Mga Katutubong Sayaw

Sinasabing nagmula sa ibong “Tikling" ang katutubong sayaw na “Tinikling" na pinauso ng

mga magsasaka sa lalawigan ng Leyte noong panahon ng pananakop ng Kastila.

Batay sa mga kuwento, ginaya ng mga magsasaka ang kilos ng “tikling" kapag nahuhuli nila
ito sa inilatag na patibong na gawa sa kawayan sa bukid.

Ngunit bukod sa ibong “tikling," mayroon din kuwento na ang “tinikling" ay isang paraan ng
parusa noon ng mga Kastila sa mga “tinatamad" na manggagawa noon sa bukid.

Ang tinikling ay katutubong sayaw sa Pilipinas kung saan ang nagsasayaw ay kailangan
umindak sa pinag-uuntog na dalawang mahabang kawayan. Kailangan maging mabilis ang
mga paa ng sumasayaw upang hindi maipit sa kawayan.
Ang sayaw na Pandanggo sa Ilaw ay katutubo sa Lubang at Mindoro. May tatlong tinggoy
ang nagsasayaw na babae. Maninimbang siya ng isang tinggoy sa ibabaw ng ulo at
dalawang tinggoy sa mga kamay, pero hindi humahawak ang daliri ng mananayaw. Para
sayawin ang pandanggo sa ilaw, kailangan niya ng magandang bikas at mahusay na
panimbang.
 Mga Katutubong Laro

Ang Harang-Taga o mas kilala sa tawag na Patintero ay maaring laruin ng tatlo hanggang
limang manlalaro sa bawat koponan. Kailangan munang gumuhit ng dalawa o apat na
parisukat dipende sa dami ng manlalaro sa bawat kuponan bago mag-umpisa ang laro.
Dapat ay pantay ang bilang ng miyembro ng bawat kuponan.

Ang bawat kalahok ng isang kupunan ay tatayo sa likod ng mga linyang ginuhit. Ang taya
na nakatayo sa linya sa gitna ay maaring tumawid sa mga iba pang linyang ginuhit kaya't
napapadali ang pagkakataon na mahuhuli ang kalahok ng kabilang grupo.

Dapat makatawid at makabalik ang mga kalahok ng kabilang grupo na hindi nahuhuli ng
tayang grupo. Kapag mayroong nakatawid at nakabalik sa kupunan na hindi nahuhuli ng
mga taya ay madaragdagan ng puntos ang kanyang kupunan. Ang mga tumatakbo naman
ang magiging tayakung sakaling mayroon isa sa kanila ang mahuli ng kabilang kupunan.

Ang unang kupunan na makakuha sa pinagusapang dami ng puntos ay siyang magwawagi.

Ang Luksong Tinik ay isa sa mga popular na larong Filipino, na nilalaro ng dalawang
koponan na may parehas na bilang. Ang bawat koponan ay mamimili ng pinuno na malimit
na kakayahang pinakamataas tumalon sa grupo, na kung tawagin ay "Nanay".

Makatapos mamili ng "Nanay", at mamili kung sino sa dalawang koponan ang mag-uumpisa
ng laro. Dalawang manlalarong magkaharap ang pagdirikitin ang kanilang mga talampakang
magsisilbing "tinik". Magsisimulang magsipagtalon ang bawat miyembro ng kabilang
koponan sa "tinik", hanggang makatalon ang huling kasapi. Kung sakali't walang tumama sa
"tinik" ay daragdagan ang pagpapataong ng mga kamay hanggang tumaas ang tinik
 Mga Katutubong Awit

Sarong Banggi

Sarung banggi sa higdaan

Nakadangog ako hinuni nin sarung gamgam
Sa luba ko katorogan
Bako kundi simong boses iyo palan

Dagos ako bangon si sakuyang mata binuklat,

Kadtong kadikloman ako nangalagkalag
Si sakong pagheling pasiring sa itaas
Naheling ko simong lawog maliwanag.

Bahay Kubo

Bahay kubo, kahit munti

Ang halaman doon ay sari-sari.
Singkamas at talong, sigadilyas at mani
Sitaw, bataw, patani.
Kundol, patola, upo’t kalabasa
At saka mayroon pang labanos, mustasa,
sibuyas, kamatis, bawang at luya
sa paligid-ligid ay puro linga.

Paruparong Bukid

Paruparong bukid na lilipad-lipad

Sa gitna ng daan papagapagaspas
Isang bara ang tapis
Isang dangkal ang manggas
Ang sayang de kola
Isang piyesa ang sayad
May payneta pa siya — uy!
May suklay pa mandin — uy!
Nagwas de-ohetes ang palalabasin
Haharap sa altar at mananalamin
At saka lalakad na pakendeng-kendeng.
 Lawiswis Kawayan

Sabi ng binata,
Halina oh! Hirang
Magpasyal tayo as Lawiswis kawayan
Pugad ng pag-ibig at kaligayahan
Ang mga puso ay pilit nang magmamahalan
sabi ng binata
Ang dalaga naman ay ibig pang umayaw, sasabihin
pa kay inang ng malaman
Binata’y nagtampo at ang wika
Ikaw pala’y ganyan
Akala ko’y tapat at ako’y minamahal
Ang dahal
ang dalaga naman ay biglang umiyak
Luha ay tumulo sa dibdib pumatol
binata’y naawa, [...]

Manang Biday

Manang Biday, ilukat mo man

Ta bentanan ikalumbaban
Ta kitaec ta kinayawan
ay matayakan no din accaasyan
A sino ka nga aglabas-laabs
Toy jardin ko pagay-ayamak
Ammon ngarud a balasangak
Sabang ti liryo di pay pagukrad
 Mga Katutubong Tula

Mga Halimbawa ng Tanaga

Mataas man ang bundok,

mantay man sa bacood,

yamang mapagtaluktok,

sa pantay rin aanod

Ang tubig ma’y malalim,

malilirip kung libdin.

Itong budhing magaling,

maliwag paghanapin.

Mga Halimbawa ng Dalit

Ang sugat ay kung tinanggap,

‘di daramdamin ang antak.

Ang aayaw at di mayag,

galos lamang magnanaknak

Ang palad kong nasakuna,

Ipinagtatanong ko nga,

kung sino’ng kahalimbawa,

nasa kati nagigiwa.

 Mga Bugtong

1. Isang bayabas,

pito ang butas

Sagot : Ulo

2. Bumbong kung liwanag

kung gabi ay dagat.

Sagot : Banig

3. Kinain na’t naubos

nabubuo pang lubos

Sagot : Buwan

4. Di-matingalang bundok,

darak ang nakakamot.

Sagot : Balakubak

5. Hindi hari, hindi pari,

nagsusuot ng sari-sari.

Sagot: Sampayan
 Mga Salawikain

Mga Salawikain patungkol sa pakikisama, pakikipag-kaibigan at pakikipag-

kapwa tao.

1. Puri sa harap, sa likod paglibak

2. Kaibigan kung meron, Kung wala'y sitsaron
3. Ang tunay mong kaibigan, nasusubok sa gipitan
4. Matabang man ang paninda, matamis naman ang anyaya
5. Kapag tunay ang anyaya, sinasamahan ng hila
6. Walang paku-pakundangan, sa tunay na kaibigan
7. Hindi sasama ang pare, kundi sa kapwa pare
8. Matapang sa kapwa Pilipino, susukot-sukot sa harap ng dayo
9. Ang taong tamad, kadalasa'y salat
10. Mag-aral kang mamaluktot habang maigsi ang kumot
11. May pakpak ang balita, may tainga ang lupa
12. Sagana sa puri, dukha sa sarili

Mga Salawikain patungkol sa kabutihan, kabaitan, kagandahang asal,

pagpapakumbaba at pag-ingat.

1. Ang ibinabait ng bata, sa matanda nagmula

2. Ang magandang asal ay kaban ng yaman
3. Pagsasama ng tapat, pagsasama ng maluwat
4. Ang may malinis na kalooban ay walang kinatatakutan
5. Ang mabuting halimbawa, ay higit na mabisa kaysa pahayag na dakila
6. Ang katotohana'y kahit na ibaon, lilitaw pagdating ng takdang panahon
7. Ang ibinabait ng bata, sa matanda nagmula
8. Magbiro ka sa lasing, huwag sa bagong gising
9. Bago mo sikaping gumawa ng mabuti, kailangan mo munang igayak ang sarili
10. Ang lumalakad ng marahan, matinin man ay mababaw. Ang lumalakad ng
matulin, kung matinik ay malalim

Mga salawikain patungkol sa mga pangako at sa kawalan ng kaya.

1. Buhay-alamang, paglukso ay patay

2. Kasama sa gayak, di kasama sa lakad
3. Ang tao na walang pilak, parang ibong walang pakpak
4. Ang hindi tumupad sa sinabi, walang pagpapahalaga sa sarili
5. Gaano man ang iyon lakas, daig ka ng munting lagnat
6. Ang maniwala sa sabi-sabi'y walang bait sa sarili

Mga salawikain patungkol sa pagkakaisa at pagtutulungan.

1. Anuman ang tibay ng piling abaka, ay wala ring lakas kapag nag-iisa
2. Kaya matibay ang walis, palibhasa'y nabibigkis
3. Ang mabigat gumagaan pag napagtutuwangan
 4. Ang lakas ay daig ng paraan
5. Minsan man at kong golpe, daig ang pitong biyahe
6. Ako, ikaw o kahit sinumang nilalang, tayong lahat ay arkitekto ng sariling
kapalaran

Mga salawikain patungkol sa kagitingan at katapangan.

1. Ang lihim na katapangan ay siyang pakikinabangan

2. Sa larangan ng digmaan, nakikilala ang tapang
3. Marami ang matapang sa bilang, ngunit ang buong-loob ay iilan
4. Ang bayaning masugatan, nag-iibayo ang tapang
5. Nawala ang ari, ngunit hindi ang lahi
6. Ang lalaking tunay na matapang, hindi natatakot sa pana-panaan
7. Kapag pinangatawanan, sapilitang makakamtan

Mga salawikain patungkol sa pagtitiis.

1. Hanggang maiksi ang kumot, magtiis na mamaluktot

2. Pag may hirap, may ginhawa
3. Walang ligaya sa lupa na di dinilig ng luha
4. Pag may kalungkutan, may kasiyahan
5. Kung aakyat ka nga't mahuhulog naman, mabuting sa lupa'y mamulot na
lamang
6. Pagkapawi ng ulap, lumilitaw ang liwanag

Iba pang salawikain...

1. Nasa Diyos ang awa,nasa tao ang gawa.

2. Kapag ang tao'y matipid,maraming maililigpit.
3. Ano man ang gagawin, makapitong iisipin.
4. Ang hindi napagod magtipon, walang hinayang magtapon.
5. Madali ang maging tao, mahirap magpakatao.
6. Ang tunay na anyaya, sinasamahan ng hila.
7. Ang magalang na sagot ay nakakapawi ng poot.
8. Ang gawa sa pagkabata,dala hanggang pagtanda.
9. Pag di ukol, ay di bubukol.
10. Kung sino ang masalita ay siyang kulang sa gawa.
11. Daig ng maagap ang taong masipag.
12. Ako ang nagbayo ako ang nagsaing saka ng maluto'y iba ang kumain.
13. Ubus-ubos biyaya, pagkatapos nakatunganga.