Karaan mana Araddaa yeroon Lakk 50 x x x x
akka sassaabamu hordofuu
 Hojii Ijoo Hoggansaa

Lakk Hojii Karoorfame Safartuu Karoora Yeroo Raawwii Ibsa

 waggaa Kur 1ffaa Kur 2ffaa Kur 3ffaa Kur 4ffaa
1 Adda duree horachuu Lakk 200 50 50 50 50
2 Abboti Adeemsaa adda duree Lakk 5 1 1 1 2
ta’an Badhasuu

3 Gabaa Torbaanii Koree mgt Lakk 48 12 12 12 12 -

qorachuu
4 Gabaasa Ji’aa koree Dhaabiin Lakk 12 3 3 3 3
qorachuu
5 Karoora kurmaanaa Lakk 4 1 1 1 1
qopheessuu
6 Koree Mngt irratti hirmaachuu Lakk 48 12 12 12 12
7 Hojii hoggansaa hundaa Lakk 12 3 3 3 3
hojjachuu
8 Humna namaa akka guuttamu Lakk 6 2 2 2 -
godhuu
 Karoora Meeshaalee
Karoora Meeshalee dhaabbataa kan bara 2003 keessaa Mana hojiitiif guutamuu qaban

Lakk Gosa Meeshaalee Gatii tokko Gatii waliigala Yaada

Baayina
Safartuu
Qar. sa Qar. Sa.

1 Minjaalaa Lakk 12
2 Kompitara Lakk 5
3 Kursii Nannofatuu Lakk 12
4 Kursii xiqqaa abba dhimmaa Lakk 6
5 Pirintara (HP Laser jet 1320) Lakk 5
6 Urtuu waraqaa xiqqaa Lakk 15
7 Taayipii Lakk 2
8 Shelfii xixiqqaa Lakk 7
9 Lap Top Komutar Lakk 2
10 Daawwiti Komputara Lakk 10
11 Sa’aa Gidaaraa Lakk 3
12 Buqqiftuu Ispili Lakk 15
13 Paper Tray Lakk 10
14 Baldii qushaashaa Lakk 10
15 Margachaa Lakk 10
16 Footoo koopii xiqqaa (Baay’istuu Lakk 2
17 TV Lakk 1
18 Pirojaktarii Lakk
19 Kameeraa dijitaala Lakk 1
20 Vidio dijitaalaa Lakk 1
21 Meesha sagale warabu (soby) Lakk 1
22 Tootal Isteeshin Lakk 1
GIS Lakk 1
23 Motor cycle Hyndaa Lakk 1
24 Micro phona guddaa Lakk 1
25 CD recorder Lakk 1
26 Mikiraafoona Computaraa Lakk 6
27 Kaaseta VCD
27 Memory Vidio kamera
28 Kaseta video guddaa
 Meeshaa Bara Bajetaa 2003 kan nu barbaachisu Meesha dhumatifi dhabbi (BQHN)

Lakk Gosa Meeshaalee Gatii tokko Gatii waliigala Yaada

Baayina
Safartuu

Qar. sa Qar. Sa.

1 Xalayaa Komputaraa Paki 50

2 Qalama Bikki cuqulissaa Paki 30
3 Qalamaa Bikki Diimaa Paki 15
4 Sarartuu pilastikaa guddaa Darz 2
5 Fludii Darz 5
6 U’huu Darz 20
7 Stamp pad Darz 10
8 Fastinara Darz 20
9 Qalama chappaa Lakk 15
10 Ispiil Darz 10
11 Doosee Furdaa Darz 20
12 Qalama gogoggaa (Irsasaa) Darz 5
13 Ajandda 2003 Lakk 45
14 Warqaa foto kopii Darz 60
15 Air firsh Lakk 10
16 Karboni 8000 Darz 6
17 Not-Book jiddu gala Lakk 40
18 Not- Bookii xixiqqaa Lakk 40
19 Jerkana Bishanii Lakk 5
20 Huccuu kafanaa Maraa 2
21 Xalayaa sarar Darz 5
22 Galmee guddaa Lakk 10
23 Xalayaa Iskewer Darz 2
24 Qalama printara Lakk 15
25 Qalama Copy center 255 Lakk 2