Το Οικοσύστημα του Όρους Αιγάλεω – Ποικίλου -

Λίμνης Κουμουνδούρου να χαρακτηριστεί περιοχή

προστασίας της φύσης

Η ζωή στο βουνό από το 10.000 π.Χ. ως τις μέρες μας

Κώστας Φωτεινάκης (ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. Χαϊδαρίου)

Ο αρχαιότερος κάτοικος της Αττικής ζούσε στο όρος Αιγάλεω το 10.000 π.Χ. με θέα τη θάλασσα
κυνηγούσε στα δάση της περιοχής ελάφια,
ψάρευε στα πλούσια νερά του Σκαραμαγκά και κατοικούσε

στο Σπήλαιο Σχιστού, πάνω από την ομώνυμη σημερινή λεωφόρο.

Άποψη από την είσοδο του
Σπηλαίου Σχιστού
 Λατρευτικά Σπήλαια

• Σπήλαιο Πανός (κοντά στη Μονή Δαφνίου/

Καμπούρογλου - Τραυλός)
• Σπήλαιο του Αιγάλεω (πάνω από το ΨΝΑ
Δρομοκαϊτειο/ Νίκος Μπουντούκης - Βραχογραφείες)
• Σπήλαια – Καλιστήρι (Δύο μικρά σπήλαια κοντά στο
τοίχος του Δέματος/ Ανδρέας Σκιάς Α.Ε. 1919)
 Άλλα σπήλαια
• Σπήλαιο στη Χαράδρα της Γιώργιζας
(Μουρίκη) στη Πετρούπολη (ΦΕΚ119Β/59)
• Σπήλαιο του Δρομέα (Βάραθρο πάνω στο
Ποικίλο)
• Σπήλαιο της Αφαίας (Βάραθρο στο Αιγάλεω)
• Σπήλαιο ΟΙΚΟ.ΠΟΛΙ.Σ. (Νέο βάραθρο στο
Ποικίλο, πάνω από το Δρομέα)
 Αναφορές για το Όρος
Οι αρχαίοι συγγραφείς αλλά και οι περιηγητές χρησιμοποιούν αρκετές
ονομασίες για το Όρος όπως π.χ. Αιγάλεω, Ποικίλο, Κορυδαλλός,
Δαφνοβούνι, Ικάριον κ.λπ.
• Αιγάλεω: Ο Ηρόδοτος περιγράφοντας την Ναυμαχία της Σαλαμίνος και
«τοποθετώντας» τον Ξέρξη να παρακολουθεί από ένα ύψωμα τη Ναυμαχία
(480 π.Χ)
• Κορυδαλλός: Ο Θεόφραστος (320 π.Χ.) πατέρας της Βοτανικής, μαθητής του
Αριστοτέλη, περιγράφει ότι « οι πέρδικες της περιοχής Κορυδαλλού έχουν
διαφορετικό κακάρισμα από αυτές που έχει ακούσει σε διαφορετικά σημεία
της Ελλάδας».
• Ποικίλο: Ο περιηγητής Παυσανίας (150 μ.Χ.) στα ΑΤΤΙΚΑ αναφέρει το βουνό
ως «Ποικίλο» και κάνει μια πλούσια περιγραφή κατά μήκος της Ιεράς Οδού.
Ιερά Οδός: Δύο κλάδοι στο Ιερό της
Αφροδίτης στην Αφαία Σκαραμαγκά
Ιερά Οδός: Νότιος κλάδος
(κοντά στο Copa Copana)
(περίπου ΕΔΩ)
Ιερά Οδός: Βόρειος κλάδος προς τις
Λίμνες των Ρειτών (Κουμουνδούρου)
Ο αρχαιολόγος Ιωάννης Τραυλός,
στο βόρειο κλάδο της Ιεράς Οδού
αγναντεύει τον Κόλπο της Ελευσίνας

Φωτογραφία 1932
Πιθανή θέση του Ιωάννη Τραυλού
(προηγούμενη θέση)
Αρχαίο τοίχος τους Δέματος 400 π.Χ. Από τη
Φυλή στα Άνω Λιόσια και στο Ποικίλο
(κοντά στο λατομείο Μουσαμά)
Το αρχαίο τοίχος του Δέματος
ακριβώς δίπλα από τον ΧΥΤΑ!!!
Το αρχαίο τοίχος του Δέματος 4,5 χλμ
 Δημήτριος Χατζόπουλος (Πεζοπόρος) 1872 – 1936
περί αρχαίων οχυρώσεων

• «…Περίπου δεν υπάρχει κορυφή των βουνών του Αιγάλεω

χωρίς ίχνη αρχαίας οχυρώσεως…»
ΕΜΠΡΟΣ, ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 1922
Φρυκτορία πάνω από το Ζαστάνι
Είναι ο χώρος του Μνημείου της Πυθιονίκης
που περιέγραψε ο Παυσανίας
κατά μήκος της Ιεράς Οδού;
Ο Ιωνικός κίονας από το 1937 στην ίδια θέση
Η Μονή Δαφνίου και το Ποικίλο από το Αιγάλεω
 Η Μονή Δαφνίου κτίστηκε επάνω
στον Αρχαίο Ναό του Δαφνηφόρου Απόλλωνα

Φωτογραφία 1925
Επιχρωματισμένος Χάρτης του αιδεσιμότατου
Christopher Wordworth

Φωτογραφία 1839
Χάρτης του Κάουπερτ PYRGOS 1883
Ένα από τα μονοπάτια του χάρτη του Κάουπερτ
(Δυτικά του Ασπροπύργου)
Μονοπάτι Κάουπερτ
(λίγο ψηλότερα)
Οικισμός (1) στη Χαράδρα του Ασπρόπυργου
Είναι το χωριό Στεφάνι;

Φωτογραφία 1998
Ένα από τα κτήρια του οικισμού

Φωτογραφία 1998
Χάρτης του 1942, αναφέρει το χωριό Στεφάνι
(αλλά και ταμπούρι στην κορφή του βουνού)
Ίχνη κατοίκησης (2) στο Δαφνί
Ίχνη κατοίκησης (3) στο Όρος Αιγάλεω
 Μαντριά?
σε απόσταση 2 χλμ από τον Οικισμό 3
 Δημήτριος Χατζόπουλος (Πεζοπόρος) 1872 – 1936
περί βοσκής

• «…Ολίγη επομένως η ρυτινοσυλλογή και κατά το

πλείστον αι περιφέρειαί του ενοικιάζονται ως
βοσκαί δια πρόβατα και γίδια.

• Ταύτα παραμένουν το χειμώνα, ότε όλοι οι βουνοί

και η λαγκαδιές του όρους ανήκουν εις τον
ποιμενικόν κόσμον…»
ΕΜΠΡΟΣ, ΗΜΕΡΗΣΙΑ ΕΘΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ, Τετάρτη 23 Νοεμβρίου 1922
 Ορυχείο «αρουραίου λίθου»
στο Βοτανικό Κήπου Διομήδους

1η παρουσίαση
 Λατομεία «αρουραίου λίθου»

«Τα λατομεία πέτρας, ακριβέστερα “αρουραίου

λίθου”, χρονολογούνται στην κλασική αρχαιότητα και
το υλικό τους χρησιμοποιήθηκε στη θεμελίωση
κτηρίων της αρχαίας Ιεράς Οδού, ίσως και στα
μνημεία του κέντρου της Αθήνας»

Μιχάλης Σταματάκης (Πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας

και Γεωπεριβάλλοντος, Παν.Αθηνών)
Ο καθηγητής Σταματάκης σε άλλο ορυχείο
«αρουραίου λίθου»
μιλάει για τα μεταλλεύματα της περιοχής
 Ορυχείο Σιδήρου στο Αιγάλεω
(«σπηλιά του Νταβέλη») -κλεισμένη είσοδος
Ορυχείο Σιδήρου στο Αιγάλεω
(κάθετη είσοδος)
Από την επίσκεψη της Σπηλαιολογικής
Εταιρείας στο ορυχείο σιδήρου

Φωτογραφία 2010
 Ορυχεία σιδήρου

«Τα ορυχεία σιδήρου λειτούργησαν στις

αρχές τού προηγούμενου αιώνα۬οι
μεταλλωρύχοι είχαν δημιουργήσει πηγάδια
και στοές στο βουνό και έπαιρναν το
πολύτιμο μετάλλευμα σε εύκολα
αξιοποιήσιμη μορφή.»

Μιχάλης Σταματάκης (Πρόεδρος Τμήματος Γεωλογίας και

Γεωπεριβάλλοντος, Παν.Αθηνών)
Παλαιού τύπου Ασβεστοκάμινο στο Βουνό
(χαράδρα κοντά στον οικισμό 2)
 Το καλύτερο παλαιό ασβεστοκάμινο
στην Αφαία Σκαραμαγκά

(30 ασβεστοκάμινα έχει καταγράψει ο Κάουπερτ)

Το σύγχρονο ασβεστοκάμινο στην Πετρούπουλη,
κάτω από το Θέατρο της Πέτρας
Το λατομείο «Αίμος» στην Πετρούπολη
τώρα Θέατρο Πέτρας
 Ταμπούρια Αγωνιστών του ’21
κοντά στο δασικό δρόμο, προς το σπήλαιο του Δρομέα
Στο Λόφο της Ηχούς
 Mark H. Moon
“Defense of Attica”: a) TAMBOYRUA b) DEMA
Ελληνικά Πολυβολεία στον Κορυδαλλό
πριν το 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο
Τόπος Εκτέλεσης από τους Γερμανούς
(Σεπτέμβριος 1944)
Βοτανικός Κήπος Διομήδους
Εγκαταστάσεις των Άγγλων στον Εμφύλιο -1944
Βοτανικός Κήπος Διομήδους
Πυροβολεία Άγγλων στον εμφύλιο
Πυροβολεία Άγγλων στον εμφύλιο
Χαρακώματα Άγγλων στον Εμφύλιο
Πολυβολείο μετά το Σπήλαιο Πανός στο Δαφνί
 14 Αυγούστου 1954
εκτελείται ο Νίκος Πλουμπίδης στέλεχος του
παράνομου Κ.Κ.Ε. σε μια χαράδρα στο Δαφνί
 Το γλυπτό του Κλουβάτου από το
νεκροταφείο του Χαϊδαρίου στον τόπο
εκτέλεσης
Στρατόπεδο Χαϊδαρίου
εντελώς καραφλό το βουνό

Φωτογραφία 1960;
 Στις μέρες μας….

 Όλο και περισσότεροι άνθρωποι «ανακαλύπτουν» τα

ίχνη των προγόνων μας και τη φύση στο βουνό.
 Παράλληλα όμως και οι απειλές αυξάνονται
(αυτοκινητόδρόμοι, σιδηροδρομική γραμμή, μπάζα
και σκουπίδια, διεκδικήσεις μονών και εκκλησίας
κ.λπ)
 Το βουνό όμως και η φύση αντιστέκεται…
 Εμείς θα κάνουμε το χρέος μας;

 Θα ανακαλύψουμε και θα προστατεύσουμε

τη φυσική,

την ιστορική

και την πολιτιστική μας κληρονομιά?

Θα αφήσουμε αυτά τα ίχνη (1)?
Θα αφήσουμε αυτά τα ίχνη (2)?
 Ή αυτά τα ίχνη (1)?

Αναρρίχηση στο φαράγγι Ζαστάνι (φωτ. Τάσος Λύτρας)

Ή αυτά τα ίχνη (2)
Ή αυτά τα ίχνη (3)?

Βοτανικός Κήπος Διομήδους

• Παρουσίαση: Κώστας Φωτεινάκης

• Φωτογραφίες:
Κώστα Φωτεινάκη, Τάσου Λύτρα, Γιώργου Κόκκινου, Π.Α.Ε.,
από τις συλλογές του Γιάννη Ιγγλέση και του Ανδρέα
Μηλιώνη, από χάρτες, βιβλία και περιοδικά περιηγητών
και χαρτογράφων