Ücra

Ýki Aylýk Þiir Dergisi

Ocak-Þubat 2010
Sayý: 33

ISSN: 1309-145X

ÞAKASIYLA ÖKESÝYLE
FalanjÝt Eko Yaptý Þu Kampüs
günde beþ kez ve en çok üç Serkeþ keþ’e serpuþ geçir, toy sekiþli taytay sansýn
kurumuþ memeler lola
aklý pembeli süredevam Safalansýn, sür çiftini, utsuz güle dem ulansýn
kentin tozlarýna yürümek yeryer terlikle Elenenler kalburkambur! aykûlar kalsýn elekte
tek kale maç yapýyorduk Lekesiz bir ökelikte baht tepip bahir geçenler
kale benim kalemdi japondu Otlaklara ayak vurup ayyuka göçenler yerden

bu döngüyü bir dinamometreyle ayol Ak kurdele rugan sargý övünçlere þiltlenenler

bu dengeyi kaç newton ayak altýndan
Masmavi bir tembellikte pembe beyaz dinlenenler
hiçbiriki birikir lola
erk ekti newton biz yenildik Cam daðýtýp yüce kattan Uçmaða uçanlar sonra
ben düþlerinden ne zaman kaçmaya kalksam
kalkamadým Alaz yanak yalaz dudak, halecan içinde yaþrak...

sarhoþ olmak da iyidir bazý atlara - Pembe, mavi, hep candýlar

ayrýlýktan bir sen eksiktin lola
büyük oluþumu düþünüp öpmek isterim
dokunabilir miyim memelerine gözyaþlarýmla
dilimle dudaðýmla
herþeyi yanlýþ anladýn sevgilim herþey sandýðýn gibiydi
yine küçükparkýn oralarda
egzistýns sicil kaydým tc kimlik numaram
þimdilerde eþek böylece tanrýsal
ýslah bir kenara bir homo bir sapiens bir mapiens
ne zaman bu kadar kaygan zaman
ne zemin bu kadar kaygan zemin lolla
sen herþeyi bilengörensin
bu sessizlik neden
uyuma korkusu umutsuz kapar gözlerin
Uzaktadýr þimdi izmir yolu yarýlamýþtýr
titrek titrek vicdan kaç ppm uzaklýktan
tanrým bilgörüþün anonim gerektirir
clichée veya everything olmadan
bu homo sapiens benim deðil homofil deðilem
gitsem evden somut getirsem diyalekt
ben ben sýcak sýcak bebek yapmak make
o charles dudak üstünde daha da gelirsem
Nasýl böyle harcandýlar
- Delik deþik ettiler mirim onca körpeyi!
- Üç yüz soru çözmese de çözüverse düðmeyi
tomursa, hazlara inse..
- Kaç el ense, kaç künde kantin kafe arasý
- Yerleþkem aþka yerleþti kem pati mýrnav yarasý
Akýl küpü, þer kalesi - Kübik oðlan, cin karesi
Aþk keþkülü, ceviz sütü - Gýybet keser muhabbeti
Kaçar fýrlar sýnavým var, tekinsiz, duraksýz tekir
Sarmanço’yu sarmak gerek, sarmazsak sar’asý gelir
Kýrnavlara sýnav kondu, erdi etfal, durum aðýr
Firarlarý fýtratýndan! Gelsin berat, ferah fahur
Kurs görmüþtür, defne çalar, loþlarda zakkum üleþir
Sütun üstü kenger büker, iner otlaða yerleþir
Görksöz görkem em olmakta, haspama da o yaraþýr
14 Haziran 2009
Mehmet Mümtaz TUZCU

çýplacýk çýlgýn dýþarlýklar çýpgýn dýþarlýklýlar

kokusu bütün korkularý aþýndýrýr
ah egzistýns ah benim yengeci sýktýðým yadýrgar
yadýrganýr
ne zemin lola
ve ne öncesizliðim bizim
tanrýnýn

Denge ESENTÜRK
 Necmi Zekâ Þiirine Yaklaþým
Devamlý Devamsýz, Sürpriz Tanýk, Cevabýn Nedir?
Cevap! Kafiyeler ve Haftalar sergileriyle de tanýmaktayýz
Zekâ'yý. Kiþisel sergilerinin adlarý ve 20 Þ, Roma'ya Varýþ,
Yavru Aslandan Konu Komþuya, ben ona o bana ne oldu
sana dedik, kitaba adýný veren þiir kitaplarýnýn adlarýyla
yarattýðý, aksettirdiði humor, Zekâ þiirini, þiirini olduðu gibi
resimlerini de bize uzak tutan, uzak tuttuðu anda da
þiirlerine, resimlerine yaklaþmamýzý saðlayan bir eda.
Resimleriyle þiirleri arasýnda kurduðu baðýn ne
olduðunu onun deyimiyle ifade etmeye çalýþýrsam
“jestlerin birlikteliði”dir. Zekâ þiirinin yarattýðý zihinsel
sarsýntý, “Pisti yakalayamayan uçaðýn/ þaka yapmadýðýný
anladýk” yazarý/okuru ansýzýn yakalayan kesinlikten
kaynaklanýr kanýmca. Üstelik þiirini bununla da býrakmaz -
yetinmez- Zekâ, dizelerin ardýndan gelen yeni bir dizeyle
yazarý/okuru baþka bir gerçekliðe sürükler: “kötü bir hava
yaratýyordu kardeþliðimiz” iþte jestin bir süre için askýya
alýnýþý.
“dank dank dank ediþli”
Görselde ya da þiir kitaplarýnýn adýnda, özellikle son
çýkan kitapta daha da belirginleþtirdiði kariyerizme bir
karþý çýkýþ, Zekâ þiirindeki edayý esas kýlmakta. Bir þeyi
parodileþtirirken onu þova dönüþtürecek tuzaklarý
rahatlýkla baþýndan savan, “yapýþkan avuntu
satýcýsýnýn/cebindeki bir cümle/ hayat kaynýyor aslýnda
tahliye þart/ dank dank dank ediþli” neredeyse þiirde
anahtar sayýlacak kaynayan hayat, tahliye, dank dank
dank- alýþageldiðimiz kelimeleri, kalýplarý bozup daðýtan
bir þairin humoru bu. “Avuntu satýcýsý” ve “dank dank dank
ediþli”lide olduðu gibi kelimelerde sapmalarsa Zekâ
þiirinin bir baþka tasarýmý olarak çýkar karþýmýza.
“burnumuzdan getirmeci”, “bezdik demez can bulan” ve
“bükülesi kulaðýmýz”da da deyim kalýplarýnýn bozularak
baþka deðerlere ulaþýldýðý görülmektedir. “þarký söyleyen
kemik” “þarký söyleyen köpek” dizelerinde olduðu gibi
deyim aktarmalarýysa Zekâ þiirinin belirleyeni olarak
görülmekte. “Þahsen ben”, “ful dolu” gibi ayný anlamý
taþýyan ya da anlatým bozukluðuna yol açan kelimelerin
birlikte kullanýlmasý yoluyla sýklýkla yapýlan yanlýþlar
deðerlendirilmiþ, þiirde dikkat çekici bir yapýya ulaþýlmýþtýr.
Bu yöntemle Zekâ'nýn kaçtýðý, kaçýndýðý ya da kaçýnýlmasý
gereken þeylerin üzerine giderek þiirini kurduðunu da
ifade edebiliriz. “Tir tir”, “zýrt pýrt” “hatýr hutur” ve “výcýk
výcýk” gibi yansýmalarsa þiirde sýklýkla karþýmýza
çýkmaktadýr.
Þair kitabýn adýyla yarattýðý zihinsel boþluðu,
konvansiyoneli, tekniði, temayý ve deyiþlerin kullanýmýný
yerinden oynatarak farklý enerji alanlarý açtýðý þiirleriyle
yeniden kurup bambaþka duygu deðerleri ve tasarýmlara
ulaþmaktadýr. Onun ad seçimlerinin belli bir özneyi iþaret
etmeyiþi, þiirlerin tikelliðini koruduðu gibi olasý bir yýldýz
þiirin de varlýðýný destekleyecek unsurlarýn oluþumunun
Saba KIRER
önüne geçmektedir ya da olasý bir yýldýz þiirin
mevcudiyetinin, diðerlerinin kullanýmýna açýk hale gelme
tehlikesini bertaraf etmektedir. Her þiir gücünü yine
kendinden, tikelliðinden almaktadýr. Zekâ þiirinin
münhasýrlýðý böylece mevcudiyetinin bütün organlarý
tarafýndan tek tek onaylanmakta, taçlandýrýlmaktadýr. En
nihayetinde yekpare bir bütünlüðe ulaþmakta,
kompaktlaþmaktadýr. Kompaktlýðý, bunda tavize açýk
olmayýþý, þiirindeki edayý güçlü kýlmaktadýr.
Onun kitap adlarý, bir þiirin diðer þiirlerin önüne
geçmesini engellediði gibi, hepsine eþitlikçi bir yaklaþýmý
da öngörmektedir. Birinin diðerleri üzerine kuracaðý
iktidarý, iktidarýn oluþturabileceði dayatmalarý, tahakküm
alanlarýný, kolayca yüceltilebilecek bir hâkimiyetin
oluþumunu bozup daðýtmaktadýr.
Yavru Aslan'dan Konu Komþu'ya 1981-2001'i
kapsayan bir süreç ardýndan ben ona o bana ne oldu sana
dedik 2005'i göstermekte. En sonsa kitaba adýný veren þiir,
Mayýs 2009.
Kitap adýnýn yazýmýnda bile bir farklýlýk var. Küçük
harfler kullanmaya baþlýyor. 1981'den 2009'a þairin
uðraklarýnda nelerin deðiþtiði ayrý bir incelemenin konusu
olsa da “bir bakýma nüans ýþýyan, yaþayan, sürükleyen
(gökteki güzel bulutlar gibi) þeydir. Oysa ýþýma ile boþluk
arasýnda bir baðýntý vardýr. Nüansta boþluðun takýntýsý gibi
bir þey bulunur” diyen Roland Barthes'ýn sözlerini özellikle
kitaba adýný veren þiir'de hatýrlatmadan geçemeyeceðim.
ben ona o bana ne oldu sana dedik'de ve daha
sonrasýnda kitaba adýný veren þiir'de de bende büyük bir
ilgi uyandýran her biri ayrý bir tonlamaya, ayrý bir anlama
insaný sevk eden noktalamalarýn kullanýmý/kulla-
nýlmamasý þairin tasavvurunda daha da derinleþen anlam
aralýklarýnýn oluþmasýna destek vermekte, dizeler
arasýnda kurulan baðýntý, baðlaþýklýk gerilim yaratmak-
tadýr.
Kitaba adýný veren þiir 'de daha da netleþen
yüklemlerden arýndýrýlmýþ bir þiir ayný zamanda
noktalardan da arýndýrýlmýþ bir biçimde karþýmýza çýkar.
Bir iki þiir dýþýnda virgüllerden de sýyrýlan bir þiirdir
karþýlaþtýðýmýz. Aslýnda Zekâ daha ilk þiirlerinde bunu
bize göstermiþtir. Son kitabýnda -daha önceki kitabýnda
görüldüðü kadar sýklýkla olmasa da- ayraca yer vermiþtir.
Soru iþareti, konuþma çizgisi, üst üste iki nokta þiirde pek
alýþkýn olmadýðýmýz teknikle karþýmýza çýkmaktadýr.
Ayraç, soru iþareti, konuþma çizgisi bir þiir için ne denli
býçak sýrtýnda olmaksa, Zekâ þiirinde bambaþka bir
tasarým olarak görülmektedir. Barthes'ýn “boþluðun
takýntýsý” dediði þey Zekâ'da noktalamalar yoluyla bizi
harekete geçirmekte, uyarmaktadýr. Aslýnda Zekâ þiirinin
dinamizmini büyük ölçüde saðlayan da þiirin, yüklemlerin,
noktalarýn aðýrlýðýndan uzaklaþmasýdýr. Þiir bu yolla daha
geniþ bir hareket alanýna kavuþmuþtur.
Þiirinin arkasýnda, bir yandan bütün bunlarý hiç
söylememiþ gibi bir yerde durup gülümseyen, bütün bu
yazýlanlara son derece sükûnetle bakan bir yüz, bu yüzün
karþýsýndaysa, bu olmadý diyen ve olup bitenlere
olumsuzlayarak bakan bir çift göz görülmekte. Ben hep bu
im
ikilemi yaþamýþýmdýr þiirlerini okurken. Ýçkinliði, derinliði,
aðzým sahibine açýlýyor
kararlýlýðý ya da tedirginliði böylesine duyuran þiirler için aðzý aðzýma býrakýlmýþ
yalnýzca esin demek ne kadar mümkünse yalnýzca zanaat yerini kaþýyor her yeri
demek de o kadar mümkündür kanýmca. bulunmaz bir özsuyu akýyor
“Benim bir dönüþtürüm, baþkaldýrý ya da red aðzýna bir teselli.
programým yok. Biçim olarak, yaþantý olarak, kendimi
zorunlu hissettiðim þiiri yazýyorum sadece” demekte, bir aðýz saçýlýnca þekilsiler týksýrýyor
söyleþisinde: “Pýtýr pýtýr bu yerde çocuklar doðuyor sonra boðuldu sýkýntýsý
gördüm/ burada çok tuhaf çocuklar doðuyor gördüm” eþyanýn içindeki damar
dizelerindeyse bir biçimde itiraz görülmekte. Bir okur þeyle birleþince
olarak Zekâ þiirinde gördüðüm itiraz, itiraz olmaktan öte bunla gibi aðýz kýþkýrýyor
bir baþkaldýrýnýn þiirdeki yansýmalarýdýr da aslýnda. onla tutuþuyor
ellerim iþlemekten ýþýl
söz aðzýmda sakýzý:
“Açacaksýn distorsiyonu” “ben bulunca bitecek derdi!”
bu,
Bildiðim kadarýyla þaire yöneltilen tek eleþtiri Türk aðzýma bir teselli...
þiirinin dýþýnda bir þiir yazdýðý. Bense: “(…kebapçýlarla
aðzým yok
çýkan Rus kýzlarý için)”den tutun da “yatmaya giderken de/
bir bu teselli
çalýþmaya giderkenki kadar sýkýntýlý/ sürekli kendi suratýna
tüküren adam…” ya da “onaltýncý avluda darphaneden
yeni çýkmýþ dilenci ordusu”ndan tutun da “birinin ardýna Enes ÖZEL
düþmekti/rüþtünü ispat” dizelerine varýncaya kadar
Türklerde görülebilecek özelliklerin, zengin bir doku
oluþturduðunu düþünmekteyim þiirinde. DEVRÝM HAVASI
“…fikirler üretsek etkili fakat basit” dizeleriyle
karþýlaþmaktayýz, “göçeri” baþlýklý þiirinde. Bu dizeler de Þehir simitlerden bayaðý gideriz
ister istemez okuru çarpmakta. Son zamanlarda dünya Ýzinden olsun ahali aziz
edebiyatýnda þiirin öldüðü, Türkiye'deyse hâlâ güçlü Tilmizleri kanýnda þafak otuz
þiirlerin yazýldýðý konuþulmakta. Türk ve dünya þiirini Kalbine indiði olur o kancýk
birbiriyle çarpýþtýrmayý doðru bulmasam da dünya þiiriyle, Sürüyle soloyla hýzla güzelim
þiirimizin uðraklarý, yönleri ve yarattýklarý etik-estetik Onlarý Doðu'ya sürecek türkü
enerji, zaman içerisindeki dirençleri, etkileri baðlamýnda Sen söylemediðinde
nasýl bir bað kurabiliriz? Ýnsan bunu kendine sormadan
edemiyor, Zekâ'nýn yukarýdaki dizelerini okuyunca. Çarþýdan mezarlýða doðru tuzak
Aþk trafiði sarsar sapsarý beniz
“bu ses”le baþlangýç yaptýðý “o varsa olayým mý ben de”
Ofisten týrmanan bu devlet uyuz
adlý þiirinde olduðu gibi “ses çukurlarý” adýný verdiði þiir ya Daha derin olmak için kepli erlerin
da “iç içe avlular” sesle doðrudan hemhal olan bir þairle Sürttüðü doðrudur aferin
bizi karþý karþýya getirmekte. “açacaksýn distorsiyonu”
þiirinde de okurun ilgisi sese yönelmektedir. Ses Hadi bak beþ sokak ötede
enstalasyonu Zekâ þiirinin belirleyicisi olarak dikkat Kahraman ruhumuzu askýdan þefler ve tiner
çekmektedir. Eylemden sürmenaja tutulu gençler
Farklý ülkelerde de örnekleri görülen, ülkemizde de Dümenden ölürler ödünç
edebiyat dergilerinde veya internet ortamlarýnda, kimi Kýzýl elbiseler cýrtlak ve gülünç
þiirler veya þairler için anket-soruþturma düzenlendiðini
hatta þairlerin bunu oyladýðýný da okumuþtum. Kitabýn son Yaz uzar nazlým uzat baþýný vursun
þiiri olan “anket þiir” anket-soruþturmalar, bu Havlayan köpekler ve sol laaa sol
soruþturmalarýn sonuçlarý ve buna karþý oluþan tepkileri Bakýnca doyamadýk sevince Frenk
çaðrýþtýrdý bana. “hayýr… toplaþýp göz doldurma deðil/ Müzik kesti aralarda ve bir düdük
burnumuzdan getirmeci olma yeter/ durup durup halden Coplar polisler apoletler
anlar bir hale/ atývermek kendini” dizelerinden sonra þiiri Söylersem þimdi kýs kýs gülerler
“baþka sorunuz?..” dizesiyle bitirmekte Zekâ.
Patlak verdi bir kere umalým
Þiiri anketlerde arayan anlayýþlarla nasýl bir þiire Dönen dolaplar idare lambasý
varacaðýmýzsa bir þiir okuru olarak bende de merak Ýçine ay sarýsý güneþ kurusu bu karanlýk
uyandýrmakta açýkçasý. “doymam ben doyacaðým yok Bir kere baþladý mý bitmeyen bu
diyordu/sýcak bir ses tonu konuþmayý böldü:/siz onun Ertesi sene Güney'e yürür
adýna üzmeyin kendinizi/artýk ne hali varsa”
Evren KUÇLU
ÇINGAR
Modern diyorlar
Ýnsana
Yoðun olunca
Say kaç kadýn kaç erkek sabahtan akþama
Say yüksünme kaç kadýn mesela
Kaçý köpekli
Say ve erkekleri çýk aradan
Erkekleri ve bazý þeyleri
Ekle-çýkar modernden insana
Say kaçýnýn içi burulmuþ
Kaçý adam
Hadým kaçý
Say bu olmadý
Sayarak yenileceðiz
Yenil dur daha say dur
Çýngar çýkart bi güzel
Üst üste yan yana çýngar
Hayýr bu olmadý boþa koy
Doluya
Çýngarcý mýyým cumhuriyetim mi var
Benim çýngardan hani
Eski bir türkü yakýyoruz þimdi
Türler ve þeyler türküsü
Önü ilikli ceketler çaðýmýza hoþ geldiniz
Yani diyorum ki sayýn boþluk
Sayýn yankýmýz ecdadýmýz
Giderek aynýlaþtý hafýzamýz
Lütfen ardýllar öncüller aþkýna
KatIþýkSýzLanMayýnPatlar
Kaç þarký kollarýnda sevdim
Kollarýnda öleceðim çaðrýþýmlý
Ama nisanda vuruldum bu doðru
Tabiat yeþerirken öldüm bunu da say
Üç kuruþa halkým üç deðil
Üç kör kuruþa seni
Caný yandý alnýmýn alným yetmedi daha
Geberttiler
Þeyleri ve türleri üç kör kuruþa
Uðursuz bir sevmek dadandý
Kâbe'de McDonald's Küba'da
Çýngarcý mýyým cumhuriyetim mi var
Benim çýngardan
-Kýsaltalým lütfen Ç.C.-
Hepinize birden destur yani
Hepinize birden ama kanaatimin öncüleri
Destur, helaya girerken ve elmanýn
Kabuðunu soyarken uygunluk göstermek sünnete
Algýlamaya yetmiyor fakat etrafý ne çare
Ýki dirhem bir çekirdekleri atla
Tiril tiril adamlarý iþ yerlerinden
Solaryumlara kadar atla
Taaccüple fena hal'in fillah ile
Doluþu uzaya
Salsalar boþluða dolmaz yine de
ArgoSuzLukZorBeAdamým
Vay canýna halkým seni
Say bu vay canýnalarý
Kaçýn kurasý bunlar
Bir olup çýngarýma dadandýlar
Sýrf iyilik olsun diye
Yani bakýn þöyle
Ýsmini öldürüp baþ harflerinden
Post çýkarttýklarým, goygoycular,
Borazanlar, iktidarlar
Sayýn efendiler hatunlar
KatIþýkSýzLanMayýnPatlar
Düþünsenize bir kere
Þunlar yazýyordu bir gettomarkette:
Bütün hainler ayný hizada
Kurþuna dizilmeli
Bir olup çýngarýma dadandýlar
Hem kokmaz bal azmaz asýl meseli de var
Hem bu böyle daha iyi
Kullanýþlý halkým
Basýldýkça gýrtlaðýna
Daha bi idareli
Sayma dur
Zehir zýkkým þeyler bu
Saydýkça
Hazirandý yine böyle
Výcýk výcýk insan
Výcýk výcýk o yaz Ankara
Haziran ölür Temmuz olur
Yine gel sayma dur
Ama siz say ya da
Sayýn
Efendiler hatunlar falan
Modern diyorlar insana
Yoðun olunca
Vural KAYA
 ÝKÝ ÞÝÝR Mitat ÇELÝK

olmamýþ diþizleri
Ayþegül TÖZEREN

KISACIK TÝRAT BU; UZUN, KAYKIK HÝKÂYE…

5. yok, öyle deðil. uçurumsa dünyadan aþaðýsý, pamuk biçiminde yanýlýþ. bakýldý,
asýl uçurum, gözlerindeki. þaþkýnlýk! yanaklarýn, þahit. taþýyor;
nehir olmuþ, kýyýsýnda, sularýn emzirdiði ceylan yavrusu. an ne'siz? artýk!
baþarabilirse, bir karaaðaç gövdesinden güne beyaz büyüyecek.
-baþarsýn hadi!.. temenni! avcýlarýn vurduðusun, zemheri bize ilkyaz, sus.

4. burnuna kükremiþ kokladýðýn, gül. kaçmýþsýn kalbin elinde, solur-

sun ýtýr nazýný. soluksuz baþlanan hicret, yorulan yol, özür dilesin!
kurtlar sofrasýnda sana kalan, kemik. Dilesin, o da. eðilsin bu itiraza.
hayat! alýp vermediklerin'çin ortandan, nar çatla. hainsin.

3. kayýp kavuþmaya saç yolma duraðý, burasý. y'otobüsler? gelmemekte!

tarih, gazap. yollar, en görülmemiþinden patlamýþ olmalý. kalakalmýþlýk, ah!
günlerin kulaðýnda öfke olunsa, bin yýllýk. çýðlýk nereye çýkar. her þey, boþ.

2. dil, yýrtýl! ses, kan ak! mevsim, þaþ kal baðrýndaki hoyrata:
bu, kar-boran deðil; ilik yakan, avare soðuk; aþk; içimizdeki deli kama!

1. bir ferhad direnmesi mi? yo. o, ezel duvarda küskün fotoðraf; aðlamak

0. yokþehir, nisan 2007

Ýlhan KEMAL
 Osman ERKAN:
“Anlam katmanlarýný tersine soyup soðana çevirmeli”
Osman Erkan, günümüzde az rastlanabilecek
þairlerden biri. Þiirin imge dünyasýnda cesaretle
gezinen ve imgelerle konuþmayý becerebilen þair,
ayný zamanda, modern þiirin bize sunduðu tekniklerle
de boðuþmasýný bilecek bir ustalýkla çýkýyor
karþýmýza. Kýr ve kent arasý gidiþ geliþleri þiirlerine
yansýtan Osman Erkan ile son kitabýný konuþtuk.
(M.Ü.)
Murat Üstübal - 'diltozu' 3. þiir kitabýnýz. Önceki iki
kitabýnýzdaki sade ve imgeli söyleyiþin yerini son
kitabýnýzda imgeli ama sözdizimini bozan bir þiir
yapýsý almýþ. Böyle bir dönüþümü siz nasýl
anlamlandýrýyorsunuz? Bu dönüþüm bir deneyin
sonucu olan bir kopuþ mu yoksa þiir deneyiminizin
neticesinde þekillenen bir eklemlenme mi?
Osman Erkan - Þayet bir dönüþümde baðýntý mevcutsa:
ortaya sürülenin tarz-çevrimi estetik anlamakla içsesli,
sezgisel temele özgünlük hazlandýrmasý gerekiyor.
Kendini deþen eþsesli hedef; düþünsel eþik, arkaik
söylemi gövdesinden kovmalý. Her üründen bir sonrakine
kayýp zamanlarý oynamaksýzýn, öyküleme bileylenmemiþ,
þiire kulaç atan, algý cephesi damarlý-damarsýz kabýndaki
gösterene sorgulayýcý, gösterilene ise anlamýn giydirilmiþ
halini kýrk kat soyarak katý gelenek baðlantýsýndan yeniye
açýk sýyrýlmalý, anlam katmanlarýný tersine soyup soðana
çevirmeli dayatýlmýþ anlama inat. Melez çomaklar sokarak
iç okuma tek düzeliðine karþý, varsýl dolandýrma
farkýndalýðýnda. Dertlerimin üvey anadili olmasýn
kültürden kültüre sözcüklerin evreni þiir dili kalacaksa…
Ýfadenin kanýna resmedilmiþ yeni algý çizgileri, deðiþen
anlamla birlikte bir dönüþüme uyak olacak pratiklikte de
ima eklenmesini çeþitlendirecektir. Duyular dikey
kabaracak, algýdaki boþluklara daha çok lirizmi dolgu
malzemesi yapacaktýr sezgilerimiz… Sorunuzdaki; imge,
söz dizimini bozan þiir yapýsý, buna dayalý dönüþümü nasýl
anlamlandýrmalý þeklindeki kýsma gelince: deneyimin,
dönüþümü tetiklemesi lazým. Tabi ki bilginin tutarlýlýðý ve
deneyimin, ürün üzerindeki özerk açýlýmý hayata tarihsel
ýþýltý verecek þekilde söz dizimlerini estetikle buluþturup,
söylemsel açýsý farklý düzeneklerle konumlandýrmasý
gerek. Terli sözcükleri buz dengesinde eritmeden insani
sýcaklýkta tutabilmeyi kotarmanýz þart. Bunu nasýl
gerçeklikle örtüþebilir kýlmalý? Soyutlama bütünlüðünde
zihinsel yatkýnlýðý deneyimleyerek, dilsel bilinci dilaltý
bilinçle harmanlayarak korkusuzca imge yoðuna teslim
edebilmeli. Sözdizimini alabildiðine bozmaktan þiþinen
kurguyu bir sýðýntý olarak sabýrsýzlýkla bekleyen bilinçdýþý
korolarý da þiire buyur edebilmeli. Alegorik ritmin deneme
SÖYLEÞÝ
ufku; kapalý düþünsel piramidin gevrek manzarasýndan
yankýlanmalý. Ama farklý pekiþtirmelere dayanýklý ama
uçuk derinlikleri yoracak histe, hem de dönüþü
kanatlandýracak esenlikte; bir manzaraya taþ atmalý…
M.Ü. - Dilin gösterge düzeneðini ve söylemi bozarak
bir dil politiði yaratmak yerine þiirinizde politik
göndermeler dil kýrýmlarýyla metaforlaþtýrýlýyor. Yani
dilin kendinden politikliði yerine Ece Ayhan'ýn da
baþvurduðu politik derdini sözdizimini bozarak
metaforlarla anlatma þeklinde bir yaklaþým
sergiliyorsunuz sanki.. Bu yöneliþin güncel hayata ve
siyasete bakýþýnýzda nasýl bir karþýlýðý var? Nasýl bir
ihtiyaçtan doðuyor þiiriniz?
O.E. - Sorunuza sondan baþa gelinecek þekilde
yanýtlamaya baþlamadan önce söylemek istediðim:
edebiyat sanat cephesine karþý, doðrudan ya da dolaylý,
geçmiþten bugüne gelene dek; devletler, dinler ve
ideolojiler bireysel özgürlüðü sakatladýðý kadar, çoklu tekli
tanrýcýlýk aracýlýðýyla, toplumsalcýlýðýn ve sýnýflar
arasýndaki çeliþkilerin edebiyat sanata bulaþtýrýlmasýný
men etmiþlerdir. Özgür düþünebilmeyi, yaratýcýlýðý salt
düzenin içinde ve onun çýkarlarý için düzenlemiþler. Bireyi
aciz kýlma, gücü egemenlerin tapýnaklarýndan saydýrtma
diktatörlüðünden baþka uðraþýlarý olmamýþtýr. Bu
gerekçenin esasý, dilin politik dayatmasýdýr. Yine bu ve
benzeri niyet paralelinde geliþtirilen teknoloji varýmý,
benzer bir cihedle toplumculuk ayarýný þekilcilik,
kirlenmiþlik potasýnda yürütüyor. Ne yazýk ki günümüzde
de; 'iyi ki yaþýyoruz' diyen, aydýn/ þair/ yazar/ sanatçý
geçinenler, sistem içi kilitlenmeye razý. Düzenin sofra
soytarýlýðýna soyunan onlarcasýný da saymak mümkün.
Ama, bilginin, yaratýmý barýþa sadaka niyetine
verilemeyeceðini haykýracak, tarihsel sorumluluk
taþýyabilecek kiþilere büyük iþler düþüyor bu acýlý
süreçte… Þiir adýna; birey adýna, özgür izdüþümsel
yollarýn keþfi, buna iliþkin hissedilirliði imletmek…
Sorunuzdaki saptamalarýnýza gelince, düþündüklerime
yakýn. Dildeki beyan, tercih ve gösterge alaborasý,
söylemle bozuntuya uðratýlmýþ evrimsel düzenek
serüveni, bir kopuþa ait deðildir. Tercihim, dili politiðin
emrivakiliðine ve safdilliðine teslim etmeksizin, fakat bunu
politik göndermelerle, dili artlamayla dizeyi biçimleyip,
soyutluk formunda sözleri bayat bir þekilde
sýralamaksýzýn, eðretileme süzgecinden geçirerek, yeni
bir yaklaþýma iliþkilendirmek. Yine verdiðiniz Ece Ayhan
örneði ve benim buna ekleyeceðim Turgut Uyar
önemsediðim þairlerimiz. Bu iki þairimizin þiirlerinden yeni
bir damarýn yolçatýsý çýkabileceðini de söylemek isterim.
Yeter ki tekrarlýlýk aidiyetiyle þiir derslerine çalýþýlmasýn.
Þairin derdi de yenilikçi ise yeni derdimiz olan farklýlýk
þiirini yazmaya soyunmalýyýz… Þiirlerimdeki sözdizimsel
tablo belki de biçemimin zorladýðý bir durum. Bilgiyi
kuþkuda sýnayan çevik skala. Söz dizimine lokal kuruntu
kümesi. Simgeleri öyküleme sayrýlýðýndan kurtarmak
isteyiþim ( simgelerin çoðu insaniliði temsil edemiyor da
ondan ) tabi ki benim tercihim. Kendime ýsmarladýðým
sistem dýþý kaybetmeler manzumesi belki. Ama ideolojik
takýntýlýk vs. týkanýklýktan arýnýk bir söylem, düþe kalka var
olmaya soyunan imge adacýklarý, kurguda fenomenlere
hevesle sürüklenmiþ sahicilik esintisinde. Bilinçaltý
bilinçdýþý arasýnda kalan acemi sezgileri avlama isteði.
Dýþ dünyanýn algýsal kaymalarýndan aðarmýþ rüyanýn
aygýtýndaki boþluk çizgilerini yakalayarak; saðlam
duvarlara saðlam çivileri deðil, soyut çivileri göðe çakmak.
Böylece geleneði de somutluðu da paslanmadan
koruyarak kalýcý þiirler ortaya koymak. Haliyle gösterilen
dilin gösterene geleneði dayatmasýndan dolayý her bir
özgünlüðün ben'lik körlüðüne kurban gitmemesi
amaçlanýr. Çünkü insani þiir ihtiyacý, güncel hayat ve
siyasete sýnýrsýz aracýsýz yönelmemizi beklemekte, özgün
söz dizimleri ve de dizelerle…
M.Ü. - 'Sözcük sayacý' adlý þiirinizde önce: “þiirle ben
kelime tellalýyýz” sonra da: “kurguyla ben; bir rüya
karþýlýðýnda ödeþiriz” demiþsiniz. Kelime oyunlarýnýz
ve imgeleriniz harfin sýðasýna girmeden kurgu ve/ya
rüya arasýndaki gerilim alanýnda ne þekilde ortaya
çýkýyor?
O.E. - Burada dize kaydýna tüneyecek moda sözcüklerin
bir geleceði, gevrek, ciddi gövdeli, keskin akýntýlý
mecralardan seçmesi gerek; uçlu-uçsuz ( köklü-köksüz
sözcükler ) gerçeði yanlýþtan, doðruya eðimserleyecek
kadar olgun olgularý tonlamalý. Tuhaf zaman ve
mekanlýðýndan seçilmiþ olanlar, varoluþun kozluðu,
huysuz kabuklu ýsrarýn ta kendisidir.
Keskin imgeler an'ý an'la kesmeye uysallýk gösterir. Ve
sesleri cilalayarak, içselin gizeminde rüyasýna tanýklýk
eder. Binlerce moda sözcükle þiir evrenindeyken…
Gözünden kaçýrmaz ve iki harfin arasýndaki gerilim ateþini
bile imgeler. Yenik düþleri lirik adreslerde arayarak,
kendine sade ve sert soluyan çizgilerde; boþ susmayla
dolu susmayý bir gerilim karþýlýðýnda, yanýk ödeþme
þeklinde ve tutum suretlerinin soluduðu yerde var olur.
Ýronik tuzaklama dirimliðinde düþsel olaný sinip sinip,
þaþýrýp þaþýrýp uzlaþýmlýlýk yangýnýna teslim ederken
kendine has renklenmelerini imgeler. Bundandýr,
kaçamaz kurgusu, doða ruhundan özne ruhundan, þiirin
sözcüklere sayaç görevliliði… Bir nevi yaþ kýrýlmayý
tadarak, nesnelerden, hecelerden, dizelerden acemice
bütünleþik, dýþýn içe iç'in dýþa nüansý, dik çýkar ortaya.
Dizelerimle ben, bir seyirname çerçevesiyiz rüya gemimiz
imge tasarýmlarýný yürüdükçe…
M.Ü. - Þiirinizde doðal imgeler ( bütün kuþlara küs
aðaç, tartýcý can yaprak, çimler saðolsun v.b.) ve
yapay imgeler ( metal tohum oynar, imlenik bozgun
foto etnik hipnoz camý gibi) arasýnda gerilimli bir að
oluþmuþ; elbette sözcük türetimlerini de unutmamak
lazým.. Bu doðallýk ve yapaylýk ya da kurgusallýk
arasýndaki iliþkiyi kýrsal hayat ile kent hayatý
arasýndaki gidiþ geliþlerle anlamlandýrmamýz
mümkün mü? (Þiiriniz kýrsalýn yumuþaklýðý ile kentin
sertliði ve karmaþýklýðý arasýnda salýnýyor diyebilir
miyiz?)
O.E. - Bahse konu dizgelem biçimi; boylu boyuna
adlandýrýlan salýným, doludan boþa, boþluktan doluya
deþarj olma imlemine dönük. Þartlý algýsallýkla örselenmiþ
özge varoluþuyla külfetli yanýlsamayý terk etmiþ kaderine
ve sadece uykusunu çimdikleyerek, kurallý-kuralsýz
sezgileri hantallýklarla boyamýþ kentsel alan kýrsal alan;
nesnel mahcubiyetini, günahýný gizleyerek duruþ
sergilemesi, bir tarafýn nesneyi yavaþ diðer tarafýn
nesneyi kapitalist hediye olarak inanýlmaz derecede
sorumsuzlukla tüketmesi. Gerçek olanla sanal olanýn,
kendini bilememe halleri içinde, sýradanlaþmýþ duygular
modernliðin sýð aymazlýðýnda; düþünceden düþerek;
donuk. Týknefes. Simgelere taparak avunuyor. Birbirlerini
bir benzetme formu olarak anlamlandýrýrken, yönelimlerini
zihne bayat baðdaþ kuracak þekilde biçimleniyorlar.
Yapay damardan verilen kimi moraller gibi, geçici
muhaliflik, geçici falan filan çift-belleklilik gibi az görülen
kiþiliksellikler.. Güncelin böylesine donuklaþmýþ haline
verilecek yanýt; yumuþaksa yumuþak, sertse sert imgeler
sanýrým, buna aforizmalar kafi gelecek. Gerilim aðýný
yalnýzlýðýn ve yabancýlaþtýrmanýn, yüzlerin suç kitabýný
ancak özgün imge tasarýmlarý bize okutabilir…
Duyarsýzlýk suçtur demeyen patikalarý, yangýnlarýn olduðu
yerde külü sevemem diyebilecek çimleri konuþmak…
Ýmgelerde. Dizelerde, þiirlerde saygýlý bir volta(j) adýna;
sözcüklerle transa geçerek, iç- dýþ dilin yalýnlýðýnda.
Bütün kuþlarý süsleyen gölgeler gibi yazýncý. Ve son söz,
yasaklýnýn gülü imgedir diyorum.
Sevgili Murat Üstübal, hoþ sorularýnýzdan dolayý size
teþekkür ederim.
diltozu
Osman Erkan
Karahan Yayýnlarý - 2009
72 sayfa

YAZ GEÇÝLMÝÞ DÝVAN
ý aynasý anlatýlmaz
baðýþlanmasý gerek bir ülke kendinden nasýl vazgeçmez
baðýþlamaya söylenir bu açýða býrakýlanlara inat
bu kardeþlik gibi bir baðýþ deðilse bu doðal deðilse ne olur
katý doz tarihinin savuþulan yerlerinde bulmak ecinnileri
bu bir hastalýktýr sonrasýnda cinliðin ilacýnýn bulunuþu
bana bu sararýp sorulsa tedavi kötürümü bir kin kalýnca
bana bu sorulsa bunlar bir tahlil sonunda kýrým olsa
bu tahlili okurken bir doktor kýsacasý dr çare dilinden düþse
yüzünü asmayan bir doktor kýsaca dr olsa da tahlil tarihinde
nötr tarih bir sonraya normalleþir yazý altýnda açýða düþmeler kalýr
bir sonraki buluþma hem doktor hem ben bir sonraki yazýþma neyse
tarihen açýðýmýzý yakaladýk ya
ýý
sustum
güneþe bakma durgunluðunda
(turgutuyar okumalarý tüketilsin diye)
sokakta kalýrým sarýða geçmeden de olur iyi okumalar
arsasýnda deðilim arasýndayým halkýmýn
bina yapmasam daha iyi olur
ben yapmadýðýma inandým
sevindirici bir yýkým durgunluðuydu
gayet durgundu bendeki yýkým
siyahi ve ince bir yanýydý yýkýlmasý gereken bina (gayet kapalý)
sonsuz bir yazdaþ istedi yanýna
seriden akýþ yapýlarý (anlamasanýz da olur)
maili bir nakkaþ kurgusuydu
ayýklanýr öteki yazýlarýný okuyunca
aslýný ister karalanmayý bekleyen
sokaklardaysa sokaklara kalacak olan
gözleri dört dönecek ona buna þeffaf sýçratan
sözleri sayým suyuma dönecek hep
bir eksiðim vardý kalbimin geniþlediðini anladýðýmda
bir aynasý da yoktu kalbimin
ikizimsiz (yeterince kapalý bölümü bitti)
ýýý ( yeterince açýk bölümü)
geniþ kalplerin bir bahanesi de kalmadýðýndan
sarýþýnlardan olanýn yansýtýcý bir hali var mýdýr
insanýn hali var mýdýr bu aynada
birinin sýradan bir hali vardýr
birinin hali vardýr yansýtýcýlardan sanýlýr
akýllar sarýþýndýr sarýþýnlar hakik (bu sýr deðil ki)
ýv
yanýlýþlarla dolu bir yazý yazdým yaz geçecek dediler yazdým
geçsin deye bekliyorum
eylüle varýr mýydým ey lüle bu psiþik yansýtýþla
ahir ömrümde gayet sýcak bir yanýlýþ
hata diyesim gelmiyor hata bu mudur
ben aþýk olduðumu okuduðumda da yanýlýþ okudum
yanlýþý olan adama yaz geçmezmiþ yazsa da geçmezmiþ
bir tekrara düþermiþ teþhisi dökülürmüþ kaðýda
bir tekrar olsa iyi bir tekrarla kalsa iyi baþtan sona yanlýþ
yanlýþ deðil de yalnýþ bulasým geliyor literatürden
hatalý bir günümdü yazdým geçti yazdým geçti
bir yazýn hasýlatý da yapýlabilir nerelerde karaladým
harf dediðimi resmiyete dökebilirim buna görüntü mü denir
harf kýrmak ayna kýrmak gibi deðil ama buna da þükür gördüm
yazýlarýmý görüyorum yazýlarým dökülüyor hatalar kalmýyor
baþtan sona yalnýþ yalnýþ yalnýþ yalnýþ yalnýþ yalnýþ yalnýþ
ama yanlýþ ve sýcak olsun bu günler çünkü yaz geçecek
ha yanlý ha yalný
çünkü yaz dediðimiz görülmeyen yaný kamunun
çünkü yaz dediðimiz girilmeyen yaný kamunun
çünkü yaz dediðimiz verilmeyen yaný kamunun
yaz geçecek çünkü yaz vazgeçecek
ey lüle diye baðlayasý geliyor þairin ey lüle
Bülent KEÇELÝ
 ÞÝÝRLE FARK METAFÝZÝÐÝNE GÝRÝÞ: FARK'IN TEKAMÜLÜ
Dilin tüketimi, bireyin dili istediði
gibi kullanabilme yanýlgýsýyla, “dilin
bilinçaltý disiplini”yle sýnýrlarý
belirlenmiþ alanlarda aylak aylak
g e z m e s i d i r. B ö y l e l i k l e d i l
düzlemindeki toplumsal þiddet,
yerini uyguculuða býrakýr.
Liman Mehmetcihat
Dilin yaþam alanlarýný çözümleme gayreti aslýnda
yaþayanýn indirgenme niyetiyle beraber okunmalý. Dil
varlýðýn evi olmadan önce bir kurgudur. Ýletiþimin
asimetrikliðinin zorladýðý bir dizgeler bütünü olarak dil
varsayýmsallýk deðil belki ama önkoþulluk prensibiyle
beraber iþler, niyet amacý baskýlar. Dilin psikolojik
baþlangýçlý olmasý iki tür açýlýmý kýþkýrtýr; dil ya kendi
ontolojisini sorgular bir özgönderim perspektifi yaratma
telaþýyla ya da o ontolojiyi tartýþýlýr kýlan bir fark üzerinden
deneyimler kendini. Dilin kendine döndüðü, kendini
seyretmeye döndüðü her hamle bir içkinleþme deneyimi
ise kendi dýþýndan kendi sýnýrlarýný algýladýðý her yordam
da bir aþkýnlaþma çabasýdýr. Burada dili özneden
baðýmsýz bir varlýk olarak algýlarken bile dilin özneden kök
salan bir kurgu olduðunu görmezden gelemeyiz. Bu özne
ya bireyseldir ya da ötekidir. Ötekine ait olduðu yerde
benmerkezcil bakýþla aþkýnlaþýr; kimi kez bu aþkýnlýk bir
muðlaklaþma deneyimidir kimi zaman da özgürleþme
eyleminin metasý.
Aslýnda dil, fark üzerinden Heidegger'in dediði þekilde
tartýþýlýr: varlýklarla Varlýk arasýndaki tartýþma. Dilsel
eylem hem farký ortaya çýkaran hem de ayný anda o fark
üzerinden aynýlýklar yaratan bir hareketlenmenin adýdýr.
Dil öznel farkýn aynýlýklarýný da ayný anda gündemde tutar.
Aynýlýklarýn yarattýðý anlamsal alan kendisini ortaya
çýkaran fark'ýn yeðinlikler alanýndan beslenmeyi býraktýðý
anda kavramsal'ýn ve aþkýn'ýn buyurganlýðýnýn tek
tipleþtirici alanýna girer. Aynýlýklar bizzat özgöndergesel
olduðu anda yeðinliklerin de özgöndergesel döngüye
girmesi kaçýnýlmazdýr. Aynýlýklar ile yeðinlikler arasýndaki
zar kalýnlaþýr. Bu zar kalýnlaþmasýný çözecek olan bir zar
atýmýdýr! Aynýlýk göstergeleri ile yeðinlik göstergeleri
arasýndaki sabitlenmeyi çözecek olan þiirin yine
kendisidir.
Öyleyse, varlýklarla Varlýk arasýndaki tartýþmada
özgöndergesel döngüye giren dili açacak olan þiirdir.
Fakat bunu biçimin göndergesel etkisinde yapmayý
deneyecektir önce. Varlýk'ýn, aþkýn olan'ýn kendi
özgöndergeselliðinde dönmeye baþlamasý dinsel
sabitlenmeye neden olurken içkin dilin özgönderge-
Murat ÜSTÜBAL
selleþmesi ise ontolojik döngü sabitlenmesine yol açar.
Ýçkin olan ile aþkýn olan arasýndaki sýnýrda dolaþacak olan,
bu iki dilsel gönderge düzlemlerini açýp oradan yeni
göstergeler için zemin hazýrlayacak bir örüntüselliðin
içinden bakan mistik ve hermeneutik arayýþýn hüküm
sürmesi anlamýna gelir. Artýk dinsel olan ile ontolojik olan
arasýndaki pore'larda geçirgenliðin artýþýyla birlikte mistik
arayýþ, þiirin dizge kýrýcý yüküyle hareket edecektir.
Aslýnda Saussure tartýþýlýrken yapýlan hatalardan biri de
Saussure'ün gündeme getirdiði langue(dil) 'nin ulusal
dillerle ayný düzlemde yer aldýðýdýr. Tam tersine
Saussure'ün langue'si dilin ideolojik bir araç haline
gelmesini engellemek maksadýyla ortaya atýlmýþtýr.
Dilbilimcilerin önerdiði parole(söz) ise sanki langue'nin bir
karþýtý gibi sunulmuþtur. Fakat langue'nin en büyük
açmazý fark'ý mutlaklaþtýrmasý, daha doðrusu fark
üzerinden bir sistem arayýþýna gitmesiydi ki bu da bir tür
iktidar aygýtýný gündeme getiriyordu; idealist ve soyutlayýcý
bir iktidar alaný ortaya konuyordu bu sefer de. Kendini
merkez belleyen bir anlayýþýn ( bireyselliðin doruða çýktýðý
sanat anlayýþlarý buna örnektir) ürünü olan dil hem kendi
yetkinliðini kendinden alacak özgönderimsel disiplinini
öne sürerek hem de týpký Derrida'da da olduðu gibi metnin
dýþýnda bir þey yoktur diyerek dilin dýþarýsýnýn da aslýnda
özgönderimsel kendisi olduðunu varsayacaktýr. Bu
anlayýþlarýn þiirde bir üst-dil'e neden olduklarýný,
elitistleþtiklerini söylemeye gerek var mý bilmiyorum.
Elbette her sistem kendi özgönderimselliði üzerinden
yapýlacak bir deðerlendirmede kendini onaylayacaktýr.
Fakat kendisini sýnamaya ve bu sýnanma üzerinden yeni
bir farkýndalýk ve tam da bu farkýndalýk üzerinden yeni bir
fark metafiziði yaratmaya ihtiyacý yok mudur?
O halde, burada söylenilmesi gereken fark'ýn kendi
özgöndergesel döngüsünü kurarken baþka döngülerden
yani gösterge sistemlerinden yararlandýðýydý; yani
kendinden bir gösterge sistemi kurulmuyor öznenin kendi
fark'ýný oluþturmasý sýrasýnda. Fark metafiziði öteki ya da
aþkýn diye tanýmlanan ben'in özgönderimsel dilinin
dýþýnda kalan yapýlardan onlarýn gösterge sistemlerinin
meþruluðunu yok ederek ve tartýþýlýr hale getirerek þiirsel
baþka-dil tarafýndan oluþturuluyor.
Elbette Ýlhan Berk'in þiirin anlamsýz olduðu ifadesi bu
anlamda perspektifsel olarak doðrudur. Yani, ideolojik dil
veya idealize olup kavramsallaþmýþ üst-dil tarafýndan
bakýldýðýnda þiirin dilsel deneyiminin içeriði anlamsýzmýþ
gibi deðerlendirilecektir. Çünkü, meþru dilsel kodlarla ve
göstergelerle uyum içinde deðildir, onlarýn dýþýnda kalýr.
Ama þiirin dilsel harekatý tam da bu deðil midir?
Bahsettiðimiz üst-dil kavramý iktidarýn tahakküm dilini ve
onun hizmetindeki edebi dil'i temsil ediyorken burada,
þiirin müdahalesi tam da iktidarýn dilsel araçlarýnýn dýþýnda
içkinliðin iktidarýna da yeltenmeden Ýlhan Berk'i de
onaylýyor bir yandan. Çünkü kod dýþý her þiir dýþarýdan
bakan için anlamsýz, içeriden o fark metafiziðini
algýlamaya çalýþan ve empati kuran için anlaþýlýr olacaktýr.
Her fark olgusu niteliðini karþýtlýðýndan alýr; daha doðrusu
ikili karþýtlýklardaki her taraf karþýtýný da içinde barýndýrýr.
Öteki dediðimiz zaman o ötekine karþýt olanýn da
belirleyiciliði sözkonusudur. Ýçkin yapý, iliþkiye geçtiði
aþkýn yapýyý da gereksinir. Jacobson'un önerdiði bu ikili
karþýtlýklarýn sistematize edilerek kümelenmesi ve
çerçevelenmesi iþlemiydi. Bu anlamýyla Jacobson
sesbirimlerini sistematize etmenin kümelenmesi iþleminin
sadece soyut özellikleriyle ilgilenmiþtir bir biçimci olarak.
Týpký, Bakhtin'in diyalojik baðýntýlarý dýþarýdan kavramasý
gibi. Oysa, ben ve öteki arasýndaki asimetrik olaysallýk bir
iliþki biçimidir ayný zamanda. Polilektik, Jacobson ve
Bakhtin'in çerçevelediði sistemin içsel baðýntýlarýnýn
arasýndaki asimetriyi yalnýzca karþýtlarýn kendisinde deðil
ayný zamanda o karþýtlarý birbirlerinden ve diðer karþýtlýk
10
baðýntýlarýndan oluþturan nitel farklýlýklar ekseninde görür.
Her farklýlýk sonsuz sayýdaki karþýtlýðýn özgün
baðýntýlarýndan oluþur. Þiir burada gestellung'u
(çerçevelemeyi) bozandýr. Her poiesis hareketi,
gestellung kýrýcý mistik bir yordamdýr. Þiir asimetrik iliþkiyi
doðallayan olarak ortaya çýktýðýnda fark'ýn gizil evreni de
ortaya çýkacaktýr. Her kapalýlýk bir açýklýðýn her açýklýk da
bir kapalýlýðýn tetikleyicisi ve doðurucusudur dediðimizde
polilektik güdülü þiirdeki ben ve ötekinin de dahil olduðu
karþýtlýklar arasýndaki olay-oluþ'la ilgileniriz. Böylesi bir
olay-oluþ'da fark kendini yineledikçe farklýlýk radikalleþir.
Fark'ýn tekamülü tam da olay-oluþ'la anlamlandýrý-
labilecek þekilde diyalojik iliþkinin çift taraflý olarak
karþýtýný bir ayna-ben olarak algýladýðý kývrýlýp içe dönen
bir oto-diyalojik söylemselleþmenin ifadesi olacaktýr.
Çünkü her fark karþýndaki fark'ý ( ben ve öteki þeklinde de
baksak farklý olmayacaktýr) hem kendinden görerek iletiþir
hem de karþýtý görerek kendini sýnar. Her fark bir diðerinin
aynasýdýr ki kendini sýnamasý bu ayna-ben üzerinden olur
yani kendine kendini gösteren fark üzerinden dýþarýsýnýn
içeride deneyimlenmesi. Bu bir olay-oluþ'tur ve doðasý
gereði yinelenendir. Þiir bu yinelemeyi fark'ýn tekamülü
üzerinden yaptýðýnda oto-diyalojikleþen söylemselliði
sonsuz biçimde mutlaklaþtýrmýþ olacaktýr.
adý deðiþecek
Ayþegül TÖZEREN
EÞEYLÝLÝK KUYUSU tendürek

þu sývýyý dar aðýzlý bir kaba boþaltalým

almaþýk küçücük yapraklý kapsül meyveli Yüreðin beygirlilerden olaný koþup kapýyor, kente dikine,
eskiden çile iplikleri ýlgýdýr ile ölçülürdü o bunca kemer yýl uykusu çapkýn iki kaplan dekor geçmiþin
bacaklarýnda hal bir gözde makam
ne temas ýrklarý mý yeter artýk selahattin býkmadýnýz mý
yürüyen eklem aðrýlarý ýrmaðýnda
içi oyuk bir kütle bul su ile soðut
bileyli bir aþýk niþan almasý hava kalýplarýna
ihtiyari borçlanma da iyi sonuçlar vermeyebilir
iç organlarýmý saran yað þimdi size yemek oldu
ve ki imkan duran bir soluk yabanlamýþ namýyla
yardýmcý kuvvetlerden yararlanýlmasý geçici nitelikte deðildir
gergin, hamarat saçlarýný böylece boðacak
servetin üretimini daðýlýmýný tüketimini inceleyen bilim
ansýzýn ve dikine haklayan baðlarýný tertipleyen
teori ve pratik ve düþün ve eylem siktirin gidin
yaþlý ve ut çalan kadýnlarýn hüznünden kanýyor uzakta
bazý kelimeler bileþik olmadýklarý halde bileþik yazýlýr
bazý insanlar ölü olmadýklarý halde ölü yazýlýr
inatlanabilirliðin kalbe ve þakrak bir özre
sahibi ölünce takýlmamasý þartýyla
Ýlgisiz, her an bir baþka kýmýldayan, kýmýldayan
varislere býrakýlan bazý madalyalar
ansýzýn evlerde yukarýdan damlamýþ kollarý
tecavüz teriminin halk dilindeki þekli
ve ki minareler kanar pencerelerinde.
kahverengi hamurlu kýrmýzý renkli dik boyunlu
"susman beni öldürecek bülent"
çocuk binalarýna koyu taþtan bir köþen okþanýrken
susman beni öldürecek nurbanu
adýmlarýna yakýn evvel bir habere basarak bakýþýn
söner gibi oldum parlaklýðýmý kaybettim içe göçtüm
hep kendini özleyerek yaralarýný yalayan mevsimler
battým parlak durumumu ünümü kaybettim
bayýlýrlar ruhumuzdan aþkla fýþkýran huylarýna
bir atlayýþ yaptýktan sonra yere düþme tarzýn
bir þeyin derinliðini ayarlamaya yarayan bir þey
kendine merakta bir bakýþla bakmak hep
iskiyonum aðrýyor diyebilirsem birden komik olabilirim
yumruða çatýlmýþ duran yansýyan isyan damarlarýna
fallop kemeri olmayan o insan iskeleti
kanýný arayan ay çiçeði gibi arayan, kanýna dönen
silahlý mücadele açmak niyetimi biliyordu
yerlerden geçiþ olan, kanýný döken
çabul not al söylüyorum yerimi
yanýndan ayýrmayan, baþkalarýnýn en saklanýlan günahlarýna açýlan
eþapman spiralini ayarlamak için ayar ibresinin itildiði yöndeyim
merak.
sidik torbanýzý büyütmeyi öngören bir cerrahi müdahale bile
güzelleþtiremez sizi
içinde bir pazar tutulmasý bütün anmalarýn
artýk orda yutacaðýnýz her nasýr yassýlýp içinden geçtiðin zamanlarda
bir bitkinin etli meyvesine duyulan hasreti gevþeyip kalmýþ kaslarýn içinde buruþan kan
olgunlaþýnca muz olan bir incirin duyabileceði þekilde kanlar abandýkça saygýlý, yaðýz ve üzülen aðzý
osuracaktýr hep külhani gözlü üstün.
ha ha ha baðlayamadým mý olsun pýr pýr uçarým
bu þiirin son sözcüðü olamaz mý sizce osuracaktýr

Emre ÖZTÜRK
Nazmi Cihan BEKEN

Ücra 31’de Hayriye Ünal’ýn ‘Þairin Dille Sýnavý: Kestiði dala binmek” adlý yazýsýnda kaynaklar
Düzelti

kýsmýnda geçen ‘end notes’ ibaresi bir yanlýþlýk sonucu yer almýþtýr.

Ücra 32’de Derya Vural’ýn ‘düþünce özgürlüðü’ adlý görsel þiirinin daha önce Monokl Dergisi’nin
ikinci sayýsýnda yayýnlandýðý belirtilmemiþtir.

Oluþan hatalardan dolayý adý geçen yazar, dergi ve özellikle okurlarýmýzdan özür dileriz.
 OKU OKU OKU
Serkan Iþýn ve sýfýr
Serkan Iþýn'ýn yky'den çýkan kitabý bonus(nisan 2007) için
son döneminde yazý üzerinden verili dizgeyi aþma
çabalarýna tipik bir örnek diyebiliriz. Bunun ne derece
yeterli olduðunu ise tahayyül edemeyiz. Serkan Iþýn
kiþisel þiir dönemlerini kapatýrken eksiksiz kapatma
telaþýna düþen bir þair, nedeni ise yeni þiir düþüncesine
geçiþte zihninde kuþku kalmasýn istiyor. Kuþku kalmasýn
dedikçe zihni daha çok askýda kalýyor. Zira metinsellik iþin
içine girdiðinde yani görsel þiirin (bir anlamýyla imgesiz
görsel þiirin!) aksi bir konum belireceðinden geçmiþi bir
anlamda kendi þiir tarihini yüksüz atlatmak istiyor. Hakan
Þarkdemir mükemmel kýsa þiir bahsinde, tabii modern
epik kapsamýnda metinlerarasýlýk ve modern þiir yazma
zihinselliklerini açýklarken modern kahraman öngörüsüyle
bunu açýklamýþ buna Ýsmet Özel þiirinden dayanaklar
belirlemiþti. Serkan Iþýn mükemmel kýsa þiirin modern
ötesi ayaðýný temsil edenlerden biri (bu bahse ileride ki bir
yazýda deðineceðiz ) diyebiliriz. Fakat kendi þiir
dönemlerini geçerken eski þiir dönemlerine dair hiçbir þeyi
hatýrlatmamasý ya da hatýrlatmak istememesi sýfýr bir
geçmiþ olmasý isteðini gösterir. Sýfýr bir geçmiþle yeni þiir
anlayýþýný yerleþtirebilir…
Serkan Iþýn'ýn bonus'ta yeralan þiirlerinden istikbalde
indirim baþladý sevgili (shf.23) bu anlamýyla moderne
göndermeleri olan fakat þiir içi kaçýþlarýyla da tipik bir þiir.
Malum Serkan Iþýn imge karþýtý bir þair, daha doðrusu
yazýlý þiir için böyle düþünen biri, hal böyle olunca ister
istemez imge arýyorsun bu þiirde, bir tür imge avcýlýðýna
koyuluyorsun yani. Serkan imgeyi yenemeyeceðini
anlayýnca onu parodileþtiriyor.
Daha þiirin baþlarýndaki þu dize bana bunu bir hayli
düþündürdü. 'çeyizlerine banýlýr da yenilir bir gelin'
dizesinde gelin-çeyiz baðlamýndan faydalanarak yenme
ve banma fiilleriyle evlilik iliþkisini kadýn yönüne
kaydýrarak eksik ve negatif bir baðlaþýklýkla dizeyi
oluþturuyor fakat bu iliþkiler bile isteye bir irade mantýðýyla
askýda býrakýlýyor, Serkan Iþýn'ýn imge karþýtlýðýnýn son
dönem þiirlerine giriþinin tipik bir örneðidir bu þiir. Ýmgenin
kolay elde edilir yaný itibariyle bu ne demekse-
zorlanmadýðýný gösteren tipik bir örnektir. Serkan Iþýn
böyle yaparak imgeye meydan vermeden imgenin
tükendiðini göstermek istemektedir. Bu þiir ayrýca tüketim
kültürüne de bir tepkidir. Son döneminde tepkisellik daha
çok iþine yarayan þair bir taþla çok kuþ vurma iþine de
girmiþtir. Bir yanda imgenin tükenmiþliði bir yandan
tüketim kültürü masallarýna teslim edilen imgesellik kültü.
Hal böyle olunca görsel þiir tarafýnda görüntülenmek
istenen bir þair kalacak elimize. Serkan Iþýn bunu bile
isteye yapýyor buradan þiirini görsel þiire aktarýrken
kendini yazýlý þiirde 'imge bitti' için hazýrlamak istiyor ya da
imgenin kullanýlýrlýðýna dair en absürd örnekleri
Bülent KEÇELÝ
göstererek imgenin iþlevinin tükendiðini anlatmaya
çalýþýyor, elbette önce kendine. Doðru bir tavýr, önce
kendin inanacaksýn imgenin tükendiðine.
'bana diyorsun ki orada,þu küspelerin oracýðýnda // bin
yýllýk bahtýna kara çalýnmýþ bir peki kýzý yatar' dizelerinde
ise küspe imgesiyle mekan imkanýný kýsýtlayan bir tavýrla
karþý karþýyayýz. Burada hayal etmemizi engellemek
isteyen bir þair tavrý var. Serkan Iþýn sanki bir nevi þiirsel
sözle yazýlý þeyi görmemizi engellemek istiyor. O yüzden
hayalimizi zorlayan imgelerden dizeler ve bir þiir meydana
getiriyor. Görmemizi þiirde engelleme tavrý bir telaþ ürünü
de olabilir. Bence bu öyle bir telaþ ki sanki görselliðe imge
kalmayacakmýþ gibi düþünüyor. Küspe bilindiði üzere
pancarýn iþlenmesinden sonra artan bir hayvan yemidir ve
saklandýðý depolarda veya izbelerde öyle konaklamaya
izin verecek kokuda ve durumda deðildir. Bununla þeker
ve onun endüstriyel üretimleri üzerinden reklam
kültürünün olumsuz yanlarý gösterilmek isteniyorsa bunda
da pek baþarýlý olunduðunu söyleyemem kendi adýma.
Burada kanýmca bir kýrsal mekan imgesini imgesellikten
çýkarma adýna bir dize ve parodisi vardýr.Kýrsal mekana ait
sembolleri kliþe olmayan fakat çok tipikte olmayan yer
deðiþtirmelerle imgesizliðe yol açma çalýþmalarý
diyebiliriz.
Böyle yapýda þiirler bir deneysellik tavrý içinde veya bir
retorik araþtýrmasý için yapýlabilir fakat bu gibi
imgeselliksizlikler! yazýlý þiire ya da kendi deyimiyle
konvansiyonel þiire elveda! diyen Serkan Iþýn'a
yakýþtýramadýðým þeyler zira imgenin en güçlü
dinamikliklerini de deðiþik þiir örneklerinde yakalayan (ki
bunlarý yakýn zamanda yakýn zaman örnekleriyle
göstermeye çalýþacaðým…) Hz. Hubble'ýn rüyalarýyla
içimize þiiri yazýlý zihinsellikle ve hareketli imgeyle
dolduran bir þairdir Serkan Iþýn.
Son kelamda ise Serkan ýþýn bu kitabý ve bu þiiri reklam
kültürünün yarattýðý içi boþ imgeli sözcüklere bir karþý
propaganda tabiri caizse bir karþý saldýrý olarak da
nitelendirilebilir fakat bunu imgenin tükenmiþliði!
üzerinden yapmak ve imgenin iþlevsizliðinin bir þekilde
göstergesi kýlmak imgenin revize imkanýna inancý
azaltacak ve yeni þiiri bir araçtan mahrum býrakacaktýr.
Ýzzet Yasar ve en 'son þiir'den
Ýzzet Yasar'ýn ölü kitap(tan, kasým1982) ýný her elime
aldýðýmda okumaya son þiir (shf.31)den baþlarým. Ýzzet
Yasar'ýn bu þiiri anlam itibariyle iki binlere ve ikinci yeni
mantýksal düzlemine çok yakýn bir þiirdir. 'baba ve kaþýkla
beslediði sanatçýlarý//hamaratlýklarýyla kalacaktýr' dizeleri
þairin þiire inancý tarihsel olarak gelinen noktada
sorguladýðý farklý bir þiirdir. Belki de bu yüzden son (þiir) ön
kelamýyla ismedilmiþtir veya kitabýn son þiiri olmasý bu
yüzdendir. Belki bir daha böyle bir iktidar þiiri yazýlýr mý’yý
mimlemek için yazmýþtýr. Belki de þiir yazmanýn düþünsel
LÝSE TASVÝRÝ
ve pratik anlamda týkanmasý nedeniyle bunu böyle
Ayný kandil simitleri
belirlemiþtir. Birinci yeni þiirinin geldiði veya dayanýp
Süpürgeli ayýn miracý
týkandýðý yeri belirlemek açýsýndan böyle yazmýþtýr.
Tüy nakýþlý teninden
Babanýn yani iktidarýn belirlediði þiirin dayanaklarýný
Eski kadýn nine
hamaratlýk imgesiyle hatlaþtýrmýþtýr. Hamaratlýk içine
Koruk taþ parçalar
iktidarýn meþru kýldýðý bir çalýþma ve sonucuna dayanan
Kozadan bozma eski yapraklarý
her türlü þiir yazma edimini katabiliriz. Bunu þiirin ikinci
Lehçen entarili palyaço çocuk
bölümüne de taþýmýþtýr. Yeraltý olmayan ve inancý kabul
Eskiz verdim sirozdan
görecek muhalefetle karþýlaþmayacak bir edimdir de bu
Aksi verilen nefesten deri fayton
.Ýktidarýn belirlediði þiir alanlarýnda ve gösterdiði
Aspirin çiðnedim plastik gres yaðlarýyla
düþünselliklerde bir þiir ve yazma tavrý belirlenmiþ ve buna
Þýra kaynatan içime düþtüm arý
itirazý olmayan bir sanatçý topluluðu tarafýndan bu yerine
Sýfýrý kýrýlmýþ on olsam keþke
getirilmiþtir.
Gökkuþaðýna kravat baðlasam
Ýkinci bölümde ise 'hamaratlýðýnla kalacaksýn//gözü tek ve
tek ücralý okur' diyerek bu sefer bu þiirin okuruna Barkotlarý karalayýp, tanrýyý yoldan çýkarsam
yönelerek ona da cumhuriyetin þekillendirdiði okur imasýný En yoksul balýk ben olsam berekette
yaparak onu da bu hamaratlýk imgesiyle belirleyerek yani Taþ plak kaydýrýp bayat bir ünsüz harfte
okuru da meþru kýlarak yeni þiirde sadece bir yönden þiire
bakan þiirin geldiði yerin parçalanmýþ ve sabit bir Sulh güvercinleri elemtera salkýmlarý
okumayla dahil ettiði alanlarýn ötesine geçmeyen veya Akþamüstü bulutunu daðýtan minare
geçemeyen bir okur olduðunu söylemiþtir. Bu yapýsal bir Kulaklarýna parmak týkayan ezan
edimin de kabulünden yana bir birlikteliði öneren bir Gafil haramýný lodosuma býrakýr helali
tekilliktir. Bu tekillik tek ücra mekanýný þaire göstermiþ Dýkýz yaðmurun ibadeti
olacak ki okurun böyle bir okumada etkileþim sýðlýðýna Münafýk ayakkabýdan kokan Ýslam
düþeceðini öngörerek bölümü noktalamýþtýr. Yaþadýðýmýz Kimseye vermem ben uysallýðýmý…
hayat ise gözü tek deðil gözü pek olmamýzý isteyen bir
yerdir. Þiirin karþý tavrý da burada þekillenebilir. Þiir eninde Hasan DEÐER
sonunda muhalifliði ile somutlanacak bir yapýdýr. Burda
okura ve yazara bir diklenme çekinmeden hissedil-
mektedir. Muhaliflik anlam katmanýnda þekillenebileceði SEYLÂP
gibi biçim veya beden yönünde de þekillenebilir. Muhaliflik
sadece anlam veya öz katmanýnda yer alan bir davranýþ Aynalý yastýklardan yansýr rüyalarým,
deðildir. Güya acý deðil,siðil kýrýntýsý sevgi diye gýptaladýklarým.
Kökünde taslak kalaðý,kafatasýnýn dikiþ yerlerinde
Þiirin son bölümünde ise þiirin yeni dinamiklerinin artýk bu zonklayan.
yavan ve týkanmýþ þiirden koptuðunu bunu da Ece Gözü dönmüþ bir fuþya artýðýnda ellerime kaynayan
Ayhan'ýn haber verdiðini söylemiþtir.Hem de çok önceden Yüreðim
'inceldiði yerden kopup giden bir þiir//h…ece olduðunu Kabzalarýndan sýyrýlan nabýz daha kabýz
önceden haber vermiþti Boþuna vuruyor delice hayat kýyýlarýna…
Akran iðneleri deha sýracalý
kýrýlan cambaz pedalýnda salýnan,sallanan korku
Bunlar olurken babayý dinlemeyen bir güruh aslýnda kendi Sürgülerine peþtamal takýp saklanýyor hüzün içlerine
hamaratlýklarýný geliþtirip þiirin yeni yerlerini keþfetme Eþlenik haliyle,
uðruna arayýþlara giriþmiþti. Ýzzet Yasar bu þairlerden Sayýnýn suyundandý hamuru,kýrlentlerinde lekesi kalmýþ
olduðu için bir haber þiir yazmýþtýr bir anlamda. Haber þiir aþkýn
aslýnda gecikmiþ bir haberdir çünkü Ýkinci Yeni’yle veya Yýllarý yularýný aþkýn
Ece Ayhan þiiriyle hesaplaþmasýný tam manasýyla Kelimelerin dinlencesi noktalamalarýnda…
verememiþ bir þiirden bahsedilmektedir. Bu þiirin yazýldýðý Divitlerin kana bulandýðý hokka,buladýðý
dönemlerde Ece Ayhan þiiri bir muamma halinde ortalýkta kanýksanmýþlýklar.
duruyordu. Ne dili çözülmüþ ne de gramatik estetik Çalkalanan bulutlarda köpüren bulanýk yaþlar,
çözümlemeye uðraþýlmýþtý. Son dizedeki hece ve ece Seneler,kenelerden kemirgen…
birleþikliði (h…ece) aslýnda Cemal Süreya'nýn 'þiir geldi Ýz yerinden diz baðýna tutkunlaþan yosun törpüler…
kelimeye dayandý' cümlesinin artýk aþýldýðýný veya Kökü bende,dalý yarýna baðlý,çöpü sünepe
aþýlmasý gerektiðini bildiren artýk kelimenin de Yara bende,kabuðu kimbilir nerde?
parçalandýðý bir þiir tavrýnýn oluþtuðunu söyleyen bir …Suda kuduruyor geçmiþim…
dizedir. Gelecek o günün okuruna dizenin de
parçalandýðýný gösterecektir. Hasan KARAYEL
KESÝTLER Saba KIRER

Rehabilitasyon
5

Yemin olsun o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z
g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k
ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i
o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e
þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a
t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý
n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z
g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k
ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i
o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e
þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a
t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý
n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z
g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k
ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i
o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e
þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a
t e þ i k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n
a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g
ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý
z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o
k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ
i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t
e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n
a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g
ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý
z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o
k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ
i o k ý z g ý n a t e þ i k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e
þ i o o ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a
t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý
n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z
g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k
ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i
o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e
þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a
t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý
n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z
g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k
ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i k ý z g ý n a t e þ i o
k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ
i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t
e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n
a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g
ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý
z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o
k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ
i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t
e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i o k ý z g ý n
a t e þ i o k ý z g ý n a t e þ i çaresiz göreceksiniz!

Bülent KEÇELÝ
Murat ÜSTÜBAL
M.Ü.: Bizim daha çok üzerinde durduðumuz konular teorik
konularmýþ gibi görünse de, aslýnda Türk þiiri'nin kendi
geleneðinden bugünlere gelen olgunlaþma ve evrim
süreçlerini de görerek somut bir zeminden de gitmemiz
lazým. Biz ilk Ücra'dan itibaren geleneðin somut zeminini
Ýkinci Yeni ile kurduk. Bir anlamda ilk Ücra dönemi Ýkinci
Yeni'yi de aþma dönemiydi; Ýkinci Yeni'yi belirginleþtirme ve
anlama yoluyla baþka bir þiire kayma dönemiydi. Tabii biz
burada geleneði yok sayma adýna deðil de tartýþýlýr hale
getirme niyetiyle geleneðin üzerine gitmemizin ana amacý
somut zemindeki iþe yarar doneleri almaktý. Yoksa geleneðin
putlaþtýrýlmasýyla karþý karþýya kalacaktýk. Bizden önceki þiir
anlayýþlarýnýn Ýkinci Yeni'ye fazlaca baðýmlý olduðunu
gördüðümüzde rahatsýz olmuþtuk aslýnda. Ýkinci Yeni'yi
tartýþýrken ister istemez Ýkinci Yeni þairlerinin þiirlerini
oluþturma süreçlerini incelediðimizde bunun hala
tamamlanmamýþ bir süreç olduðunu gördük. Ýkinci Yeni bize
tamamlanmamýþ süreçler üzerinden bir þiir sundu. Biz bu
tamamlanmamýþ süreçlerin ardýlý olma iþini üstlendik. Ama
tabii Ýkinci Ücra dönemi biraz daha bu süreçlerin olgunlaþýp
sona erdiði, oradan yeni bir biçimle yeni bir yapým sürecinin
yani bir yapbozyap'ýn son yap sürecinin oluþtuðu bir þiiri de
bize sunmaya baþladý.
B.K.: Ýkinci Yeni'nin bu varoluþ sürecinin bu kadar uzun
sürmesinin sebeplerini de araþtýrmamýz gerekiyor ki bunu
ben þöyle düþünüyorum, Ýkinci Yeni ilk çýkýþýnda sürekli politik
tepkiselliklerle karþýlaþtý. Politik tepkiselliklerin nedeni
ideolojikti; bu ideolojiyi aþmalarý gerekiyordu. Aslýnda,
yapýlan þey dil üzerinden bir manifestoydu, bir bildiri deðil
elbette ama dil üzerinden geliþen bu süreç zamanla kendisini
gerçekleþtirdi ve varoluþunu tamamladý diyebiliriz. Yani son
dönemine girdi Ýkinci Yeni. Bu son döneminde Ýkinci Yeni'nin
gerçek olgusal çözümlemesinin meydana çýktýðýný
görüyoruz. Aslýnda Ýkinci Yeni'den çýkýþýn bir modern
eleþtiriyle olabileceðini de göstermeye çalýþtýk. Ýkinci Yeni bir
modern algý tanýmlamasýdýr. Bu tanýmlamayý çözümlemeye
giriþtik. Bu tanýmýn aslýnda boþa çýktýðýný da göstermeye
çalýþtýk. Ýkinci Yeni gerçekte tanýmsal anlamýyla yok. Dil
içindeki bir aþama kaydediþ veya merhaleydi Ýkinci Yeni, bir
süreçti yani. Bu süreci iki binlere geldiðimizde daha iyi
yaþýyoruz dilsel sürece baktýðýmýzda. Tek tek isimleri sermek
istemiyorum ama Sezai Karakoç'un mistik absürde varan
þiirsel zihinselliði bugün bizi farklý bir mistik yapýya getirdi. Bu
bir dilsel süreçti. O günün þartlarýnda politik tepkisellikle
karþýlanýþý dilsel geliþimin görülmesini engelledi bir bakýma.
Bu yapýyý bizim ortaya çýkarmamýz gerekiyordu. Ýlk Ücra'da
yapýlan buydu. Ýkinci Ücra'da aslýnda Ýkinci Yeni'nin aþýlmasý
gerekliliðini, senin deyiminle aþýrýlaþtýrarak aþýlmasý
gerekliliðini bir þiirsel olgunlaþma üzerinden gösterilmesidir.
Buna da yön verecek Ücra'da yayýnlamayý düþündüðümüz
þiirler olacaktýr. Ellili ve altmýþlý yýllara bakarak yetmiþli,
seksenli ve doksanlý yýllarýn boþa geçtiðini düþünüyor
olabiliriz. Ýþte iki binler bunu da ortaya çýkarýyor aslýnda.
Her þey aslýnda kapalý. Biz bu kodlarý
çözmek zorundayýz. Bu rüya da olsa kapalý
somut da olsa kapalý. Þiir sonuçta kapalý bir
þey. Neden kapalý olduðunu tartýþabiliriz.
Hem dilsel, hem politik hem de poetik.
M.Ü.: Ýkinci Yeni'nin dille yapmaya çalýþtýðý þiiri dönüþtürme
çabasý, aslýnda bilinçsizce yapýlan bir þeydi de. Baþarýsý da
buradan geliyor. Folklor þiire düþman meselesinin temeline
indiðimizde o dönem için anlaþýlamayan þuydu, dilin tüm
toplumsal ve sosyal yapýlanma ve örgütlenmeleri
yönettiðiydi. Bunun farkýna varýlsaydý ve bunun üzerinden bir
anlayýþ sergilenseydi Ýkinci Yeni seksenler ve doksanlarda
çok daha farklý görülebilirdi. Burada Ýkinci Yeni þairlerinin de
çok bilinçli olmadýklarýný görmek lazým. Ýkinci Yeni þairleri
þiirin ve þairaneliðin üzerinden giderek dilin öneminin farkýna
vardýlar. Þu andaki konsept ise çok farklý. Bizim yaptýðýmýz
þey aslýnda dilin her þeyi yöneten bir unsur olduðu, insanýn
nesnesi ve aracý haline gelerek bütün toplumsal, sosyal ve
hatta þiirsel süreçleri de yönetenin dil olduðu ve þiirle
yapýlmasý gerekenin de dile yönelik bir saldýrý olmasý
gerektiðiydi. Biz böyle bir bilinç sergiledik bu konuda.
Seksenler ve doksanlar böyle bir bilinci sergileyemediler.
Onlar daha çok Ýkinci Yeni'nin þairane tarafýyla ilgilendiler.
Dolayýsýyla, kendi içinde ivmelen, kendi içinde dönen bir þiirle
dönemin sinik halini de emerken yapmalarý gereken asýl
çýkýþý yapamadýlar.
Önemli olan o kapalý gibi görünen dilsel
yapýya saldýrarak, içine dilsel
müdahaleler yaparak ve onunla
didiþerek açýmlamaya çalýþmak.
B.K.: Söylediðin dilsel süreç çok önemli. Altmýþlar bilinçli
olmasa da bir dilsel aþama kaydettirdi toplumun dilsel
jargonuna. Toplumun diyorum çünkü burada toplumu da es
geçmeden bu okumayý görmemiz lazým. O dilsel süreç kendi
içinde dramatik bir þekilde kendi içinde geliþti ve bugüne
geldi. Günümüzde konsept gerçekten farklý. Neden farklý?
Artýk teknoloji daha yoðun bir þekilde kendini gösteriyor,
yaþantýmýzýn her alanýna müdahale edecek þekilde hatta. Þiir
burada ortaya çýkýp teknolojiye olan karþý çýkýþýný yapýyor.
Dilin kendi iktidar janrý da, düþüncesi de buna izin vermiyor.
Bu düþünceden yola çýkarak aslýnda Ýki binlerdeki bu
aþýrýlaþtýrmaya veya aþýp aþmadýðýna bakabiliriz. Dilsel
sürecin buraya gelip gelmediðine bakabiliriz. Burada görsel
þiir ya da bazý þiir yazma teknikleri ortaya konulabilir; fakat
kendi tezim bu iþin bir okumaya dayandýðý. Görsel de olsa,
teknolojik de olsa veya deðiþik þiirsel yazma tekniklerini biz
kullansak bile bu iþ eninde sonunda okumaya dayanacak, biz
bu iþin üzerinden gidebiliriz. Þöyle bir þey hatýrlýyorum
Yorumlarýn Çatýþmasý'ný okurken. Aristo'dan bir söz: Her þey
Hermenia! Her þey aslýnda kapalý. Biz bu kodlarý çözmek
zorundayýz. Bu rüya da olsa kapalý somut da olsa kapalý. Þiir
sonuçta kapalý bir þey. Neden kapalý olduðunu tartýþabiliriz.
Hem dilsel, hem politik hem de poetik. Tartýþma bunlarýn
üzerinden gitmesi gerekirken buralardan gitmedi yetmiþler,
seksenler ve doksanlarda. Ýsimlerin üzerinden ve bu isimlerin
kendine dönüklüðü ve bireyselliði üzerinden gitti. Buradan da
çýkýþ bulamadý. Doksanlarý da bu çerçevede anlatabiliriz ama
doksanlarda önemli bazý þairleri de görebiliriz.
M.Ü.: Hermenia meselesinde dilin her daim hermetik olduðu
önemli. Günümüzde bu þöyle yorumlanabilir, dil bir
akýþkanlýðýn içinde. Dil bu akýþkanlýktan koptuðu zaman kendi
kapalýlýðýný ve iktidarýný da üretmeye baþlýyor. Yani, bir dönem
ve bir an için ortaya konan bir dil yapýsý o dönemin, sürecin
koþullarý geçer geçmez, geride kalan dil yapýsýyla
karþýlaþtýrýldýðýnda hermetik olarak algýlanabiliyor. Önemli
olan o kapalý gibi görünen dilsel yapýya saldýrarak, içine dilsel
müdahaleler yaparak ve onunla didiþerek açýmlamaya
çalýþmak. Bu anlamda kapalý þiir diye bir þeye inanmýyoruz
derken bunu kast ediyordum. Kapalý þiir diye bir þey yok,
kapalý býrakýlmýþ þiir var. Seksenlerin þiiri örneðin bu kapalýlýðý
yaþadý. Mistik þiir üzerinden bakýlýrsa böyle yorumlanabilir.
Daha çok yorumsal anlamda kapalý olarak algýlandý. Kapalýlýðý
daha dinamik bir karýþtýrma aracý olarak kullanabiliriz.
B.K.: Ýmgeyi aþamadýlar belki. Ýmgeyi aþamadýklarý için
kliþeleþen veya kalýplarý belli olan bir imge yapýsý vardý. Mistik
derken þunu anlatmaya çalýþýyorum. Mistik hermenia'nýn,
hermeneutiðin de bir anlatýmý benim için. Hayat da kodlar
üzerinde aslýnda. Þimdi biz bu kodlarý aþmaya çalýþtýkça yine
kodlar çýkacak önümüze. Aslýnda kodlarý kendimiz
yaratacaðýz. Bu kodlarý deðiþtiremezsin; sen buna somut da
desen, biçim de desen, rüya da desen , kapalý þiir de desen
bu kodlarý aþamazsýn. Kodlarý aþtýðýný söyleyen biri varsa
gelsin anlatsýn bana. Bunun bilimsel bir açýklamasý yok,
doðasý gereði böyle. Mistik derken bunu anlatmaya
çalýþýyorum. Bu kodlarý sen þiirle daha naifleþtirmeye
çalýþýyorsun ama görünen þey onun naif olmadýðý. Kelimeleri
katýyorsun olayýn içine, içeriðine. Kelimelerin yetmediði anda
yeni kelimeleri devreye sokmak kapalýlýðý çaðrýþtýrýyor.
Kelimelerin anlamýný bilmiyorsun, gramatik yapýnýn anlamýný
bilmiyorsun. Bunlarý çözmek için þiire ihtiyaç duyuyorsun.
Mistik hermenia'nýn, hermeneutiðin de bir
anlatýmý benim için. Hayat da kodlar
üzerinde aslýnda. Þimdi biz bu kodlarý
aþmaya çalýþtýkça yine kodlar çýkacak
önümüze.
M.Ü.: Kelimelerin yetmemesi iþlevlerinin yetersiz oluþundan.
Kelimeye iþlevsellik katan yaþamýn kendisi. Biz yaþamýn
akýþkanlýðý içinde bir anlamda hermeneutiðin içindeyken o
hermeneutiðe karþýlýk gelecek dilsel yapýlarýn yetersizliðiyle
bu iþe giriþiyoruz. Kesinlikle tamamen anlamsýz kapalý
kelimeler yaratmak deðil yani. Sahip olduðumuz
anlamsallýða karþýlýk gelecek kelime ve yapýlarý ortaya
çýkarmaya çalýþýyoruz. Bu anlamda kelime fetiþ bir olgu
olarak deðil de, daha çok eðilip bükülebilen, kullanýlabilir
plastik bir malzeme olarak çýkýyor karþýmýza.
B.K.: Kelimeyi açýlýmýn unsuru olarak görebiliriz ama
seksenlere giriþte benim söylemek istediðim þu. Ýsimler
bazýnda da gidilebilir elbette. O dönemde Üç çiçek çevresi
önemli þairler üretmiþtir. Ama dayanaklarý yine Ýkinci Yeni idi.
Ýkinci Yeni'den ileriye geçmenin þeklini þemalini aramaya
giriþtiler. Üç Çiçek boþuna Üç Yeni diye adlandýrýlmadý. Fakat
bu þairlerin bu iþi tam kotaramadýklarýný görüyorum. Kendi
bireyselliklerine dönmek zorunda kaldýklarýný görüyorum.
Çünkü o dönemin politik yapýsý buna zemin hazýrlayacak,
bunu geliþtirecek bir yapý deðildi. Kiþiyi politiklikten uzak tutan
bir yapý vardý. Az çok o dönemi takip eden biri olarak
söylüyorum. Ama seksenlerin sonuna geldiðimizde o politik
duvar aþýldý; yavaþ yavaþ insanlar þiirin poetikasýna ermeye
baþladýlar. Oradaki poetik eksiklik seksenlerin sonunda
tamamýna varmaya çalýþtý. O dönemin dergileri Gergedan'ý,
Argos'u, Þizofrengi'si bunun üzerinden gitmeye çalýþtýlar.
Avangard bir yolla da olsa. Bunu da aþma aracý haline
gelebildiklerini görebiliyorum þahsen. Ama baþlangýçtaki o
sinik yapý neden oluþtu? Politik bir nedendi bu. Þiir içi
nedenlerden senin de bahsettiðin içe dönüklük bunun nedeni
olabilir; ama daha geniþ anlamýyla baktýðýmýzda acaba
Sayý: 33 Ocak-Þubat 2010
ellilerin ortasýndaki ve altmýþlardaki o serbestiyet Ýkinci
Yeni'nin ortaya çýkýþýna sebepse, seksenlerdeki bu kapalýlýk
bastýrýlmýþ ve kýstýrýlmýþ þiire sebep deðil mi yani? Tam tersini
mi düþüneceðiz. Ben böyle düþüncelere ihtimal vermeyen
biri olarak bunu soruyorum.
M.Ü.: Tabii ellilerdeki, altmýþlardaki serbestiyeti düþünerek
söylersek, her düþünce nüvesi kendini özgür ve baðýmsýz bir
zeminde ifade etmek ister. Bana göre, Ýkinci Yeni'deki varoluþ
düzlemi þairanelikle beraber gelen bir kayýtsýzlýkla oluþtu.
Fakat seksenler ve doksanlar Ýkinci Yeni baskýsý altýnda var
olmaya çalýþtýlar. Seksenlerin çaresizliði ideoloji üzerinden
teori üretememeleri. Ýdeoloji insan faktörünün ortaya çýkýþýyla
bocalamaya baþlayýnca, þairler de sahip olduklarý ideolojilerin
ekseninde bunu betimleyemeyeceklerini anladýlar. Artýk daha
bireysel ve onun gerektirdiði kendilerine ait bir poetika ile þiir
üretmeleri gereken bir dönemde ellerindeki veriler ve
malzemeler buna yeterli deðildi. Þu anda bize teknolojinin
sunduðu olanaklarýn yanýnda o kadar çok kitap çevrildi ki
moderne ait! Modern ötesi ve modern eleþtirisi olarak. Bizim
þansýmýz Ücra dergisi'nin oluþturduðu teorik zemin üzerinden
konuþabilmek! Seksenlerin ve doksanlarýn ilk dönem
þairlerinin þiire ait böyle bir teorik zeminleri yoktu.
Kelimelerin yetmemesi iþlevlerinin yetersiz
oluþundan. Kelimeye iþlevsellik katan
yaþamýn kendisi. Biz yaþamýn akýþkanlýðý
içinde bir anlamda hermeneutiðin
içindeyken o hermeneutiðe karþýlýk gelecek
dilsel yapýlarýn yetersizliðiyle bu iþe
giriþiyoruz. Kesinlikle tamamen anlamsýz
kapalý kelimeler yaratmak deðil yani.
B.K.: Ellili ve altmýþlý yýllarda bahsettiðin þekilde bir teorik
zemin vardý aslýnda. Cemal Süreya'nýn veya karþýt görüþte
Asým Bezirci'nin, belirli bir dönemden sonra Hüseyin
Cöntürk'ün… Seksenlerin þanssýzlýðý bence de bu. Teorik alt
zemin o depolitikleþmeden dolayý oluþamadý. Seksenlerin
sonunda o kýstýrýlmýþlýk daðýlýnca bu zemin kurulmaya
baþlandý. Doksanlar bu yüzden kendini oluþturamadý. Çünkü
bir baþlangýçtý, aslýnda oluþturmaya baþladýðýný
söyleyebiliriz. Fakat bir akýntý oluþturamadý. Çok fazla
sulanan bir aðaç düþün, su verildikçe dallar fýþkýrdý; fakat bu
çeþitlenme bütünlüðü elden kaçýrdý. Bütünlüðü kaçýrdýkça
aslýnda iki binlere geldik. Ama kendimi þanslý addediyorum, o
bütünü gördüðümü düþünüyorum. Orada kimleri okumam
gerektiðini görerek iki binlere vardýðýmý düþünüyorum.
Seksenleri de bu yüzden daha iyi çözümlediðimi
söyleyebilirim. Buradan o dilsel sürecin nasýl sekteye
uðradýðýný, seksenlerde nasýl içe döndüðünü, gerçekten
yetenekli þairlerin olduðunu ama bunun bir türlü Ýkinci Yeni
sonrasý bir aþamaya geçemediðini görüyoruz. Doksanlarda
bu ayyuka çýkmýþtý ama bu dallanmadan dolayý çok fazla
görülememiþ olabilir.
Office Dizgi & Grafik